ENERGIE UIT LANDSCHAPSONDERHOUD. Pieter Verdonckt Mathias D Hooghe

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ENERGIE UIT LANDSCHAPSONDERHOUD. Pieter Verdonckt Mathias D Hooghe"

Transcriptie

1 ENERGIE UIT LANDSCHAPSONDERHOUD Pieter Verdonckt Mathias D Hooghe

2 Inhoud workshop Energie uit landschapsonderhoud landschapsonderhoud Energie uit maaisel Energie uit houtige biomassa Korte omloophout

3 Energie uit maaisel Mathias D Hooghe

4 Problematiek Toenemende oppervlakte aan natuurgebieden en bermbeheer Bij onderhoud komt veel maaisel vrij Hoge prijs voor verwerking

5 Momenteel Maaisel niet altijd nuttig verwerkt Toenemende vraag naar biomassa voor energieproductie vanuit de landbouwsector Samenwerking mogelijk tussen landbouw en natuur

6 Samenwerking tussen landbouw en natuur Terreinbeheerders (natuurbeheerders & overheden) maaien = belangrijke beheerinstrument => Natuurpunt: ton DS gras/j ANB: ton DS gras/j Bermen: à ton DS gras/j compostering > 30 /ton afvoer weegt vandaag zwaar door in beheerkosten? Composteerders (40-tal installaties) op vandaag enige verwerkingstechniek robuuste techniek eisen kwaliteit maaisel beperkt onvoldoende capaciteit Vergisters (+-29 installaties agrarisch & industrieel) sterke interesse in vergistbare stromen kwaliteit maaisel en type conservering bepalende factoren technische aanpassing van installaties eventueel noodzakelijk 6

7 Knelpunten bij afzet naar vergisting Logistiek Gras verhakselen Aangepaste machines Gras inkuilen vers aanvoeren Transport Invloed maaitijdstip op biogasopbrengst Zeer veel variatie in type vegetatie Effect op vergistingspotentieel?

8 Knelpunten bij afzet naar vergisting Technische toepasbaarheid in vergisters Gras geeft potentiële problemen inzake Drijflaagvorming in reactor Taaie grasvezels rond bewegende onderdelen Inbreng van sediment in de reactor Vervuiling maaisel Wetgeving? Gras als landbouwgewas vs gras als afvalproduct regel 8

9 Maaisel versus energiegewassen Nadeel maaisel Lagere energieopbrengst t.o.v energiegewassen Voordeel maaisel Geen energieinput Potentieel Goedkopere grondstof Geen extra druk op landbouwgrond

10 Foutieve inkuiling Opbrengst biogas per vegetatietype (Nm³/ton VM) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 174,6 mooi natuurgrasland 184,7 151,0 135,8 138,2 126,8 105,0 waterbies pitrus riet lisdodde distels Gras Gistel

11 Pilootproject POVLT: Vergistbaarheid van natuurgras. 10 ton natuurgras uit Lichtervelde (perceel ANB) Cirkelmaaien (12/06) +verhakselen(14/06) Ingekuild op site Beitem 11

12 Foto s grasland: Pilootproject POVLT

13 Pilootproject POVLT Samenstelling grasland Huwynsbossen Italiaans raaigras (Lolium multiflorum) Dominant Kropaar (Dactylis glomerata) verspreid Ruw beemdgras (Poa trivialis) verspreid Geknikte vossenstaart (Alopecurus geniculatus) verspreid Engels raaigras (Lolium perenne) verspreid Ridderzuring (Rumex obtusifolius) verspreid Rode klaver (Trifolium pratense) Verspreid Speerdistel (Cirsium vulgare) schaars Grote vossenstaart (Alopecurus pratensis) schaars Kruipende boterbloem (Ranunculus repens) schaars

14 Foto s hakselen Pilootproject POVLT

15 Foto s inkuilen Pilootproject POVLT

16 Pilootproject POVLT Vergisten van natuurgras in demovergister POVLT Co-vergisting van mest, maïs en natuurgras. Impact van oogst en bewaartechnieken op vergistbaarheid van natuurgras via inkuilproeven Maaitijdstip Haksellengte Tijd tss maaien en afvoeren, Behandeling biomassa

17 Doel: Pilootproject POVLT Inkuilproeven Impact van een aantal oogst- en bewaartechnieken op de vergistbaarheid van natuurgras meten. Opmerking: dit protocol spitst zich zeer specifiek op één uniforme partij natuurgras. Het in kaart brengen van het biogaspotentieel van verschillende plantensoorten of vegetatietypes valt buiten dit specifieke protocol. Dit aspect wordt wel door andere partners in het project Graskracht onderzocht.

18 Pilootproject POVLT Protocol Parameter Obj nr Omschrijving Specificaties Oogsttijdstip ifv gewasstand. 10 dagen vóór en ná de geplande maaibeurt wordt een staal genomen op het perceel om de impact van het maaitijdstip op de biogasopbrengst in kaart te brengen dagen voor oogst Op gepland oogsttijdstip Beperkt voordrogen na maaien. Gelijke haksellengte voor alle 3 10 dagen na oogst oogsttijdstippen respecteren (hakselaar POVLT) Deeltjesgrootte De met de hakselaar bekomen haksellengte wordt vergeleken met niet verkleind en met handmatig extra verkleind Duur tussen maaien en inkuilen Onmiddellijk inkuilen wordt vergeleken met enkele dagen laten liggen open gespreid of in hopen Voorbehandeling Nakijken of een inkuiladditief een mogelijks positief effect heeft op de vergistbaarheid 4 Niet verkleind Beperkt voordrogen na maaien 5 Verkleind loonwerker Beperkt voordrogen na maaien 6 Gras uitgespreid 4 dagen laten liggen op het terrein 7 Gras in een hoop 4 dagen laten liggen op het terrein 8 Behandeld met Microferm (micro-org preparaat) Kalk 9 Behandelen met Kalk na uitkuilen Alles op haksellengte hakselaar POVLT Beperkt voordrogen na maaien Haksellengte hakselaar POVLT

