Investeren in milieu- en natuur is investeren

Transcriptie

1 Investeren in milieu- en natuur is investeren in de toekomst Nota overhandigd aan dhr. Geert Bourgeois en dhr. Kris Peeters, delegatieleiders voor de Vlaamse regeringsonderhandelingen Vrijdag 13 juni

2 1. INHOUDELIJKE DOELSTELLING VAN HET BELEID Waar staat Vlaanderen met milieu en natuur? Wat we vaststellen: Vlaanderen staat niet waar het moet staan, noch volgens EU milieunormen, noch volgens gezondheidstandaarden. cfr. oa. Bijdrage van de administratie aan het regeerakkoord van de Vlaamse regering (2020 doelstellingen, milieu tov andere domeinen) Vlaanderen doet het goed wat de armoedecijfers betreft, werkzaamheidsgraad, onderwijs en onderzoek en ontwikkeling, maar neemt een staartpositie in wat de klimaat- en energiedoelstellingen en luchtkwaliteit betreft. Wat biodiversiteit betreft volgt Vlaanderen de negatieve trend die we ook in andere Europese regio s zien. De biodiversiteit gaat steeds verder achteruit. Dit komt als volgt tot uiting: De toestand van de biodiversiteit is ronduit slecht. Slechts een derde van de dier- en plantensoorten van Europees belang die in Vlaanderen voorkomen, bevindt zich in een gunstige staat van instandhouding; voor 37% van de soorten is de staat zeer ongunstig. De toestand is relatief gezien het slechtst voor aquatische soorten. Drie kwart van de habitats van Europees belang in Vlaanderen bevindt zich in een zeer ongunstige staat van instandhouding. Alle watergebonden habitats krijgen een zeer ongunstige beoordeling. Sinds 1991 werd ha extra planologisch natuur- en bosgebied gerealiseerd. Dat is maar 37% van de vooropgestelde oppervlakte (bijkomend ha natuur en ha bos volgens het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen). In onze centrumsteden bedraagt het aandeel inwoners dat op minder dan 400 meter wandelafstand van openbaar groen woont tussen 46% (Mechelen) en 84% (Oostende en Antwerpen). Slechts de helft van de Vlamingen vindt een groot natuurgebied op wandelafstand van zijn eigen woonst In Vlaanderen nam het aandeel hernieuwbare energie in het finale energiegebruik toe van 2,2% in 2008 tot 5,6% in In vergelijking met de andere lidstaten neemt Vlaanderen een staartpositie in; enkel Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Luxemburg doen het minder goed. Vlaanderen gaat voor minstens 9% energiebesparing in 2016, conform de doelstelling van de richtlijn energie-efficiëntie. Uit de geactualiseerde berekeningen blijkt dat eind 2016 zelfs een energiebesparing van 13% kan worden gerealiseerd, wat een lage ambitie verraadt. Wat broeikasgassen betreft, geven de laatste projecties EC aan dat zes lidstaten het verst van de 2020-doelstellingen verwijderd zijn: Malta, Luxemburg, Ierland, België, Spanje, Griekenland, Oostenrijk en Litouwen. Vlaanderen heeft vooral werk op 2 vlakken: emissies uit wegverkeer wegwerken (ook enorme filekost: 2% BNP) + isolatiegraad gebouwen (goed voor bevoorradingszekerheid en werkgelegenheid) Luchtkwaliteit/gezondheid: elke Vlaming verliest gemiddeld één gezond levensjaar door fijn stof vervuiling van de omgevingslucht. Daarom werd Vlaanderen (formeel de lidstaat België) door de Europese Commissie doorverwezen naar het Europees Hof. 2

