estafette N AV IGATO R

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "estafette N AV IGATO R"

Transcriptie

1 estafette h a n d l e i d i n g estafette M5 N AV IGATO R h M5 M5 a n d l e i d i n g

2 Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Direct aan de slag met Estafette...6 Drie verschillende aanpakken...8 Organisatie...9 Extra leestijd voor risicolezers Materialen voor het voortgezet technisch lezen Materialen van Estafette Additionele materialen...13 Leeslessen en werkvormen...16 Doelstellingen...19 Toetsen en controletaken...19 Methodesite en nieuwsbrief...19 Leesmoeilijkheden AVI-niveau M Leesmoeilijkheden AVI-niveau E Leerstofpakket M5 O, zit dat zo!...21 Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Toepassingsweek Kinderboekenweek Leerstofpakket M5 Hoe je van niets iets kunt maken Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Toepassingsweek Vrij lezen en praten over boeken...154

3 Algemeen deel Direct aan de slag met Estafette U gaat werken met de methode Estafette (versie 2009). Dit algemeen gedeelte van de handleiding helpt daarbij. Het vertrekpunt is een stappenplan waarmee u direct met Estafette aan de slag kunt gaan. De procedure is kort en vooral gericht op de praktijk. Hoe u met Estafette kunt starten, is in zes stappen beschreven: Stap 1 Kennismaken met materialen, oefeningen en werkvormen Stap 2 Kiezen van een differentiatiemodel Stap 3 Jaarplanning maken Stap 4 Werken met verschillende aanpakken Stap 5 Vaststellen van de leesvaardigheid van uw leerlingen Stap 6 Bepalen van de juiste aanpak en het juiste niveau Stap 1 Kennismaken met materialen, oefeningen en werkvormen Voor u met Estafette gaat werken, maakt u eerst kennis met de materialen, oefeningen en werkvormen van de methode. Als u zich snel en gericht wilt oriënteren, kunt u het beste eerst de materialen doorbladeren en bekijken: de leesboeken en omnibussen, de werkboeken, de Estafettelopers, de boekjes Vloeiend & vlot, de kopieermap, de handleiding. Hierbij kunt u zich beperken tot de materialen van het AVI-niveau waarmee u van start gaat, bijvoorbeeld AVI-niveau M5. Lees vervolgens de lessen die bedoeld zijn voor de eerste week. Dat zijn drie basislessen, een toepassingsles, en concrete suggesties voor het realiseren van extra leestijd voor risicolezers. Zo krijgt u een duidelijk beeld van de opbouw van lessen, de aard van de oefeningen en de werkvormen. Leestip Stap 2 Kiezen van een differentiatiemodel Estafette biedt u de keuze uit twee verschillende differentiatiemodellen. U kunt ervoor kiezen om te werken volgens het model van convergente differentiatie of volgens het model van divergente differentiatie. Bij convergente differentiatie differentieert u zoveel mogelijk binnen uw eigen groep. De goede lezers laat u relatief vrij, voor de zwakke lezers intensiveert u de instructie en de oefentijd, zodat zij toch zoveel als mogelijk aansluiting houden bij de groep. Dit model wordt ook in het aanvankelijk leesonderwijs toegepast bij het werken met Veilig leren lezen. Bij divergente differentiatie wordt de oplossing voor verschillen gezocht door het niveau van de leerstof aan te passen aan het niveau van de leerling. Leerlingen met vergelijkbare leesniveaus worden dan vaak voor de leesles bij elkaar geplaatst, ongeacht de groep waarvan zij deel uitmaken. De keuze voor een bepaald differentiatiemodel moet op schoolniveau gemaakt worden. Voor het basisonderwijs heeft het model van convergente differentiatie in verreweg de meeste situaties de voorkeur. In het speciaal (basis)onderwijs zal vaak gekozen worden voor het model van divergente differentiatie. Leestip De genoemde materialen kunt u gerichter bekijken als u ook even de korte materiaalbeschrijving erbij neemt (zie pagina 11). Meer informatie over het kiezen van een geschikt differentiatiemodel vindt u in de Gebruikswijzer in het hoofdstuk Differentiatie op basis van toetsresultaten (Hoofdstuk 4). Stap 3 Jaarplanning maken Wij adviseren u om bij het werken met Estafette voor het begin van het schooljaar een jaarplanning te maken en deze planning consequent aan te houden. Zo wordt voorkomen dat in een schooljaar onvoldoende leerstof wordt behandeld en leerstof moet worden doorgeschoven naar het volgende schooljaar. Op de website van Estafette kunt u altijd voor het nieuwe schooljaar een voorstel voor een jaarplanning vinden voor de regio waarin uw school gevestigd is. Globaal ziet een planning voor groep 5 er als volgt uit: Leerstofpakket 1 O, zit dat zo? (omnibus) 8 weken Toepassingsweek 1 Kinderboekenweek 1 of 2 weken Leerstofpakket 2 Hoe je van niets iets kunt maken 8 weken Toepassingsweek 2 Vrij lezen en praten over boeken 1 of 2 weken Leerstofpakket 3 Waar is Mees? 8 weken Toepassingsweek 3 Vreemde zaken (op de markt) 1 of 2 weken Leerstofpakket 4 Groene vingers in Goudkust (omnibus) 8 weken Toepassingsweek 4 Lezen in de zomervakantie 1 of 2 weken Minimale aantal lesweken Maximale aantal lesweken 32 weken 40 weken Het leerstofpakket van niveau M5 bestaat uit 24 basislessen. Verdeeld over de 8 weken waarin met het leerstofpakket wordt gewerkt, komt dit neer op drie basislessen per week. Een basisles duurt 45 minuten. Naast de basislessen komt iedere week een toepassingsles aan bod welke in de handleiding staat beschreven. Ook de toepassingsles duurt 45 minuten. Met Estafette wordt in groep 5 per week 180 minuten besteed aan het technisch leesonderwijs. tip Ga naar de website van Estafette en print de jaarplanning voor de regio waarin uw school gevestigd is. Stap 4 Werken met verschillende aanpakken Bij het werken met Estafette zijn twee factoren van groot belang: het aanbieden van leerstof op het juiste niveau en het hanteren van de juiste aanpak bij elke leerling. De verschillende aanpakken spelen een cruciale rol bij de organisatie van het leesonderwijs met Estafette. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen een aanpak voor risicolezers (Aanpak ➊), een aanpak voor methodevolgers (Aanpak ➋) en een aanpak voor vlotte lezers (Aanpak ). Landelijk gezien zal 25% van de leerlingen behoren tot de groep vlotte lezers die in aanmerking komen voor Aanpak, 50% van Leestip Een concrete uitwerking van de aanpakken die in Estafette worden toegepast, staat in: Drie verschillende aanpakken (pagina 8). de leerlingen zullen methodevolgers zijn en Aanpak ➋ volgen, en nogmaals 25% zal behoren tot de groep van risicolezers die werkt volgens Aanpak ➊. Uiteraard zal de concrete verdeling in een leerlingengroep meestal afwijken van deze landelijke norm. Maar als de landelijke norm voor een groep van bijvoorbeeld 28 leerlingen zou gelden, dan zouden de leerlingen als volgt verdeeld zijn over de drie verschillende aanpakken: 7 leerlingen volgen Aanpak, 14 leerlingen volgen Aanpak ➋ en nogmaals 7 leerlingen komen in aanmerking voor Aanpak ➊. 6

4 Algemeen deel Stap 5 Vaststellen van de leesvaardigheid Als u met Estafette gaat beginnen, moet u weten hoe het is gesteld met de leesvaardigheid van de leerlingen in uw groep. Uit ervaring zult u weten dat de verschillen in leesvaardigheid groot kunnen zijn. Bespreek daarom altijd de leesvaardigheid van de leerlingen met de leerkracht die in groep 4 het het leesonderwijs heeft verzorgd. Deze leerkracht heeft natuurlijk al heel veel informatie over uw leerlingen. In Estafette worden leestoetsen gebruikt van het Cito LOVS: de Leestempotoets (onderdeel van de Toets Technisch Lezen), de Drie- Minuten-Toets (DMT) en de AVI-Toetskaarten. Deze toetsen worden afgenomen in de maanden januari (tweede helft januari of eerste week februari) en mei (tweede helft mei of eerste week juni). De klassikaal af te nemen Leestempotoets is bedoeld als een eerste screening. Als u deze toets gebruikt, hoeft u alleen de zwakke lezers (leerlingen met een score D of E) verder te onderzoeken door DMT en AVI af te nemen. De DMT geeft informatie over de leesvaardigheid op woordniveau: hoe goed en vlot lezen de leerlingen losse woorden? De AVI-Toetskaarten laten zien hoe de leesvaardigheid van de leerlingen is op tekstniveau: hoe goed en vlot lezen ze teksten? De combinatie van deze twee toetsen geeft een goed beeld van de leesvaardigheid van een leerling: hoe goed kan een leerling losse woorden lezen in verhouding tot het niveau van teksten dat hij aankan? Leestip Meer informatie over het gebruik van toetsen om de leesvaardigheid van leerlingen vast te stellen vindt u in de Gebruikswijzer in het hoofdstuk Toetsafname en beslisschema s (Hoofdstuk 7). U kunt er ook voor kiezen om de Leestempotoets niet af te nemen. In dat geval neemt u bij alle kinderen de DMT en AVI af om hun leesvaardigheid vast te stellen. Als u uw keuzes aan het begin van groep 5 wilt baseren op deze Cito-toetsen, spreek dan met de leerkracht van groep 4 af dat deze toetsen in juni in groep 4 worden afgenomen. Stap 6 Bepalen van aanpak en niveau De juiste aanpak en het juiste niveau voor elke leerling bepaalt u op basis van zijn toetsscores. Hiervoor zijn in de Gebruikswijzer beslisschema s opgenomen. Om het bepalen van de juiste aanpakken en niveaus makkelijk te maken is de Toetssite Estafette ontwikkeld. Deze sluit aan bij de Toetssite Veilig leren lezen. Als u de toetsresultaten invoert, krijgt u voor elke leerling een advies over het juiste niveau en de juiste aanpak. Bovendien krijgt u een groepsoverzicht, waarbij uw eigen groep vergeleken wordt met het landelijk gemiddelde. tip Het verwerken van toetsresultaten en het vertalen daarvan naar didactisch handelen is uitermate belangrijk, maar het is een taaie bezigheid. Maak het uzelf makkelijk door gebruik te maken van de Toetssite Estafette. Als u de toetsresultaten hebt ingevoerd, krijgt u voor al uw leerlingen duidelijke adviezen omtrent het juiste niveau en de juiste aanpak. 7 Estafette M5 Algemeen deel

