Research. Project Vrij: Let's Go For a Ride Thema onderzoek. Docent: Harald Warmelink Door: Marijke Steinmann GAR 1D

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Research. Project Vrij: Let's Go For a Ride Thema onderzoek. Docent: Harald Warmelink Door: Marijke Steinmann GAR 1D"

Transcriptie

1 Research Project Vrij: Let's Go For a Ride Thema onderzoek Docent: Harald Warmelink Door: Marijke Steinmann GAR 1D

2 Inleiding Voor Project Vrij gaan wij een interactieve installatie maken. Tijdens de installatie willen wij dat de speler het idee heeft zich te bevinden in een onderwaterwereld. De wereld waarin de speler rondrijdt zal steeds meer vervuiling tonen en beetje bij beetje viezer worden. Ons doel van dit project is om bewustwording te creëren over afval dat wij weggooien. Het gaat bij de ervaring die wij voor de spelers maken voornamelijk over plastic afval. Dat afval komt namelijk in de zee terecht, terwijl niet iedereen daar erg in heeft. Om een zo goed mogelijk beeld mee te geven aan de spelers, wilde ik meer kennis op doen over afval in de zee. Want met de juiste kennis kan onze boodschap zo correct mogelijk worden meegegeven. Mijn hoofdvraag is daarom: Wat is het effect van het afval op de dieren die leven in de zee? Eerst ben ik gaan onderzoeken hoeveel afval eigenlijk in de zee terecht komt. Ik was benieuwd naar hoeveel plastic er in de zee komt. Ik ben ook gaan kijken wat er op het strand te vinden is aan afval. Want wat er op het strand achterblijft, komt vaak in de zee terecht. Daarnaast heb ik ook onderzoek gedaan naar hoe de dieren in de zee last hebben van het afval.

3 Methode Dit onderzoek bestaat grotendeels uit wetenschappelijke feiten. Daarom had ik gekozen om door middel van desk research achter die kennis te komen. Het leek mij niet heel nuttig om veel in boeken te gaan zoeken naar antwoorden. Dit is namelijk een vrij actueel onderwerp en boeken zouden dan al snel verouderd kunnen zijn of nog niet de juiste informatie bezitten die bijvoorbeeld wel in online onderzoeksrapporten staan. Om zelf onderzoek te doen door te observeren, zou niet handig zijn geweest. Daarvoor beschikte ik niet over de juiste kennis en vaardigheden, ik ben immers geen bio-, eco- of marinoloog. Daarnaast kost een onderzoek in dit gebied vaak maanden tijd, mocht het niet nog meer zijn. Desk research leek mij de beste keuze om achter mijn antwoorden te komen. Ik heb gezocht naar wetenschappelijke bronnen. Er is namelijk veel onderzoek gedaan naar afval in de zee. Vaak kwam ik dan terecht bij onderzoeksrapporten van vakmensen of universiteitsstudenten. Ook artikelen en publicaties in vakbladen waren veel te vinden. Om ervoor te zorgen dat de bronnen betrouwbaar zouden zijn, heb ik vooral gezocht op Google Scholar. Via de normale zoekmachines had ik ook nog een aantal rapporten en artikelen gevonden over zowel afval als de dieren in de zee. Omdat ik in een studentenkamer in Wageningen woon en internet via de universiteit geregeld wordt, had ik volledige toegang tot veel bronnen die ik via Google Scholar vond. Woorden waar ik voornamelijk op heb gezocht zijn: -Vervuiling, -Zee, -Plastic, -Strand, -Zwerfafval, -Domestic, -Waste en -Ocean.

4 Analyse Afval in en om de zee Van al het afval dat mensen weggooien, is ongeveer 10% daarvan plastic. (Barnes et al., 2009) Plastic wordt steeds vaker gebruikt door mensen. Het is een redelijk goedkoop materiaal en het weegt niet veel. De hoeveelheid mensen op de aarde blijft ook groeien, waardoor het gebruik van plastic meegroeit. Maar daar hangt ook aan vast dat wij ook meer plastic weggooien. Van de 280 miljoen ton aan plastic die per jaar wereldwijd wordt gemaakt gebeurt er dit mee: that as much as 10% of all plastic will become debris in the global marine environment (Koelmans et al., 2014) Als we kijken naar al het afval in de zee, hoeveel procent van dat afval plastic is, dan verschilt dat per onderzoek. Dat kan komen doordat niet elk onderzoek op precies dezelfde plaats onderzoekt. Bij alle rapporten die ik heb gelezen, ligt het percentage boven de 50%. Bij het onderzoek van Galgani et al (2010) kwam er uit dat van al het afval in de zee, 50% plastic is. Dat bleek uit meer dan de helft van de onderzoeken die zij hadden gedaan. Een ander onderzoek, dat van Koelmans et al (2014), had als resultaat 75%. Bij het onderzoek van Barnes et al (2009) was het zelfs 80%. Bij veel onderzoeken kom ik de termen nanoplastic en microplastic tegen. Dat zijn plastic deeltjes die in het water zitten. Die deeltjes zijn erg klein. Het verschilt van de grootte van een zandkorrel tot aan microscopisch klein en dus met gemak 1000 maal kleiner. Doordat deze deeltjes zo klein zijn, krijgen veel dieren het perongeluk binnen, vaak omdat ze er geen erg in hebben. Het is erg gevaarlijk voor de vissen, vogels en andere zeedieren en de kwaliteit van het water. (Cole et al., 2011) Ook is het lastig om op te ruimen en het water schoner te krijgen. Er is zijn veel soorten afval te vinden bij stranden en in de zee. Ook bij dit onderzoek komen zij uit op een percentage van 64,9 aan plastic en polystyreen, blijkt uit een onderzoek van de OSPAR commissie. Plastic steekt er met kop en schouder bovenuit. Andere materialen die gevonden werden waren: Sanitair (16,8%), textiel (5,8%), hout (3,2%), metaal (3,2%), glas (2,4%), rubber (1,7%) en keramiek(1,3%). Er wordt geschat dat er jaarlijks ton afval verdwijnt in de Noordzee. Een deel van dat afval spoelt aan op stranden, maar 70% daarvan zinkt naar de bodem. Andere objecten en materialen die veel bij stranden en in de zee gevonden worden zijn oude visnetten, synthetisch touw, plastic banden die voor kratten worden gebruikt en andere vracht, plastic zakken, andere fabrieksmatige plastic producten en plasticvezels. Deze drijvende materialen zijn vaak aantrekkelijk voor zeedieren zoals vogels, schildpadden en vissen en kunnen hen veel schade doen. (Wolfe, 1987) Afval dat in rivieren ligt is vaak herkenbaarder dan dat wat je in de zee vindt. Waar je op het strand en in de zee veel afval vindt dat met visserij en zeevaart te maken heeft, heb je dat bij rivieren weer niet. Bij rivieren zijn de stukjes plastic ook erg groot. Dat zijn stukken plastic van objecten die niet meer heel zijn, maar niet zo klein dat je het niet met het blote oog kan zien. Het meeste afval dat langs de rivieren in het gebied van de Maas en de Waal is gevonden, komt uit de categorie zwerfafval. Daaronder valt bijvoorbeeld afval van toeristische en huishoudelijke oorsprong. (van Paassen, 2010) Niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen stroomt het afval rondom en bij rivieren naar de zee toe.