3 Mobiliteit en ruimtelijke ordening: de slechte ruimtelijke ordening in Vlaanderen is één van de belangrijkste drijvende krachten achter de groei van het autoverkeer en de daarmee samenhangende milieuvervuiling. Wat we vragen: een robuust milieu-natuurbeleid, met vele baten en toegevoegde waarde We pleiten er voor om, met het oog op de noodzakelijk transitie naar een duurzame samenleving, vol te kiezen voor een vooruitstrevend milieu- en natuurbeleid. Dat wil ook zeggen ons niet beperken tot het louter uitvoeren van wat Europa ons oplegt, maar durven kiezen voor méér zodat we ook in de milieu- en natuursector volop de kaart van de innovatie kunnen trekken. Investeren in milieu- en natuurbeleid betaalt zichzelf immers vele malen terug. Concreet zijn onze vragen/voorstellen voor het Vlaamse regeerakkoord de volgende: Inzake Ruimtelijke ordening voer het RSV uit: zolang de bindende bepalingen uit het RSV niet gehonoreerd worden, blijft het erg moeilijk om, binnen de afgebakende bestemmingen, samen te werken aan projecten voor integratie, multifunctionaliteit,.... De resterende taakstelling van ha natuur- en bosgebied, en ha natuurverwevingsgebied op niet groene bestemmingen, dienen te worden aangeduid op kaart en (bij omzetten naar natuurgebied) te leiden tot ontwikkeling van nieuwe natuur, dit ter realisatie van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). Het IVON dient dan om van NATURA 2000 gebieden een functioneel ecologisch netwerk te maken. Zet, parallel met de uitvoering van het RSV, het BRV in op de realisatie van robuuste groenblauwe netwerken in Vlaanderen. Veranker de principes van zuinig ruimtegebruik en van een netto verhardingsstop, met respect voor bestaande rechten. Breng planbaten in evenwicht met plan- en kapitaalschade. Inzake Biodiversiteit: Voer de IHD s uit zoals afgesproken: daarvoor zijn in eerste instantie de nodige middelen nodig. Laat andere departementen en overheden meewerken aan deze doelstelling en hun deel van de lasten dragen. Schakel alle beschikbare en nog te verzamelen biodiversiteitsgegevens die door vrijwilligersnetwerken worden verzameld in voor de monitoring van de biodiversiteit zoals gevraagd door Europa en voor het monitoren ikv de passende beoordeling. Zet er een correcte vergoeding tegenover. Zorg voor cofinanciering vanuit Vlaanderen voor goedgekeurde Europese projecten (bvb LIFE) die bijdragen aan de IHD s. Ontwikkel voor verzurende en vermestende deposities een programmatische aanpak, bestaande uit herstelbeleid en emissiereducties, die een ecologische oplossing koppelt aan economische ontwikkelruimte. 3

4 Natuur op wandelafstand: Streef ernaar dat alle Vlamingen op pad kunnen in een groot natuurgebied op minder dan twee kilometer van hun deur. Crëer deze legislatuur, in samenwerking met de lokale besturen, voor elke Vlaming 10m² nieuwe natuur op wandelafstand. Realiseer zo tegen 2019 de helft van de ha ingeplande stadsbossen en doe de oppervlakte speelbos met de helft toenemen. Maak werk van een Bomenplan 2050, een nieuwe langetermijnvisie op bomen en bossen in Vlaanderen: Werk stimuli uit voor eigenaren om te bebossen en neem onnodige obstakels weg. Scherp het plan van aanpak voor de zonevreemde bossen aan. Zorg ervoor dat het geld dat beschikbaar is in het boscompensatiefonds ook effectief wordt gebruikt om te compenseren o.m. door het open te stellen voor natuurverenigingen. Pas dit alles in in een Vlaamse biodiversiteitstrategie. Deze zorgt voor de invulling van de Europese Bossenstrategie en de EU Biodiversiteitsstrategie, voor zover die invulling nog niet gebeurd is via het IHD proces, het landbouwbeleid en het visserijbeleid. De strategie geeft invulling aan de doelstellingen van het VIA-pact en zorgt voor herstel van ecosystemen en ecosysteemdiensten buiten IHD. Ze zorgt ook voor de afstemming tussen N2000, VEN en IVON. Bescherm de historisch permanente graslanden in de kustpolders effectief tegen scheuren door de voorgestelde kaart vast te stellen en te bepalen dat op deze graslanden een verbod op het wijzigen van de vegetatie van toepassing is. Schaf de registratierechten bij aankopen in functie van erkende reservaten af. Effectieve vergroening van het landbouwbeleid