5 Algemeen deel Drie verschillende aanpakken Estafette hanteert drie verschillende aanpakken om tegemoet te komen aan verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. In dit hoofdstuk gaan we eerst in op de kenmerken van die drie verschillende aanpakken. Vervolgens laten we zien hoe het werken met deze verschillende aanpakken georganiseerd kan worden en hoe dit terug te vinden is in de structuur van de lessen. Aanpak voor methodevolgers Methodevolgers zijn leerlingen die hun leesvaardigheid op de gebruikelijke wijze ontwikkelen. Deze leerlingen behalen op de leestoetsen een score op niveau B of C. Ze behoren tot de middengroep van 50% leerlingen die niet de hoogste scores behalen op de leestoetsen maar wel hoger scoren dan risicolezers. De aanpak voor methodevolgers wordt in Estafette aangeduid als Aanpak ➋. De aanpak voor methodevolgers heeft de volgende kenmerken: 1. Methodevolgers nemen deel aan drie van de vier fasen van de basislessen: introductie, instructie, en afronding van de les. In de fase waarin de leerkracht werkt met de risicolezers de fase van begeleide verwerking en begeleide oefening werken de methodevolgers zelfstandig aan hun opdrachten in het werkboek en lezen zij zelfstandig de tekst in het leesboek. 2. Methodevolgers hebben, als nieuwe leesmoeilijkheden aan de orde komen, behoefte aan expliciete instructie. Die krijgen zij aangeboden in de lesfase instructie, die bestemd is voor risicolezers en methodevolgers. Daarnaast hebben methodevolgers het vermogen en de behoefte om ook zelfstandig aan het werk te gaan. In elke les krijgen de methodevolgers de gelegenheid daartoe. 3. Methodevolgers hebben geen extra leestijd nodig. De tijd die u bij Estafette kunt inroosteren voor basislessen, toepassingslessen en toepassingsweken moet voor methodevolgers voldoende zijn om een adequate leesvaardigheid te ontwikkelen. 4. Methodevolgers krijgen voldoende gelegenheid om te lezen in boeken naar eigen keuze. Dit kan niet alleen in toepassingslessen en toepassingsweken, maar ook in basislessen als zij klaar zijn met de verplichte opdrachten. Aanpak voor risicolezers Bepaalde leerlingen lopen het risico achterop te raken in hun leesontwikkeling. Het gaat hierbij om leerlingen die op de leestoetsen een D- of E-score behalen. Deze leerlingen behoren tot de 25% leerlingen met de laagste toetsscores. Om leesproblemen bij deze leerlingen zoveel mogelijk te voorkomen, volgen zij het voortgezet technisch lezen met Estafette volgens een intensieve aanpak, te weten: Aanpak ➊ voor risicolezers. Voor de leerkracht is deze groep leerlingen de groep waarnaar de meeste aandacht dient uit te gaan. De aanpak voor risicolezers heeft de volgende kenmerken: 1. Risicolezers nemen deel aan alle fasen van de basislessen: introductie, instructie, begeleide verwerking en begeleide oefening, en afronding van de les. 2. Risicolezers krijgen maximale aandacht van de leerkracht. Naast de basisinstructie krijgen deze leerlingen begeleiding van de leerkracht bij de verwerking van opdrachten in hun werkboek, bij het lezen van de teksten in het leesboek, en bij het oefenen in het vlot lezen van woorden en het vloeiend lezen van teksten. 3. Risicolezers hebben meestal meer leestijd nodig dan de andere lezers. In Estafette wordt deze extra leestijd aangeboden door vier keer per week 15 minuten extra tijd in te roosteren voor het lezen met risicolezers. 4. Risicolezers krijgen tijd toegewezen om te lezen in boeken naar eigen keuze. Dit gebeurt vooral in toepassingslessen en toepassingsweken. Aanpak voor vlotte lezers Vlotte lezers zijn leerlingen die hun leesvaardigheid opvallend snel ontwikkelen. Het zijn de leerlingen die op de leestoetsen een A-score behalen. Deze leerlingen behoren tot de 25% leerlingen met de hoogste toetsscores. Vlotte lezers vallen op door het feit dat ze al veel meer kunnen dan in de leeslessen aan de orde is geweest. Het zijn leerlingen die het vermogen hebben om op eigen kracht nieuwe leesmoeilijkheden te overwinnen. In een groep zijn dit de leerlingen die het minst behoefte hebben aan instructie en begeleiding door de leerkracht. De aanpak voor vlotte leerlingen wordt in Estafette aangeduid als Aanpak. Deze aanpak is daarom het minst intensief en kent de volgende kenmerken: 1. Vlotte lezers nemen deel aan twee van de vier fasen van de basislessen: de introductie en de afronding. Het begin van de les dus en het einde van de les. In de fase waarin de leerkracht instructie geeft of werkt met de risicolezers werken de vlotte lezers zelfstandig. Zij maken daarbij gebruik van een uitgave die speciaal ontwikkeld is voor vlotte lezers: de Estafetteloper. 2. Vlotte lezers hebben behoefte aan minder expliciete instructie als nieuwe leesmoeilijkheden aan de orde komen. Zij hebben doorgaans het vermogen om zelf te ontdekken hoe die nieuwe woorden moeten worden gelezen. Daarom is er in de Estafetteloper een onderhoudsprogramma opgenomen voor technisch lezen, waarmee de vlotte lezers zelfstandig werken. Eén keer per week in de toepassingsles besteedt de leerkracht hieraan specifiek aandacht. 3. Vlotte lezers hebben geen extra leestijd nodig. De tijd die u bij Estafette kunt inroosteren voor basislessen, toepassingslessen en toepassingsweken is voor vlotte lezers ruim voldoende om een goede leesvaardigheid te ontwikkelen. 4. Vlotte lezers krijgen ruimschoots gelegenheid om te lezen in boeken naar eigen keuze. Niet alleen in toepassingslessen en toepassingsweken, maar ook in basislessen. De moeilijkheidsgraad van boeken voor het vrije lezen is voor vlotte lezers niet of nauwelijks van belang. Vlotte lezers kiezen zelf wel een boek uit en kunnen eventuele leesmoeilijkheden op eigen kracht overwinnen. Voor vlotte lezers geldt het motto: Je mag lezen, wat je wilt lezen. 8

6 Algemeen deel Lesopbouw basislessen: lesduur 45 minuten Introductie Aanpak Instructie Aanpak Basisinstructie Aanpak Zelfstandig werken Verwerking Afronding Aanpak ➊ Verlengde instructie Begeleide verwerking Aanpak Aanpak ➋ Zelfstandige verwerking Lesopbouw toepassingslessen: lesduur 45 minuten Introductie Aanpak Instructie Aanpak Instructie Aanpak Zelfstandig werken Vrij lezen Aanpak Presentatie en boekpromotie Aanpak Organisatie van het werken met verschillende aanpakken Estafette werkt dus met drie verschillende aanpakken. Hoe kan een en ander worden georganiseerd? De lesbeschrijvingen in de handleidingen geven hiervoor de nodige informatie. Alle basislessen zijn op dezelfde manier gestructureerd op basis van de verschillende aanpakken. De structuur van de basislessen is als volgt: Introductie Elke les begint met een introductie, waarbij alle leerlingen worden betrokken. Aan het einde van de introductiefase geeft u een werkinstructie aan de leerlingen met Aanpak. Deze leerlingen kunnen hierna zelfstandig aan het werk. Instructie Vervolgens geeft u instructie bij de eerste oefeningen in het werkboek aan de leerlingen met Aanpak ➊ en Aanpak ➋. Aan het einde van deze instructiefase geeft u een werkinstructie aan de leerlingen met Aanpak ➋, zodat deze leerlingen weten hoe en waarmee zij aan de slag kunnen bij het zelfstandig werken. Begeleide verwerking en begeleide oefening ➊ In deze lesfase kunt u zich concentreren op de leerlingen met Aanpak ➊. U begeleidt deze leerlingen bij het maken van de overige opdrachten en leesopdrachten in het werkboek. Afronding Bij de afronding van de les worden weer alle leerlingen betrokken. U begint en eindigt een leesles dus altijd met alle leerlingen van uw groep. De wekelijkse toepassingsles wijkt enigszins af van de structuur van de basislessen. Ook in de toepassingslessen begint en eindigt u de les met alle leerlingen. Maar wat tussen introductie en afronding gebeurt, wijkt af van de opzet van de basislessen. De structuur van de toepassingslessen is als volgt: Introductie Ook de toepassingslessen beginnen met een introductie, waarbij alle leerlingen worden betrokken. Aan het einde van de introductiefase geeft u een werkinstructie aan de leerlingen met Aanpak ➊ en Aanpak ➋. Deze leerlingen kunnen nu zelfstandig aan de slag. Instructie Vervolgens besteedt u in de instructiefase aandacht aan het onderhoudsprogramma van de leerlingen met Aanpak. Hierbij geeft u deze leerlingen feedback op hetgeen zij in de afgelopen lessen gedaan hebben aan onderhoud van hun technische leesvaardigheid. Aan het einde van deze instructiefase rondt u het zelfstandig werken van leerlingen met Aanpak ➊ en Aanpak ➋ af. U bespreekt kort het verloop daarvan. Vrij lezen In deze lesfase zijn alle leerlingen bezig met vrij lezen, al of niet met behulp van kopieerbladen met verwerkingsactiviteiten. Presentatie en boekpromotie Bij de afronding van de les worden weer alle leerlingen betrokken. De afronding van een toepassingsles staat in het teken van boekpromotie, bespreken van verwerkingsactiviteiten en presentatie, waarbij leerlingen een zelf gekozen stukje tekst voorlezen. Organisatie van het werken met meerdere niveaus Als u met Estafette werkt in een enkelvoudige groep en daarbij het model van convergente differentiatie toepast, dan werkt u meestal met één enkele niveaugroep. In groep 5 werkt u dan met het niveau AVI M5 en in de tweede helft van het schooljaar met het niveau AVI E5. Wanneer op school gekozen is voor het model van divergente differentiatie, kan het noodzakelijk zijn dat leerkrachten meerdere niveaus bedienen. Datzelfde geldt ook voor leerkrachten die werken met een combinatiegroep. Wij adviseren om in deze 9 Estafette M5 Algemeen deel