5 Effect van afval op dieren Er zijn veel dieren die last hebben van het afval op en in de zee. Dieren kunnen er in verstrikt raken. Zij kunnen dan omkomen door verdrinking, verstikking en wurging. Zelfs al overleven verstrikt geraakte dieren het, door restricties gaat het meestal alsnog mis. Vaak doordat ze niet goed meer kunnen bewegen, kunnen ze minder goed eten vangen. Terwijl ze juist meer eten nodig hebben omdat ze meer energie gebruiken. Ook is ontsnappen voor dieren die hen op willen eten ook moeilijker. (Galgani et al., 2010) Plastic wordt ook vaak ingeslikt door de dieren die grote gevolgen kan hebben: Ingested plastics may block digestive tracts, damage stomach linings, or lessen feeding drive. (Laist, 1987) Dieren kunnen het afval ook aanzien voor eten of andere dieren die zij van nature eten. Schildpadden eten vak plastic zakken, omdat zij denken dat dat eetbare kwallen zijn. Kleinere dieren in de zee en koraal krijgen ook plastic binnen. Zij eten geen grote plastic stukken, maar krijgen het perongeluk en haast automatisch binnen door de microplastic en nanoplastic deeltjes in de zee. Het gaat hier om kleine dieren zoals mosselen en kleine vissen. Die worden opgegeten door grotere dieren. Het is nog niet duidelijk of dit effect heeft op de voedingscirkel en of het plastic in het prooidier effect heeft op degene die het eet. Koraal krijgt ook de kleine plastic deeltjes binnen. Ook al is het niet veel, het heeft wel effect op hun eetpatroon. Ze zitten sneller vol en krijgen minder binnen. Dat kan leiden tot verkleuring en afsterving. (Hall et al., 2015) Dat afval effect heeft op individuele dieren is bekend, maar hoe dat effect heeft op de populatie is moeilijker te onderzoeken. There is no evidence of population-level consequences of encounters between plastic and marine life; and so a lack of evidence does not necessarily imply a lack of effect. (Koelmans et al., 2013) Dat het bewijs ervoor er nog niet ligt, wilt dus niet zeggen dat het niet waar is. Daarnaast speelt het ook nog een rol dat het oppervlak zo groot is van de zee, om alles te onderzoeken is niet te doen. Niet alleen het grote gebied, maar ook het terugvinden van de dieren kan vaak een probleem zijn. De dieren die slachtoffer worden van plastic, kunnen zinken naar de bodem of worden opgegeten door andere dieren. (Wolfe, 1987)

6 Conclusie Door onderzoek te hebben gedaan naar afval in de zee, heb ik een veel beter beeld hoe het ongeveer zit. Het was namelijk erger dan ik dacht. Zeker meer dan de helft van al het afval in en op de zee is plastic. Ook wanneer je bedenkt dat plastic een nog relatief nieuw materiaal is. Het percentage aan afval dat naar de bodem zinkt (70%), had ik ook niet verwacht. Vooraf dacht ik namelijk dat er veel plastic bleef drijven en dat er meer bij het strand zou aanspoelen en achterblijven. Dat kleine zeedieren ook last hebben van het plastic door alle microplastic en nanoplastic deeltjes kwam ook als een verrassing. Het zijn dus niet alleen plastic objecten die last veroorzaken, maar ook zulke kleine deeltjes dat je die met het blote oog niet eens kan zien. Bij zowel kleine als grote zeedieren heeft het effect op hun organen, vooral hun maag omdat zij deeltjes inslikken. Grotere dieren in de zee kunnen ook de grote stukken plastic opeten. Het komt ook voor dat ze in het afval vast komen te zitten en mogelijk verdrinken, stikken, zelf worden opgegeten of niet meer aan eten kunnen komen door hun beperking. Als wij veel plastic in onze installatie verwerken, dan is dat denk ik niet overdreven. Hoe meer plastic, hoe beter, want zo kunnen wij misschien onze spelers overtuigen over de ernst van de situatie. Het is dan ook niet dat wij het beeld zo erg moeten verdraaien om indruk te maken. We kunnen gewoon de correcte informatie aanhouden en verwerken. Om het wel goed over te laten komen is het belangrijk om herkenbaar plastic te gebruiken. Dan denk ik aan plastic flesjes en verpakkingen. Waarschijnlijk geeft het gebruiken van tast- en herkenbaar plastic een beter beeld dan het vermelden van microplastic en nanoplastic die je eigenlijk niet zomaar kan zien.

7 Bronvermelding Barnes D.K.A., Galgani F., Thompson R.C., Barlaz M., Accumulation and Fragmentation of Plastic Debris in Global Environments, p Philosophical transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological sciences, 364(1526). Cole M., Lindique P., Halsband C., Galloway T.S., Microplastics as contaminants in the marine environment: a review, p Marine pollution bulletin, 62(12). Galgani F., Fleet D., van Franeker J.A., Katsanevakis S., Maes T., Mouat J., Oosterbaan L., Poitou I., Hanke G., Thompson R., Amato E., Birkun A., Janssen C., Marine Strategy Framework Directive - Task Group 10 Report Marine Litter, p Hall N.H., Berry K.L.E., Rintoul L., Hoogenboom M.O., Microplastic ingestion by scleractinian corals, p Marine Biology, 162(3). Koelmans A.A., Gouin T, Thompson R., Wallace N., Arthur C., Plastics in the marine environment, p Environmental toxicology and chemistry / SETAC, 33(1). Laist, D.W., Overview of the biological effects of lost and discarded plastic debris in the marine environment, p Marine Pollution Bulletin, 18(6). Murray R.G., Environmental implications of plastic debris in marine settings, p Philosophical transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological sciences, 364(1526). Paassen J. van, Plastic afval in rivieren. Beschikbaar op: Stichting De Noordzee, g.d. Zee afval brochure. Beschikbaar op: Wageningen UR, g.d. Microplastics en Nanoplastics. Beschikbaar op: Wageningen UR, g.d. Plastic in zee en zoetwater. Beschikbaar op: Wolfe, D.A., Persistent plastics and debris in the Ocean: an international problem of Ocean disposal, p Marine Pollution Bulletin, 18(6).