Willy Verbeke (Inverde) & Lies Bamelis (DLV), 7 november 2014. Met steun van i-cleantech Vlaanderen en de Limburgse cleantech Antenne

Willy Verbeke (Inverde) & Lies Bamelis (DLV), 7 november 2014. Met steun van i-cleantech Vlaanderen en de Limburgse cleantech Antenne Vergisting van natuurmaaisel in Limburg Willy Verbeke (Inverde) & Lies Bamelis (DLV), 7 november 2014 haalbaarheidsstudie voor een cleantech business case van september 2013 tot december 2014 Met steun

Nadere informatie

Bermbesluit. Aard : Besluit van de Vlaamse regering Over : maatregelen inzake natuurbehoud op de bermen beheerd door publiekrechtelijke rechtspersonen

Bermbesluit. Aard : Besluit van de Vlaamse regering Over : maatregelen inzake natuurbehoud op de bermen beheerd door publiekrechtelijke rechtspersonen Bermbeheer Beveren Bermbesluit Aard : Besluit van de Vlaamse regering Over : maatregelen inzake natuurbehoud op de bermen beheerd door publiekrechtelijke rechtspersonen Datum : 27/06/1984 Pagina B.S. :13392

Nadere informatie

Waarheen met grasmaaisel? Brugge, 6/04/2011

Waarheen met grasmaaisel? Brugge, 6/04/2011 Waarheen met grasmaaisel? Brugge, 6/04/2011 Problematiek Natuurtechnisch beheer in natuurgebieden en op wegbermen : afvoer van maaisel noodzakelijk Piekaanvoer bij verwerkingsinstallaties Groencompostering:

Nadere informatie

Lies Bamelis, Karolien Borghgraef, Filip Raymaekers (DLV) Dec 2014 MANAGEMENT SUMMARY. Uitgewerkt in opdracht van.

Lies Bamelis, Karolien Borghgraef, Filip Raymaekers (DLV) Dec 2014 MANAGEMENT SUMMARY. Uitgewerkt in opdracht van. Vergisting Natuurmaaisel in Limburg Lies Bamelis, Karolien Borghgraef, Filip Raymaekers (DLV) Dec 2014 MANAGEMENT SUMMARY Uitgewerkt in opdracht van Met de steun van Inhoud 1 Inleiding - situering van

Nadere informatie

Van G7 was het met name het subtype: - G7b Matig voedselrijke tot voedselrijke, vochtige bodem; voedselrijk tot zeer voedselrijk

Van G7 was het met name het subtype: - G7b Matig voedselrijke tot voedselrijke, vochtige bodem; voedselrijk tot zeer voedselrijk Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland twitter: KNNVafdDelfland facebook: KNNV-afdeling-Delfland

Nadere informatie

Energiek g(r)as: Uw beheergras naar een vergister?

Energiek g(r)as: Uw beheergras naar een vergister? Energiek g(r)as: Uw beheergras naar een vergister? Pieter Verdonckt (POVLT), Kathleen Bervoets (Natuurpunt), Greet Ghekiere (POVLT) en Erik Meers (Eneco) Introductie: Anaerobe vergisting is een technologie

Nadere informatie

Vergisting Natuurmaaisel in Limburg

Vergisting Natuurmaaisel in Limburg Vergisting Natuurmaaisel in Limburg Lies Bamelis, Karolien Borghgraef, Filip Raymaekers (DLV) Dec 2014 EINDRAPPORT Uitgewerkt in opdracht van Met de steun van Inhoud 1 Inleiding - situering van het project...

Nadere informatie

Gemeentelijk bermbeheer

Gemeentelijk bermbeheer Gemeentelijk bermbeheer 2008 2011 Uitdieping i.k.v. Graskracht Anja Delief PHL Bio-Research Situering Werkwijze Resultaten Gemaaide oppervlaktes Maaiselproductie Vegetatietypering Biogasopbrengst Inhoud

Nadere informatie

Polder Stein, Reeuwijk; PKN-excursie; perceel oostelijk van kade Polder Kort Roggebroek

Polder Stein, Reeuwijk; PKN-excursie; perceel oostelijk van kade Polder Kort Roggebroek Vegetatieopnamen Kievitsbloem-associatie Polder Stein periode 1992-2012 2003 => Opnamenummer: 66108 Datum (jaar/maand/dag) : 2003/04/25 X-coordinaat : 113.098000 Y-coordinaat : 448.244000 Bloknummer :

Nadere informatie

Rogge telen voor vergisting?

Rogge telen voor vergisting? Rogge telen voor vergisting? Inagro bundelde 6 jaar positieve ervaring: snijrogge leverde onder proefveldomstandigheden op zandleembodem meer dan 8 ton DS/ha op en is combineerbaar met een volgteelt als

Nadere informatie

Begrazing in het Zwanenbroekje

Begrazing in het Zwanenbroekje Begrazing in het Zwanenbroekje De invloeden van begrazing op de ontwikkeling van natuurweides. Roel van Dijk Djessie Donkers Jeroen Jansen TB1-5a Ecoxperience Wat is de invloed van Begrazing op de ontwikkeling

Nadere informatie

foto inzet: Staf de Roover

foto inzet: Staf de Roover foto inzet: Staf de Roover 1 2 3 4 Het woord grasland doet veronderstellen dat grassen het grootste aandeel van de vegetatie moeten vormen. Veelal is dit zo, maar er zijn graslanden waarin andere dan grassen

Nadere informatie

Verkenning biomassaketens Moubeek- Vloethemveld

Verkenning biomassaketens Moubeek- Vloethemveld Pieter Verdonckt T 051/ 27 33 82 pieter.verdonckt@inagro.be Expert houtige biomassa Inagro vzw Maatschappij en Leefomgeving Willem Boeve T 051/27 33 79 willem.boeve@inagro.be Expert valorisatie maaisel