7 Algemeen deel situaties het aantal niveaugroepen altijd tot twee te beperken. Kiest u ervoor om met méér dan twee niveaugroepen te werken, dan bestaat het risico dat u voor die verschillende groepen onvoldoende instructie en begeleiding kunt inroosteren. Als u met Estafette werkt met twee verschillende niveaugroepen, kunt u de leeslessen zodanig plannen dat een leerkrachtgebonden lesfase voor de ene niveaugroep altijd wordt gecombineerd met een leerkrachtvrije lesfase voor de andere niveaugroep. Hierbij kunt u gebruikmaken van onderstaand schema. Meer informatie hierover vindt u op Extra leestijd voor risicolezers De factor tijd is voor risicolezers in sterke mate medebepalend voor de ontwikkeling van hun leesvaardigheid. Risicolezers hebben in de eerste plaats meer tijd nodig voor de ontwikkeling van een voldoende leesvaardigheid dan andere leerlingen, terwijl risicolezers juist minder geneigd zijn om uit zichzelf te lezen dan andere leerlingen. Veel risicolezers lezen bijvoorbeeld niet of nauwelijks in hun vrije tijd, terwijl vlotte lezers in hun vrije tijd regelmatig boeken lezen. De verschillen in leesvaardigheid zullen hierdoor alleen maar groter worden. Het is daarom belangrijk dat op school extra leestijd voor risicolezers wordt ingeroosterd en dat deze leerlingen gestimuleerd worden tot vrij lezen en lezen in hun vrije tijd. In Aanpak ➊, de aanpak voor risicolezers, wordt voor risicolezers elke week één uur extra leestijd ingeroosterd in de vorm van vier keer een kwartier. De invulling van deze extra leestijd staat voor elke onderwijsweek beschreven in de handleiding. Het is belangrijk om deze uitbreiding van leestijd daadwerkelijk te realiseren. In de praktijk van het onderwijs wordt deze extra leestijd op verschillende manieren gerealiseerd, bijvoorbeeld: Vier keer per week werkt de leerkracht gedurende telkens een kwartier met de risicolezers. In diezelfde tijd werken de andere leerlingen met andere taken. Bij deze werkwijze wordt voor de leerlingen die zelfstandig werken, gebruikgemaakt van dag- of weektaken. Als de leerkracht extra leestijd realiseert voor risicolezers, zijn de overige leerlingen bezig met vrij lezen. De extra leestijd voor risicolezers wordt buiten de officiële schooltijden gerealiseerd, bijvoorbeeld tussen de middag of na schooltijd. Veel scholen die op deze manier werken, zijn er zeer tevreden over. Ze zien dat dit positieve resultaten bij de leerlingen oplevert en ontvangen vaak van de ouders positieve reacties op de maatregel. De extra leestijd wordt gepland op momenten waarop in de klas gebruik kan worden gemaakt van ondersteuning. De leerkracht heeft dan de gelegenheid om zich volledig op het groepje risicolezers te concentreren. Lesopbouw 2 niveaugroepen Instructie Aanpak Basisinstructie A Vrij lezen B Aanpak A en B Zelfstandig werken Verwerking Aanpak ➊ Verlengde instructie Aanpak ➋ Zelfstandige verwerking Herhalingstaken Instructie Herhalingstaken A Aanpak Basisinstructie B Verwerking Vrij lezen Aanpak ➊ Aanpak ➋ Verlengde instructie Zelfstandige verwerking Afronding Aanpak 10

8 Algemeen deel Materialen voor het voortgezet technisch lezen Voor het geven van onderwijs in voortgezet technisch lezen met behulp van Estafette is een overzichtelijk materialenpakket ontwikkeld. Daarnaast kan bij het werken met Estafette ook gebruik worden gemaakt van additionele materialen, met name het computerprogramma Leesladder, het programma Estafette interactief en een klassenbibliotheek. Hieronder treft u een korte beschrijving aan van de materialen. Materialen van Estafette Gebruikswijzer Deze uitgave bevat belangrijke informatie voor het werken met Estafette. De informatie die u in de Gebruikswijzer aantreft, heeft betrekking op de methode als geheel en is niet zozeer gekoppeld aan één specifieke jaargroep. Het is dus informatie die belangrijk is voor elke leerkracht die werkt met Estafette. In de Gebruikswijzer zijn de volgende hoofdstukken opgenomen: 1. Waarom voortgezet technisch lezen? 2. Belangrijke kenmerken van Estafette 3. Beginniveau, einddoel en tussendoelen 4. Differentiatie op basis van toetsresultaten 5. Werken volgens het model van convergente differentiatie 6. Werken volgens het model van gematigd divergente differentiatie 7. Toetsafname en beslisschema s Handleidingen De methode Estafette is gebaseerd op de nieuwe AVI-niveaus, zoals die door het Cito geformuleerd zijn. In totaal worden voor het basisonderwijs 12 niveaus onderscheiden: AVI Start - AVI M3 - AVI E3 AVI E3 - AVI M4 - AVI E4 - AVI M5 - AVI E5 - AVI M6 - AVI E6 - AVI M7 - AVI E7 - AVI Plus De drie bovenste niveaus behoren tot het aanvankelijk leesonderwijs en komen in groep 3 aan de orde met behulp van de methode Veilig leren lezen. De niveaus op de onderste balk komen aan de orde in de methode Estafette en bestrijken de periode van het voortgezet technisch leesonderwijs. Het niveau AVI E3 staat in beide balken. Hier overlappen de twee methodes elkaar. In principe begint u in groep 5 met het niveau M5. Voor elk niveau is er een aparte handleiding met lesbeschrijvingen van de twee leerstofpakketten, de toepassingslessen en de toepassingsweken. Leesboeken en omnibussen Voor elke jaargroep hebt u de beschikking over vier leesboeken: meestal twee verhalende boeken en twee omnibussen. De verhalende boeken bevatten een doorlopend verhaal; de omnibussen bevatten diverse korte teksten, waaronder informatieve teksten, die passen binnen een bepaald thema. Hieronder ziet u de leesboeken voor de niveaus M5 en E5. Dat zijn de boeken die u in groep 5 kunt gebruiken. AVI M5: O, zit dat zo! (omnibus) AVI M5: Hoe je van niets iets kunt maken AVI E5: Waar is Mees? AVI E5: Groene vingers in Goudkust (omnibus) Werkboeken De werkboeken worden gebruikt door leerlingen die met Estafette werken volgens Aanpak ➊ of Aanpak ➋. In elke basisles worden twee werkbladen gebruikt. U begint in de instructie met de eerste opdrachten van het eerste werkblad. Door middel van deze opdrachten bereidt u met de leerlingen het lezen van een hoofdstuk van het leesboek voor (preteaching) en geeft u instructie over bepaalde leesmoeilijkheden. Daarna gaan de leerlingen met Aanpak ➋ zelfstandig verder met de overige opdrachten in het werkboek. Aan de leerlingen die werken volgens Aanpak ➊ geeft u begeleiding bij het maken van deze overige opdrachten. De laatste opdracht verwijst altijd naar het bijbehorende hoofdstuk van het leesboek of de omnibus. 6. Groenistan Welk woord past in de zin? Zet er een streep onder. Achter het hek staan grijze gebouwd / gebouwtjes / gehouden met gras eromheen. Er zijn een paar kinderen op het veldje aan het voetballen / voetbal / vroeger. Zwijgend lopen ze verder tot de ingang / inhalen / behang van een groot park. Camila maakt een huilen / guitig / buiging en zegt: Welkom in park Groenistan. Ze lopen een stukje / stokje / struikje het grasveld op. Na een tijdje zegt Camila serieus: Oké, ik zal je een geheim verwacht / verder / verklappen. Lees de zinnen nu goed en vlot met het juiste woord. Lees elk rijtje. Welk woord klinkt anders? Kruis dat woord aan. India verlies vakantie Amerika advies plastic Colombia serieus positie Bolivia precies politie Waar past het woord in de zin? Trek er een lijn naartoe. grijze Daar staan gebouwtjes met gras eromheen. plastic Het lijken net dozen, zegt Tim. lekker Het gras voelt zacht aan hun rug. 4 Wat kan? Er kunnen meer zinnen goed zijn. Kruis de goede zinnen aan. Op het gras liggen in onze rug gaan wij. We gaan op onze rug in het gras liggen. Het gras op onze rug in het liggen gaat. Drijven de stil voorbij wolken. De wolken drijven stil voorbij. De stil wolken voorbij drijven. Achter een hek staan grijze gebouwtjes. Achter staan gebouwtjes grijze een hek. Lees de zinnen met een kruisje ervoor nog eens goed en vlot Lees met een maatje. Lees met de zandloper. Zet een streep tot waar je komt. cement serieus woensdagmiddag eromheen verklappen yoghurt buiging centrum gebouwtjes plastic Colombia geheim grasveld zwijgend antwoordt misschien cola cellen baksteen race tijdje opeens eigenlijk ruisen handtekeningen compleet cijfers vrijdagmiddag serie grijze clown club broccoli welkom grasvelden Camila dinsdagmiddag kinderen oké regent piano sorry bedeesd eten Oefen de rijtjes drie keer goed en vlot. Lees weer met de zandloper. Zet een streep tot waar je nu komt. 6 Lees bladzijde 19 tot en met 21. Zandlopers Bij voortgezet technisch leesonderwijs moet niet alleen aandacht worden besteed aan het correct en accuraat lezen, maar ook aan het vlot lezen van woorden, zinnen en teksten. Maar al te vaak wordt dit laatste aspect verwaarloosd. Om het vlot technisch lezen te benadrukken en te concretiseren, zijn in de werkboeken oefeningen opgenomen waarbij gebruik wordt gemaakt van 11 Estafette M5 Algemeen deel