Het plastic eiland Research: thema joanna Siccama GAR1-D

Het plastic eiland Research: thema joanna Siccama GAR1-D Het plastic eiland Research: thema - 14-5-2014 joanna Siccama GAR1-D Inleiding Voor project Vrij hebben wij als groep een concept bedacht waarbij we de speler een onderwaterwereld laten ervaren die vervuild

Nadere informatie

Help plastic afval de zeeën uit

Help plastic afval de zeeën uit Help plastic afval de zeeën uit 8 Plastic afval in zee is een toenemend probleem dat honderden diersoorten aantast. Ook zijn er grote onzekerheden over de indirecte effecten. Voldoende reden voor onmiddellijke

Nadere informatie

zee afval Herkomst, schade en oplossingen

zee afval Herkomst, schade en oplossingen zee afval Herkomst, schade en oplossingen Gilles de Strandjutter Na een westerstorm ligt het stand altijd vol. Vroeger was jutten pure noodzaak voor ons. We waren zo arm als kerkratten en het hout dat

Nadere informatie

Want wat betekent die grote hoeveelheid zwerfafval voor de natuur, de dieren en de mensen?

Want wat betekent die grote hoeveelheid zwerfafval voor de natuur, de dieren en de mensen? Wereldschool lesdeal Zwerfafval groep 4 t/m 6 De familie Kooijman is in augustus vertrokken met de camper om de wereld bewust te maken van het grote zwerfafval probleem. Tijdens hun rondreis ruimen ze

Nadere informatie

Vraag: wat doen jullie met de flesjes en een eerlijk antwoord graag.

Vraag: wat doen jullie met de flesjes en een eerlijk antwoord graag. Presentatie Life of a Plastic Bottle Silde 1-2 Iedereen drinkt wel eens water of fris uit een plastic flesje. Per jaar worden er alleen al in Amerika 100,7 million flesjes verkocht. Dat zijn 315 flesjes

Nadere informatie

ZWERFAFVAL EN PLASTIC SOEP

ZWERFAFVAL EN PLASTIC SOEP GROEP 5 T/M 8 ZWERFAFVAL EN PLASTIC SOEP Informatie voor de leerkracht Foto: Victor Andronache via Flickr DIA 16 DIA 1 DIA 2 DIA 4 Doel van deze les Je leert wat zwerfafval en plastic soep zijn en welke

Nadere informatie

Plastic in de oceaan, een publiek debat

Plastic in de oceaan, een publiek debat Plastic in de oceaan, een publiek debat Waarom is plastic vervuiling een probleem? Ronny Blust Professor Milieufysiologie en Toxicologie Universiteit Antwerpen JPI Oceans- Ephemare project 1 Het probleem

Nadere informatie

Plastics: Mondiaal en lokaal probleem

Plastics: Mondiaal en lokaal probleem Plastics: Mondiaal en lokaal probleem Lisbeth Van Cauwenberghe Prof. Dr. Colin Janssen Lisbeth.VanCauwenberghe@UGent.be Plastic, een succesverhaal! 1850 Celluloid 1970 1 st plastic bumpers 1939 Nylon 1907

Nadere informatie

Beach Clean-up 2013. Naam: Klas: Mentor: Vakgroep Biologie (2013-2014) Penta college CSG Scala Rietvelden

Beach Clean-up 2013. Naam: Klas: Mentor: Vakgroep Biologie (2013-2014) Penta college CSG Scala Rietvelden Beach Clean-up 2013 Naam: Klas: Mentor: Vakgroep Biologie (2013-2014) Penta college CSG Scala Rietvelden Inhoudsopgave Inleiding 3 1. De zee: een bron van plezier 4 2. Eten en gegeten worden 5 3. Vervuiling

Nadere informatie

Het probleem van plastic zwerfafval in rivieren

Het probleem van plastic zwerfafval in rivieren Het probleem van plastic zwerfafval in rivieren Dick Vethaak KIMO/VNG/RWS Conferentie Geen Plastic naar Zee 30-11-2017, Den Haag @ A.D. Vethaak, Deltares Rivieren als transportmiddel voor plastic afval

Nadere informatie

BOSKALIS BEACH CLEANUP TOUR 2018

BOSKALIS BEACH CLEANUP TOUR 2018 BOSKALIS BEACH CLEANUP TOUR 2018 N6 N5 N4 N3 N2 N1 N7 N8 N9 N10 N11 N12 N13 N14 N15 Z14 Z15 Z13 Z12 Z8 Z7 Z6 Z10 Z9 Z11 Z4 Z5 Een initiatief van Z3 Z2 Z1 1. DE HÉLE NOORDZEEKUST SCHOON Boskalis Beach Cleanup

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2017 tijdvak 2 maatschappijleer 2 CSE GL en TL Bronnenboekje GT-0323-a-17-2-b Analyse maatschappelijk vraagstuk: plastic in het milieu tekst 1 Veel meer plastic dan gedacht eindigt

Nadere informatie

LEERLINGENBLAD VAN:... NAAR DE HAAIEN! DOE-HET-ZELF LES BASISONDERWIJS GROEP 7 & 8 EEN WERELD VOL WATER

LEERLINGENBLAD VAN:... NAAR DE HAAIEN! DOE-HET-ZELF LES BASISONDERWIJS GROEP 7 & 8 EEN WERELD VOL WATER LEERLINGENBLAD VAN:...... DOE-HET-ZELF LES BASISONDERWIJS GROEP 7 & 8 EEN WERELD VOL WATER 2 EEN WERELD VOL WATER Als je vanuit de ruimte naar de aarde kijkt zie je heel veel blauw. Dat komt omdat onze

Nadere informatie

Plastics: ontwikkelingen internationaal en activiteiten RWS

Plastics: ontwikkelingen internationaal en activiteiten RWS Plastics: ontwikkelingen internationaal en activiteiten RWS Frederieke Knopperts Water, Verkeer en Leefomgeving Inhoud Beleidskader: Kaderrichtlijn Mariene Strategie Internationale samenwerking: OSPAR

Nadere informatie

Hoe proper is onze zee?

Hoe proper is onze zee? Hoe proper is onze zee? Colin Janssen Medewerking van M. Claessens en P. Roose Laboratorium voor Milieutoxicologie en Aquatische Ecologie Universiteit Gent Vervuiling een vlag die vele ladingen dekt? Vele

Nadere informatie

Trash Hunten met de klas

Trash Hunten met de klas Trash Hunten met de klas Plastic hoort absoluut niet thuis in zee en heeft grote gevolgen voor mens en dier. De Plastic Soup Foundation wil voorkomen dat er plastic in het water terecht komt. Aanpakken

Nadere informatie

waterweetje waterweetje Hallo! Shagotom*!

waterweetje waterweetje Hallo! Shagotom*! plastic soep Hallo! Shagotom*! Zoals je ziet, bestaat de aarde vooral uit water. Daarom noemen we ze ook de blauwe planeet. Fijn dat je op bezoek kwam in het verre Bangladesh, mijn land. Op de wereldkaart

Nadere informatie

waterweetje Hallo! Shagotom*!

waterweetje Hallo! Shagotom*! plastic soep Hallo! Shagotom*! Fijn dat je op bezoek kwam in het verre Bangladesh, mijn land. Op de wereldkaart zie je nog eens waar jij woont en waar ik met mijn gezin woon. Ver hé?! We wonen heel ver

Nadere informatie

Deel 4: de bedreigingen voor het koraal

Deel 4: de bedreigingen voor het koraal Lesstof Deel 1: het koraalrif Deel 2: het koraal Deel 3: het belang van koraal Deel 4: de bedreigingen voor het koraal Deel 5: het beschermen van het koraal Deel 4: De bedreigingen voor het koraal Deze

Nadere informatie

Beet! 1. Aanzetten. 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent.