Nadere informatie

soort- en cultivarkeuze van gras en klaver

soort- en cultivarkeuze van gras en klaver Optimale eiwitproductie met grasland voor rundvee: soort- en cultivarkeuze van gras en klaver Joost Baert Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Plant www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein

Nadere informatie

Werkpakket 5: Beleid & regelgeving

Werkpakket 5: Beleid & regelgeving Werkpakket 5: Beleid & regelgeving Oplijsting knelpunten inzake verwerking van grasmaaisel via co-vergisting 1. Maaisel als afvalstof Bij de terreinbeheerders leeft de problematiek om (berm)maaisel, en

Nadere informatie

Bloemenweides rijkdom aan cases

Bloemenweides rijkdom aan cases inhoudstafel Bloemenweides rijkdom aan cases Basics Beheer 17 februari 2015 Groeninnovatieforum Basics < eindbeeld > Basics < communicatie naar burger > Dynamische beplanting met natuurlijke uitstraling

Nadere informatie

Dennis Froeling 2 februari 2017

Dennis Froeling 2 februari 2017 Dennis Froeling 2 februari 2017 Inhoudsopgave HVC Huidige verwerking (berm)gras Uitgangpunten (berm)gras verwerking Technologieën Gras naar papier HVC: Samen halen we eruit wat erin zit 52 aandeelhouders:

Nadere informatie

Beheer van kruidenrijk grasland. Eerste ervaringen uit Koeien en Kruiden. Goaitske Iepema

Beheer van kruidenrijk grasland. Eerste ervaringen uit Koeien en Kruiden. Goaitske Iepema Beheer van kruidenrijk grasland Eerste ervaringen uit Koeien en Kruiden Goaitske Iepema Opbouw presentatie / leerdoelen Kruidenrijk grasland, wat verstaan we er onder? Afhankelijk van je doel en grondsoort

Nadere informatie

Gras en klaver: soort en rassenkeuze met respect voor natuur en milieu

Gras en klaver: soort en rassenkeuze met respect voor natuur en milieu Gras en klaver: soort en rassenkeuze met respect voor natuur en milieu Joost Baert 24 september 2013 Vlaams ruraal netwetwerk: Grasduinen in het gras Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid

Nadere informatie

Samenvatting. Inkomensverlies per ha grasland

Samenvatting. Inkomensverlies per ha grasland Samenvatting 1 De veenweidegebieden ondervinden verschillende problemen, zoals bodemdaling, een verminderde kwaliteit van het oppervlaktewater en een aanzienlijke bijdrage aan de CO 2 -emissie. Een verlaagd

Nadere informatie

Bermgrasinzamelstructuur Regio Utrecht. Sieta de Vries Provincie Utrecht

Bermgrasinzamelstructuur Regio Utrecht. Sieta de Vries Provincie Utrecht Bermgrasinzamelstructuur Regio Utrecht Sieta de Vries Provincie Utrecht Seminar Cumela en BVOR 7 oktober 2013 Accelerating Renewable energies through valorisation of Biogenec Raw materials Doel ARBOR:

Nadere informatie

Geïntegreerde verwerkingsmogelijkheden (inclusief energetische valorisatie) van bermmaaisel Aanbevelingen voor de bermbeheerders

Geïntegreerde verwerkingsmogelijkheden (inclusief energetische valorisatie) van bermmaaisel Aanbevelingen voor de bermbeheerders Geïntegreerde verwerkingsmogelijkheden (inclusief energetische valorisatie) van bermmaaisel Aanbevelingen voor de bermbeheerders Geïntegreerde verwerkingsmogelijkheden (inclusief energetische valorisatie)

Nadere informatie

Vergistingstest BATCHTESTEN. Klant 2401/086/A1. Testsubstraat: Maisrestanten. Mystery Man

Vergistingstest BATCHTESTEN. Klant 2401/086/A1. Testsubstraat: Maisrestanten. Mystery Man Vergistingstest BATCHTESTEN 2401/086/A1 Testsubstraat: Maisrestanten Klant Mystery Man Datum: 05-Juli-2012 1 Voorwoord is een werkmaatschappij welke voornamelijk actief is in de agri-food branche en de

Nadere informatie

Workshop: Graslandbeheer in de praktijk logistiek en machines

Workshop: Graslandbeheer in de praktijk logistiek en machines Workshop: Graslandbeheer in de praktijk logistiek en machines Katrien Wijns (Natuurpunt Beheer vzw) Willy Verbeke (Inverde) Inhoud o Graslandbeheer Binnen het project focus op vochtige tot natte gebieden

Nadere informatie

Natuurmaaisel : tussen veevoer en afval. Willy Verbeke, Natuurinvest/Inverde 15 feb 2019

Natuurmaaisel : tussen veevoer en afval. Willy Verbeke, Natuurinvest/Inverde 15 feb 2019 Natuurmaaisel : tussen veevoer en afval Willy Verbeke, Natuurinvest/Inverde 15 feb 2019 Natuurmaaisel kan afval zijn Voor Nederland en Vlaanderen : Europese regelgeving = Kaderrichtlijn afvalstoffen Artikel

Nadere informatie

Format eindrapport Topsector Energie

Format eindrapport Topsector Energie Format eindrapport Topsector Energie Na afloop van het project moet een eindrapport worden gemaakt en ingediend bij Rijksdienst voor Ondernemend. Het eindrapport is een verplichte bijlage van het vaststellingsverzoek.