Zorg dat de vergroening van het landbouwbeleid een effectieve bijdrage levert aan de Vlaamse en Europese biodiversiteits-, milieu- en klimaatsdoelen. Benut het vergroeningspakket maximaal voor het ontwikkelen van een basis natuurkwaliteit die vandaag in grote delen van het landbouwgebied ontbreekt. Verhoog de effectiviteit van de beheerovereenkomsten door ze gebiedsgericht en via een collectieve aanpak, in functie van soorten, natuurverbindingen en buffering tegen vervuiling in te zetten. Bied investeringssteun (VLIF) aan voor landbouwbedrijven die een netto milieuwinst genereren op regionaal en gebiedsniveau. Ondersteun agro-ecologische landbouwsystemen via investeringssteun, het opzetten van een leerplatform en bijkomende middelen voor onderzoek. Waterbeleid Realiseer in de meeste Vlaamse waterlopen in 2020 de goede ecologische toestand, zodat voldaan wordt aan de vereisten van de Kaderrichtlijn Water. Focus meer op het gebiedsgericht overleg in de bekkens en versterk de coördinatie daar. Werk de acties in de speerpuntgebieden in de huidige stroomgebiedbeheerplannen af en duid er bijkomende aan in de nieuwe plannen. Maak het waterzuiveringsbeleid doelgerichter en efficiënter door het gebiedsgericht 4

5 en resultaatsgericht te focussen. Zorg voor de uitvoering van de gebiedsdekkende uitvoeringsplannen (GUPs). Verzeker de afdwingbaarheid ervan en de doorvertaling in de gemeentelijke meerjarenbegrotingen. Maak een onderbouwde en sluitende visie op de langetermijnfinanciering van het waterbeheer. Begin met de waterzuivering. Realiseer tegen 2018 de doelstelling van de nitraatrichtlijn. (max 5% van de MAP-meetpunten overschrijden de norm). Realiseer regen het einde van MAP V de helft van de doelafstand om de fosfaatnorm in kleine beken te realiseren (0,1 mg P/l). Behoud het principe vasthouden-bergen vertraagd afvoeren als uitgangspunt van het beleid om overstromingen en verdroging tegen te gaan. Stimuleer hemelwaterplannen en leg het nemen van maatregelen op in alle erosiegevoelige gebieden. Realiseer het geactualiseerd SIGMA-plan, Rivierherstel Leie en het Grensmaasproject. Zet in de nieuwe stroomgebiedplannen maximaal in op win-wins tussen waterberging, waterkwaliteit en natuurontwikkeling (groenblauwe infrastructuur). Inzake luchtkwaliteit en mobiliteit: Het behalen van de Europese doelstellingen inzake fijn stof en stikstof is prioritair. Verder moet, met oog op een gezonde leefomgeving in het Vlaams gewest, werk gemaakt worden van het halen van de WHO gezondheidsnormen. Aangezien verkeer een grotere luchtvervuiler is geworden dan de industrie, moet in de eerste plaats de voortdurende groei van het (vracht)autoverkeer gestopt worden. Een slimme kilometerheffing is de meest effectieve manier om de groei van het autoverkeer aan te pakken. We vragen dat zoals voorzien de kilometerheffing voor vrachtverkeer in op 1 januari 2016 wordt ingevoerd. Op dit systeem moet verder gebouwd worden om ook een kilometerheffing voor personenvervoer uit te rollen in Vlaanderen. De inkomsten van de kilometerheffing worden oa ingezet om het voorstedelijk openbaar vervoersnetwerk uit te bouwen. Een snelheidsverlaging op de Vlaamse wegen is een tweede maatregel waar we veel van verwachten. Het levert veel effect op vlak van luchtkwaliteit en is in periodes van budgettaire krapte een voor de hand liggende maatregel, aangezien hij amper iets kost. De noodzakelijke dynamische verkeersborden voor de handhaving van dit systeem zijn op veel plaatsen al in voege. De overkapping van de Antwerpse ring en de afbraak van de fly-over te Gent zijn twee noodzakelijke maatregelen waar de regering concreet werk van moet maken om zo de impact van luchtvervuiling door autoverkeer in onze twee grootste Vlaamse steden in te perken. Een systeem van verhandelbare bouwrechten is een innovatief instrument waarmee bouwrechten op de vele slecht gelegen bouwkavels kunnen verplaatst worden naar (ver)bouwkavels in de kernen. Nieuwe woningen en voorzieningen moeten worden ingeplant in stads- en dorpskernen die aansluiten op hoofdassen van openbaar vervoer. Zo kan een beter lokatiebeleid bijdragen aan minder verkeersuitstoot. 5

