nieuwsbrief TAAL & ONDERWIJS december 2010 Taal én techniek, een win-winsituatie voor alle kleuters!
|
|
- Lotte Sanders
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Taal én techniek, een win-winsituatie voor alle kleuters! Door Marjon Goethals (Pedagogisch begeleider tweedelijnsondersteuning kleuterparticipatie) en Jozefien Loman (CTO-medewerker) In het kleuteronderwijs gaan taalontwikkeling en het verkennen van de wereld hand in hand 1. Zo verwerven kleuters bijvoorbeeld een pak nieuwe uitdrukkingen en woorden terwijl ze spelen met de ontdekdoos Sluitingen. In deze ontdekdoos zitten allerlei materialen die kleuters uitdagen te experimenteren met soorten sluitingen. Spelenderwijs pikken ze zo woorden op als dicht en open, draaien en trekken, rits en veter. Bij het werken rond techniek komt de samenhang tussen wereldverkenning en taalverwerving expliciet tot uiting. Enerzijds bieden activiteiten rond techniek een ideale context om aan taalvaardigheid te werken: een experimenteerhoek met snaren, bijvoorbeeld, zorgt voor heel wat kansen om begrippen als hoog en laag, kort en lang te gebruiken, en wanneer kleuters met deze snaren een eenvoudig muziekinstrument met verschillende tonen in elkaar knutselen, worden ook heel wat verbanden tussen deze begrippen uitgedrukt. Anderzijds zorgt de talige invulling van een techniekactiviteit voor een dieper begrip in de omringende wereld: kleuters krijgen meer inzicht in constructies van hout door de interactie die ontstaat als ze samen aan de werktafel hout zagen, nagels kloppen, plankjes aan elkaar lijmen, eenvoudige constructies maken,... Basisprincipes voor talige techniek en technische taal Veiligheid en welbevinden Zowel voor taal als techniek geldt het volgende principe: kleuters zullen meer tot leren komen als ze zich goed, veilig en competent voelen. Het is de taak van de kleuterleid(st)er om een omgeving te creëren waarin de kleuter fouten mag maken, initiatief kan nemen, niet bang hoeft te zijn om te experimenteren, Techniek is overal Er zijn een heleboel hulpmiddelen op de markt om in de kleuterklas rond techniek te werken: materialen, handboeken, activiteitenfiches, ontdekdozen, Maar techniek en de daarbij horende taal zijn eigenlijk vaak heel dichtbij. Kleuters verwonderen zich over zoveel kleine dingen. Je krijgt al een hele waaier aan mogelijkheden als je de kinderen observeert, met hen meeleeft en een onderzoekende houding aanneemt. Taalverwerving én technische competentie worden gestimuleerd door een aaneenschakeling van kleine interacties terwijl kleuters de wereld verkennen. 1 Van den Branden, K. (2010). Handboek taalbeleid basisonderwijs. Leuven: ACCO
2 Ter illustratie: De rode fiets Als de kleuters buiten spelen met fietsen valt het op dat alle kleuters graag de rode fiets willen. Juf Ann brengt na de speeltijd de fiets naar het midden van de kring en vraagt aan de kleuters waarom ze steeds deze fiets kiezen. De kleuters zijn het erover eens dat deze fiets werkelijk de snelste van alle fietsen is. Juf Ann begint een gesprek met de kleuters over de reden waarom deze fiets dan wel de snelste is. Ze bedenken samen allerlei manieren om uit te zoeken of de fiets echt wel de snelste is en wat de reden kan zijn waarom deze fiets zo snel is. Actief ervaren Kleuters kunnen al spelend en experimenterend met materialen heel veel nieuwe taal oppikken en deze taal aan objecten, bewegingen en handelingen vasthangen. De probleemstelling hoe kunnen we tekeningen ophangen aan een magneetbord? kan leiden tot een interessante ontdekkingstocht met magneten. De kleuters ontdekken dat ijzeren voorwerpen aangetrokken worden door een magneet, maar plastic voorwerpen niet. Zo verwerven ze de woorden ijzer, magneet en aantrekken op een heel natuurlijke manier. Kleuters verkennen de wereld met hun hele lichaam. Hoe meer zintuigen aangesproken worden, hoe groter de kans dat nieuwe begrippen duidelijker en toegankelijk worden en dat nieuwe taal wordt verworven. Een kleuter kan kijken naar ijzervijlsel dat door een magneet aangetrokken wordt, luisteren naar het geluid van verschillende ijzeren voorwerpen die van een magneet weggetrokken worden, de kracht voelen van magneten die elkaar afstoten of aantrekken,... om uiteindelijk te begrijpen en te verwoorden hoe hij tekeningen op het magneetbord kan bevestigen. Van hier-en-nu naar schooltaal Als kleuters handelen met materialen, gebruiken ze niet alleen actief taal, maar gaan ze ook hardop nadenken over fenomenen, voorwerpen, eigenschappen en handelingen. Vanuit het concreet handelen maken kleuters en hun kleuterleid(st)er dus een vanzelfsprekende sprong van hier-en-nu-taal naar abstract denken en schooltaal. Dit hardop nadenken kan ook leiden tot het gebruik van de verworven taal en inzichten in andere contexten. Nadenken over de verschillende manieren waarop je een fles met zand kunt vullen, leidt tot inzicht over het gebruik van een trechter. Deze trechter kan ook ingezet worden wanneer de kleuter een fles met water wil vullen aan de watertafel. Praten over de snelste fiets op de speelplaats leidt tot nadenken over de snelheid van de fiets die kleuters thuis hebben. Een knikkerbaan maken en discussiëren over de stevigheid ervan, leidt tot inzicht in de oorzaak van het omvallen van een blokkentoren. Als nieuwe taal ook herhaald wordt op verschillende tijdstippen en op verschillende plaatsen, vergroot het inzicht en zal de transfer naar nieuwe situaties gemakkelijker verlopen.
