(Uit: mensenrechteneducatie in het vak geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

Transcriptie

1 (Uit: mensenrechteneducatie in het vak geschiedenis: leerlijn sociale onrechtvaardigheid) THEMA Sluit aan bij Mensenrechten of kinderrechten Doel niveau Type Duur Materiaal Voorbereiding Doelstellingen Vakgebonden eindtermen SOCIALE (ON)RECHTVAARDIGHEID IN DE EIGEN TIJD De sociale situatie in België in de eigen tijd. Artikels 1, 2, 3, 6, 7, 19, 20, 22, 23, De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat het belang is van overleg binnen een samenleving voor de realisatie van sociale en economische rechten. De leerlingen zien het belang in van een goed uitgebouwde sociale zekerheid 6e jaar Videofragment + overleg 50 min. - inleidend filmpje over sociale zekerheid - fragment De geschiedenis van de Belgische sociale zekerheid ( 1 - Computer met internetaansluiting en beamer. Leerlingen kunnen: - uit een fragment de belangrijkste informatie afleiden. - in eigen woorden verwoorden waarom de sociale zekerheid zo belangrijk is. - het tot stand komen van de sociale zekerheid in België situeren in de tijd. - uit de informatie die ze gekregen hebben voor de vergadering de belangrijkste feiten halen. - de rol van de vakbonden begrijpen. - vaardigheden ontwikkelen om in consensus tot beslissingen te komen. - participatie, verantwoordelijkheid en solidariteit promoten. 1. Kennis en inzicht en vaardigheden in verband met tijd, ruimte en socialiteit a) kennis, inzicht en vaardigheden in verband met het historisch referentiekader - vergelijken ontwikkelingsfasen van de westerse samenleving onderling op basis van een probleemstelling uit de Socialiteitdimensie b) Kennis, inzicht en vaardigheden in verband met de bestudeerde samenlevingen uit de 19 de en de 20 ste eeuw - vergelijken ontwikkelingsfasen van de westerse samenleving 1 YOUTUBE, de geschiedenis van de Belgische sociale zekerheid, internet, , ( 1 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

2 onderling op basis van een probleemstelling uit de socialiteitdimensie c) Kennis, inzicht en vaardigheden in verband met de integratie tussen het historisch referentiekader en de bestudeerde samenlevingen uit de 19 de en de 20 ste eeuw - tonen aan dat ideologieën, mentaliteiten, waardestelsels en wereldbeschouwingen invloed uitoefenen op samenlevingen, menselijke gedragingen en beeldvorming over het verleden. VOET Gemeenschappelijke stam Communicatief vermogen 1 brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk. Creativiteit 2 kunnen originele ideeën en oplossingen ontwikkelen en uitvoeren. Doorzettingsvermogen 4. blijven, ondanks moeilijkheden, een doel nastreven. Empathie 5 houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen. Flexibiliteit 9. zijn bereid zich aan te passen aan wisselende eisen en omstandigheden. Initiatief 10. engageren zich spontaan. Kritisch denken 11. kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen a.d.h.v. relevante criteria. 12. zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken. 13. kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken. Open en constructieve houding 16. houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld. 17. toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende standpunten. Respect 18. gedragen zich respectvol. Samenwerken 19 dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen. Verantwoordelijkheid 20. nemen verantwoordelijkheid op voor het eigen handelen, in relaties met anderen en in de samenleving. Zorgvuldigheid 25. stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan dat van anderen. Context 2 Mentale gezondheid 2. gaan gepast om met vreugde, verdriet, angst, boosheid, verlies en rouw. 3. erkennen probleemsituaties en vragen, accepteren en bieden hulp. Context 3 Sociorelationele ontwikkeling 2. erkennen het bestaan van gezagsverhoudingen en het belang van gelijkwaardigheid, afspraken en regels in relaties. 2 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