Nadere informatie

Oeverplanten in Lelystad

Oeverplanten in Lelystad Oeverplanten in Lelystad Inleiding Lelystad is rijk aan water. Binnen de bebouwde kom is een blauwe dooradering aanwezig van talloze wateren. Om de waterbergingscapaciteit te vergroten en de leefomgeving

Nadere informatie

Creëren kruidenrijkgrasland

Creëren kruidenrijkgrasland Creëren kruidenrijkgrasland Nick van Eekeren Jan de Wit Projecten: Winst en Weidevogels, Koeien & Kruiden Partners: Van Hall Larenstein, VIC, PPP-Agro Kruidenrijk grasland op boerenland Vroeger extensieve

Nadere informatie

GrasGoed Natuurlijk groen als grondstof De natuur als deel van een circulaire economie?

GrasGoed Natuurlijk groen als grondstof De natuur als deel van een circulaire economie? GrasGoed Natuurlijk groen als grondstof De natuur als deel van een circulaire economie? Katrien Wijns Projectcoördinator GrasGoed Natuurpunt Beheer vzw Waar het allemaal begint natuurbeheer Natuurpunt

Nadere informatie

Op zoek naar biomassa voor de bio-economie: recupereren en valoriseren van gewasresten van korrelmaïs en groenten, en de houtige fractie uit compost

Op zoek naar biomassa voor de bio-economie: recupereren en valoriseren van gewasresten van korrelmaïs en groenten, en de houtige fractie uit compost Op zoek naar biomassa voor de bio-economie: recupereren en valoriseren van gewasresten van korrelmaïs en groenten, en de houtige fractie uit compost Bart Vandecasteele, Filip Velghe, Christophe Boogaerts,

Nadere informatie

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 is het basis-natuurgrasland. Het kan overal voorkomen op alle grondsoorten en bij alle grondwaterstanden, maar ziet er dan wel steeds anders uit.

Nadere informatie

Toekomst van bermgrasvergisting in Vlaanderen Studie- en demodag Bermg(r)as

Toekomst van bermgrasvergisting in Vlaanderen Studie- en demodag Bermg(r)as Toekomst van bermgrasvergisting in Vlaanderen Studie- en demodag Bermg(r)as Nico Vanaken OVAM Inhoud Algemeen Bermmaaisel in het bestaande afval- en materialenbeleid Enkele aandachtspunten Bermmaaisel

Nadere informatie

De vegetatiekartering ten behoeve van de graslandverbetering

De vegetatiekartering ten behoeve van de graslandverbetering De vegetatiekartering ten behoeve van de graslandverbetering TH. A. DE BOER, Proefstation foor de Akker- en Weidebouw. Wageningen. GEBRUIKSWAARDE VAN GRASLAND Wanneer men in een gebied de produktie-omstandigheden

Nadere informatie

Innovatief aanbesteden van gras

Innovatief aanbesteden van gras Ervaringen Flevoland en Utrecht Peter Aardema Adviseur Infra Provincie Flevoland - Bermbeheer in Flevoland - Beleid verwerking bermmaaisel - Aanbesteding maaibestek Flevoland Oost (met prestatieverklaring

Nadere informatie

Bermmaaisel: van last tot lust.

Bermmaaisel: van last tot lust. Bermmaaisel: van last tot lust. Dr. Alain De Vocht PHL-BIO Research - PHL Centrum voor Milieukunde - UHasselt Inhoud Maaisel en klimaatneutraal Limburg Hoeveelheid en samenstelling Verwerkingsmogelijkheden

Nadere informatie

Natuurmaaisel : tussen veevoer en afval. Willy Verbeke, Natuurinvest/Inverde

Natuurmaaisel : tussen veevoer en afval. Willy Verbeke, Natuurinvest/Inverde Natuurmaaisel : tussen veevoer en afval Willy Verbeke, Natuurinvest/Inverde Natuurmaaisel kan afval zijn Voor Nederland en Vlaanderen : Europese regelgeving = Kaderrichtlijn afvalstoffen Artikel 3 lid

Nadere informatie

Gras benutten als substraat voor vergisting

Gras benutten als substraat voor vergisting Gras benutten als substraat voor vergisting Praktische aanbevelingen voor terreinbeheerders, maaibedrijven en vergisters In opdracht van het ministerie van Economische Zaken >> Duurzaam, Agrarisch, Innovatief

Nadere informatie

Voortgangsrapportage Ketenanalyse Bermgras

Voortgangsrapportage Ketenanalyse Bermgras 2018 Voortgangsrapportage Ketenanalyse Bermgras Den Ouden Groep B.V. Hermalen 7 5481 XX Schijndel Contact persoon: Dhr. Rob Aartssen Tel.: 073 543 1000 Email: info@denoudengroep.com Datum: 05-11-2015 Versie:

Nadere informatie

Verwerken Biomassa: Potentiele leveranciers van maaisel:

Verwerken Biomassa: Potentiele leveranciers van maaisel: Verwerken Biomassa: van oogst naar verwerking 10 oktober 2014, Gertjan Holshof Potentiele leveranciers van maaisel: Wegbeheerders/Rijkswaterstaat (wegbermen, bermen snelwegen, slootkanten) Gemeenten (bermen,

Nadere informatie

Opening Bokashi kuilen. Tubbergen en Dinkelland. 8 maart 2018

Opening Bokashi kuilen. Tubbergen en Dinkelland. 8 maart 2018 Opening Bokashi kuilen Tubbergen en Dinkelland 8 maart 2018 Programma 13.30 uur Opening door wethouder Erik Volmerink 13.35 uur Inleiding Mineral Valley Twente door kwartiermaker Erik Back 13.50 uur Bokashi

Nadere informatie

Landschapsbeheer met landbouwers

Landschapsbeheer met landbouwers Landschapsbeheer met landbouwers Inspiratiedag Beheerlijke bermen, RLM Eeklo, 15 juni 2016 Vande Ryse Luc Provincie Oost-Vlaanderen, dienst Landbouw en Platteland Stimuli voor landschapsbeheer dienst Landbouw

Nadere informatie

T I I Grasbufferstroken

T I I Grasbufferstroken I Grasbufferstroken Grasbufferstroken Principe Een grasbufferstrook moet het afstromende water afremmen zodat het meegevoerde sediment in de strook wordt afgezet. Omdat de oppervlakte van de aaneengesloten

Nadere informatie

Maïsoogst 2015 28/09/2015

Maïsoogst 2015 28/09/2015 Maïsoogst 2015 28/09/2015 De maïsoogst komt eraan. De natte maand augustus heeft het te verwachte oogsttijdstip wat achteruit geschoven. Ondanks de eerdere droogte lijkt de schimmeldruk vaak mee te vallen.