6 Inzake klimaatbeleid: energierenovatie en verkeersuitstoot voorrang We vragen een veel kosten-efficiëntere besteding van de inkomsten uit de veiling van emissierechten, aan investeringen in Vlaams klimaatbeleid en de internationale klimaatfinanciering. De twee prioritaire werven voor Vlaamse klimaatbeleid zijn energierenovatie en vermindering van verkeersuitstoot. Een grootschalig energierenovatieprogramma met een duidelijke kalender met concrete renovatiedoelstellingen en energiestandaarden die stelselmatig worden aangescherpt, om de energievraag van gebouwen tegen 2050 met minstens 80% te laten dalen. Een kwaliteitsvol energieprestatiecertificaat geldt als normerend instrument bij verkoop en verhuur. Kwetsbare doelgroepen krijgen financiering op maat, via het geregionaliseerde Fonds ter reductie van de Globale Energiekost. De overheid zelf bouwt enkel nog bijna-nulenergie of passief. Jaarlijks wordt minstens 3% van de overheidsgebouwen tot passief of bijna-energieneutraal gerenoveerd. Vermindering van CO2 door een slimme kilometerheffing voor personenwagens. De heffing wordt berekend op de plaats en de milieukenmerken van de wagen en het tijdstip waarop de wagen de wegen gebruikt. Ze is voldoende hoog zodat de files korter worden en de luchtvervuiling door het wegverkeer voldoende afneemt. De kilometerheffing vervangt de verkeersbelasting. Bepaalde compensaties binnen of buiten de heffing zorgen dat mogelijke nadelige effecten van de heffing op bepaalde groepen of de competitiviteit van de ondernemingen worden gemeden. Inzake energie: een breed gedragen nationaal energiebeleid Een coherent nationaal energiebeleid, met een stabiel lange termijn kader, dat leidt tot een grote investeringszekerheid en bevoorradingszekerheid. Het uitrollen van zulk beleidskader moet op de verschillende bestuursniveaus tegelijk gebeuren, in een participatief proces met alle relevante beleidsdomeinen en stakeholders. Een nationaal afgestemd energiebeleid moet afspraken omvatten die ervoor zorgen dat: de CO2 uitstoot in Europa tegen 2050 met 80 tot 95% kan verminderd worden een correcte prijszetting van energie mogelijk wordt, evenals een billijke verdeling van de kosten en baten van de energietransitie, waarbij rekening gehouden wordt met de competitiviteit van ondernemingen en de koopkracht van de bevolking. er garanties zijn voor een stabiel investeringsklimaat Inzake grondstoffen/materialenbeleid: versterking VMP Een versterking van het Vlaams Materialenprogramma als geschikt participatief forum om doorgedreven te zoeken naar nieuwe economische opportuniteiten richting circulaire economie met minder grondstoffen. Kringloopdenken en minder gebruik van grondstoffen moet meer doordringen in alle beleidsdomeinen, vb ook in het Nieuw Industrieel Beleid (NIB) en in het afvalverbrandingsbeleid. 6