3 4. kunnen ongelijk toegeven en zich verontschuldigen. 6. doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik. 9. zoeken naar constructieve oplossingen voor conflicten. Context 5 Politiek-juridische samenleving 3. tonen het belang en dynamisch karakter aan van mensen- en kinderrechten. 4. zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen rechten en die van anderen. 5. tonen aan dat het samenleven in een democratische rechtsstaat gebaseerd is op rechten en plichten die gelden voor burgers, organisaties en overheid. Context 6 Socio-economische samenleving 2. toetsen de eigen opvatting aan de verschillende opvattingen over welzijn en verdeling van welvaart. 5. geven voorbeelden van het veranderlijke karakter van arbeid en economische activiteiten. 9. lichten de rol toe van ondernemingen, werkgevers en werknemersorganisaties in een nationale en internationale context. Context 7 Socioculturele samenleving 3. illustreren het belang van sociale samenhang en solidariteit. Instructies Startfase/ gesprekfase 1.Toon leerlingen het inleidende filmpje over sociale zekerheid (zie link bij materiaal) en vraag hen wat ze weten over de sociale zekerheid in België. 2. Deel het werkblad met vragen bij het filmpje over de geschiedenis van de sociale zekerheid uit. Verdeel de vragen onder de leerlingen zodat ze niet alle vragen moeten oplossen. Geef elke leerling één thema zoals: - de situatie halverwege de 19 de eeuw ( vraag 1-5) - De lijfrentekas (Vraag 6-7) - Het coalitieverbond ( Vraag 8-9) - De sociale maatregelen van eind 1886 (Vraag 10) - De wet rond arbeidsongevallen (Vraag 11-12) - De werklozen ( Vraag 13-15) - De mindervaliden en de kinderbijstand ( Vraag 16-18) - De besluitwet betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders. (Vraag 19-20) - Economische crisis van de jaren 1970 (Vraag 21-24) 3. Toon leerlingen het filmpje De geschiedenis van de sociale zekerheid 2 (Zie link bij materiaal) en laat leerlingen de opdrachten oplossen. 3. Overloop mondeling alle vragen met de leerlingen en deel vervolgens een oplossingensleutel uit. 5. Geef alle leerlingen een blad met de 30 artikels van de mensenrechten. Laat leerlingen zelf een link leggen tussen de mensenrechten en het systeem van sociale zekerheid. 2 YOUTUBE, de geschiedenis van de Belgische sociale zekerheid, internet, , ( 3 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