Nadere informatie

2011 Kyoto in t Pajottenland Covergisting van bermmaaisel op een bestaande landbouwvergister

2011 Kyoto in t Pajottenland Covergisting van bermmaaisel op een bestaande landbouwvergister 2011 Kyoto in t Pajottenland Covergisting van bermmaaisel op een bestaande landbouwvergister Dit onderzoek valt binnen het grotere leader-project van Pajottenland+: Kyoto in het Pajottenland. Pro Natura

Nadere informatie

Vegetatieonderzoek proefvlakken in het SES-gebied Boterdiepstrook te Groningen

Vegetatieonderzoek proefvlakken in het SES-gebied Boterdiepstrook te Groningen Vegetatieonderzoek proefvlakken in het SES-gebied Boterdiepstrook te Groningen Rapport 2016-005 G.J. Berg J. van Goethem Vegetatieonderzoek proefvlakken in het SES-gebied Boterdiepstrook te Groningen

Nadere informatie

Mogelijkheden van vergisting voor de productie van biogas. Bruno Mattheeuws 09 juni 2007

Mogelijkheden van vergisting voor de productie van biogas. Bruno Mattheeuws 09 juni 2007 Mogelijkheden van vergisting voor de productie van biogas Bruno Mattheeuws 09 juni 2007 AGENDA Biogas-E vzw Biomassa Anaerobe vergisting Digestaat Biogas en de toepassingen Anaerobe vergisting en het milieu

Nadere informatie

Bijeenkomst Beheerconvenant Blauwzaam Lint. 10 december 2015. Presentatie Wageningen UR

Bijeenkomst Beheerconvenant Blauwzaam Lint. 10 december 2015. Presentatie Wageningen UR Bijeenkomst Beheerconvenant Blauwzaam Lint 10 december 2015 Presentatie Wageningen UR Meedenksessie kansen voor duurzaam beheer Parallel aan de totstandkoming van het beheerconvenant heeft Blauwzaam via

Nadere informatie

Benut de voorraad energie van het platteland. Ruimtelijke uitwerking - paper voor het Topteam Energie

Benut de voorraad energie van het platteland. Ruimtelijke uitwerking - paper voor het Topteam Energie Benut de voorraad energie van het platteland Ruimtelijke uitwerking - paper voor het Topteam Energie Benut de voorraad energie van het platteland 1 Benut de voorraad energie van het platteland Ruimtelijke

Nadere informatie

Kan de biogassector grote volumes aardappelen uit de markt nemen? 27-01-2015, Oudenaarde. E. Meers & J. De Mey

Kan de biogassector grote volumes aardappelen uit de markt nemen? 27-01-2015, Oudenaarde. E. Meers & J. De Mey Kan de biogassector grote volumes aardappelen uit de markt nemen? 27-01-2015, Oudenaarde E. Meers & J. De Mey Biogas-E vzw Prof. Dr. Ir. Erik Meers Coördinator Biogas-E U Gent, Fac. Milieuchemie Ir. Jonathan

Nadere informatie

Presentatie HoSt Microferm voor CLM/NMU

Presentatie HoSt Microferm voor CLM/NMU Presentatie HoSt Microferm voor CLM/NMU 25-11-2010 Door Bart Brouwer Sheet 1 of 26 Agenda Introductie HoSt B.V. Waarom Microferm? Het Microferm concept Beschrijving installatie Voordelen Economie Vragen

Nadere informatie

Gras benutten als substraat voor vergisting

Gras benutten als substraat voor vergisting Gras bentten als sbstraat voor vergisting Praktische aanbevelingen voor terreinbeheerders, maaibedrijven en vergisters >> Drzaam, Agrarisch, Innovatief en Internationaal Ondernemen Inleiding In Nederland

Nadere informatie

Vegetatieontwikkeling en Pitrusdominantie op voormalige landbouwgronden in het Geeserstroomgebied

Vegetatieontwikkeling en Pitrusdominantie op voormalige landbouwgronden in het Geeserstroomgebied Vegetatieontwikkeling en Pitrusdominantie op voormalige landbouwgronden in het Geeserstroomgebied Praktijkexperiment Gees Francisca Sival Rolf Kemmers Wouter de Vlieger Bernard de Jong Alterra-rapport

Nadere informatie

Opties en voorwaarden Akkerbouw-strokenpakket 2016

Opties en voorwaarden Akkerbouw-strokenpakket 2016 Opties en voorwaarden Akkerbouw-strokenpakket 2016 Laatst gewijzigd 2 september 2016 Om aan de vergroeningseis 5% ecologisch aandachtsgebied te voldoen kunt u in 2016 kiezen voor 1 of meer van de volgende

Nadere informatie

Optimale waarde uit uw vergister

Optimale waarde uit uw vergister Ir. Jan van den Broek Partner Byosis Group 1 Optimale waarde uit uw vergister Byosis realiseert oplossingen die rendement van het vergistingsproces aanzienlijk vergroten 1 Potentieel vergisting Nederland

Nadere informatie

Nieuwsbrief Plantenwerkgroep KNNV Alkmaar - Den Helder

Nieuwsbrief Plantenwerkgroep KNNV Alkmaar - Den Helder Nieuwsbrief Plantenwerkgroep KNNV Alkmaar - Den Helder Zeventiende jaargang, no 4 24 mei 2019 Oosterdel In het Oosterdelgebied worden verschillende eilandjes van Staatsbosbeheer beheerd door de Stichting