7 2. ORGANISATIE VAN HET BELEID Wat we vaststellen: Milieu- en natuurbeleid worden steeds vaker vanuit een puur efficiëntie denken benaderd. In de bijdrage van de administratie lezen we de ambitie van het overheidsapparaat: we willen een open en wendbare organisatie zijn, die daadkrachtig anticipeert op evoluties en behoeften in de samenleving. Samen met en gericht op alle belanghebbenden werken we aan een duurzame dienstverlening in vertrouwen en vanuit het algemeen belang. We zetten in op digitalisering en minder regelgeving. Daarnaast wil de Vlaamse overheid verder op het pad van de verbeterde efficiëntie, effectiviteit en kwaliteit. Vereenvoudiging, integratie, clustering, efficiëntie zijn terechte bekommernissen die wij delen. Vandaag stellen we echter vast dat de praktijk soms anders is of uitdraait, wat leidt tot gebrek of tekort aan maatschappelijk draagvlak of een minimale tot onvoldoende invulling van (milieu- en natuur)kwaliteitseisen. Enkele voorbeelden: Bij de permanente omgevingsvergunning dreigt een versnellings- en vereenvoudigingslogica te primeren op de zorg om duurzaamheid, hoge milieukwaliteit en participatieve besluitvorming. bijkomende administratieve lasten: erkenningsdossiers natuurreservaten waar, binnen identieke regelgeving, nu 3 tot 4 keer zoveel informatie wordt gevraagd. Het nieuwe natuurdecreet betekent een administratieve vereenvoudiging voor de overheid, maar niet voor de beheerders. Wat we vragen: houdt rekening met complexiteit van de actuele uitdagingen en met de effecten op de stakeholders; Formuleer transversale, geïntegreerde beleidsdoelstellingen die antwoorden bieden op de maatschappelijke uitdagingen en noden. Structuren aanpassen alleen zal niet volstaan. Zet het overheidsapparaat ertoe aan om zich flexibel te organiseren ifv deze transversale, geïntegreerde beleidsdoelstellingen. Cruciaal daarbij is openheid tot overleg met bredere maatschappelijke stakeholders in een vroeg stadium. Zorg bij de omgevingsvergunning voor een evaluatieprogramma, waarbij stakeholders inspraak hebben. Wat een mogelijke hervorming van het beleidsdomein LNE en de eventuele koppeling met andere beleidsdomeinen (ruimtelijke ordening) betreft is ons standpunt erg duidelijk. Indien de Vlaamse regering zou overgaan tot een hervorming van haar diensten, dan zijn wij, in navolging van de omgevingsvergunning, voorstander van een clustering van minstens de diensten leefmilieu, natuur, ruimtelijke ordening. Omdat binnen de VLM een instrumentenkoffer aanwezig is om ruimtelijke processen vooruit te helpen (inrichting, grondenbank,..), lijkt het ons noodzakelijk dat ook dit agentschap een koppeling behoudt met leefmilieu/natuur en dus een nauwere koppeling krijgt met ruimtelijke ordening. 7

8 3. SAMENWERKING MET ONZE SECTOR In de Bijdrage van de administratie staat heel goed verwoord welke de rol is die ze voor zichzelf ziet en hoe het samenspel met o.m. de maatschappelijke actoren best kan verlopen. Verschuiving van traditionele dialoog naar cocreatie en cobestuur Om transities en systeemveranderingen te kunnen doen slagen, moeten we stilstaan bij de rol van de overheid en de manier waarop we als overheid samenwerken met verschillende actoren en belanghebbenden in de samenleving. Systeemveranderingen kunnen pas slagen in partnerschap en met betrokkenheid en steun van de belanghebbenden. De overheid wordt daarbij een actor tussen actoren (multiactorbeleid) die in partnerschap en cocreatie initiatieven neemt en beleid uittekent, in samenwerking met federaties, bedrijven, kennisinstellingen, ngo s, verenigingen en actoren uit het brede maatschappelijke veld, de verschillende overheidsniveaus en ook niet-georganiseerde burgers. Die aanpak vergt veel flexibiliteit, zowel binnen de overheid als in de samenwerking met externe partners, waarbij belanghebbendenmanagement de traditionele dialoog met de strategische adviesraden ver voorbij moet en er tot een echte cocreatie en een echt cobestuur kan worden overgegaan. Responsabiliseren van de natuur- en milieubeweging Daarnaast roept de bijdrage van de administratie op om eigenaarschap te tonen: naast een duidelijk engagement van de overheid is ook