4 Verwerkingsfase 3 1. Leg nu uit dat vakbonden ijveren voor de rechten van de arbeiders. Stel hierover eerst een aantal vragen: - Bestaan vakbonden nog steeds? - Welke ken je? - Wat doen de vakbonden? - Ken je een recent voorbeeld van vakbondacties in een bepaald bedrijf? 2. Zeg dat niet alleen in bedrijven sociale onderhandelingen plaatsvinden die ervoor zorgen dat de mensenrechten gerespecteerd worden, maar dat ook in de school sociale onderhandelingen plaatsvinden. Vraag leerlingen of zij hier zelf voorbeelden van kunnen geven? Leg uit dat je een rollenspel gaat spelen. 3. Deel de leerlingen in verschillende groepen op: directie, leerkrachten, leerling. Zorg dat de grootste groep uit de leerkrachten bestaat. Er zijn 1 of 2 directieleden, 2 ouders en 1 probleemleerling 4. Deel de situatie uit die de leerlingen gaan naspelen. Geef de leerlingen 10 minuten de tijd om de situatie door te lezen en controleer of zij alles begrijpen. 5. Vertel kort hoe de simulatie er zal uitzien. Voor sterke groepen die een meer inhoudelijke aanpak aankunnen is er ook de mogelijkheid om een echt vakbondsvergadering na te spelen. Alle info over deze werkvorm op De directie riep op vraag van de leerkrachten de vergadering samen en zij zullen deze vergadering leiden. Zij zullen als eerste hun voorstel op tafel leggen. De ouders en Jan kunnen zich hier niet direct akkoord mee verklaren. Daarom zullen alle partijen onderhandelen om te proberen een akkoord te bereiken. 6. Zeg dat elke deelnemer maximum 2 minuten spreektijd krijgt. 7. Geef de leerlingen de tijd om de vergadering voor te bereiden in groep en zorg dat ze volgende dingen zeker doen: - nadenken met welk voorstel ze akkoord zullen gaan en met welk zeker niet. - Laat de leerlingen in de groep van de directie en leerkracht een directeur aanduiden en één leerkracht die de andere leerkrachten zal vertegenwoordigen. - De ouders en de probleemleerling moeten sowieso ook aan de onderhandelingstafel zitten. 8. Als de groepen klaar zijn, vraag dan de vertegenwoordigers in de vijf stoelen in de binnenste kring plaats te nemen en de anderen achter hen. Vraag de directeur om de vergadering te openen. 9. Als de vergadering gedaan is, neem dan een korte pauze om de deelnemers toe te laten uit hun rol te stappen en ga dan over tot de nabespreking en de evaluatie. Nabespreking 1. Begin met een korte bespreking van wat ze van de activiteit vonden, wat zich precies heeft voorgedaan en wat ze hieruit geleerd hebben: - Hoe werkten de twee groepen samen om te komen tot hun eerste voorstellen? Was het gemakkelijk of juist moeilijk? - Als de groepen hun oorspronkelijke voorstellen opstelden, namen de groepen dan hun 3 VORMEN VZW (red.), Kompas: Vakbondsvergadering, internet, , ( 4 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

5 eigen belangen of de belangen van de hele school in beschouwing? - Hebben de groepen onderhandelingstactieken ontwikkeld? - Hoe verliep de vergadering? Kreeg iedereen die wilde spreken hiervoor de kans? - Konden de partijen tot een voor iedereen aanvaardbaar akkoord komen? - Het recht om vrij je mening te uiten is een erkend mensenrecht. Hoe belangrijk is dit recht? Wat zouden de gevolgen zijn als men dit recht niet zou hebben? 2. Leg daarna nog eens de link met de vergaderingen die gevoerd werden voor de werkgevers en werknemers om tot akkoorden te komen. 5 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