9 10 Estafette Kopieermap Uitgeverij Zwijsen B.V. Estafette Kopieermap Uitgeverij Zwijsen B.V. Algemeen deel een zandloper. De leerling probeert dan een aantal woorden vlot gelezen te hebben voordat de zandloper is doorgelopen. Ten behoeve van deze oefeningen is bij Estafette een set met zandlopers verkrijgbaar. wordt door de leerling op de juiste plaats in het leesboek gelegd, namelijk op de plaats waar hij moet stoppen met lezen. Hierdoor is het ook voor de de leerlingen van Aanpak duidelijk wanneer zij terug moeten naar de volgende opdracht in hun Estafetteloper. Vloeiend & vlot Er is een boekje Vloeiend & vlot voor elk AVI-niveau dat in Estafette aan de orde komt. De uitgave Vloeiend & vlot sluit aan op de uitgave Veilig & vlot van de methode Veilig leren lezen. In elk boekje komen de leesmoeilijkheden van een bepaald niveau systematisch aan de orde. Maar daarnaast worden ook moeilijkheden van eerdere niveaus herhaald. Met behulp van deze boekjes kan gericht geoefend worden op zowel woordniveau als tekstniveau. Op woordniveau is het belangrijkste doel de automatisering van de woordherkenning. Op tekstniveau gaat het vooral om het vloeiend en met een goede intonatie lezen van teksten. In de lessen van Estafette wordt regelmatig gewerkt met Vloeiend & vlot en ook speelt dit leermiddel een belangrijke rol bij de invulling van de extra leestijd voor risicolezers. Estafettelopers Deze werkboeken zijn bestemd voor leerlingen die met Estafette werken volgens Aanpak, voor de vlotte lezers dus. De Estafettelopers hebben een herkenbare indeling. Elke Estafetteloper begint met een Loopbaan. Hierin registreren de leerlingen wat ze gedaan hebben. Als u aandacht besteedt aan de leerlingen van Aanpak, hanteert u deze Loopbaan-pagina als uitgangspunt. U kunt dan zien hoever de verschillende leerlingen gevorderd zijn. Ook bevat elke Estafetteloper een pagina waarop de leerlingen kunnen noteren welke boeken ze gelezen hebben. Ze noteren de titel van het gelezen boek en de naam van de auteur. Ook kunnen ze aangeven wat ze vinden van het boek dat ze gelezen hebben. Elke Estafetteloper bevat verder opdrachten bij de leesboeken van Estafette voor het betreffende niveau. Maar daarnaast zijn er ook opdrachten die gemaakt kunnen worden bij boeken en andere leesstof (bijvoorbeeld kranten, tijdschriften, strips) die de leerling zelf heeft uitgekozen voor het vrije lezen. O, zit dat zo! 14 Rappen, dat kun jij ook! 17 Maak je eigen rap: over jezelf, of over je hobby, over je favoriete vak op school of juist over het saaiste vak. Schrijf je rap in de spreekwolk. Laat hem aan de groep horen. 15 Bobby wil een xylofoon kopen. Welk instrument bespeel jij? Kruis aan. Bespeel je geen instrument? Kruis dan het instrument aan waarop je zou willen leren spelen. 18 O, zit dat zo! Andy en Mario beginnen samen een brillenclub. Hier zie je hun pasfoto s zonder bril. Geef ze allebei een mooie bril op hun neus. Teken ook een pasfoto van jezelf met bril! Ook als je eigenlijk geen bril draagt. Dit is Andy. Dit is Mario. En dit ben ik (met bril!). Lijkt het je wat, een reis in het mandje van een heteluchtballon? Stel, je hebt meegevaren (zo heet dat). Nu sta je weer met beide benen op de grond. Wat schrijf je erover? 11 Kopieermap In de kopieermap van Estafette zijn drie soorten kopieerbladen opgenomen: kopieerbladen met leesteksten, kopieerbladen bij de Estafette-boeken en kopieerbladen met opdrachten voor het vrije lezen. Voor de niveaus AVI M5 en AVI E5 zijn er in totaal 16 kopieerbladen met korte leesteksten. Deze kopieerbladen zijn bedoeld voor risicolezers en worden gebruikt in de extra leestijd voor risicolezers. Verder zijn er kopieerbladen met opdrachten bij de boeken van Estafette en kopieerbladen voor het vrij lezen, die ingezet worden tijdens de toepassingslessen en toepassingsweken. Deze bladen kunnen door alle leerlingen worden gebruikt en zijn met name gericht op leesbeleving en boekpromotie. ET Naam: Een vreemd hotel M5 B-1 TL Naam: Woorden verzamelen M5 5 Uit het hoofdstuk: Deze vakantie wordt saai Maak de opdrachten op dit blad bij een vrij leesboek. 16 Lees bladzijde 40 tot en met 49. Ga daarna door met opdracht 17. oefenen Oefen dit gesprek. Je hoeft alleen de schuine tekst hardop te lezen. Lees het voor aan een maatje. Laat de! en? goed horen. Als je de rollen verdeelt, kun je het gesprek ook samen voorlezen! Andy: Waarom was jij vanochtend niet op school? Mario: Ik was met mijn moeder naar de brillenwinkel. Ik krijg een bril. Andy: Jij? Een bril? En ga je hem ook nog opzetten? Nee toch? Mario: De oogarts zei dat ik behoorlijk bijziend ben. Dus ik zal wel moeten. Andy: Bijziend? Mario: Dat betekent dat je wel alles scherp ziet wat dichtbij is. Maar dingen die verder weg zijn, zie je onscherp. Als je dat hebt, ben je bijziend. Andy: O, zit dat zo, weer wat geleerd! Stopkaart De leerlingen van Aanpak werken zelfstandig en in eigen tempo. Vanuit de Estafetteloper worden de leerlingen verwezen naar de leesboeken van Estafette of naar een boek van eigen keuze. Omdat deze leerlingen versneld de boeken van Estafette lezen, krijgen zij de opdracht om meerdere hoofdstukken aaneengesloten te lezen. Daarbij komen zij in de leesboeken van Estafette aan het eind van ieder hoofdstuk het pictogram stop met lezen tegen. De leerlingen van Aanpak mogen dit pictogram negeren en direct doorlezen in het volgende hoofdstuk. Leerlingen van Aanpak krijgen via hun Estafetteloper echter ook regelmatig de opdracht om in hun leesboek tot een bepaald punt verder te lezen. Om toch te weten wanneer ze moeten stoppen met lezen, maken deze leerlingen gebruik van een Stopkaart. Op de Stopkaart staat het pictogram stop met lezen. De Stopkaart De deuren van de school gaan wijd open. Alle kinderen willen naar huis. Het is de laatste schooldag. De grote vakantie begint! Dit wordt een saaie vakantie, zegt Mieke. Onze vrienden gaan allemaal weg. Iedereen gaat weg en wij blijven hier, bah! zegt Jesse. Papa is wel blij met zijn nieuwe werk. Maar het is stom dat wij daardoor niet op vakantie kunnen. Ze lopen de tuin in en zien mama zitten. Kom gauw zitten, zegt mama. Ik heb een leuke verrassing voor jullie! Mieke en Jesse kijken mama aan. Een verrassing? Wat voor verrassing zou dat zijn? Vertel mama, vertel! roepen ze. Mama kijkt hen heel blij aan. Ze zegt even niks om het spannend te maken. Het is echt heel leuk, zegt ze dan. Mieke en Jesse kijken elkaar aan. Waar zou de verrassing over gaan? We gaan tóch op vakantie! zegt mama. Nino, de buurman, nodigt ons uit. Hij rijdt woensdag naar Italië. Weten jullie nog dat ik vertelde over het hotel? Dat hotel dat hij heeft gekocht in Italië? Dat oude hotel wordt nu opgeknapt. Het is bijna klaar en Nino gaat erheen. Zijn hotel gaat over een maand open. Dus hij moet controleren of alles goed is. Mieke en Jesse kijken mama aan. Lees verder op de volgende bladzijde. Welk boek heb je gekozen? De schrijver/schrijfster heet Wat voor een soort woorden kom je tegen in je boek? grappige woorden mooie woorden Toetssite Estafette Bij het werken met Estafette worden toetsen gebruikt om de vorderingen van de leerlingen te volgen en de leesontwikkeling in kaart te brengen. De volgende landelijk genormeerde Citotoetsen worden gebruikt: Leestempotoets (onderdeel van de Toets Technisch Lezen), Drie-Minuten-Toets (waarmee de vaardigheid in het lezen van losse woorden wordt gemeten) en AVI-Toetskaarten 1 2 verdrietige woorden lelijke woorden woorden 12

10 Algemeen deel (leeskaarten waarmee het lezen van teksten wordt gemeten). Daarnaast kan men gebruikmaken van de toetsen vloeiend & vlot, woorden en vloeiend & vlot, teksten. De toetsen vloeiend & vlot zijn methodegebonden toetsen. Met vloeiend & vlot, woorden wordt het lezen van losse woorden getoetst. Vloeiend & vlot, teksten is een observatietaak, waarbij de leerling een korte tekst hardop voorleest en de leerkracht observeert en opvallende zaken registreert. Met behulp van de Toetssite Estafette worden de toetsresultaten omgezet naar adviezen voor het leesonderwijs. De Toetssite Estafette geeft op basis van ingevoerde toetsresultaten de volgende overzichten en adviezen: Groepsoverzichten, waarbij de eigen leerlingengroep vergeleken wordt met het landelijk gemiddelde. Hiermee wordt voor de leerkracht de vraag beantwoord: Hoe goed doet mijn groep het, vergeleken met andere groepen? Leerlingoverzichten, waarmee de leesontwikkeling van individuele leerlingen in kaart wordt gebracht. Voor de leerkracht wordt hiermee de vraag beantwoord: Hoe verloopt de ontwikkeling van de leesvaardigheid van deze leerling? Adviezen voor individuele leerlingen, waarmee voor de leerkracht antwoord wordt gegeven op vragen als: Wat is het juiste leesniveau voor deze leerling? Welke Estafette-aanpak is voor deze leerling het meest geschikt? Welke leesoefeningen zijn voor deze leerling aan te bevelen? zijn. De Leerkrachtassistent Estafette is namelijk gebaseerd op de ervaringen die opgedaan zijn met de Leerkrachtassistent Veilig leren lezen en bouwt daarop voort. Website en nieuwsbrieven De methode Estafette heeft een eigen website. Op deze website ( vindt u allerlei informatie over de methode. Ook treft u daar informatie aan die specifiek bedoeld is voor leerkrachten die met de methode werken. U treft er bijvoorbeeld artikelen aan over het voortgezet leesonderwijs, concrete suggesties voor uw leeslessen, en interessante nieuwtjes. Ook verschijnt er enkele keren per schooljaar een nieuwsbrief. Door middel van deze nieuwsbrief wordt u op de hoogte gehouden van nieuwe ontwikkelingen, ontvangt u concrete suggesties voor uw leesonderwijs, ideeën voor bijvoorbeeld de kinderboekenweek en tips van de auteurs van de methode. Neem daarom een gratis abonnement op deze service. tip Neem een gratis abonnement op de nieuwsbrief. Aanmelden kan op de website: Additionele materialen Leerkrachtassistent Estafette Onder de titel Leerkrachtassistent geeft Zwijsen materialen uit voor gebruik op het digitale schoolbord. Ook Estafette kent materiaal voor het digitale schoolbord: Leerkrachtassistent Estafette. Deze uitgave ondersteunt leerkrachten via het digitale schoolbord bij het verzorgen van de leeslessen. Leerkrachtassistent Estafette is voor de leerkracht toegankelijk via digimenu s die gebaseerd zijn op de lesbeschrijvingen in de handleidingen. Voor kinderen die bij het aanvankelijk lezen leesles hebben gekregen met behulp van de Leerkrachtassistent Veilig leren lezen zal de Leerkrachtassistent Estafette een feest van herkenning Klassenbibliotheek Een van de uitgangspunten van Estafette is dat leerlingen de gelegenheid moeten krijgen om hun leesvaardigheid toe te passen en te automatiseren. En bovendien is het belangrijk dat kinderen de smaak te pakken krijgen van lezen. Ze moeten kunnen ervaren dat lezen leuk is, dat lezen interessant is, dat lezen boeiend is, dat lezen iets is om ook in je vrije tijd te doen. Met andere woorden: Estafette heeft ook als doel het bevorderen van het leesplezier. Leerlingen leren via de leesmethode Estafette dus niet alleen hoe ze moeten lezen en welke leesstrategieën ze kunnen gebruiken, maar krijgen ook gelegenheid om die leesvaardigheid daadwerkelijk toe te passen en plezier aan lezen te beleven. Om dit op school te kunnen realiseren, moet aan twee voorwaarden worden voldaan: Op de eerste plaats moet er tijd worden vrijgemaakt voor het vrij lezen. In Estafette gebeurt dit in de wekelijkse toepassingslessen en in de toepassingsweken die vier keer per jaar zijn ingeroosterd. Op de tweede plaats moeten er boeken zijn die aansluiten bij de leesontwikkeling en interesse van de leerlingen. Kees Vernooij benadrukt het belang van stillezen en van de aanwezigheid van kinderboeken in de leeromgeving van het kind: Daarom is het van belang dat de klassenbibliotheek een scala aan boeken van uiteenlopend leesniveau bevat. Stillezen mislukt dikwijls, als een klas over onvoldoende boeken beschikt. Een gevarieerde klassenbibliotheek bevat verschillende soorten boeken: informatieve boeken, gedichtenbundels, prentenboeken, 13 Estafette M5 Algemeen deel