3 Ter illustratie: Bea de beer Kleuters krijgen de opdracht om met houten blokken een huis te bouwen voor Beer Bea. Bea is immers zwanger en zal dus binnenkort een groter hok nodig hebben waar haar kleintje kan spelen, eten en slapen. Tijdens het bouwen komt heel wat taal en denken aan bod: Zijn de muren stevig genoeg? Hoe kunnen we een voederbak voor de baby maken? Waarom valt deze muur steeds om? Is het hok groot genoeg voor beide beren? Kunnen we een raam in het hok maken? Op het einde van de dag vertelt juf Tami het verhaal van Beer Bea voor de hele klas. De kleuters krijgen herhaaldelijk de kans om te reageren. Wanneer de volgende dag enkele kleuters in de bouwhoek aan het spelen zijn, merkt juf Tami op dat de kleuters heel wat taal uit de Beer Bea-activiteit gebruiken bij hun onderlinge gesprekjes. Aandachtspunten bij technische gesprekken met kleuters Aandacht geven Voor een rijke interactie is het belangrijk dat de aandacht van de kleuter en de kleuterleid(st)er gericht is op hetzelfde onderwerp en dat de kleuterleid(st)er inspeelt op wat de kleuter zegt en doet. Sommige kleuters krijgen, vaak onbedoeld, meer aandacht van de kleuterleid(st)er dan andere kleuters 2. Vaak gaat het dan om actieve, taalvaardige en technisch competente kleuters. Toch zijn het net de andere kleuters die meer aandacht nodig hebben! Rijk en begrijpelijk taalaanbod Het taalaanbod van de kleuterleid(st)er is van groot belang voor de taalverwerving en voor de inzichten die een kleuter opdoet bij een techniekmoment. Dit taalaanbod moet rijk maar ook begrijpelijk zijn. Dit betekent niet dat de kleuterleid(st)er geen nieuwe woorden mag gebruiken, maar wel dat hij/zij die nieuwe taal toegankelijk moet maken. Dat kan op verschillende manieren: Door de nieuwe taal te verbinden met een handeling: Kijk, de knikker rolt naar beneden! Door ze te linken aan een voorwerp: Blokken kan je ook stapelen. Door ze te verbinden aan woorden die de kleuter al kent: Rond je boterhammendoos zit ook een elastiek. Door ze te verbinden met eerdere ervaringen: Wat gebruikte je om de steen stuk te slaan? Dat was een hamer. En door aan betekenisonderhandeling te doen: Een meetlat. Wat zou dat kunnen zijn? Taal uitlokken en erop inspelen Kleuters worden goede sprekers door veel te spreken en goede wereldverkenners door hardop te denken over de fenomenen en de constructies die ze bestuderen. Daarom moeten kleuters veel kansen tot taalproductie krijgen. Als kleuters spontaan iets zeggen of antwoorden op een vraag, is het van groot belang daar positief op te reageren en het gesprek aan de gang te houden. 2 Verhelst, M. (2002). De relatie tussen mondeling taalaanbod en woordenschatverwerving van het Nederlands als tweede taal door 2,5 jarige allochtone kleuters in Brussel. Leuven: K.U Leuven
4 Door de juiste vragen te stellen komt de kleuterleid(st)er erachter wat de leervragen van de kleuters zijn, hoe zij de wereld waarnemen, hoe ze de dingen zien en hoe ze erover denken. Hij/zij kan vragen stellen die te maken hebben met verschillende stappen van een technisch proces: Wat is het probleem? Hoe ga je het probleem oplossen? Wat ga je maken? Werkt het? Kunnen we het gebruiken of moeten we nog iets aanpassen? Deze open vragen stimuleren kleuters om na te denken, te redeneren en te leren. Ook doorvragen is belangrijk om het denk- en taalverwervingsproces optimaal te stimuleren. VOORBEELD: EEN RACEAUTO BOUWEN 3 Waarnemingsvragen Meetvragen Vergelijkingsvragen Voorspellende vragen Probleemstellende vragen Redeneervragen Heb je gezien hoe die raceauto start? Wat zag je? Wat gebeurde er? Welke raceauto rijdt het snelst? Welke auto komt het verst? Heb je nog een andere auto gezien die ook zo snel rijdt? Lijkt die op de raceauto? Stel je voor dat we grotere wielen onder de auto zetten, wat gebeurt er dan? Hoe kunnen we de raceauto nog beter maken? Hoe komt het dat de andere auto veel trager gaat? Twee vliegen in één klap Kleuters willen de wereld om hen heen begrijpen. Door als kleuterleid(st)er aan te sluiten bij deze verwondering verwerven kleuters heel wat technische competenties. Zoals we hierboven hebben proberen aantonen, kunnen deze techniekactiviteiten ook prachtige taalactiviteiten worden. Daarvoor moeten kleuterleid(st)ers geen spectaculaire maatregelen nemen, maar bewust omgaan met de vele rijke momenten die het geïntegreerd werken aan taal en techniek biedt voor álle kleuters! 3 Van de Heijden, M. en van der Wielen, M. (2009). De wondere wereld van techniek. HJK, 94/1, 8 10