6 Informatiefiche: Sociale (on)rechtvaardigheid in de eigen tijd Historische informatie Tot ver in de 19 de eeuw was de economische en de sociale positie van de meeste werknemers gekenmerkt door rechteloosheid en willekeur vanwege de werkgevers. Bij afwezigheid van enige sociale reglementering leidde de industrialisatie tot zware ellende: werkdagen van meer dan 14 uur, ongezonde werkplaatsen, vrouwen- en kinderarbeid in erbarmelijke omstandigheden, extreem lage lonen Het ontbrak de werknemers, die vaak ongeletterd waren, aan probate middelen om hun recht op een menswaardig bestaan te laten respecteren. Hun meest evidente macht, die van het getal, werd politiek aan banden gelegd door het toenmalig kiesstelsel en sociaal door artikel 310 van het strafwetboek dat het samenspannen om het werk stop te zetten zondermeer verbood. Begin 1886 braken, in strijd met dit verbod, eerst in Luik en daarna in de rest van het land gewelddadige rellen uit. De regering reageerde bijzonder repressief. Tegelijkertijd richtte zij de zogenaamde commissie voor de nijverheidsarbeid op, belast met de studie van de sociale situatie in de nijverheid en het formuleren van voorstellen ter verbetering. In 1887 legde de commissie haar rapport neer en nog hetzelfde jaar werden de eerste sociale wetten gestemd. De verdere uitbouw van het sociaalrechtelijk systeem, tot aan de Tweede Wereldoorlog, verliep nog uiterst moeizaam. Tijdens de tweede wereldoorlog ontstonden er officiële en minder officiële comités die, meestal clandestien, samenkwamen om de naoorlogse (re)constructie van het sociale systeem voor te bereiden. Op 24 april 1944 nam het met eenparigheid van stemmen een tekst aan van 56 paragrafen met als titel 'ontwerp van akkoord van sociale solidariteit'. Het is uit dit sociale pact dat ons systeem van sociale zekerheid en collectieve arbeidsbetrekkingen is gegroeid. Het sociaal pact dat de fundamenten legt van onze moderne welvaartsstaat, wordt tijdens de Tweede Wereldoorlog voorbereid in clandestiene gesprekken tussen vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers. Met het Sociaal Pact, gegoten in een besluitwet van 28 december 1944, wordt een nieuw tijdperk ingeluid. Zo krijgen alle werknemers recht op gezinsvergoeding, vakantiegeld en een vervangingsinkomen in geval van ziekte, invaliditeit, ouderdom en werkloosheid. Als tweede krijgen ze toezicht op prijzen en lonen. Als laatste komt er de uitbouw van de socioeconomische overlegorganen. 4 Achtergrondinformatie De geschiedenis van de vakbonden gaat zeer ver terug (eind 19 de eeuw socialistische vakbond, begin 20 ste eeuw christelijke). De rechten van de werknemers zijn verbeterd en de vakbonden hebben in dit proces een cruciale rol gespeeld. De dag van de Arbeid herdenkt de historische strijd van de socialistische arbeiders wereldwijd, Rerum novarum op 13 mei herdenkt de christelijke strijd. Vakverenigingen zijn organisaties van werknemers. Hun belangrijkste doel is de belangen van de werknemers tegenover de werkgevers de vertegenwoordigen. Het recht om een vakbond op te richten en er zich bij aan te sluiten is een fundamenteel mensenrecht. De vakverenigingen streven naar betere arbeidsvoorwaarden. 5 4 (red.), De sociale zekerheid, internet, , ( GORIS. G., e.a., Storia 6, Van In, Wommelgem, 2006, p VORMEN VZW (red.) Sociale rechten, internet, , ( 6 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

7 Werkblad: de geschiedenis van de sociale zekerheid De situatie halverwege de 19 de eeuw 1. Hoe was de situatie van de arbeiders halverwege de 19 de eeuw? 2. Waarom kunnen de arbeiders niet reageren op deze situatie? 3. Wie komt er toch in opstand tegen deze situatie? 4. Wat hield de maatschappij voor de onderlinge bijstand in? 5. Wat richtten de werkgevers toen op? De lijfrentekas 6. In 1848 werd de lijfrentekas opgericht. Wat hield deze kas in? 7. Had de lijfrentekas succes? Waarom wel/niet? Het coalitieverbond 8. Welke belangrijke beslissing wordt er in 1866 genomen? 9. Wat is het gevolg van deze beslissing? De sociale maatregelen van eind Welke sociale maatregelen worden er eind 1886 door de overheid genomen? De wet rond arbeidsongevallen 11. Welke wet wordt er in 1903 goedgekeurd? Waarom is deze wet er gekomen? 7 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

8 12. Wat hield de wet van 1903 in? De werklozen 13. Wat doen de jonge vakbonden om de werklozen te helpen? 14. Toch hebben ze nog geen geld genoeg. Wat vragen de vakbonden aan de gemeenteraden? 15. Wie kan hier genieten van deze uitkeringen? De mindervaliden en kinderbijstand 16. Welke wet wordt er in 1928 goedgekeurd? 17. Welke wet wordt er in 1930 goedgekeurd? Wat houdt deze wet in? 18. Wat is het resultaat van de staking in de Antwerpse haven van 1936? De besluitwet betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders 19. Wat houdt de besluitwet in? Wat wordt er verplicht? 20. Wat wordt er in 1963 gedaan? 8 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