11 Algemeen deel strips, maar ook ander leesmateriaal: zoals tijdschriften, jeugdbladen, kranten. Juist voor leerlingen in Aanpak ➊ is het stimuleren van leesmotivatie belangrijk. Daarom zijn de teksten in de extra lessen fragmenten uit leesboeken die leerlingen in de vrije leesmomenten kunnen lezen. Mochten deze boeken in het bezit zijn van de school, zet ze dan op een opvallende, voor deze leerlingen toegankelijke plaats. Vreemde zaken De leesserie Vreemde zaken is een uitgave die kinderen stimuleert om zelf te gaan lezen en om samen over verhalen te praten. Voor gebruik in groep 5 sluit Vreemde zaken aan bij het thema de buurt. U kunt Vreemde zaken bij het werken met Estafette in groep 5 gebruiken in de vierde toepassingsweek. De aanzet tot het lezen van boeken wordt gegeven door middel van een voorleesverhaal en een bijbehorende poster. U begint met het voorlezen van het verhaal Vreemde zaken op de markt In dit voorleesverhaal gebeuren vreemde dingen. Maar de verklaring voor die vreemde dingen wordt in het verhaal zelf niet gegeven. Hierdoor worden de kinderen nieuwsgierig; ze willen graag weten wat er nou eigenlijk aan de hand is op die mysterieuze markt. De kinderen kunnen door de bijbehorende boeken te lezen, zelf de oplossingen achterhalen. Heel gemotiveerd gaan de kinderen aan de slag: de vreemde zaken moeten immers worden opgelost! De verklaring voor de vreemde zaken in het voorleesverhaal kan dus gevonden worden door de bijbehorende boeken te lezen. Over elke vreemde zaak is een leesboekje geschreven. De serie bestaat uit de volgende zes titels: Baby in de gracht? Een kunstgebit in de melk! De toverheks De gestolen voetbal De vreemde munt Een slang tussen de mango s Leesladder Het computerprogramma Leesladder bestaat uit vier cd-roms en een handleiding. De auteurs, Caesarius Mommers en Rosemarie Irausquin, hebben Leesladder ontwikkeld als een computerprogramma voor leesonderwijs op maat voor risicolezers. De auteurs verantwoorden de opzet van Leesladder als volgt: Risicolezers hebben meer instructie en oefening nodig dan andere leerlingen. Het is voor leerkrachten dikwijls moeilijk hun onderwijs zo te organiseren, dat aan de instructiebehoeften van deze leerlingen in voldoende mate tegemoet wordt gekomen. Ideaal is, als deze leerlingen dagelijks leesonderwijs ontvangen dat afgestemd is op hun individuele behoeften. De persoonlijke interactie tussen leerling en leerkracht biedt de beste kansen voor effectieve hulp. Maar leerkrachten komen daarvoor vaak tijd en handen tekort. Voor een deel kan de gewenste interactie worden overgenomen door een interactief en adaptief computerprogramma. Zo n programma registreert de verrichtingen van de leerling en biedt op basis daarvan oefeningen aan, die aansluiten bij het niveau van de leerling. Dit is alleen mogelijk als in het programma een interne navigatie is ingebouwd, waarmee voor elke individuele leerling een leerweg naar het einddoel wordt bepaald. Leesladder is een computerprogramma dat over zo n ingebouwde navigatie beschikt. Dit betekent dat de computer selecteert welke oefeningen een leerling op een bepaald moment nodig heeft, op grond van de prestaties van die leerling bij voorgaande oefeningen. Ook kan Leesladder terugverwijzen naar oefeningen op een eenvoudiger niveau indien de leesprestaties van de leerling daar aanleiding toe geven. De leerkracht hoeft dit dus niet zelf uit te zoeken. Leesladder is dan ook een waardevol hulpmiddel bij het geven van leesonderwijs op maat. De kenmerken en uitgangspunten van Leesladder sluiten naadloos aan bij die van de methode Estafette. Estafette benadrukt immers 14

12 Algemeen deel onder andere een gerichte uitbreiding van de leestijd voor risicolezers. Het programma Leesladder kan zeker helpen bij het realiseren daarvan. overzicht kunt u zien welke cd-roms gebruikt kunnen worden in groep 5, hoe de cd-roms aansluiten bij Estafette en op welk moment u uw leerlingen daarmee kunt laten werken. Titel AVI-niveau Wanneer? Gratis voor niks AVI M5 Vanaf eerste helft groep 5 Daar gaat mijn tak AVI M5 Vanaf eerste helft groep 5 Kauwgom voor de held AVI E5 Vanaf eerste helft groep 4 Mama, waar ben je? AVI E5 Vanaf tweede helft groep 5 Estafette interactief Het computerprogramma Estafette interactief is ontwikkeld bij de eerste versie van de methode Estafette (2001). Op veel scholen die gewerkt hebben met de eerste versie van Estafette, is dit programma in gebruik. Als u over dit programma beschikt, kunt u het ook bij Estafette blijven gebruiken. Het programma kan dan namelijk dienen als een computerprogramma dat met name leerlingen met Aanpak ➊ ondersteunt bij het vrij lezen. Estafette interactief bedient leerlingen op maat door variatie in begeleiding, instructie en niveau. Het programma bestaat uit 13 cd-roms, opklimmend in moeilijkheidsgraad. In het nu volgende Een leerling die werkt met Estafette interactief leest een boek met ondersteuning via de computer en maakt er ook een aantal leesoefeningen bij. De aansprekende inhoud van de boeken en de speelse leesoefeningen verhogen het leesplezier van de leerling en bevorderen zijn leesmotivatie. Estafette besteedt aandacht aan het correct lezen van woorden, zinnen en teksten, en aan het vlot lezen. Bij de ene leerling zal veel aandacht moeten worden besteed aan het correct lezen en bij andere leerlingen misschien juist aan het vlot lezen. In het programma Estafette interactief kunt u voor elke leerling aangeven op welke wijze de leerling met het programma gaat werken: met het accent op vlot lezen of met het accent op correct lezen! Een leerling die werkt met Estafette interactief krijgt hulp bij het lezen van de boektekst via Vooruit lezen of via Meelezen. Bij Vooruit lezen ligt het accent op het correct lezen van teksten. De teksten worden hierbij woord voor woord voorgelezen. De leerling probeert de computer voor te blijven en hoort onmiddellijk of hij de tekst goed gelezen heeft. Bij Meelezen ligt het accent meer op het vlot en met begrip lezen van de tekst. De teksten worden met de juiste intonatie zin voor zin voorgelezen. 15 Estafette M5 Algemeen deel