Beet! 1. Aanzetten. 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. 1. Aanzetten Beet! 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN 2 UITNODIGING 15 minuten 3 UITZOEKEN 30 minuten

Nadere informatie

Trash Hunten met de klas

Trash Hunten met de klas Trash Hunten met de klas Plastic hoort absoluut niet thuis in zee en heeft grote gevolgen voor mens en dier. De Plastic Soup Foundation wil voorkomen dat er plastic in het water terecht komt. Aanpakken

Nadere informatie

BOSKALIS BEACH CLEANUP TOUR Een initiatief van

BOSKALIS BEACH CLEANUP TOUR Een initiatief van BOSKALIS BEACH CLEANUP TOUR 2017 6 5 4 3 2 1 7 8 9 10 11 8 6 7 11 9 10 10 13 12 14 15 12 13 14 5 Een initiatief van 4 3 1 2 1. DE HÉLE NOORDZEEKUST SCHOON Boskalis Beach Cleanup Tour 2017 in het kort:

Nadere informatie

Voedselweb van strand en zee

Voedselweb van strand en zee Spel Doel: Materialen: Groepsgrootte: Duur: De leerlingen leren dat verschillende zeedieren en planten van elkaar afhankelijk zijn, doordat ze elkaar eten. Alle dieren en planten zijn met elkaar verbonden,

Nadere informatie

WAGENINGEN WORLD MAGAZINE VAN WAGENINGEN UR OVER WERKEN AAN DE KWALITEIT VAN LEVEN

WAGENINGEN WORLD MAGAZINE VAN WAGENINGEN UR OVER WERKEN AAN DE KWALITEIT VAN LEVEN WAGENINGEN WORLD MAGAZINE VAN WAGENINGEN UR OVER WERKEN AAN DE KWALITEIT VAN LEVEN nr.2 2016 Waar al dat plastic blijft, is een groot mysterie Jan Andries van Franeker, pagina 10 Exoten: ingrijpen of niet?

Nadere informatie

3 Voedselweb van het wad

3 Voedselweb van het wad Spel Doel: De leerlingen leren dat verschillende waddieren en planten van elkaar afhankelijk zijn, doordat ze elkaar eten. Alle dieren en planten zijn met elkaar verbonden, in een voedselweb. Materialen:

Nadere informatie

Kijk uit! Pas OP! LEERlingenblad van:... speurles. basisonderwijs groep 4, 5 & 6

Kijk uit! Pas OP! LEERlingenblad van:... speurles. basisonderwijs groep 4, 5 & 6 LEERlingenblad van:... Kijk uit! Pas OP! speurles basisonderwijs groep 4, 5 & 6 weetje Professoren hebben uitgerekend dat er op de aarde 1.386.000.000.000.000.000.000 liter water is. 2 Kijk uit! Loop jij

Nadere informatie

LESBESCHRIJVING GROEP 1-2

LESBESCHRIJVING GROEP 1-2 LESBESCHRIJVING GROEP 1-2 DOELEN: Leerlingen weten welke walvissen er in de Noordzee leven. Leerlingen weten welk voedsel de walvissen eten. Leerlingen weten op welke manier de walvissen met elkaar communiceren.

Nadere informatie

lesbrieven een plastic eiland avonturenpakket de uitvinders en het werkbladen Lesbrief 1:

lesbrieven een plastic eiland avonturenpakket de uitvinders en het werkbladen Lesbrief 1: lesbrieven werkbladen Lesbrief 1: een plastic eiland avonturenpakket de uitvinders en het VERBORGEN OOG Copyright De Uitvinders Uitgave 2014 Versie 3.0 een plastic eiland drijven - zinken Proef 1 Welke

Nadere informatie

Natuurbescherming 6-11 JAAR. Zelf aan de slag. Andere beschikbare onderwerpen:

Natuurbescherming 6-11 JAAR. Zelf aan de slag. Andere beschikbare onderwerpen: SA LIF voor scholen Natuurbescherming 6-11 JAAR Zelf aan de slag Deze handleiding geeft u de informatie over de belangrijkste aquaria in SA LIF Scheveningen met betrekking tot het onderwerp natuurbescherming.

Nadere informatie

Marine en maritiem textiel. Textiel en de zeven zeeën

Marine en maritiem textiel. Textiel en de zeven zeeën Marine en maritiem textiel Textiel en de zeven zeeën Textiel heeft altijd al zijn weg naar zee gevonden Textiel en de zeven zeeën Marine textiel Maritiem textiel Textiel en de zeven zeeën Marine textiel

Nadere informatie

A1 Wat is de boodschap van de Plastic Soup Surfer? Zijn boodschap/missie is om aandacht te vragen voor plastic afval in zee

A1 Wat is de boodschap van de Plastic Soup Surfer? Zijn boodschap/missie is om aandacht te vragen voor plastic afval in zee ANTWOORDMODEL PROEFLES PLASTIC SOUP SURFER mei 2016 Antwoordmodel opdracht A (T1) A1 Wat is de boodschap van de Plastic Soup Surfer? Zijn boodschap/missie is om aandacht te vragen voor plastic afval in

Nadere informatie

Lesbrief nr 3. Opdracht 1. Club + app. voor Groep 7 + 8 +

Lesbrief nr 3. Opdracht 1. Club + app. voor Groep 7 + 8 + Lesbrief nr 3 voor Groep 7 + 8 + Download deze lesbrief ook op samsam.net Opdracht 1 Filmpjes kijken op samsam.net Tijdsduur: 10 min. Werkvorm: klassikaal en individueel Doel: introductie van de ReportersClub

Nadere informatie

Plastics are forever? Science Café Nijmegen. Gijsbert Tweehuysen Kastoro Consulting mei 2013

Plastics are forever? Science Café Nijmegen. Gijsbert Tweehuysen Kastoro Consulting mei 2013 Plastics are forever? Science Café Nijmegen Gijsbert Tweehuysen Kastoro Consulting mei 2013 Wie staat er voor u? ( 50) Gijsbert Tweehuysen ( 70) TU-Delft, Industrieel Ontwerpen ( 80) DSM packaging expert

Nadere informatie

VELD-INSTRUCTIES VOOR HET OPRUIMEN VAN ZWERFAFVAL LANGS DE MAAS

VELD-INSTRUCTIES VOOR HET OPRUIMEN VAN ZWERFAFVAL LANGS DE MAAS VELD-INSTRUCTIES VOOR HET OPRUIMEN VAN ZWERFAFVAL LANGS DE MAAS Bedankt! Allereerst hartelijk dank dat je jouw tijd en energie wilt steken in het opruimen van de oevers langs de Maas en/of Limburgse beken.