9 Economische crisis van de jaren Wat is het gevolg van de economische crisis van 1970? 22. Hoe wil men de werkloosheid bestrijden? 23. Welke wet wordt er in 1974 goedgekeurd? 24. Wat houdt de wet van het bestaansminimum in? 9 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)

10 Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) (vereenvoudigde versie) Artikel 1 Alle mensen worden vrij geboren en moeten op dezelfde manier worden behandeld. Artikel 2 Ieder heeft recht op alle rechten, ongeacht of je jong of oud, man of vrouw bent, welke huidskleur je hebt, welke godsdienst je belijdt of welke taal je spreekt. Artikel 3 Je hebt recht op leven in vrijheid en in veiligheid. Artikel 4 Slavernij is verboden. Artikel 5 Je mag niemand martelen. Artikel 6 Je hebt recht op dezelfde bescherming als iedereen. Artikel 7 De wet moet voor iedereen hetzelfde zijn; iedereen moet volgens de wet op dezelfde manier behandeld worden. Artikel 8 Je hebt recht om hulp van een rechter te vragen, als je vindt dat je volgens de wetten van je land niet goed wordt behandeld. Artikel 9 Niemand heeft het recht je zonder goede reden gevangen te zetten of het land uit te sturen. Artikel 10 Als je terecht moet staan, moet dat in het openbaar gebeuren. De mensen die je berechten, mogen zich niet door anderen laten beïnvloeden. Artikel 11 Je bent onschuldig tot je schuld bewezen is; je hebt het recht je te verdedigen tegen beschuldigingen. Artikel 12 Je hebt het recht op privacy: op bescherming als iemand je lastig valt, je brieven opent of kwaad van je spreekt. Artikel 13 Je hebt het recht om te gaan en te staan waar je wilt, in eigen land en in het buitenland. Artikel 14 Als je slachtoffer wordt van mensenrechtenschendingen, heb je het recht om naar een ander land te gaan en dat land te vragen om jou te beschermen. Artikel 15 Je hebt het recht een eigen nationaliteit te hebben. Artikel 16 Je hebt het recht te trouwen en een gezin te stichten. Artikel 17 Je hebt het recht op eigendom en niemand mag je bezittingen zonder goede redenen afnemen. Artikel 18 Je hebt het recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst. Artikel 19 Je hebt het recht op vrijheid van mening en meningsuiting. Artikel 20 Je hebt het recht om te vergaderen als je dat wilt. Artikel 21 Je hebt het recht om deel te nemen aan de politiek van je land. Artikel 22 Je hebt het recht op maatschappelijke zekerheid en om jezelf te ontwikkelen. Artikel 23 Je hebt het recht op werk in het beroep dat je zelf kiest. Je hebt ook recht op een rechtvaardig loon voor je werk. Mannen en vrouwen moeten voor hetzelfde werk evenveel betaald krijgen. Artikel 24 Je hebt het recht op vrije tijd en vakantie. Artikel 25 Je hebt het recht op alles wat nodig is om ervoor te zorgen dat je niet ziek wordt, geen honger hebt en een dak boven je hoofd hebt. Moeder en kind hebben recht op bijzondere zorg en bijstand. Artikel 26 Je hebt het recht op onderwijs dat gericht is op de volle ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid en op de versterking van de eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Artikel 27 Je hebt het recht om te genieten van wat kunst en wetenschappen voortbrengen. Artikel 28 De overheid moet ervoor zorgen dat er een "orde" is die al deze rechten beschermt. Artikel 29 Je hebt ook plichten tegenover de mensen om je heen, zodat ook hun mensenrechten kunnen worden beschermd. De wetten in je land mogen niet ingaan tegen deze mensenrechten. Artikel 30 Geen enkel land en geen enkel mens mag proberen om de rechten te vernietigen die in deze Verklaring staan. 10 sociale onrechtvaardigheid in de Eigen Tijd (leerlijn sociale onrechtvaardigheid)