Nadere informatie

Presentatie Microferm studiegroep Westhoek Holsteins

Presentatie Microferm studiegroep Westhoek Holsteins Presentatie Microferm studiegroep Westhoek Holsteins Door Bart Brouwer Sheet 1 of 26 Agenda Introductie HoSt B.V. Waarom Microferm? Het Microferm concept Beschrijving installatie Voordelen Economie Vragen

Nadere informatie

Inkuilmanagement en emissie van broeikasgassen op bedrijfsniveau. Herman van Schooten PZ-onderwijsdag 2011

Inkuilmanagement en emissie van broeikasgassen op bedrijfsniveau. Herman van Schooten PZ-onderwijsdag 2011 Inkuilmanagement en emissie van broeikasgassen op bedrijfsniveau Herman van Schooten PZ-onderwijsdag 2011 Achtergrond Broeikasgassen: CO2 (koolstofdioxide) wegingsfactor: 1 CH4 (methaan) wegingsfactor:

Nadere informatie

ï tng. E, Parée ARCHIEFtt1)5-~O~ Vegetatie inventarisatie kleidijk Hellegatpolder (7204F0401_A241 P2352)

ï tng. E, Parée ARCHIEFtt1)5-~O~ Vegetatie inventarisatie kleidijk Hellegatpolder (7204F0401_A241 P2352) Ministerie van Verkeer en Waterstaat Projectbureau Zeeweringen P,a. Waterschap Zeeuwse Eilanden t.a.v, Joris Perquin Postbus 1000 4330 ZW GOES Directoraat-Ge netaal Rijkswaterstaat ~ +;_;~~~;;;!~~~A,u

Nadere informatie

Duurzaamheidscriteria voor biomassa in het Vlaamse energiebeleid. 23 augustus 2016

Duurzaamheidscriteria voor biomassa in het Vlaamse energiebeleid. 23 augustus 2016 Duurzaamheidscriteria voor biomassa in het Vlaamse energiebeleid 23 augustus 2016 Inhoud Overzicht biomassa eisen in Vlaamse energiebeleid Noodzaak wijziging energiebesluit ILUC wijzigingen Duurzaamheidscriteria

Nadere informatie

EENDENKOOI SCHIPLUIDEN

EENDENKOOI SCHIPLUIDEN EENDENKOOI SCHIPLUIDEN 2015-16 C.J. Nonhof F. Severijn KNNV afdeling Delfland Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl

Nadere informatie

4.A.1 Ketenanalyse Groenafval

4.A.1 Ketenanalyse Groenafval 4.A.1 Ketenanalyse Groenafval Prop Beplantingswerken v.o.f. Autorisatie Nummer/versie Datum Opsteller Goedgekeurd directie 01 22-01-2015 Naam: F. van Doorn Naam: A. Prop Datum: 22 januari 2015 Datum: 22

Nadere informatie

Veldbiologische Werken

Veldbiologische Werken Veldbiologische Werken Ecologisch onderzoek en advies Rapportage PQ s golfclub Kagerzoom (incl. aanbevelingen ecologische ontwikkelingskansen) Rapportage PQ s golfclub Kagerzoom (incl. aanbevelingen ecologische

Nadere informatie

GEZONDE BODEM, GEZOND VOEDSEL, GEZONDE MENSEN... Bokashi voor professionals

GEZONDE BODEM, GEZOND VOEDSEL, GEZONDE MENSEN... Bokashi voor professionals GEZONDE BODEM, GEZOND VOEDSEL, GEZONDE MENSEN... Bokashi voor professionals WAT IS BOKASHI? Bokashi is het Japanse woord voor gefermenteerd organisch materiaal. Met Bokashi kun je organisch restmateriaal

Nadere informatie

Verslag Eindejaars Plantenjacht 2015 Natuurgroep Kockengen

Verslag Eindejaars Plantenjacht 2015 Natuurgroep Kockengen Verslag Eindejaars Plantenjacht 2015 Natuurgroep Kockengen Speuren naar bloeiende planten langs het Henri Dunantpad, 30 december 2015 foto: Pieter Hielema Theo van Schie Eindejaars Plantenjacht 2015 FLORON

Nadere informatie

Natuurtoets ten behoeve van het nieuwbouwproject De nieuwe Landen 2 te Lemelerveld

Natuurtoets ten behoeve van het nieuwbouwproject De nieuwe Landen 2 te Lemelerveld Natuurtoets ten behoeve van het nieuwbouwproject De nieuwe Landen 2 te Lemelerveld Inventarisatie en beoordeling van beschermde flora en fauna in het kader van de natuurwet- en regelgeving Goutbeek, Flora

Nadere informatie

Duurzame landbouw door bodemschimmels

Duurzame landbouw door bodemschimmels Duurzame landbouw door bodemschimmels Omdat er in natuurgebieden over het algemeen veel bodemschimmels leven, wordt vaak gedacht dat de aanwezigheid van schimmels in een akker of in grasland een kenmerk

Nadere informatie

Bermenplan Assen. Definitief

Bermenplan Assen. Definitief Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595

Nadere informatie

Verslag studiereis onderzoek vergistingsmogelijkheden voor grasmaaisel Duitsland 6/11 tot en met 9/11/2011

Verslag studiereis onderzoek vergistingsmogelijkheden voor grasmaaisel Duitsland 6/11 tot en met 9/11/2011 Verslag studiereis onderzoek vergistingsmogelijkheden voor grasmaaisel Duitsland 6/11 tot en met 9/11/2011 1. Inleiding Deze studiereis werd georganiseerd vanuit het project Graskracht. Graskracht is een

Nadere informatie

TITRE 00/00/2015 DE LA PRESENTATION ( MENU "INSERTION / 1 EN-TETE ET PIED DE PAGE") Groen Gas Burgum. 25 maart 2017

TITRE 00/00/2015 DE LA PRESENTATION ( MENU INSERTION / 1 EN-TETE ET PIED DE PAGE) Groen Gas Burgum. 25 maart 2017 TITRE 00/00/2015 DE LA PRESENTATION ( MENU "INSERTION / 1 EN-TETE ET PIED DE PAGE") Groen Gas Burgum 25 maart 2017 Centrale Bergum: zonnepanelen park Realisatie medio 2017 5 MW Ontwikkeling drijvende zonnepanelen

Nadere informatie

KLW KLW. Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari Ruwvoerproductie en economie!