13 Algemeen deel Leeslessen en werkvormen De structuur van Estafette wordt gekenmerkt door een duidelijke opbouw in lestypen en de hantering van een aantal kenmerkende werkvormen. In dit hoofdstuk gaan we daar wat nader op in. Leeslessen Voor elke onderwijsweek worden in Estafette een aantal lessen beschreven. Voor groep 5 bestaat een week uit telkens drie basislessen en één toepassingsles. Basislessen zijn lessen waarin de leerkracht in de lesfase instructie met de leerlingen van Aanpak ➊ en ➋ gericht werkt aan het leren lezen van woorden met bepaalde leesmoeilijkheden. Kenmerkend voor toepassingslessen is dat in deze lessen de verworven leesvaardigheid wordt toegepast door middel van vrij lezen. In deze les staat niet de aandacht voor bepaalde leesmoeilijkheden centraal, maar gaat het om het toepassen van het geleerde en om plezier beleven aan het lezen van boeken. Naast weken met basislessen en toepassingslessen onderscheidt Estafette ook toepassingsweken. In toepassingsweken worden helemaal geen basislessen gegeven. In deze weken gaat de aandacht volledig uit naar leesplezier. Voor de invulling van toepassingsweken treft u in de handleiding diverse suggesties aan. Maar in principe is de invulling van deze weken in hoge mate vrij. Wel dient bij de invulling het doel van de toepassingsweken te worden gehandhaafd: toepassen van de verworven leesvaardigheid en plezier beleven aan het lezen van boeken. Ten slotte wordt in Estafette ook gewerkt met uitbreiding van de leestijd voor risicolezers. Geadviseerd wordt om de leestijd voor risicolezers te verlengen met minimaal één uur per week. Deze verlenging van leestijd gebeurt in de vorm van viermaal een kwartier. De invulling van de extra leestijd voor risicolezers is minder concreet dan u vanuit de andere lessen gewend bent. Dit heeft te maken met het feit dat deze extra leestijd voor risicolezers goed moet worden afgestemd op hun behoeften. Heeft de leerling moeite met het lezen van éénlettergrepige woorden met een lettercluster vooraan? Of heeft hij misschien moeite met woorden die eindigen op ng of nk? Of heeft hij moeite met tweelettergrepige woorden met een open lettergreep? Om de extra leestijd af te stemmen op de behoeften van risicolezers treft u bij de beschrijvingen van de mogelijke invulling altijd een checklist aan van de leesmoeilijkheden die recent aan de orde zijn geweest. Afhankelijk van de behoeften van uw risicolezers maakt u hieruit een keuze. Bij de extra leestijd die gekoppeld is aan het oefenen van een tekst uit de kopieermap oefent u leesmoeilijkheden die op dat moment actueel zijn in de leeslessen. Werkvormen Instructie en begeleiding De instructie is bij Estafette meestal gericht op leerlingen die de methode volgen volgens Aanpak ➊ of Aanpak ➋. Na de lesfase instructie gaat de leerkracht verder met begeleide verwerking en begeleide oefening voor leerlingen van Aanpak ➊. Een groot voordeel hiervan is dat u de instructie en begeleiding op maat kunt aanbieden aan leerlingen met dezelfde instructiebehoeften. Een tweede voordeel is dat de instructie in de lesfase begeleide verwerking en begeleide oefening een zeer intensief karakter heeft vanwege het geringe aantal leerlingen in die groep. Wacht-hint-prijs-methodiek Bij het geven van leesinstructie kunt u gebruikmaken van de zogeheten wacht-hint-prijs -methodiek. De methodiek van wacht, hint en prijs zet elementen uit uw instructiegedrag op een rij. Wacht: Het eerste element van de methodiek is bedoeld om leerlingen gelegenheid te geven gemaakte fouten zelf te ontdekken en spontaan te verbeteren. Dit kan alleen als u niet onmiddellijk op gemaakte fouten reageert. Als een leerling een fout leest, kunnen er twee dingen gebeuren: De leerling heeft in de gaten dat hij iets fout leest en blijft op dat woord hangen ; De leerling heeft het niet in de gaten en leest gewoon door. Als een leerling een woord niet weet of zich vergist, dan moet u niet direct corrigeren maar even wachten. U wacht ongeveer vijf volle seconden voor u ook maar iets doet en u geeft de leerling de kans om zelf de gemaakte fout te herstellen. Het blijkt namelijk dat leerlingen de meeste vergissingen binnen die tijd opmerken en zelf verbeteren. De praktijk in het onderwijs is echter meestal anders. Gebruikelijk is dat leerkrachten onmiddellijk op een gemaakte fout reageren en daardoor leerlingen geen tijd geven zichzelf te corrigeren. Het aanleren van dit wachten is voor u dan ook veel moeilijker dan het lijkt, en vijf seconden is veel langer dan u denkt. Maar als u steeds onmiddellijk ingrijpt, wordt de leerling van u afhankelijk en leert hij niet zelf de belangrijke leesstrategieën te ontwikkelen. Lukt het de leerling na vijf seconden nog niet om het woord goed te lezen, dan lukt het daarna waarschijnlijk ook niet meer. Langer dan vijf seconden wachten heeft dan ook geen zin. U zegt dan: Lees de zin maar uit! en daarna laat u de zin nog eens lezen. U kunt ook het woord voorzeggen. U besteedt dan verder geen aandacht aan de fout, maar laat de zin nog een keer in z n geheel lezen. Als de leerling een fout niet herstelt maar doorleest, dan wacht u tot hij bij het einde van de zin is voordat u ook maar iets doet. Er is namelijk een grote kans dat de leerling de fout alsnog opmerkt, bijvoorbeeld door het gelezene te vergelijken met de taal die hij gewend is of door het gelezene in verband te brengen met de eigen voorkennis en gebruik te maken van de betekenis van de zin of tekst. Dit is een teken dat de leerling aan het leren is leesstrategieën toe te passen. Gebeurt dat niet, dan zegt u: Lees die zin nog eens, zonder dat u speciaal de aandacht vestigt op het fout gelezen woord. U zult merken hoe vaak een leerling door een van de drie strategieën toe te passen, een eerder fout gelezen woord bij tweede lezing spontaan verbetert. Hint: Als de leerling de fout bij het herlezen van de zin niet verbetert, richt u de aandacht op het moeilijke woord en vraagt u: Welk woord is dit? Zo nodig gaat u nog een stap verder. U kunt dit bijvoorbeeld doen als de leerling een raadfout maakt, waarbij het woord weliswaar foutief gelezen is maar het gelezen woord qua betekenis en grammatica wel in de zin past. De leerling heeft dan waarschijnlijk de leesstrategie vergelijken met de taal die ze gewend zijn en de leesstrategie in verband brengen met de eigen voorkennis en gebruikmaken van de betekenis van de zin of de tekst correct toegepast. U geeft dan een hint in de richting van de strategie waarbij u de leerling het woord of een moeilijk deel van het woord in stukjes laat verklanken. Ten slotte zegt u altijd: Lees nu de hele zin nog eens. Past een gemaakte fout niet in de zin, dan heeft de leerling geen gebruikgemaakt van de strategieën die gericht zijn op de grammatica van de zin en de betekenis. U geeft dan een hint in de richting van die strategieën. Een voorbeeld van een hint in de richting van de strategie waarbij het gelezene vergeleken wordt met de taal die ze gewend zijn, is: Luister eens goed naar de zin! Daarna leest u de zin voor met een pauze bij het fout gelezen woord. Een voorbeeld van een hint in de richting van de strategie waarbij het gelezene in verband wordt gebracht met de eigen voorkennis en gebruikmaken van de betekenis van de zin of de tekst, is een vraag als: Waar ging het verhaal ook alweer over? Een hint geven om een bepaalde strategie te gebruiken, moedigt leerlingen aan om zelf het woord te vinden en geeft tegelijkertijd een oefening in het gebruik van strategieën waarmee ze op den duur beter gaan lezen. Als de leerling er helemaal niet uitkomt 16

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette E6 h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Met niveau E6 naar functionele geletterdheid...6 Direct aan de slag met Estafette... 7 Drie verschillende aanpakken...9

Nadere informatie

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette E3 h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Waarom niveau E3 in Estafette?...6 Direct aan de slag met Estafette... 7 Drie verschillende aanpakken...9 Organisatie...

Nadere informatie

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette E5 h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Direct aan de slag met Estafette...6 Drie verschillende aanpakken...8 Organisatie...9 Extra leestijd voor risicolezers...

Nadere informatie

estafette h a n d l e i d i n g N AV IG ATO R

estafette h a n d l e i d i n g N AV IG ATO R estafette h a n d l e i d i n g estafette E4 N AV IG ATO R h E4 69667_est_hl_e4_os_nl.indd 1 a n d l e i d i n g E4 6-1-2011 10:14:47 Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Direct aan de slag met

Nadere informatie

Zwijsen. estafette. Plus. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. Plus. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette Plus h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Een doorgaande leerlijn in de bovenbouw met niveau M7, E7 en Plus...6 Direct aan de slag met Estafette... 7

Nadere informatie

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette E7 h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Een doorgaande leerlijn in de bovenbouw met niveau M7, E7 en Plus...6 Direct aan de slag met Estafette... 7 Drie

Nadere informatie

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g Zwijsen estafette M7 h a n d l e i d i n g Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Een doorgaande leerlijn in de bovenbouw met niveau M7, E7 en Plus...6 Direct aan de slag met Estafette... 7 Drie

Nadere informatie

Alles over. Estafette. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Estafette. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Estafette Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking

Nadere informatie

Alles over. Estafette. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Estafette. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Estafette Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking

Nadere informatie

Werken met de Na-Kaarten

Werken met de Na-Kaarten Werken met de Na-Kaarten Waarom Na-Kaarten? Estafette besteedt niet alleen aandacht aan het aanleren en onderhouden van leestechniek, ook het praten over leeservaringen neemt binnen de methode een belangrijke

Nadere informatie

lezen Hulp aan risicolezers

lezen Hulp aan risicolezers veilig leren lezen Hulp aan risicolezers bij Auteur: Ed Koekebacker Na kern 11 heeft u de eindsignalering en waarschijnlijk ook het Citoafnamemoment E3 afgenomen. De resultaten daarvan maken u duidelijk

Nadere informatie

Nieuw organisatiemodel voor combinatiegroepen

Nieuw organisatiemodel voor combinatiegroepen Nieuw organisatiemodel voor combinatiegroepen Estafette nieuw ook haalbaar in een combinatiegroep Onderwijs geven in een combinatiegroep of aan twee verschillende niveaugroepen doe je niet zomaar even.

Nadere informatie

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Lekker Lezen

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Lekker Lezen VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Lekker Lezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

Hulp aan risicolezers

Hulp aan risicolezers Hulp aan risicolezers bij Auteurs: Ed koekebacker Na kern 11 heeft u de eindsignalering afgenomen. Dat waren de drie kaarten van de DMT en, hoewel facultatief, meestal ook de AVI-kaarten. De resultaten

Nadere informatie

De Leerkrachtassistent Estafette geeft de leerkracht ondersteuning bij de basislessen van Estafette

De Leerkrachtassistent Estafette geeft de leerkracht ondersteuning bij de basislessen van Estafette De Leerkrachtassistent Estafette geeft de leerkracht ondersteuning bij de basislessen van Estafette Wanneer zet u de Leerkrachtassistent Estafette in? De Leerkrachtassistent Estafette volgt de handleiding

Nadere informatie

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Estafette

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Estafette VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Estafette Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

Estafette in een combinatiegroep

Estafette in een combinatiegroep Estafette in een combinatiegroep Onderwijs geven in een combinatiegroep of aan twee verschillende niveaugroepen doe je niet zomaar even! Als leerkracht moet je immers oog hebben voor álle leerlingen. Je

Nadere informatie

Groep 4. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 4

Groep 4. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 4 Groep 4 Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 4 75% van de leerlingen beheerst niveau AVI-E4 (teksten lezen) 90 % beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot twee- en drielettergrepige

Nadere informatie

Toelichting Leerkrachtassistent

Toelichting Leerkrachtassistent estafette Nieuw Toelichting Leerkrachtassistent De Leerkrachtassistent Estafette geeft ondersteuning bij de lessen van Estafette Wanneer zet u de Leerkrachtassistent Estafette in? Technische uitgangspunten

Nadere informatie

Estafettelopers. 20 Een reis om de wereld. Een reis om de wereld. 19 Lees bladzijde 38 tot en met 41. Ga daarna door met opdracht 20.

Estafettelopers. 20 Een reis om de wereld. Een reis om de wereld. 19 Lees bladzijde 38 tot en met 41. Ga daarna door met opdracht 20. nieuw Werken met de Estafettelopers Wat is de Estafetteloper? De Estafetteloper is een werkboek dat hoort bij de methode Estafette Nieuw. De Estafetteloper biedt zowel leerstof voor het onderhoud van de

Nadere informatie

Groep 7 en 8. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8

Groep 7 en 8. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8 Groep 7 en 8 Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8 85-95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 90% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen richten

Nadere informatie

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Goed Gelezen versie 2

VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Goed Gelezen versie 2 VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Goed Gelezen versie 2 Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer

Nadere informatie

Werken met Vloeiend & vlot

Werken met Vloeiend & vlot NIEUW Werken met Wat is? is een uitgave waarmee leerlingen zelfstandig (individueel of in tweetallen) of onder begeleiding gericht en op maat kunnen werken aan het verbeteren en automatiseren van hun technische

Nadere informatie

Alles over. Lekker lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Lekker lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve

Nadere informatie

Werken met de Estafetteloper: Hoe te organiseren en Aanpak 3-leerlingen te motiveren

Werken met de Estafetteloper: Hoe te organiseren en Aanpak 3-leerlingen te motiveren Werken met de : Hoe te organiseren en Aanpak 3-leerlingen te motiveren Binnen Estafette krijgen de goede lezers Aanpak 3. Deze aanpak biedt de kinderen de mogelijkheid om op hun eigen tempo te werken en

Nadere informatie

estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Achtergrondinformatie

estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Achtergrondinformatie estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Met Vloeiend en vlot oefent u samen met u kind altijd in drie stappen: 1. U leest de woorden, zinnen of teksten eerst zelf voor. U doet dit in een rustig tempo,

Nadere informatie

Leesfontein Leren lezen is ECHT leuk!