Nadere informatie

Publieke perceptie en wetgeving

Publieke perceptie en wetgeving Publieke perceptie en wetgeving Erik Lysen Utrecht Centrum voor Energie-onderzoek (UCE) Nationaal Symposium Schoon Fossiel Den Haag, 23 november 2005 Inhoud Internationale verdragen Publieke acceptatie

Nadere informatie

BSO Oranje Nassau meivakantie Doe mee: red de zee!

BSO Oranje Nassau meivakantie Doe mee: red de zee! Waterzuiveringsinstallatie Hallo redders, Heb jij wel eens gehoord van plastic soep? Dat is geen gerecht zoals je misschien zou denken maar dat is juist iets wat je helemaal niet wilt eten! Onze oceanen

Nadere informatie

Betreft: Zienswijze Plastic Soup Foundation op het Ontwerp Mariene Strategie (deel 1)

Betreft: Zienswijze Plastic Soup Foundation op het Ontwerp Mariene Strategie (deel 1) Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat & Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit t.a.v. De Staatssecretaris van IenW en de Minister van LNV Verstuurd via platformparticipatie.nl Amsterdam,

Nadere informatie

HET BESTE MEDICIJN TER WERELD antwoordblad

HET BESTE MEDICIJN TER WERELD antwoordblad Opdracht 1 Weet jij waar je poep en plas blijft nadat je hebt doorgetrokken?. Bijvoorbeeld. Het verdwijnt in het riool. Dan gaat het naar de waterzuiveringsinstallatie. Wat is je eerste indruk van de sanitaire

Nadere informatie

Toenemende milieuproblemen en interventies voor de bescherming van het milieu zijn actuele onderwerpen die onze onmiddellijke aandacht verdienen.

Toenemende milieuproblemen en interventies voor de bescherming van het milieu zijn actuele onderwerpen die onze onmiddellijke aandacht verdienen. Toenemende milieuproblemen en interventies voor de bescherming van het milieu zijn actuele onderwerpen die onze onmiddellijke aandacht verdienen. Voor een gezonde planeet, waar het voortbestaan van alle

Nadere informatie

Van spooknetten naar fashion!

Van spooknetten naar fashion! Van spooknetten naar fashion! Zeehondencentrum Pieterburen Juni 2016 Projectvoorstel: Happy Seal De uitdaging Visnetten, lijnen en fuiken die verloren zijn gegaan of juist expres zijn achtergelaten vormen

Nadere informatie

Voedselweb van strand en zee

Voedselweb van strand en zee Spel Doel: Materialen: Groepsgrootte: Duur: De leerlingen leren zeedieren en planten (organismen) kennen en leren wie wie eet. - Voor elke leerling een kaart met een plaatje van een zeedier, of -plant

Nadere informatie

Welkom bij buitenplaats Kasteel Wijlre!

Welkom bij buitenplaats Kasteel Wijlre! Welkom bij buitenplaats Kasteel Wijlre! Wat hebben plastic, afval en kunst met elkaar gemeen? Vandaag gaan we dat onderzoeken in drie tentoonstellingen: de Plastic Soupermarkt, de Bottle River en Rearranged.

Nadere informatie

DAG VAN DE DUURZAAMHEID, OCEANEN EN MILIEU 2 NOVEMBER 2015

DAG VAN DE DUURZAAMHEID, OCEANEN EN MILIEU 2 NOVEMBER 2015 DAG VAN DE DUURZAAMHEID, OCEANEN EN MILIEU 2 NOVEMBER 2015 De Dag van de duurzaamheid, oceanen en het milieu 2015 is tot stand gekomen door samenwerking tussen basisschool de Wereldwijzer, gemeente Alphen

Nadere informatie

Bewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien:

Bewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: Gemiddelde: diepte 94 meter Oppervlak: 572.000 km2 Bodem: hoofdzakelijk zand Bewoners van de Noordzee Introductie Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: De Noordzee is natuurlijk

Nadere informatie

LESBESCHRIJVING GROEP 3-4

LESBESCHRIJVING GROEP 3-4 LESBESCHRIJVING GROEP 3-4 DOELEN: Leerlingen weten welke walvissen er in de Noordzee zwemmen. Leerlingen weten wat de uiterlijke kenmerken van deze dieren zijn. Leerlingen kunnen verschillen en overeenkomsten

Nadere informatie

ANTWOORDMODEL LESBRIEF IKCIRCULEER. titel: Plastic soep. Dat eet je niet! Antwoordmodel opdracht A (T1)

ANTWOORDMODEL LESBRIEF IKCIRCULEER. titel: Plastic soep. Dat eet je niet! Antwoordmodel opdracht A (T1) ANTWOORDMODEL LESBRIEF IKCIRCULEER titel: Plastic soep. Dat eet je niet! Antwoordmodel opdracht A (T1) 1. Waarom vindt Peter plastic soep zo n goede naam voor het plastic afval in de oceanen? Noteer 2

Nadere informatie

Zack gaat zo op in zijn avontuur dat hij de rivier onder zich niet opmerkt. Plotseling stopt Mistral met blazen. Zack tuimelt naar beneden.

Zack gaat zo op in zijn avontuur dat hij de rivier onder zich niet opmerkt. Plotseling stopt Mistral met blazen. Zack tuimelt naar beneden. Zack gaat op reis Joehoe! Jippie! Zack ontsnapte zonet uit de handen van Oma. Jippie! Ik ga op reis! juicht Zack. Mistral, de wind, blaast stevig in Zacks holle buik. Woehoehoe! zegt hij. Zozo, jij ontsnapt.