5 Bronnen: - Van den Branden, K. (2010). Handboek taalbeleid basisonderwijs. Leuven: ACCO - Van de Heijden, M. en van der Wielen, M. (2009). De wondere wereld van techniek. HJK, 94/1, Brouwer, T. en Kemmers, P. (2008). Taal bij Natuur en Techniek. (G)een nieuw geluid. JSW, jr. 92, 18-21
Netwerking kleuterleidsters SG Sint-Nicolaas BaO
Netwerking kleuterleidsters SG Sint-Nicolaas BaO Vooraf inschrijven bij : Sofie Talpe : tweedelijnsondersteuning kleuterparticipatie sofie.talpe@vsko.be 1. Omgaan met anderstaligheid bij peuters Kleuterleid(st)ers
Nadere informatieReader voor pedagogisch medewerkers
Reader voor pedagogisch medewerkers Module 1: Taalaanbod Wat zeg je en hoe zeg je het Rijk taalaanbod Er is veel verschil in taalaanbod: rijke of arme taal en alles daar tussenin. Het is van belang te
Nadere informatieHoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten
Hoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten Enkele tips 1. Goed begonnen is half gewonnen! Zorg van bij het begin voor een zo open en positief mogelijke klassfeer
Nadere informatieONTDEKDOOS RUIMTELIJKE BEGRIPPEN
ONTDEKDOOS RUIMTELIJKE BEGRIPPEN Conny Jans Marleen Duerloo kleuterleidster Vrije Basisschool Meerlaar te Vorst-Laakdal pedagogisch begeleider Conny is kleuterleidster en vond dat haar 4-jarige kleuters
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht
Nadere informatiekijkwijzer hoger onderwijs de les de docent taalontwikkelend lesgeven
kijkwijzer hoger onderwijs taalontwikkelend lesgeven de docent 1. Is het taalaanbod van de docent rijk, verzorgd en afgestemd op de studenten? Zijn de formuleringen op het niveau van studenten? Drukt de
Nadere informatieTaalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014
Taalstimulering voor kinderen en volwassenen Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Enkele stellingen Taalontwikkeling 1. Voortalige fase: van 0 tot 1 jaar 2. Vroegtalige fase: van 1 tot 2,5 jaar Eentalige
Nadere informatieKIJK peuterspeelzalen
Goede start met VVE! KIJK peuterspeelzalen Spelenderwijs de wereld ontdekken Een goede start Met de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) programma s bereiden we kinderen tot 4 jaar op een speelse manier
Nadere informatieBetekenisvolle W&T-activiteiten Onderzoekend en ontwerpend spelen
natuur & techniek Betekenisvolle W&T-activiteiten Onderzoekend en ontwerpend spelen In 2020 moeten alle basisscholen wetenschap en technologie (W&T) in hun onderwijsprogramma hebben opgenomen, zodat kinderen
Nadere informatienieuwsbrief TAAL & ONDERWIJS december 2012 Taal de hele dag! Taal stimuleren tijdens dagelijkse routines
Taal de hele dag! Taal stimuleren tijdens dagelijkse routines Door Jozefien Loman, Caroline Moons en Pandora Versteden Dagelijkse rituelen en routines zijn belangrijke momenten voor taalverwerving in de
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Geef de leerlingen de kans om spontaan te vertellen over iets dat ze leuk vinden en laat andere kinderen
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL Wat ben ik? Wat staat bovenaan m n verlanglijst? Het programma: van pingpongen
Nadere informatiePUK! Spelkaartjes behorende bij spelbord Pak een Puk!, thema Woordenschat & Taal.
PUK! Spelkaartjes behorende bij spelbord Pak een Puk!, thema Woordenschat & Taal. # STEL MEDESPELER ENKELE GESLOTEN VRAGEN EN STEL ENKELE OPEN VRAGEN. LEUKE TAALACTIVITEIT BIJ HET THEMA HATSJOE! IS...
Nadere informatieTaalleermechanisme het kind praat uitgebreid en op eigen initiatief: hij gebruikt zo creatief en actief mogelijk zijn kennis van de taal
Gesprekken Wat is gespreksvaardigheid? Het subdomein gesprekken heeft betrekking op alle mondelinge taalactiviteit waarbij sprake is van interactie (van informele gesprekjes en kringgesprekken tot overleg,
Nadere informatieNieuwsgierig? Ja graag! Foto Hollandse hoogte
Nieuwsgierig? Ja graag! Foto Hollandse hoogte of spontaan techniek Vrije opdracht: een garage Bouwen naar voorbeeld: gebouw Binnen thema: Koning Goudgeel (troon) een wc voor Koning Goudgeel Hij is echt
Nadere informatieProbleemstelling: Hoe kunnen we de siroop* in de grote kom verdelen over kleine flesjes?