KLW KLW. Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari Ruwvoerproductie en economie! Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk!? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari 2017 Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Ruwvoerproductie en economie! KLW Actualiteit: Managementinstrument

Nadere informatie

Kruiden in grasland en de gezondheid van melkvee

Kruiden in grasland en de gezondheid van melkvee Kruiden in grasland en de gezondheid van melkvee Deel 1: De potentiële medicinale waarde van kruiden in grasland BO-12.10-002.01-005 Antibioticavrije productie deelproject Gezondheid van vee door diverse

Nadere informatie

VAN PROBLEEM NAAR GRONDSTOF THIJS COPINI HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERKWARTIER

VAN PROBLEEM NAAR GRONDSTOF THIJS COPINI HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERKWARTIER VAN PROBLEEM NAAR GRONDSTOF THIJS COPINI HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERKWARTIER Presentatie Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) Energie en grondstoffenfabriek HHNK en de EFGF Beleid biomassa

Nadere informatie

KOP VAN DE PRESENTATIE

KOP VAN DE PRESENTATIE GREEN PAPER AND CARDBOARD ANALYSE ALTERNATIEVE PLANTAARDIGE VEZELS VOOR PAPIER EN KARTON Dronten, december 2013 KOP VAN DE PRESENTATIE Door Hogeschool CAH Vilentum Annemarie van Leeuwen Michiel Klaassen

Nadere informatie

Biomassa: realistisch doel of niet?

Biomassa: realistisch doel of niet? Biomassa: realistisch doel of niet? Biomassa uit natuur, bos, landschap en de houtketen Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Platform Hout Nederland (PHN) Bosschap Branchevereniging Organische

Nadere informatie

!"#$"%"&'&("#$')#!"#*"(!"$+%",-"."-$'&")## !"#$%"&&'(")*#+$,-#$("$+"./0*120"*($-).$13*1"#)-#($

!#$%&'&(#$')#!#*(!$+%,-.-$'&)## !#$%&&'()*#+$,-#$($+./0*120*($-).$13*1#)-#($ $%&'&($')*($+%,-.-$'&) ()/&-(&(0%1( $%&&'()*+$,-$($+./0*120*($-).$13*1)-($ $ $ $%&'&($')*($+%,-.-$'&) ()/&-(&(0%1( $%&&'()*+$,-$($+./0*120*($-).$13*1)-( $ $ $ $ $ $ $ $ $ 45('-/02+,'6$ $ $ $ $ 7&2-/25'.&&6$$

Nadere informatie

SLOBKOUSNIEUWS 23 jrg6

SLOBKOUSNIEUWS 23 jrg6 SLOBKOUSNIEUWS 23 jrg6 Luc, Pierre, Anita, Josse, Guido, Ine, Jan, Nicole en Pat trokken voor de derde keer op pad met Rutger om zich te verdiepen in de wereld van de grassen. Deze keer zochten we ze in

Nadere informatie

Miscanthus : een nieuwe teelt voor de Vlaamse landbouw? Hilde Muylle

Miscanthus : een nieuwe teelt voor de Vlaamse landbouw? Hilde Muylle Miscanthus : een nieuwe teelt voor de Vlaamse landbouw? Hilde Muylle Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Plant www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij Probleemstelling

Nadere informatie

Bermonderhoud maaien / snoeien

Bermonderhoud maaien / snoeien Bermonderhoud maaien / snoeien Gebruik van EMVI criteria voor duurzame verwerking vrijgekomen materiaal O.D. van de Veer / Provincie Gelderland, Beheer en onderhoud wegen Uitgangspunten beheer - Veiligheid

Nadere informatie

Inventarisatie van biomassa in Noord-Brabant en Vlaanderen

Inventarisatie van biomassa in Noord-Brabant en Vlaanderen Inventarisatie van biomassa in Noord-Brabant en Vlaanderen 25 januari 2018 Alexander Compeer Avans Hogeschool Centre of Expertise Biobased Economy Huidige situatie Maaisel blijft liggen op of naast het

Nadere informatie

Mestscheiding Annelies Gorissen

Mestscheiding Annelies Gorissen Mestscheiding Annelies Gorissen 16/05/2017, Kinrooi Dunne fractie Rijk aan N & K Drijfmest Rijk aan N, P en K Mestscheider Dikke fractie Rijk aan P Waarom scheiden? Beperken mestafvoer: concentreren van

Nadere informatie

BIJLAGE 5: Voorbeelden

BIJLAGE 5: Voorbeelden BIJLAGE 5: Voorbeelden Hieronder worden twee uitgewerkte voorbeelden gegeven, de inschatting van de bedekkingen is fictief en is dus in de praktijk niet gebruikt als basis voor de BWK-typologie. Voorbeeld

Nadere informatie

Quick scan ecologie Jan Vermeerstraat te Rucphen

Quick scan ecologie Jan Vermeerstraat te Rucphen Quick scan ecologie Jan Vermeerstraat te Rucphen Quick scan ecologie Jan Vermeerstraat te Rucphen Auteur Opdrachtgever Projectnummer Ingen T. Ursinus Scanopy 12.144 concept november 2012 foto omslag Els

Nadere informatie

GGT Pilot project Green Goods Texel. Informatie omwonenden 18 september 2018

GGT Pilot project Green Goods Texel. Informatie omwonenden 18 september 2018 GGT Pilot project Green Goods Texel Informatie omwonenden 18 september 2018 Doel van deze bijeenkomst Informatie aan omwonenden over: Plan vergisterinstallatie Bouw vergunning Omgevingsvergunning milieu