Nadere informatie

Boskalis Beach Cleanup Tour. van Stichting De Noordzee

Boskalis Beach Cleanup Tour. van Stichting De Noordzee Boskalis Beach Cleanup Tour van Stichting De Noordzee 2014 MyBeach Cleanup Challenge 2013 2 Resultaten MyBeach Cleanup Challenge 2013 350 km Noordzeekust schoonmaken in één maand Een team van Stichting

Nadere informatie

LESBESCHRIJVING GROEP 5-6

LESBESCHRIJVING GROEP 5-6 LESBESCHRIJVING GROEP 5-6 DOELEN: Leerlingen weten welke walvissen er in de Noordzee leven. Leerlingen weten hoe de leefomgeving van deze dieren eruit ziet. Leerlingen weten en zijn zich ervan bewust welke

Nadere informatie

PLASTIC SOEP. informatieboekje PLASTIC AFVAL VAN LAND NAAR ZEE

PLASTIC SOEP. informatieboekje PLASTIC AFVAL VAN LAND NAAR ZEE ZEEHONDEN PLASTIC SOEP informatieboekje De grootste bedreiging voor al het zeeleven op dit moment is plastic soep. Overal ter wereld wordt elke dag plastic gebruikt, het zit in bijna alles wat we gebruiken.

Nadere informatie

Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk - UPCYCLEN

Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk - UPCYCLEN WIJSHEIDS WERKBLAD 1.1 / HOOFDSTUK 4 / LEEFTIJD 6-8 Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk - UPCYCLEN Welke nieuwe woorden heb je in hoofdstuk 4 geleerd? Teken een lijn van de juiste woorden (a, b, c)

Nadere informatie

Terugblik Boskalis Beach Cleanup Tour Stichting De Noordzee 2013

Terugblik Boskalis Beach Cleanup Tour Stichting De Noordzee 2013 Terugblik Boskalis Beach Cleanup Tour 2015 Stichting De Noordzee 2013 De héle Noordzeekust is schoon! Het is ons weer gelukt! Van 1 t/m 27 augustus 2015 is de héle Noordzeekust (350 km) van Cadzand tot

Nadere informatie

LESINSTRUCTIE GROEP 5/6

LESINSTRUCTIE GROEP 5/6 LESINSTRUCTIE GROEP 5/6 Bij Samsam nr. 5 2017 De zee Burgerschap Samsam komt 5 x per jaar uit met een magazine, en een werkblad. Daarbij hoort een website met filmpjes en aanvullende informatie: samsam.net

Nadere informatie

Port Waste Catch Innovatiever. Schoner. Duurzamer. Make it happen.

Port Waste Catch Innovatiever. Schoner. Duurzamer. Make it happen. Port Waste Catch Innovatiever. Schoner. Duurzamer. Make it happen. Het Havenbedrijf Rotterdam wil investeren in de vermindering van de plastic soep. Samen met andere partijen gaan we de mogelijkheid onderzoeken

Nadere informatie

Noordse stormvogel en zwerfvuil,

Noordse stormvogel en zwerfvuil, Indicator 28 juni 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De noordse stormvogel foerageert

Nadere informatie

Project Vrij Research Herkansing 1. Denzel Ellis augustus Research Harald Warmelink

Project Vrij Research Herkansing 1. Denzel Ellis augustus Research Harald Warmelink Project Vrij Research Herkansing 1 Denzel Ellis 3012198 13 augustus 2016 Research Harald Warmelink INLEIDING Voor het eerstejaars project, Vrij, van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, moet er na aanleiding

Nadere informatie

Microplastics in het water: een nieuwe groep van opduikende gevaren

Microplastics in het water: een nieuwe groep van opduikende gevaren Microplastics in het water: een nieuwe groep van opduikende gevaren Dick Vethaak Deltares & VU University Amsterdam Ferdi Rizkiyanto Plastic soep - mondiaal en lokaal probleem Noordzee ontvangt jaarlijks

Nadere informatie

Handleiding Introductieles vmbo/havo/vwo Zwerfafval onder de loep

Handleiding Introductieles vmbo/havo/vwo Zwerfafval onder de loep Handleiding Introductieles vmbo/havo/vwo Zwerfafval onder de loep Werkvorm: na de klassikale introductie waarin voorkennis wordt geactiveerd, verdiepen de leerlingen zich aan de hand van opdrachten op

Nadere informatie

Sundt, P., P. E. Schulze and F. Syversen (2014) Sources of microplastics-pollution to the marine environment, Norwegian Environment Agency, Norway

Sundt, P., P. E. Schulze and F. Syversen (2014) Sources of microplastics-pollution to the marine environment, Norwegian Environment Agency, Norway Bijlage 3 bij de brief Uitvoering van toezeggingen AO Grondstoffen en Afval d.d. 25 juni 2015 en stand van zaken diverse acties beleidsprogramma VANG : bronnenaanpak microplastics Focus van de aanpak Met

Nadere informatie

BSO De BV Doe mee: red de zee! (meivakantie) 22 april tot en met 05 mei

BSO De BV Doe mee: red de zee! (meivakantie) 22 april tot en met 05 mei Hallo allemaal, Heb jij wel eens gehoord van plastic soep? Dat is geen gerecht zoals je misschien zou denken maar dat is juist iets wat je helemaal niet wilt eten! Onze oceanen zitten vol met plastic,

Nadere informatie

Project Context Research Referentie Verslag Kinderarbeid in Games

Project Context Research Referentie Verslag Kinderarbeid in Games Project Context Research Referentie Verslag Kinderarbeid in Games Firza Sulistio - 3014623 G&I 1D Game Art Docent: Harald Warmelink Datum: 13 maart 2016 1 Inhoud 1.Inleiding blz.3 2. Methode blz.3 3. Analyse

Nadere informatie

Opdracht 1b. Welk soort afval is het meest schadelijk voor de natuur?

Opdracht 1b. Welk soort afval is het meest schadelijk voor de natuur? Opdracht 1a. In de tabel hieronder staan een aantal materialen. Bedenk per type materiaal 3 soorten afval die je tegenkomt onderweg naar school of op het schoolplein. Zoek per categorie van 1 soort afval

Nadere informatie

Inhoud 1. De zee is groot 2. Zonder zee geen leven 3. Golven 4. De zee is zout 5. De zee en rivieren 6. De kleur van de zee

Inhoud 1. De zee is groot 2. Zonder zee geen leven 3. Golven 4. De zee is zout 5. De zee en rivieren 6. De kleur van de zee De zee Inhoud. 1. De zee is groot 3 2. Zonder zee geen leven 4 3. Golven 5 4. De zee is zout 6 5. De zee en rivieren 7 6. De kleur van de zee 8 7. De kust en de branding 9 8. Sporten op zee 10 9. Werken

Nadere informatie

bij vraag 2 Hoeveel munten er in het glas passen ligt aan de grootte van de munten en aan het glas.

bij vraag 2 Hoeveel munten er in het glas passen ligt aan de grootte van de munten en aan het glas. NAO proefjes Antwoorden werkbladen en extra informatie 1. Munten in borrelglaasje munten Het glas is eigenlijk te vol met, maar het stroomt niet over. Het in het glas staat bol, het komt er boven uit.