het engagement en het opnemen van eigenaarschap door het bedrijfsleven, kenniscentra, de financiële wereld en de bredere civil society (en haar burgers) noodzakelijk. De Vlaamse overheid erkent dus : dat ze niet alles alleen kan doen en roept op tot responsabilisering van de burger en de stakeholders De milieu- en natuurbeweging herkent zich hier heel sterk in en meent deze rol vandaag al in een belangrijke mate te vervullen. Ze is immers al decennia lang geëngageerd in de ingrijpende transitie die onze maatschappij zal moeten ondergaan richting duurzaamheid. Ze toont ook op het terrein dat ze mee verantwoordelijkheid draagt en wil dragen. En dat door bv maatschappelijk te sensibiliseren, of op het terrein mee zorg te dragen voor ons landschap en onze natuur, in veel gevallen in nauwe samenwerking met overheden. Wij hopen dat de Vlaamse regering deze rol erkent en verder wil versterken. Wij willen hieraan volop onze medewerking verlenen. Nood aan open dialoog We wensen op het Vlaamse beleidsniveau het overleg aan te gaan over een integrale aanpak van participatieprocessen, over het wegwerken van een versnipperd advies- en overleglandschap en over de plaats van verenigingen daarin. In afwachting daarvan is een eenzijdige afbouw of uitholling van de bestaande Strategische Adviesraden onverantwoord. 8

9 Financiering sector De milieu- en natuurbeweging wil een stabiel(e) financiering / financieringskader voor de komende regeerperiode. De voorbije 5 jaar is de sector zwaar aangepakt: er is meer dan 1,424 miljoen recurrent bespaard op de financiering van onze sector (projectsubsidie, Tandem, beleidssubsidies) of m.a.w. een equivalent van 31% bespaard op de kredieten voor de reguliere subsidiëring van de sector (1,424 = 31% van 4,627 miljoen euro voor reguliere subsidies in 2013). Wij hebben begrip voor de budgettaire krapte die er is maar indien de Vlaamse overheid van oordeel is dat onze sector een bijdrage kan en moet leveren in de transitie naar een duurzame samenleving, dan moet daar een correcte en vooral transparante en stabiele ondersteuning tegenover staan. Tot slot verwachten wij van een regering en bevoegd minister dat minstens de kredieten die voorzien zijn en waarvoor een decretale basis bestaat, correct en tijdig worden uitbetaald. Dit is een elementaire vorm van respect. Er liggen op (heel) korte termijn 3 concrete financieringsproblemen op tafel die dringend moeten aangepakt worden: VOOR DE REGERINGSVORMING: Heel wat verenigingen komen momenteel in liquiditeitsproblemen omdat het eerste en tweede voorschot op de reguliere subsidie, waarvoor dus budget is voorzien en waarop men recht heeft, nog niet werd betaald. Het is belangrijk dat deze dossiers (>100) nog voor de regeringsvorming getekend geraken (zo niet dienen die herschreven te worden). KORT NA DE REGERINGSVORMING: Er is een recurrent tekort aan VIA middelen koopkrachtverhoging. De uitbetalingsachterstand bedraagt momenteel meer dan 1,4 miljoen euro! Begrotingskredieten voor subsidiëring van erkende milieuverenigingen werden door de huidige minister herschikt en voor een groot deel gebruikt om subsidies te geven aan de gemeenten in het kader van het Vlaams Milieubeleidsplan (maatregelenpakket 13). Deze herschikking kreeg akkoord van de minister van begroting mits het terug compenseren ervan binnen de eigen begroting. Dit bedrag ( euro) werd tot op heden slechts heel beperkt gecompenseerd ( euro). Om de betalingsverplichtingen te kunnen naleven (derde en vierde voorschot reguliere subsidie in het najaar) dient de nieuwe minister op heel korte termijn een kredietherschikking door te voeren. Brussel, 13 juni 2014 BBL: Danny Jacobs en Lieze Cloots Natuurpunt: Chris Steenwegen en Wim Van Gils 9