Leesfontein Leren lezen is ECHT leuk! Leesfontein Leren lezen is ECHT leuk! Groep 4 t/m 8 Waarom Leesfontein? In de basisschool gaat veel aandacht uit naar het aanvankelijk leesonderwijs. Maar als de leerling eenmaal heeft leren lezen, wordt

Nadere informatie

Goed, vlot en begrijpend lezen blijft één van de belangrijkste doelen die een leerling gedurende zijn of haar schoolloopbaan moet bereiken.

Goed, vlot en begrijpend lezen blijft één van de belangrijkste doelen die een leerling gedurende zijn of haar schoolloopbaan moet bereiken. Goed, vlot en begrijpend lezen blijft één van de belangrijkste doelen die een leerling gedurende zijn of haar schoolloopbaan moet bereiken. Daarom hechten wij er dan ook veel belang aan dat dit op een

Nadere informatie

Estafette. Voor scholen, peuterspeelzalen en kindercentra Inhoudsopgave. Estafette 4. Leestrainer 4. Leesclub 4. - Toneellezen* (beperkt leverbaar) 5

Estafette. Voor scholen, peuterspeelzalen en kindercentra Inhoudsopgave. Estafette 4. Leestrainer 4. Leesclub 4. - Toneellezen* (beperkt leverbaar) 5 Estafette Leerkrachtassistent Toetssite De De Toneellezen* Estafette Estafette Voor scholen, peuterspeelzalen en kindercentra Inhoudsopgave Estafette 2 Nieuw 3 Estafette 4 Estafette 4 Leestrainer 4 Leesclub

Nadere informatie

Leerjaar 1 en 2 vmbo-b/k. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2

Leerjaar 1 en 2 vmbo-b/k. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 Leerjaar 1 en 2 vmbo-b/k Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 95% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen

Nadere informatie

Kwaliteitskaart Tijdschema

Kwaliteitskaart Tijdschema Kwaliteitskaart Tijdschema Tijdschema Lees- voor goed voortgezet technisch Meetlat voor goed Stel uzelf de volgende vragen om na te gaan of het leesonderwijs in orde is. Aan de hand van de geformuleerde

Nadere informatie

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers?

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen

Nadere informatie

Alles over. Timboektoe. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Timboektoe. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Timboektoe Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking

Nadere informatie

RALFI. Aanpak voor (zeer) zwakke lezers.

RALFI. Aanpak voor (zeer) zwakke lezers. RALFI Aanpak voor (zeer) zwakke lezers. Jan-Dirk Anderhalf jaar geleden was Jan-Dirk (11) voor geen goud een bibliotheek ingestapt. Hij zat met lezen muurvast op AVI-1 niveau. Althans: ogenschijnlijk.

Nadere informatie

KWALITEITSKAART. Doelen en resultaten. Voortgezet technisch lezen

KWALITEITSKAART. Doelen en resultaten. Voortgezet technisch lezen KWALITEITSKAART Voortgezet technisch lezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart Opbrengstgericht Werken zijn te vinden op www.schoolaanzet.nl. Deze website

Nadere informatie

Leerjaar 1 en 2 vmbo-g/t. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2

Leerjaar 1 en 2 vmbo-g/t. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 Leerjaar 1 en 2 vmbo-g/t Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 Alle leerlingen beheersen AVI-plus Leerlingen lezen vlot woorden, zinnen en teksten vanaf niveau 1F Leerlingen richten zich op

Nadere informatie

DIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht

DIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht DIFFERENTIATIE op Leesontwikkeling Vaardigheden van de leerkracht Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.

Nadere informatie

Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap. Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin. Ankers

Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap. Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin. Ankers Gebruik materialen Veilig leren lezen bij Veilig stap voor stap Auteurs: Susan van der Linden en Rosemarie Irausquin Leerkrachten op het speciaal basisonderwijs die met Veilig stap voor stap werken, maken

Nadere informatie

Afspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave:

Afspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave: 11-12-2007 Inhoudsopgave: 1. Dyslexie...3 1.1 Wat is het dyslexieprotocol?...3 1.2 Doel van het Protocol Dyslexie....3 1.3 Inhoud van het protocol...3 2. Preventie en interventiehandelingen...4 2.1 Groep

Nadere informatie

Leeshuis. Leeshuis begrijpend en studerend lezen past zowel bij de oude als de nieuwe AVI! Lekker lezen met Leeshuis!

Leeshuis. Leeshuis begrijpend en studerend lezen past zowel bij de oude als de nieuwe AVI! Lekker lezen met Leeshuis! Leeshuis Tabellenboekje nieuwe AVI-niveaus T E C H N I S C H L E Z E N Lekker lezen met Leeshuis! Leeshuis begrijpend en studerend lezen past zowel bij de oude als de nieuwe AVI! LEESHUIS TECHNISCH LEZEN

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 4

Informatie. vakgebieden. Groep 4 Informatie vakgebieden Groep 4 Taal Gehanteerde methode: Taal in beeld - Spelling in beeld Uitgever: Zwijsen Taal in beeld is een taalmethode voor groep 4 tot en met 8 van het basisonderwijs. De methode

Nadere informatie

LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN

LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN LEERLINGEN HELPEN EFFECTIEF ANDERE LEERLINGEN Peer tutoring: een effectieve methodiek om de leesresultaten en de leesmotivatie te verbeteren Dr. Kees Vernooij Lector emeritus Effectief taal- en leesonderwijs

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken aan voortgezet technisch lezen

Opbrengstgericht werken aan voortgezet technisch lezen KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen Opbrengstgericht werken aan voortgezet technisch lezen PO Het formuleren van concrete en toetsbare doelen is een belangrijk element van opbrengstgericht en effectief

Nadere informatie

Alles over. Timboektoe. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Timboektoe. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Timboektoe Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking

Nadere informatie

Alles over. Grip op lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Grip op lezen. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Instapweek 3. Dag 1: kennismaking 4. Dag 2: organisatie 6. Dag 3: wat wordt er van de kinderen verwacht 7. Dag 4: lekker vlot lezen 10

Inhoudsopgave. Instapweek 3. Dag 1: kennismaking 4. Dag 2: organisatie 6. Dag 3: wat wordt er van de kinderen verwacht 7. Dag 4: lekker vlot lezen 10 INSTAPWEEK Inhoudsopgave Instapweek 3 Dag 1: kennismaking 4 Dag 2: organisatie 6 Dag 3: wat wordt er van de kinderen verwacht 7 Dag 4: lekker vlot lezen 10 Dag 5: leeskaarten en computerprogramma 11 2

Nadere informatie

Brochure Begrijpend lezen VMBO 1

Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde van

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 6

Informatie. vakgebieden. Groep 6 Informatie vakgebieden Groep 6 Taal Gehanteerde methode: Taal in beeld - Spelling in beeld Uitgever: Zwijsen Taal in beeld is een taalmethode voor groep 4 tot en met 8 van het basisonderwijs. De methode

Nadere informatie

Juli 2015 Nieuwsbrief Veilig leren lezen, kern 12

Juli 2015 Nieuwsbrief Veilig leren lezen, kern 12 Juli 2015 Nieuwsbrief Veilig leren lezen, kern 12 Beste ouders, verzorgers Kern 12: de basis is gelegd In deze laatste kern: is de basis voor vlot leren lezen gelegd. Kinderen zijn begonnen met het leren

Nadere informatie

Tips bij het bestellen van nieuwe boeken

Tips bij het bestellen van nieuwe boeken Tips bij het bestellen van nieuwe boeken Versie: juni 2015 Leidseveer 2, 3511 SB Utrecht Telefoon: 088-999 0 444 Email: info@snappet.org Nieuwe methode aanschaffen? Dat kan nu veel voordeliger. Snappet

Nadere informatie

LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0

LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0 LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0 EEN BOEKRECENSIE SCHRIJVEN Inhoud Inleiding... 2 Verwerkingsopdracht 1... 3 Verwerkingsopdracht 2... 5 Bijlage 1: Waarom lezen?... 8 Bijlage 2: Boekenkring vragen van Aidan

Nadere informatie

Beter lezen en beleven met theaterlezen

Beter lezen en beleven met theaterlezen Beter lezen en beleven met theaterlezen Iemand die met een levendige stem voorleest, geeft zich helemaal bloot. Als hij niet weet wat hij leest, is hij onwetend ondanks zijn woorden. En dat is een ramp,

Nadere informatie

Groepsplan voor technisch lezen

Groepsplan voor technisch lezen versie 13-10-10 Groepsplan voor technisch lezen groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Ad Kappen, *gebaseerd op groepsplan Anneke Smits Hogeschool Windesheim, op groepsplan lezen Melanie Koster, Gerard

Nadere informatie

Schoolplan lezen Eerste Openluchtschool Versie 1.0 2011-2012

Schoolplan lezen Eerste Openluchtschool Versie 1.0 2011-2012 Schoolplan lezen Eerste Openluchtschool Versie 1.0 2011-2012 Uitgangspunten zijn: lezen moet leuk zijn / worden / blijven Kinderen moeten de gelegenheid krijgen veel te lezen -uit goede boeken -op hun

Nadere informatie

Toetsafname en beslisschema s

Toetsafname en beslisschema s 7. Toetsafname en beslisschema s Toetsafname en beslisschema s 7 Dit hoofdstuk gaat over de toetsen die worden afgenomen en de beslisschema s die worden gehanteerd voor het bepalen van de gewenste aanpak

Nadere informatie

Met plezier beter lezen :

Met plezier beter lezen : Met plezier beter lezen : achtergrondinformatie bij het filmpje In de nieuwste versie van Veilig leren lezen, de kim-versie van 2014, staat technisch goed leren lezen en het ontwikkelen van leesbegrip

Nadere informatie

Voorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de belangrijkste tips en trucs.

Voorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de belangrijkste tips en trucs. R.K. Basisschool Anselderlaan 10 6471 GL Eygelshoven Tel: 045-5351434 De fijne kneepjes van het voorlezen Voorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de

Nadere informatie

Groepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken.

Groepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken. Groepsplan voor technisch lezen gebaseerd op handelingsgericht werken. Instructiegroep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: beheersingsniveau (boven vastgestelde doel) (op vastgestelde doel) (onder vastgestelde

Nadere informatie

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt

Nadere informatie

L e e s p. Presentatie. Wat is Leesparade?