Nadere informatie

Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje

Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje AFVAL Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje Zoek meer informatie op de computer en bekijk filmpjes over het onderwerp (achterin deze lesbrief staan websites en links voor filmpjes) Overleg

Nadere informatie

Together from Pollution to Pleasure

Together from Pollution to Pleasure Together from Pollution to Pleasure Blocks of Joy Juni 2015 - Rolph Adriaansen (Genietgroep) - Tilburg Aanleiding Het idee is ontstaan vanuit een aantal probleem/vraagstukken die er in mijn optiek spelen:

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: Plastic Boek van de week: 1: Plasticsoep van de klimaatjesreeks van Clavis 2: Plasticsoep is troep

Auditieve oefeningen bij het thema: Plastic Boek van de week: 1: Plasticsoep van de klimaatjesreeks van Clavis 2: Plasticsoep is troep Auditieve oefeningen bij het thema: Plastic Boek van de week: 1: Plasticsoep van de klimaatjesreeks van Clavis 2: Plasticsoep is troep Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat

Nadere informatie

LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING

LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING Leuk dat je aan de slag gaat met het lesmateriaal van Greenpeace! Leerlingen verwerven inzicht in de oceaanproblematiek en ontdekken wat ze hier zelf aan kunnen doen.

Nadere informatie

LEEFTIJD. 6-8 Hoofdstuk 2 Wat is plasticvervuiling in de oceaan? Volvo Ocean Race. Lespakket

LEEFTIJD. 6-8 Hoofdstuk 2 Wat is plasticvervuiling in de oceaan? Volvo Ocean Race. Lespakket LEEFTIJD 6-8 Hoofdstuk 2 Wat is plasticvervuiling in de oceaan? Volvo Ocean Race Lespakket Volvo Ocean Race Lespakket HOOFDSTUK 2 Wat is plasticvervuiling in de oceaan? Plastic doodt onze oceanen en we

Nadere informatie

Werkblad Natuurlijk water in de Kwebben

Werkblad Natuurlijk water in de Kwebben Werkblad Natuurlijk water in de Kwebben Droppie in de Kwebben Hallo allemaal! Wat fijn dat jullie straks naar de Kwebben in Vught gaan! Mijn naam is Droppie en ik weet alles over water. Wist je dat water

Nadere informatie

Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk - UPCYCLEN

Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk - UPCYCLEN WIJSHEIDS WERKBLAD 1.1 / HOOFDSTUK 4 / LEEFTIJD 8-10 Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk - UPCYCLEN WOORD BETEKENIS 1. Produceren a Zeedieren kunnen verstrikt raken en dood gaan door visnetten die

Nadere informatie

Onderzoek Project Vrij: Escape rooms

Onderzoek Project Vrij: Escape rooms 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Methode... 3 Analyse... 4 Volgorde van de puzzels... 4 Acteurs in Escape rooms... 4 Grootte van de groep... 5 Speeltijd... 5 Thema en verhaal... 5 Conclusie... 6 Bronnen...

Nadere informatie

Introductie Docentenhandleiding

Introductie Docentenhandleiding Introductie Docentenhandleiding OBJECTIVES Introductie MODULE Doelen: Thema introduceren Activeren van bestaande kennis bij leerlingen Basaal begrip van de verschillen tussen een lineaire en een circulaire

Nadere informatie

Vraag 1 Ben u bekend met het artikel Onderzoekers: plasticsoep in Stille Oceaan komt vooral van visserij en scheepvaart 1?

Vraag 1 Ben u bekend met het artikel Onderzoekers: plasticsoep in Stille Oceaan komt vooral van visserij en scheepvaart 1? > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456 0000

Nadere informatie

De Energiezuinige Wijk - De opdracht

De Energiezuinige Wijk - De opdracht De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien

Nadere informatie

Lespakket Strandvondsten

Lespakket Strandvondsten Lespakket Strandvondsten Instructieblad groep 1 & 2 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie vindt u op www.rotterdam.nl/lesmateriaalnatuuronderwijs - Instructieblad groep 1 & 2 - Materialen van het pakket:

Nadere informatie

Plastic soep in de Sloterplas, werkversie

Plastic soep in de Sloterplas, werkversie School: Bedrijf: Titel project: 1. De opdracht Plastic soep in de Sloterplas, werkversie Opdrachtgever Dhr. A. Schaap projectleider zwerfafval bij het stadsdeel Nieuw-West in Amsterdam. Situatie Het stadsdeel

Nadere informatie

ZWERFAFVAL EN PLASTIC SOEP

ZWERFAFVAL EN PLASTIC SOEP GROEP 5 T/M 8 ZWERFAFVAL EN PLASTIC SOEP Kom in actie met de klas Foto: Victor Andronache via Flickr DIA 1 Doel van deze les Je leert wat zwerfafval en plastic soep zijn en welke problemen hierdoor ontstaan.

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Voedselverspilling, er is genoeg voedsel en voedselspeculatie is immoreel Nederlandse consumenten gooien ieder jaar voor zo n 2,5 miljard aan voedsel weg. Dat is ruim 150 per persoon. Ofwel zo n 50 kilo.

Nadere informatie

Stand van zaken subcommissie Biologie VC3EEE. Op weg naar een joint degree bachelor biologische wetenschappen

Stand van zaken subcommissie Biologie VC3EEE. Op weg naar een joint degree bachelor biologische wetenschappen Stand van zaken subcommissie Biologie VC3EEE Op weg naar een joint degree bachelor biologische wetenschappen Opdracht TDO (mei 2015) Maak een voorstel voor een gezamenlijke UvA-VU bachelor biologie opleiding

Nadere informatie

ASN Bank. Beleid plastics

ASN Bank. Beleid plastics ASN Bank Beleid plastics 2 Februari 2019 ASN Bank Expertisecentrum Duurzaamheid Inhoudsopgave A. Inleiding 5 B. Onze visie op gebruik van plastics 5 C. Plastics 6 C.1 Schade aan het milieu 6 C.2 Minder

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

Microplastics in het zoetwater milieu. Een inventarisatie van mogelijke risico s voor waterschappen

Microplastics in het zoetwater milieu. Een inventarisatie van mogelijke risico s voor waterschappen Microplastics in het zoetwater milieu Een inventarisatie van mogelijke risico s voor waterschappen Erwin Roex 1, Dick Vethaak 1,2, Heather Leslie 2 & Merle de Kreuk 3 1 Deltares, 2 Instituut voor Milieuvraagstukken,

Nadere informatie

Kunststof in de spotlights

Kunststof in de spotlights Kunststof in de spotlights Empack miniconferentie 3 april 2019 Jur Zandbergen Directeur NRK Verpakkingen Algemeen Directeur NRK (Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie) Wat is de NRK? Federatie met

Nadere informatie

VUIL VERZAMELD? LAAT HET OPHALEN! BEL GRATIS DE VUILWATER WACHT: Een schone Maas voor iedereen. Richtlijn Zwerfvuil Rijkswaterstaat Limburg