Siroop verdelen Auteur: Vanessa Maes & Stephanie Vervaet Probleemstelling: Hoe kunnen we de siroop* in de grote kom verdelen over kleine flesjes? Duur van de STEM-activiteit: 30 à 40 minuten Leeftijdsgroep:
Nadere informatieVisie (Pedagogisch werkplan)
Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen
Nadere informatieWorking with parents. Models for activities in science centres and museums
Working with parents. Models for activities in science centres and museums 1 Indice VOERTUIGEN DIE ROLLEN MECHANICA... 3 1. Kort overzicht van de activiteiten in de workshop... 3 2. Doelstellingen... 3
Nadere informatiePositief omgaan met meertaligheid in het basisonderwijs en in de buitenschoolse opvang
Ronde 4 Ayse Isçi Onderwijscentrum, Gent Contact: ayse.isci@gent.be Positief omgaan met meertaligheid in het basisonderwijs en in de buitenschoolse opvang Meertaligheid in het onderwijs en in de opvang
Nadere informatieStellingen en uitleg over talentgerichte ontwikkeling op de basisschool
Stellingen en uitleg over talentgerichte ontwikkeling op de basisschool Stellingen Het begrip Talent zegt vooral iets over de capaciteiten van een leerling. Sommige leerlingen hebben meer talent dan anderen.
Nadere informatieType 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL
Type 1: De Docent Ik weet perfect waar ik mee bezig ben. Met mijn strakke planning zien we alle vooropgestelde leerstof, met tijd voor een herhalingsles voor elke grote toets. Er zijn duidelijke afspraken
Nadere informatieDe lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK
De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK Krachtige leeromgeving Inbreken in de klas Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het lager onderwijs Diversiteit KVS
Nadere informatieVOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S
VOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S ALGEMEEN: EMOTIONELE EN FYSIEKE VEILIGHEID BABY S Het pedagogisch beleidsplan geeft de grenzen (pedagogisch medewerker/kindratio
Nadere informatiePedagogisch beleidsplan Fris! Kinderdagverblijven
Pedagogisch beleidsplan Fris! Kinderdagverblijven Algemeen Pedagogisch Beleid Fris! Kinderdagverblijven Inleiding Uw kind maakt gebruik van opvang bij Fris! Kinderdagverblijven en u verwacht van ons dat
Nadere informatieOnze kleuterwerking april 2019
Onze kleuterwerking april 2019 Even een bezinningsmomentje voor we van start gaan! Als school vinden wij het belangrijk dat de kinderen de kans krijgen om hun sterke punten te ontdekken. Als je kinderen
Nadere informatieONTDEKDOOS RUIMTELIJKE BEGRIPPEN
ONTDEKDOOS RUIMTELIJKE BEGRIPPEN Els Willems Hilde De Craecker en Marleen Duerlo kleuterleidster pedagogisch begeleiders In onze reeks voorbeelden van ontdekdozen komt in deze aflevering een ontdekdoos
Nadere informatieMaken in de klas als Begrijpend doen
Maken in de klas als Begrijpend doen MAKEN en DOEN is leuk. Leerlingen krijgen er een sprankeling van in hun ogen. In een goede MAAK-les kunnen ze opgaan in hun werk. Dat betekent niet dat we alleen met
Nadere informatieHoe integreer ik praktisch STEM in mijn klas en mijn lessen? Kansen zien en grijpen rond STEM. Patrick Vanluchene (BLIO) STEM leerkracht
Hoe integreer ik praktisch STEM in mijn klas en mijn lessen? Kansen zien en grijpen rond STEM Patrick Vanluchene (BLIO) STEM leerkracht Hoe zijn we tot STEM-onderwijs gekomen? Project robot. een drietal
Nadere informatieLeefgroepen in de kleuterschool
Leefgroepen in de kleuterschool Het meeste van wat ik echt nodig heb om te weten hoe te leven en wat te doen en hoe te zijn, heb ik geleerd op de kleuterschool. Wijsheid regeert niet op de top van de academische
Nadere informatieWoordenschatontwikkeling anderstalige instappende peuters en kleuters. GO4ty!
Woordenschatontwikkeling anderstalige instappende peuters en kleuters GO4ty! GO4ty! terug GO4ty! Visie GO4ty! GO4ty! Waarom Waarom deze woorden? Hoe gebruiken? Evalueren GO4ty! terug zelfontplooiïng willen,
Nadere informatieDe functie van een rekenconflict
ebook De functie van een rekenconflict Inleiding Om het rekenaanbod te verrijken brengt de leerkracht regelmatig bewust een conflictsituatie in. Het inbrengen van rekenconflicten is een werkwijze waarbij
Nadere informatieZelfevaluatie-instrument MeMoQ. Dimensie 2: Betrokkenheid. Groepsopvang
Zelfevaluatie-instrument MeMoQ Dimensie 2: Betrokkenheid Groepsopvang 2016 Kind en Gezin UGent KU Leuven Citeren uit het zelfevaluatie-instrument MeMoQ kan, mits correcte bronvermelding: Declercq, B.,
Nadere informatiePolka. Muzido ANNIE LANGELAAR FONDS
Polka Muzido ANNIE LANGELAAR FONDS Polka: het lied... 3 De muziekopname... 3 Activiteiten per leeftijd: Baby s... 4 Babydans... 4 Met muziekinstrumenten... 4 Dreumesen... 4 Klinkend materiaal... 4 Trommelen...