Nadere informatie

Beoordeling erosiebestendigheid dijkgrasland Friese kust. 2. Waddenzeedijk Friesland vaste wal

Beoordeling erosiebestendigheid dijkgrasland Friese kust. 2. Waddenzeedijk Friesland vaste wal Beoordeling erosiebestendigheid dijkgrasland Friese kust 2. Waddenzeedijk Friesland vaste wal In opdracht van Wetterskip Fryslân 2 Alterra-rapport 879 Beoordeling erosiebestendigheid dijkgrasland Friese

Nadere informatie

Groengas in landbouw. 11 maart 2015

Groengas in landbouw. 11 maart 2015 Groengas in landbouw 11 maart 2015 LTO Noord Programma Klimaat & Energie Auke Jan Veenstra (aveenstra@ltonoord.nl) Inhoud LTO Noord en Energie Energie in de agrarische sector Energieproductie Vergisting

Nadere informatie

Maïs en sorghum voor energieproductie en sorghum voor ruwvoederproductie?

Maïs en sorghum voor energieproductie en sorghum voor ruwvoederproductie? Maïs en sorghum voor energieproductie en sorghum voor ruwvoederproductie? Studienamiddag te Melle, 17 maart 2017 A. De Vliegher 1 Inhoud Energiemaïs en sorghum voor (co)vergisting Restplant korrelmaïs

Nadere informatie

Zorg voor de rand. Leaderproject Meetjesland In de ban van de rand. Samenwerking voor Agrarisch Landschap vzw (SVAL) Vande Ryse Luc

Zorg voor de rand. Leaderproject Meetjesland In de ban van de rand. Samenwerking voor Agrarisch Landschap vzw (SVAL) Vande Ryse Luc Studieavond voedergewassen en veehouderij 5 februari 2019 Zorg voor de rand Leaderproject Meetjesland 2017 2019 In de ban van de rand Samenwerking voor Agrarisch Landschap vzw (SVAL) Vande Ryse Luc Inhoud

Nadere informatie

Workshop mestvergisting. Jan Willem Bijnagte CCS Energie advies Bijnagte@cocos.nl

Workshop mestvergisting. Jan Willem Bijnagte CCS Energie advies Bijnagte@cocos.nl Workshop mestvergisting Jan Willem Bijnagte CCS Energie advies Bijnagte@cocos.nl BioEnergy Farm 2 Project beschrijving Europees project Marktontwikkeling mono-mestvergisting Verspreiden onafhankelijke

Nadere informatie

Ecologisch bermbeheer

Ecologisch bermbeheer Ecologisch bermbeheer Bermbeheer -Onderhoud bomen en struiken snoeien, scheren, afzetten -Onderhoud grassen en kruidachtig gewas maaien, grazen -Onderhoud bodem plaggen, herstel na werkzaamheden ondergronds

Nadere informatie

Voorstel advies: Groenbeheer in agrarisch gebied

Voorstel advies: Groenbeheer in agrarisch gebied Voorstel advies: Groenbeheer in agrarisch gebied Inleiding In de 21 ste eeuw wordt onze samenleving voor een grote uitdaging geplaatst nl. het aanpassen van onze levensstijl: het leren leven met de onze

Nadere informatie

Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010. Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie

Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010. Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010 Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie Financieren Duurzame energie binnen Rabobank Groep Maatwerk Sustainability naast Food

Nadere informatie

Bemesting en uitbating gras(klaver)

Bemesting en uitbating gras(klaver) Bemesting en uitbating gras(klaver) Alex De Vliegher ILVO-Plant T&O Melle, 10 november 2011 Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Plant www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en

Nadere informatie

Bermflora-onderzoek Aartselaar 2005

Bermflora-onderzoek Aartselaar 2005 Bermflora-onderzoek Aartselaar 2005 Vereniging Milieueducatie Provincie Antwerpen afdeling Aartselaar Auteur; Veldmedewerkers: Johan Herreman, Hilde Janssens, Hilde Luyckfasseel, Jean Naessens, Luk Smets,

Nadere informatie

Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm

Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm Door Bart Brouwer Sheet 1 of 26 Kleinschalige mestvergisting met Microferm Staatssecretaris Joop Atsma en gedeputeerde Theo Rietkerk

Nadere informatie

Byosis Group. oplossingen voor vergisters; maisraffinage. Datum: September 2012

Byosis Group. oplossingen voor vergisters; maisraffinage. Datum: September 2012 Byosis Group oplossingen voor vergisters; maisraffinage Door: René Oudman Datum: September 2012 Bedrijf Byosis is opgericht in 2007. Technologie ontwikkeld samen met Wageningen Universiteit. Oprichters:

Nadere informatie

Teelt Voederbieten en eiwithoudende gewassen

Teelt Voederbieten en eiwithoudende gewassen Teelt en eiwithoudende gewassen Alex De Vliegher Studiedag : het nieuwe GLB- Vergroening: wat zijn passende keuzes voor uw melkveebedrijf? Meerhout 28 juni 2016 Oostkamp 30 juni 2016 Inhoud Vlinderbloemigen

Nadere informatie

Bedrijfsverplaatsing Rogaar Gemeente Assen. Quick scan Flora- en faunawet. In opdracht van Landschapsbeheer Het Witterveld

Bedrijfsverplaatsing Rogaar Gemeente Assen. Quick scan Flora- en faunawet. In opdracht van Landschapsbeheer Het Witterveld Bedrijfsverplaatsing Rogaar Gemeente Assen Quick scan Flora- en faunawet In opdracht van Landschapsbeheer Het Witterveld Wirdum, februari 2013 1/5 1. Initiatief Huidige bedrijf Landschapsbeheer Het Witterveld

Nadere informatie