VUIL VERZAMELD? LAAT HET OPHALEN! BEL GRATIS DE VUILWATER WACHT: Een schone Maas voor iedereen. Richtlijn Zwerfvuil Rijkswaterstaat Limburg VUIL VERZAMELD? LAAT HET OPHALEN! BEL GRATIS DE VUILWATER WACHT: 0800-0341 Een schone Maas voor iedereen Richtlijn Zwerfvuil Rijkswaterstaat Limburg Elk jaar treedt de Maas in het winterseizoen buiten

Nadere informatie

Research context: van venster naar poort Onderdeel: context

Research context: van venster naar poort Onderdeel: context Research context: van venster naar poort Onderdeel: context Naam: Zoë Tabak Klas: GAR1D Vak: Research Leraar: Harald Warmelink Datum: 15-3-2015 Inleiding Naar aanleiding van de eerste discussies binnen

Nadere informatie

CONTENTONDERZOEK. Leraar - Harald Warmelink NIELSVANUNEN GAME DESIGN. Door: Niels van Unen G&I1D

CONTENTONDERZOEK. Leraar - Harald Warmelink NIELSVANUNEN GAME DESIGN. Door: Niels van Unen G&I1D CONTENTONDERZOEK Door: Niels van Unen - 3013736 - G&I1D Leraar - Harald Warmelink INLEIDING Voor het schoolproject genaamd project vrij zijn we met alle 1stejaars in Berlijn geweest. Tijdens ons bezoek

Nadere informatie

Voedselketen & ecosysteem

Voedselketen & ecosysteem SEA LIFE voor scholen Voedselketen & ecosysteem 6-11 jaar Zelf aan de slag Deze handleiding geeft u extra informatie over belangrijke aquaria binnen SEA LIFE Scheveningen en kan gebruikt worden om meer

Nadere informatie

Er is een onderscheid tussen de verontreiniging die van het land afkomstig is en verontreiniging afkomstig van schepen.

Er is een onderscheid tussen de verontreiniging die van het land afkomstig is en verontreiniging afkomstig van schepen. Beantwoording van de vragen van het lid Ouwehand (PvdD) door de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken en de staatssecretaris

Nadere informatie

2010 Integrated reporting

2010 Integrated reporting 2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational

Nadere informatie

Leuke weetjes, puzzels, een kleurplaat en meer!

Leuke weetjes, puzzels, een kleurplaat en meer! Alles over HAAIEN Leuke weetjes, puzzels, een kleurplaat en meer! Haaienweetjes Vinnen De meeste haaien hebben acht vinnen. Deze gebruiken ze om vooruit te komen en om rechtop te zwemmen. De vorm van de

Nadere informatie

Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk - UPCYCLEN

Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk - UPCYCLEN WIJSHEIDS WERKBLAD 1.1 / HOOFDSTUK 4 / LEEFTIJD 10-12 Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk - UPCYCLEN WOORD BETEKENIS Produceren Welke nieuwe woorden heb je in hoofdstuk 4 geleerd? Schrijf de betekenis

Nadere informatie

Plasticvervuiling in de oceaan - De Oceaan

Plasticvervuiling in de oceaan - De Oceaan WIJSHEIDS WERKBLAD 1.1 / HOOFDSTUK 2 / LEEFTIJD 10-12 NAAM: DATUM: Plasticvervuiling in de oceaan - De Oceaan Hallo. Weet jij nog hoe belangrijk de oceaan is in de waterkringloop? Kun jij alle elementen

Nadere informatie

LEEFTIJD Hoofdstuk 4 Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk. Lespakket

LEEFTIJD Hoofdstuk 4 Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk. Lespakket Hoofdstuk 4 Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk LEEFTIJD 8-12 Lespakket Volvo Ocean Race Lespakket HOOFDSTUK 4 Mijn eigen Positieve Plastic Voetafdruk Elke minuut wordt er een vrachtwagen vol plastic

Nadere informatie

OCEAN PLASTICS LAB. Een wetenschappelijke kijk op plasticvervuiling in zee

OCEAN PLASTICS LAB. Een wetenschappelijke kijk op plasticvervuiling in zee OCEAN PLASTICS LAB Een wetenschappelijke kijk op plasticvervuiling in zee Ocean Plastics Lab Pagina 2 Thema s 1. Wat is het Ocean Plastics Lab? 2. Plasticafval: een probleem voor het milieu 3. De tentoonstelling

Nadere informatie

Antwoordkaart Denkopdrachten.

Antwoordkaart Denkopdrachten. Antwoordkaart Denkopdrachten. voor de leerling groep 5 8 Letter: Opdracht 1. Omcirkel het stukje afval en trek een lijn naar de tijd die het duurt vóór het afval is vergaan. Opdracht 2. Opdracht A. Omcirkel

Nadere informatie

DOCENTENHANDLEIDING LESBRIEF IKCIRCULEER. titel: Plastic soep. Dat eet je niet! INHOUD:

DOCENTENHANDLEIDING LESBRIEF IKCIRCULEER. titel: Plastic soep. Dat eet je niet! INHOUD: DOCENTENHANDLEIDING LESBRIEF IKCIRCULEER titel: Plastic soep. Dat eet je niet! INHOUD: 1. uitleg over opbouw van de lesmodule 2. uitleg quiz 3. uitleg opdrachten + antwoordmodel na elke opdracht. Benodigdheden:

Nadere informatie

leven zonder afval voor een groen, gezond & gelukkig leven emily-jane lowe

leven zonder afval voor een groen, gezond & gelukkig leven emily-jane lowe leven zonder afval voor een groen, gezond & gelukkig leven emily-jane lowe Eerste druk mei 2015 2015 Emily-Jane Lowe Uitgeverij Van Gennep Nieuwezijds Voorburgwal 330, 1012 rw Amsterdam Ontwerp omslag

Nadere informatie

Handleiding Afvalspel groep 3 en 4

Handleiding Afvalspel groep 3 en 4 Handleiding Afvalspel groep 3 en 4 voor de leerkracht groep 3 en 4 Hoe speel je het spel Verdeel de klas in groepjes van 3 leerlingen. Het spel bestaat uit 5 opdrachten. Elk groepje kan dus, afhankelijk

Nadere informatie

In het water. Allemaal beestjes. Onderzoeken. Scheppen. Dit heb je nodig: Schepnetje. Dit heb je nodig: Petrischaaltje Zoekkaart Waterdiertjes Loep

In het water. Allemaal beestjes. Onderzoeken. Scheppen. Dit heb je nodig: Schepnetje. Dit heb je nodig: Petrischaaltje Zoekkaart Waterdiertjes Loep In het water 1 Allemaal beestjes In sloten en plassen leven veel waterdiertjes zoals libellen, kikkers en visjes. In schoon water hebben deze waterbewoners het meer naar hun zin dan in vies water. In vies

Nadere informatie