Nadere informatieOntdekdoos Magneten. voor groep 1 en 2. docentenhandleiding
Ontdekdoos Magneten voor groep 1 en 2 docentenhandleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Magneten Docentenhandleiding Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor gebruik op school en is
Nadere informatie1. Hele getallen/ Tellen en getalbegrip. Peuters BP MP EP. Streefdoelen/ leerlijn Rekenontwikkeling (peuters)
1. Hele getallen/ Tellen en getalbegrip Omgaan met de telrij - Zeggen de telrij vanaf 1 op als liedje of versje* - Beginnen hardop te tellen (=akoestisch tellen) - Oriënteren zich op de telrij t/m 5 -
Nadere informatieDe knapzak voor de kleuterschool/1 ste graad
Beste ouders, De knapzak voor de kleuterschool/1 ste graad Dit is het knapzakje van de tweede kleuterklas. Waar is uw kleuter knap in? Wat zijn zijn/haar talenten? Uw kind is volop bezig die te ontdekken,
Nadere informatieTechnologie en taal = WIN WIN. Anique Kamp-Bokdam Anika Embrechts
Technologie en taal = WIN WIN Anique Kamp-Bokdam Anika Embrechts Programma Workshop Even kennis maken.. Introductie workshop Zelf aan de slag en ervaren Ervaringen uitwisselen Wat neem ik mee voor morgen
Nadere informatieGoede start met VVE!
Goede start met VVE! Scan de QRcode voor een kort filmpje over VVE! Een goede start Met de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) programma s bereiden we kinderen tot 4 jaar op een speelse manier voor op
Nadere informatieWorkshop Teamcoaching W&T voor basisscholen Woensdag 14 mei 2014. Thomas Aafjes Basisschool Elzenhagen Martijn Weesing Hogeschool ipabo
Workshop Teamcoaching W&T voor basisscholen Woensdag 14 mei 2014 Thomas Aafjes Basisschool Elzenhagen Martijn Weesing Hogeschool ipabo Doelen Teamcoaching W&T Wat zijn de mogelijkheden? Wat gebeurt er
Nadere informatieWetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen
Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren Ada van Dalen Wat is W&T? W&T is je eigen leven W&T: geen vak maar een benadering De commissie wil onderstrepen dat wetenschap en technologie in haar ogen géén
Nadere informatieGa positief om met het gebruik van de eigen taal (dialect, andere moedertaal) van de kinderen.
Zorg dat de kinderen zich goed en veilig voelen in je klas. Geef kinderen meer spreekkansen door zelf minder te praten en door meteen na de inbreng van kinderen even stil te blijven, zodat ze eventueel
Nadere informatieHOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe.
HOUT EN BOUW Activerende werkvormen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we na 14 dagen gemiddeld slechts 10 % hebben onthouden van datgene wat we gelezen hebben en 20 % van wat we hebben gehoord.
Nadere informatieThema 4 Techniek om je heen
Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 4 Techniek om je heen Samenvatting Achtbanen Een achtbaan is een constructie: een bouwwerk waarbij de verschillende onderdelen een geheel vormen. Ook de manier
Nadere informatieDe kracht van diversiteit in de Vlaamse kleuterscholen. Het project tweedelijnsondersteuning kleuteronderwijs (2KP) toegelicht
Ellen Bauwens VVKBaO Contact: ellen.bauwens@vsko.be De kracht van diversiteit in de Vlaamse kleuterscholen. Het project tweedelijnsondersteuning kleuteronderwijs (2KP) toegelicht 1. Inleiding In april
Nadere informatieÇA VA?! Jaarthemabivakspel. Een spel om te spelen op kamp - voor alle afdelingen.
ÇA VA?! Jaarthemabivakspel Een spel om te spelen op kamp - voor alle afdelingen. Praktisch WAT HEB JE NODIG? Afgedrukte foto's (zie verder) Waslijn Wasknijpers (1 per deelnemer) DUUR 1 à 2 uur, afhankelijk
Nadere informatieVoorbespreken en voorbereiden van een nieuw blok uit de rekenmethode
Voorbespreken en voorbereiden van een nieuw blok uit de rekenmethode Eerste oriëntatie Welke onderwerpen uit welke leerlijnen komen in dit blok aan de orde? Onderscheid daarbij a. eerste kennismaking met
Nadere informatieOnderwijskundige doelen
Onderwijskundige doelen Het materiaal van Dit Ben Ik in Brussel beoogt vooral het positief omgaan met diversiteit. Daarom is het ook logisch dat heel wat doelen van het Gelijke Onderwijskansenbeleid aan
Nadere informatieCultuureducatie met Kwaliteit
ontwerp fourpack Cultuureducatie met Kwaliteit Onze ambities 1 2 3 Stappenplan Het kwadrant Drie domeinen 1 Intake 5 Scholingsactiviteiten VERBREDEN 2 Assessment 6 Meerjarenvisie In huis 3 Ambitiegesprek
Nadere informatieRol van de leerkracht
Rol van de leerkracht Beweging Doormiddel van interessante vragen oriënteer je samen met de leerlingen op het onderwerp van de les. Samen met de leerlingen bekijk je wat er zou gebeuren tijdens de les.