L e e s p. Presentatie. Wat is Leesparade? Presentatie L e e s p a r a de Wat is Leesparade? Complete methode voortgezet technisch lezen Doorlopende leerlijn van groep 4 t/m 8 Lijn voor leesbegrip, leespromotie & woordenschat Passend onderwijs:

Nadere informatie

ALLES BINNEN HANDBEREIK. Mijn Malmberg Lekker Lezen

ALLES BINNEN HANDBEREIK. Mijn Malmberg Lekker Lezen ALLES BINNEN HANDBEREIK Mijn Malmberg Lekker Lezen Mijn Malmberg Een unieke servicesite voor de leerkracht, boordevol inspiratie en extra s bij de lesmethodes. U haalt als leerkracht graag het beste uit

Nadere informatie

Informatie. vakgebieden. Groep 5

Informatie. vakgebieden. Groep 5 Informatie vakgebieden Groep 5 Taal Gehanteerde methode: Taal in beeld - Spelling in beeld Uitgever: Zwijsen Taal in beeld is een taalmethode voor groep 4 tot en met 8 van het basisonderwijs. De methode

Nadere informatie

Meer doen met de rijtjesboeken

Meer doen met de rijtjesboeken Lijn 3 Meer doen met de rijtjesboeken Meer doen met de rijtjesboeken De rijtjesboeken bij Lijn 3 zijn een belangrijk hulpmiddel bij het automatiseren en vlot lezen van woorden (zie bladzijde 28 en 29 van

Nadere informatie

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen

Nadere informatie

Vrij lezen groep 4. Doelen eind groep 4

Vrij lezen groep 4. Doelen eind groep 4 Vrij lezen groep 4 Doelen eind groep 4 Leerlingen hebben plezier in voorgelezen worden hebben plezier in lezen en voorlezen hebben belangstelling voor verhalende teksten (waaronder poëzie) en informatieve

Nadere informatie

Alles over. Wijzer! Natuur en techniek. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Wijzer! Natuur en techniek. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Wijzer! Natuur en techniek Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken.

Nadere informatie

Resultaten van het eerste gebruikersjaar met Veilig leren lezen-kim overtreffen landelijk gemiddelde en de 2 e maanversie

Resultaten van het eerste gebruikersjaar met Veilig leren lezen-kim overtreffen landelijk gemiddelde en de 2 e maanversie Resultaten van het eerste gebruikersjaar met Veilig leren lezen-kim overtreffen landelijk gemiddelde en de 2 e maanversie In het schooljaar 2014-2015 is de vernieuwde versie van Veilig leren lezen de kimversie

Nadere informatie

Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer

Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken

Nadere informatie

Checklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes

Checklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes Checklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes Goed kunnen lezen is in onze samenleving een voorwaarde voor succes. Goed leesonderwijs op de basisschool is daarom belangrijk, maar hoe ziet dat eruit?

Nadere informatie

Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen. Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman. info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl

Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen. Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman. info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl Doel Aan de slag met je eigen leespraktijk didactiek informatie leerlijnen

Nadere informatie

Alles over. Wijzer! Geschiedenis. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Wijzer! Geschiedenis. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Wijzer! Geschiedenis Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In

Nadere informatie

De ontwikkelde materialen per unit.

De ontwikkelde materialen per unit. Handleiding. Dit is de handleiding voor het remediërende programma voor de leeszwakke leerling bij het vak Engels. De hulpmiddelen zijn ontwikkeld voor leerlingen die bij de toetsen technisch lezen uitvallen

Nadere informatie

Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen.

Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen. Informatie over de gang van zaken in leerjaar 5 Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen. ALGEMEEN Het allerbelangrijkste vinden wij dat de kinderen

Nadere informatie

LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0

LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0 LESMATERIAAL BOEKVERSLAG 2.0 EEN STOP MOTION FILMPJE OVER EEN BOEK MAKEN Inhoud Inleiding... 2 Handleiding bij de les boekverslag 2.0 STOP MOTION... 3 Werkblad 1: welk boek heb je gelezen?... 5 Werkblad

Nadere informatie

3. Lees om de beurt een rijtje, een zin of een stukje. 6. Kies nu een leeslijst uit de map naar keuze.

3. Lees om de beurt een rijtje, een zin of een stukje. 6. Kies nu een leeslijst uit de map naar keuze. Race lezen 1 leesracemap 1 timer 1. Neem een leesracemap naar keuze. 2. Neem elk een leesbundel uit de map. 3. Lees om de beurt een rijtje, een zin of een stukje tekst. 4. Wissel de rollen om. Nu heb je

Nadere informatie

Alles over. Wijzer! Natuur en techniek. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Wijzer! Natuur en techniek. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Wijzer! Natuur en techniek Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken.

Nadere informatie

Alles over. Veilig stap voor stap. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen

Alles over. Veilig stap voor stap. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve

Nadere informatie

Technisch lezen. Wat is technisch lezen?

Technisch lezen. Wat is technisch lezen? Technisch lezen Wat is technisch lezen? Technisch lezen is het verklanken van woorden en zinnen. Goed technisch kunnen lezen is een voorwaarde voor alle andere aspecten van lezen. Nadat er in de onderbouwgroepen

Nadere informatie

STATION ZUID. Handleiding digibordsoftware

STATION ZUID. Handleiding digibordsoftware STATION ZUID Handleiding digibordsoftware Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Inloggen 4 2. De methodeportal 4 3. Algemene functionaliteiten van de digibordsoftware 4 4. Opbouw digibordlessen Station Zuid 4 5.

Nadere informatie

De nieuwe AVI-toetsen en AVI-bepalingen

De nieuwe AVI-toetsen en AVI-bepalingen De nieuwe AVI-toetsen en AVI-bepalingen Het leren lezen van kinderen begint met een goede technische leesvaardigheid. Dit is een essentiële voorwaarde voor begrijpend lezen. Het is belangrijk dat kinderen

Nadere informatie

Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2:

Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4 Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Leerlingen raken vertrouwd met het presenteren voor een groep Leerlingen raken vertrouwd

Nadere informatie

Taaljournaal, tweede versie

Taaljournaal, tweede versie SPELLING Taaljournaal, tweede versie Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs en opbrengstgericht werken zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl, www.rekenpilots.nl en

Nadere informatie

kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede.

kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. Datamuur en groepsplan: en tijd. Groep Verkorte Groep Basis niveau A-B C D-E Doel Minimaal 3 AVIniveaus Minimaal 3 AVIniveaus

Nadere informatie

kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede.

kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. kwaliteitskaart opbrengstgericht werken op groepsniveau Leesverbeterplan Enschede. Datamuur en groepsplan: en tijd. Groep Verkorte Groep Basis niveau A-B C D-E Doel Minimaal 3 AVIniveaus Minimaal 3 AVIniveaus

Nadere informatie

Veilig & vlot: resultaat met enthousiasme

Veilig & vlot: resultaat met enthousiasme Veilig & vlot: resultaat met enthousiasme Huub Lucas Het is ongetwijfeld het belangrijkste leermiddel van de kim-versie van Veilig leren lezen: Daarom wordt in de methode dagelijks met Veilig & vlot gewerkt.

Nadere informatie

Mijn digitale leesrugzak

Mijn digitale leesrugzak Het hele schooljaar heb ik hard gewerkt op school. Een heerlijke lange zomervakantie heb ik zeker verdiend. Ik ben een lezer geworden en wil een lezer blijven. In mijn digitale leesrugzak zitten heel veel

Nadere informatie

Kern 9: moeder-geluk-eerlijk

Kern 9: moeder-geluk-eerlijk Kern 9: moeder-geluk-eerlijk Dit leert uw kind in deze kern: Uw kind leert vooral woorden met twee lettergrepen. Uw kind leert hoe woorden als 'moe-der', 'geluk', 'eer-lijk', 'bui-ten', 'ver-haal', 'schat-tig',

Nadere informatie

en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1

en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde

Nadere informatie

Informatieavond groep 3/4 september 2014

Informatieavond groep 3/4 september 2014 Informatieavond groep 3/4 september 2014 Welkom Voorstellen juf Marjolein meester Wim Doel van de avond Werkwijze in de klas Dagritme Zelfstandig werken Computer Hulp vragen Taakje in de klas Een aantal

Nadere informatie

Klaar met tutorlezen? Nog lang niet!

Klaar met tutorlezen? Nog lang niet! Klaar met tutorlezen? Nog lang niet! In 7 stappen! Vandaag plannen! Morgen beginnen! Terry van de Beek Klaar met tutorlezen? Nog lang niet! In 7 stappen naar effectief tutorlezen op uw school. Gebaseerd

Nadere informatie

Kern 3: doos-poes-koek-ijs

Kern 3: doos-poes-koek-ijs Kern 3: doos-poes-koek-ijs In deze kern leert uw kind: Letters: d - oe - k - ij z Woorden: doos, poes, koek, ijs, zeep Herhaling van de letters van kern 1 en 2 Deze nieuwe woorden en letters worden aangeboden

Nadere informatie

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor

Nadere informatie

Visie leesbevordering

Visie leesbevordering Visie leesbevordering Leesbevordering zien we als basis van het totale leesonderwijs Zonder aandacht voor leesbevordering mist het technisch lezen een belangrijke stimulans. Leesbevordering is dus niet

Nadere informatie

Handleiding Snappet vervanging

Handleiding Snappet vervanging Handleiding Snappet vervanging Hulp bij het bestellen van nieuwe boeken. Versie: mei 2014 Leidseveer 2, 3511 SB Utrecht Telefoon: 088-999 0 444 Email: info@snappet.org Rekenen met Snappet De leerlingen

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 1 ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 1 ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM INHOUDSOPGAVE VOORWOORD ALGEMENE HANDLEIDING BLIKSEM. Wat is BLIKSEM en voor wie is het bedoeld?.2 Wetenschappelijke onderbouwing.2. Wat is er bekend uit onderzoek naar effectieve begrijpend leesinstructie?.2.2

Nadere informatie

VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR

VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR INHOUDSOPGAVE Zorgniveau 1: Goed lees- en spellingonderwijs Stap 1: Leestijd blz. 3 Kwaliteit instructiegedrag blz. 3 Klassenmanagement blz. 4 Stap 2: Juist

Nadere informatie

Checklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands ? - + +

Checklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands ? - + + Checklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands? - + + De gebruikte methoden stellen duidelijke (toetsbare) doelen en leerlijnen voor begrijpend lezen. Zwakke lezers krijgen een aanvullend

Nadere informatie

OPBRENGSTGERICHT WERKEN. Handleiding groepsoverzicht en groepsplan. versie 1

OPBRENGSTGERICHT WERKEN. Handleiding groepsoverzicht en groepsplan. versie 1 OPBRENGSTGERICHT WERKEN Handleiding groepsoverzicht en groepsplan versie 1 auteur Tjalling Brouwer Handleiding groepsoverzicht en groepsplan Lekker Lezen Inhoud 1 Invullen van het groepsoverzicht 2 Opstellen

Nadere informatie

CBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14

CBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 Doel: Doel van ons dyslexieprotocol is een zo goed mogelijke begeleiding van leerlingen met (dreigende) leesproblemen.

Nadere informatie