Nadere informatieActiviteit 8. Taal Kringgesprek Ik ben bang... Doelen. Materiaal. Voortaak
d e n k o n t w i k k e l i n g Taal Kringgesprek Ik ben bang... Doelen 1 De kleuters kunnen communiceren over gevoelens en ze benoemen. (15) (WO 3.1) 2 De kleuters kunnen hun gevoelens uitdrukken door
Nadere informatieATTITUDINALE DOELEN VOOR DE KLEUTERSCHOOL Klas : Schooljaar : Thema's I II III trimester
ATTITUDINALE DOELEN VOOR DE KLEUTERSCHOOL Klas : Schooljaar : Thema's I II III trimester 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Positieve ingesteldheid 1 zich emotioneel goed voelen 2 zich als persoon iets
Nadere informatieActie is -Reactie. Thema 6 Sport en Spel Hoofdstuk 1 Naam Klas. cijfer. Startdatum / lesnr
Actie is -Reactie Thema 6 Sport en Spel Hoofdstuk 1 Naam Klas Startdatum / lesnr cijfer Theorie H1 H1 Hout Snel, sneller snelst Leerdoelen Het gaat hier om... snelheid in de brede zin van het woord: snelheid
Nadere informatieTaalspeler en Interactie Omgaan met meertaligheid op het speelplein Werkgroep taalspeler, 2008
Taalspeler en Interactie Omgaan met meertaligheid op het speelplein Werkgroep taalspeler, 2008 't Is aan ik, 't is aan ik!" "Hé, da's nie waar, da's getricheerd!" "Wie speelt er vals?" Taalspeler taalstimulering
Nadere informatieVaardighedenlijst Taal stimuleren
Vaardighedenlijst Taal stimuleren Naam: Ingevuld door: Datum (eerste meting): Datum (tweede meting): Kwaliteitsverbetering doe je zelf Vier stappen In beeld brengen van een kwaliteitsaspect Vul de lijst
Nadere informatieWijzer Techniekkit Overbrengingen
1. Inhoud Techniekkit Overbrengingen De onderdelen voor de Techniekkit Overbrenging zijn te bestellen bij Opitec (www.opitec.nl). Onderdeel Artikelnr. Aantal Eigenschappen Katrollen 601.113 7 Ø 60 mm,
Nadere informatieOUDERAVOND KRITISCH EN BEGRIJPEND LUISTEREN. Rianne Broeke 28 april 2015
OUDERAVOND KRITISCH EN BEGRIJPEND LUISTEREN Rianne Broeke 28 april 2015 INHOUD * Algemene taalontwikkeling van jonge kinderen * Wat is kritisch en begrijpend luisteren? * Waarom is kritisch en begrijpend
Nadere informatieKIJKWIJZER: THUISTAAL IN EEN KRACHTIGE LEEFOMGEVING IN DE BUITENSCHOOLSE KINDEROPVANG i
AANBOD/EEN RIJKE OMGEVING KIJKWIJZER: THUISTAAL IN EEN KRACHTIGE LEEFOMGEVING IN DE BUITENSCHOOLSE KINDEROPVANG i Infrastructuur 1. Poppen-, lees-, luister-, computer-, constructie-, stempelhoek 2. De
Nadere informatieCREATIVITEIT KUN JE LEREN! ICC netwerkdag, 31 mei 2018 Ellie van den Bomen
CREATIVITEIT KUN JE LEREN! ICC netwerkdag, 31 mei 2018 Ellie van den Bomen Programma Wat is creativiteit? Creatieve mensen en hun kenmerken Het creatief proces Hoe herken je creativiteit bij kinderen?
Nadere informatieElektriciteit! Om van te bibberen! Of niet? Klas: Namen: Elektriciteit Om van te bibberen! Of niet? Stephanie Vermeulen (2 BALO WPL) 1
Elektriciteit! Om van te bibberen! Of niet? Klas: Namen: 5... Elektriciteit Om van te bibberen! Of niet? Stephanie Vermeulen (2 BALO WPL) 1 1. Taakverdeling! Iedereen in de groep krijgt een taak! Wie doet
Nadere informatieTussendoelen Ontluikende gecijferdheid (inclusief logisch denken vanaf 3;6 jaar)
Tussendoelen Ontluikende gecijferdheid (inclusief logisch denken vanaf 3;6 jaar) 0 1;6 2 2;6 3 3,6 4 4;6 1. Ontwikkelt een besef van getalsnamen door rijmpjes en versjes. (bijvoorbeeld: een- twee..klaar
Nadere informatiePedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien
Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.
Nadere informatieVERKORTE DOCENTENHANDLEIDING VAN WIE IS DIE KOFFER? Project voor groep 1 en 2
VERKORTE DOCENTENHANDLEIDING VAN WIE IS DIE KOFFER? Project voor groep 1 en 2 COLOFON Erfgoed Nederland heeft Van wie is die koffer? als pilotproject (laten) ontwikkelen in samenwerking met de gemeente,
Nadere informatieOp onderzoek! Contextgebied Transport Drijven en zinken
Thema : naar het zwembad, spelen met water Uitgetest in de derde kleuterklas Probleem Welke voorwerpen drijven op het water? Concrete doelen Ervaren, ontdekken, voorspellen en noteren welke voorwerpen
Nadere informatieCPS Onderwijsontwikkeling en advies. Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2. WAT en HOE in groep 1 en 2
Leesverbeterplan Enschede 2007-2010 Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2 PROJECTBUREAU KWALITEIT (PK!) Enschede, september 2010 Yvonne Leenders & Mariët Förrer 2 3 Leesverbeterplan
Nadere informatieZelfevaluatie-instrument MeMoQ. Dimensie 3: Emotionele ondersteuning. Groepsopvang
Zelfevaluatie-instrument MeMoQ Dimensie 3: Emotionele ondersteuning Groepsopvang 2016 Kind en Gezin UGent KU Leuven Citeren uit het zelfevaluatie-instrument MeMoQ kan, mits correcte bronvermelding: Declercq,
Nadere informatieINFORMATIEBROCHURE KLEUTERWERKING
INFORMATIEBROCHURE KLEUTERWERKING 1 bij de kleuters van basisschool De Letterboom. Wij, het team van De Letterboom, willen jullie graag laten kennismaken met onze kleuterafdeling. Wie zijn wij? is een
Nadere informatieCentrum voor Taal en Onderwijs KU Leuven_Pandora Versteden. Inzichten in taalverwervingsprocessen
Centrum voor Taal en Onderwijs KU Leuven_Pandora Versteden Inzichten in taalverwervingsprocessen Wie zijn we? Multidisciplinair expertisecentrum rond taal, onderwijs en samenleving (verbonden aan de faculteit
Nadere informatieEen tandje bijsteken / Onderzoeken riem- en kettingoverbrenging
Doelgroep Leerlingen die voor het eerst bewust en doelgericht met hefbomen gaan experimenteren. Deze activiteit is eerder bedoeld voor de hogere graden. Lesdoelen De leerlingen kunnen...... onderzoeken
Nadere informatieChecklist reken- en wiskundeomgeving
Checklist reken- en wiskundeomgeving Naam: Ingevuld door: Datum (eerste meting): Datum (tweede meting): Kwaliteitsverbetering doe je zelf Vier stappen In beeld brengen van een kwaliteitsaspect Vul de lijst
Nadere informatieJonge kinderen zijn wetenschappers in zakformaat.
De jonge wetenschapper Tips voor taalgerichte W&T-activiteiten Goed W&T-onderwijs is taalgericht onderwijs In 2020 moeten alle basisscholen Wetenschap en Technologie (W&T) hebben ingevoerd in het onderwijs.
Nadere informatie'Praat rijk, luister lustig'
'Praat rijk, luister lustig' Tips voor taalstimulering en meertaligheid in de voor- en vroegschoolse sector Door Caroline Moons, Sien Joos en Machteld Verhelst, CTO-medewerkers In opdracht van Kind & Gezin
Nadere informatieAandacht voor taalontwikkeling bij wetenschap- en techniekonderwijs
VIJFENTWINTIGSTE CONFERENTIE HET SCHOOLVAK NEDERLANDS Kervran, M., S. Jonckheere & A. Furlong (2008). Langues et éducation au plurilinguisme: principes et activités pour la formation des enseignants. In:
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieWelkom op onze school!
Basisschool DE BRUG Statiestraat 35A 1740 Ternat 02 582 93 29 myriam.cobbaert@debrugternat.be pascal.blijkers@debrugternat.be Welkom op onze school! or Voor het eerst naar school is een grote stap! Met
Nadere informatievoor Maatschappelijk Werkers en Ouderconsulenten
voor Maatschappelijk Werkers en Ouderconsulenten Maatschappelijk werkers en ouderconsulenten kunnen aan de hand van TOLK praten met je kind!: Ouders bewust maken van het belang van veel praten. Ouders
Nadere informatieWetenschap en techniek talent 2015
Wetenschap en techniek talent 2015 Een onderzoekende houding bij kinderen. Hoe krijg je dit voor elkaar? faculteit gedrags- en maatschappijwetenschappen ontwikkelingspsychologie Even voorstellen Sabine
Nadere informatieOpleidingsbrede verankering van de principes van TOL
PROJECTDOELSTELLING Opleidingsbrede verankering van de principes van TOL (Taalontwikkelend lesgeven): Collega's BaKO Studenten Kleuters! Projectpartners + Vakspecialisten Collega's werkveld Mentoren DOELSTELLING
Nadere informatieTalig rekenen. Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2
SBZW 10-4-2016 1 Talig rekenen Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2 Onderwerpen Inschatten van beginniveau Taal binnen de rekenles
Nadere informatieInspectierapport De Windkracht (KDV) Deltalaan 140 5247JT ROSMALEN Registratienummer 264476943
Inspectierapport De Windkracht (KDV) Deltalaan 140 5247JT ROSMALEN Registratienummer 264476943 Toezichthouder: GGD Hart voor Brabant In opdracht van gemeente: 's-hertogenbosch Datum inspectie: 24-11-2015
Nadere informatieOBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN
OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN Mijn muzisch enthousiasme Mijn muzische durf en creativiteit Mijn relatie met en begrip van de kunsttalen Mijn muzische expressie
Nadere informatieWPO Science jaar 1 de observatie- of demonstratiekring
WPO Science jaar 1 de observatie- of demonstratiekring De opdracht De werkplekopdracht (WPO) voor Science jaar 1 is het ontwerpen van 3 lessen Natuur en Techniek (oftewel Science) waarbij je gebruik maakt
Nadere informatieGa je mee om de wonderlijke wereld van de zintuigen te ontdekken? Linda van de Weerd
Ga je mee om de wonderlijke wereld van de zintuigen te ontdekken? 1 Linda van de Weerd Inhoud Moet je horen! 3 Trillingen 4 Luister! 5 Hard en zacht 6 Dichtbij en ver weg 7 Hoog en laag 8 Doof zijn 9 Moeilijke
Nadere informatieFunctioneel rekenen. Wat? Waarom? opdracht: Doelen van vandaag: 1. Doel van wiskunde-onderwijs
Doelen van vandaag: Functioneel rekenen - Samen reflecteren en inzien wat het uiteindelijke doel, de essentie is van wiskunde-onderwijs. - De begrippen functioneel rekenen, realistisch rekenen en levensecht
Nadere informatieER KOMT EEN VRIENDJE BIJ AAPJE PIPPO
GEN SAMEN DOE THEMA: DIN N s Speelbrief Speelbrief - Januari 2017 - p1 JANUARI 2017 Als kinderen elkaar op straat of in de speeltuin tegenkomen, gaan ze vaak meteen naar elkaar toe. Om contact te krijgen,
Nadere informatieTaalontwikkeling bij kleuters
Onderzoek naar leerkrachtvaardigheden tijdens de onderzoeksactiviteit zinken en drijven door kleuters met een taalachterstand Aanleiding ervaringen in de nascholing ervaringen met studenten afstudeerprojecten
Nadere informatieActiviteitenbeleid 2013
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Hoofdstuk 2: Hoofdstuk 3: Hoofdstuk 4: Hoofdstuk 5: Hoofdstuk 6: Pedagogisch beleid TintelTuin De 6 competenties Visie Activiteitenbeleid binnen het (dag)programma Laat zien
Nadere informatieTaalontwikkelend Lesgeven
Taalontwikkelend Lesgeven Een didactische methode voor álle docenten Conferentie Thema Leren van elkaar 15 maart 2018 Ria Chin-Kon-Sung Matti Gortemaker (Hogeschool Rotterdam) Kennismaken Inclusief onderwijs
Nadere informatieWelkom op onze school!
Basisschool DE BRUG Statiestraat 35A 1740 Ternat 02 582 93 29 pascal.blijkers@debrugternat.be marijke.roelandts@debrugternat.be Welkom op onze school! or Voor het eerst naar school is een grote stap! Met
Nadere informatie(7) Muur Bewust en samen onderzoekend leren
INLEIDING Uit onderzoeksresultaten blijkt dat het leereffect bij kinderen die metacognitieve ondersteuning kregen veel groter was tijdens wetenschapsactiviteiten dan bij de kinderen die deze niet kregen.
Nadere informatieWaarom Wetenschap en Techniek W&T2015
Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van
Nadere informatiePedagogisch Werkplan Gastouder
Pedagogisch Werkplan Gastouder Versie Januari 2016 Pedagogisch werkplan gastouder De Wet Kinderopvang stelt als eis dat één keer per jaar het pedagogisch beleid met de gastouder wordt besproken. Het Pedagogisch
Nadere informatieGroot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004
Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Meertaligheid: ballast of rijkdom? Kristien Coussement Kaat Delrue Marjon Goethals Machteld Verhelst Lieve Verheyden Meertaligheid:
Nadere informatieMeetkunst. Les 1 Ruimte vangen in de klas
Meetkunst Les 1 Ruimte vangen in de klas We bevinden ons altijd in een bepaalde ruimte maar zijn ons er zelden van bewust. Kunstenaars maken bewust gebruik van ruimte en zetten deze naar hun hand. Ook
Nadere informatieTaalvaardigheidprincipes
Sofie Talpe en Wannes Garrevoet ICT koppelen aan taalvaardigheid, het leek ons een boeiende uitdaging om een traject uit te werken waar leidsters kennis zouden maken met enerzijds de principes van taalvaardigheidonderwijs
Nadere informatieEen taalbeleid implementeren in de basis- en secundaire school. Taal, taal en nog eens taal!
Een taalbeleid implementeren in de basis- en secundaire school Taal, taal en nog eens taal! 1. Wat is taalbeleid? Situaties Definitie Programma 2. Hoe doen scholen aan taalbeleid? Doelstellingen Didactische
Nadere informatieRONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS
CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen
Nadere informatieTAAL- COMPETENTIE 16/10/2014. Overzicht. Pourquoi? Beleidskeuze 1
1 Taalbeleid Mentorendag 07/10/2014 Ann Steverlynck ann.steverlynck@arteveldehs.be Overzicht 1. Waarom een taalbeleid? Waarom aandacht voor taalstimulering en taalontwikkeling binnen nieuw decreet? Mijn
Nadere informatieZOO FILO. Filosoferen over natuur en techniek in de les wereldoriëntatie. Jelle De Schrijver, Jan Sermeus
Filosoferen over natuur en techniek in de les wereldoriëntatie Jelle De Schrijver, Jan Sermeus VLOR studiedag Krachtlijnen voor een sterk basisonderwijs: de lerarenopleidingen als partners 12 oktober 2017
Nadere informatiePROFESSIONELE BACHELOR IN HET ONDERWIJS: LAGER ONDERWIJS LESONTWERP
PROFESSIONELE BACHELOR IN HET ONDERWIJS: LAGER ONDERWIJS LESONTWERP Student: Lize Peeters Studietrajectbegeleider: Katrin Ceulemans Mentor : Ann Rutten Feedback op lesvoorbereiding in orde kleine aanpassingen
Nadere informatieToets Wetenschap en Techniek groep 8 SAM
Toets Wetenschap en Techniek groep 8 SAM Magnetisme 1. magneten trekken de volgende stoffen aan (zet een cirkel om de goede antwoorden): A. hout B. ijzer C. plastic D.kurk E.staal F. koper G. porselein
Nadere informatie