Geen enkel perspectief! Autisme en depressie

Transcriptie

1 Geen enkel perspectief! Autisme en depressie Inservice autisme 2016 Jan Schrurs Je zal maar. Somber en neerslachtig zijn Helemaal uitgeput zijn door overprikkeling. Nergens plezier meer aan beleven. Bang zijn voor mensen.. Hulpeloos zijn en je hopeloos voelen.. De eenzaamheid op zondag voelen. Denken dat je net zo goed dood kunt zijn En zeker weten dit niet veranderen kan! 1

2 Autisme en comorbiditeit (Iadarola, et.al., 2016) Risico op comorbiditeit: 40% of meer angststoornis 34% of meer depressiviteit 30% of meer externaliserende problemen Verschijnt op verschillende leeftijden, cognitief niveau en sociaal functioneren Depressie komt voor bij 6% van Nederlandse bevolking (18% ooit gehad en afgelopen jaar 5,2%) Overlap autisme en depressie (Theunissen et.al, 2010) Sociale terugtrekking Problemen in sociaal emotionele wederkerigheid Weinig gezichtsexpressie Moeite met prikkelverwerking Angstklachten Gebrek aan vitaliteit 2

3 Oorzaken depressies (GGZ-groep, 2016) Omgevingsfactoren trauma s: echtscheiding ouders, verlies, seksueel geweld, pesten, kind vervanger overleden zus/broer Nadelinge sociaal emotionele omstandigheden Persoonlijkheid negatief zelfbeeld, neigen tot aandacht voor negatieve informatie, weinig autonomie, schuld bij zichzelf zoeken Biologische factoren erfelijkheid, depressieve ouders: meer kans voor kind op depressie Het denken bij een depressie (Braet, 2005) Negatief tegen jezelf praten (inner speech) Onrealistische kijk Perfectionisme Veel gevaar zien Doemdenken (alles gaat fout) Negatieve kijk op de wereld Hulpeloosheid (ik kan het niet) 3

4 Een depressie Hoe depressie te herkennen? Sombere stemming Toename in stereotiep gedrag Terugtrekken uit sociaal contact Huilbuien Toename in agressief gedrag Verandering in eetlust Slaapproblemen Verlies van interesse in normale preoccupaties 4

5 Gevolgen op school (Barrett, 2000) Goed opletten kost veel inspanning Moeite met opnemen van taal Moeite met een gesprek voeren Liever alleen zijn en je mond houden Traag spreken, met lange pauzes Geheugen problemen Verwaarlozing uiterlijk Van depressie naar suicide (Twyman, 2010) Kinderen met ASS worden vaker gepest 29% vs. 9% Vaker buitengesloten 28% vs. 9% Er is een relatie tussen angst, depressie, teruggetrokken en verlegen gedrag met pesten (Reijntjes et al., 2010) Meest recente studie (Baron Cohen, et.al., 2014): 65% dacht wel eens over suïcide, 35% concrete plannen 14% jongeren met ASS praat wel eens over poging suïcide terwijl 0,5 jongeren zonder ASS (groep van 791 jongeren) 5

6 ASS en suïcide: dezelfde denkstijl (Oase, 2014) Detail gericht (op basis van detail conclusies trekken) Arbitraire gevolgtrekking (irrelevante zaken centraal) Overgeneralisatie (conclusie nav een gebeurtenis) Catastrofaal denken (detail mis alles mis) Zwart-wit denken Overprikkeling zorgt voor lijden Angst in het leven (samenhang autisme en angst) Suïcide: vernauwing van denken (Oase, 2014) Negatieve beleving van eigen situatie Kijk op eigen situatie (TOM moeilijkheden, reflectie) Gevoelswereld: negatieve stemming (somber, moe, wanhopig, minderwaardigheid) Meer afsluiten, terugtrekken, isolatie (Functie bescherming) Rumineren maakt ze kwetsbaar 6

7 Signalen van suïcide (Oase, 2014) 1. Slechter presteren 2. Vaker afwezig zijn 3. Spijbelen 4. Slechte concentratie, slapen, suffen 5. Agressie tov medestudenten 6. Misbruik alcohol/drugs 7. Zelfbeschadiging Behandeling Algemene keuze: systeemaanpak Psychotherapie Cognitieve gedragstherapie CGT Psycho-educatie Medicatie: anti-depressiva 7

8 Acceptance and commitment Therapy (Mol et. al., 2014) Sinds 2011 in USA erkende behandelwijze 3 de generatie cognitieve therapie 1. Operante conditionering (gedrag) 2. Cognitieve therapie (gedrag en gevoel) 3. ACT (gevoel niet vermijden, gedachten niet letterlijk nemen) ACT sluit aan bij autisme: Ervaringsgerichte oefeningen Stilstaan bij emoties en durven ervaren Acceptatieproces ondersteunen ACT model Hexaflex (A-Tjak, 2011) Met aandacht op dit moment Acceptatie Open en positief Defusie Let op je gedachten? Psychologische Flexibiliteit Doe wat nodig is, open, aanwezig Bewustwording Wie ben je zelf? Waarden Wat is belangrijk voor je? Actie Wat ga je nu doen? 8

9 Depressie in ACT Accepteren van angst, onzekerheid en somberheid Verstrikt raken in eigen denken Veel nadenken wat verkeerd goed, waarom niet goed genoeg en wat er fout is Geen activiteiten meer doen Accepteren van gevoel Accepteren van gebeurtenissen Aandacht richten op belangrijke zaken 9

10 Hulpmiddelen 3. Wat heb je tot nu toe gedaan om verder weg te komen van de interne rommel, die je niet wilt? 4. Wat kun je doen om te bewegen naar wat je belangrijk vind ook al heb je nog last van de interne rommel? Vanaf 2. Welke interne rommel ligt in de weg terwijl je ervan probeert weg te komen? Psychologische flexibiliteit Naar toe 1. Wat is belangrijk voor je? Wat kan de leraar doen in de klas? Toon interesse voor hobby en voorkeuren Lichte plezierige praktische taken Samenwerken met ouders Fysieke activiteiten stimuleren Laat kind boodschappen doen Bevestig positief Laat dagboek bijhouden: leuk/niet leuk? 10

11 Basishouding in een gesprek (CLB Ieper, 2012) 1. Problemen en gevoelens serieus nemen 2. Niet overtuigen van waarde van leven 3. Onbevooroordeeld luisteren 4. Open houding 5. Empathisch 6. Directieve manier van handelen en vragen stellen Wat kun je doen in een gesprek? (CLB Ieper, 2012) 1. Breng visuele structuur aan en werk samen 2. Concretiseren van twijfels en problemen 3. Nuancering aanbrengen in het verhaal (Toets of het feitelijk klopt) 4. Vraag waardoor de suïcidale gedachten ontstonden 5. Geef hoop zonder wanhoop te miskennen 6. Normaliseren /niet zo abnormaal 7. Ga na wie er op de hoogte zijn 8. Laten ventileren 9. Ga na wat eerder heeft geholpen 10. Maak een afspraak voor volgende gesprek 11

12 Wat kun je beter NIET doen? (CLB Ieper, 2012) 1. Onvoorwaardelijke geheimhouding beloven 2. Onderschatten door oppervlakkig geruststellen 3. Ontwijken 4. Analyseren 5. Moraliseren 6. Defensief worden 7. Oplossingen aandragen 8. Vermijden van hevig emoties 9. Taboe anderen betrekken (medeleerlingen) 10. Passief blijven Wat kan de leerkracht doen? Niet opdringen Rustige aanmoedigen Wat neutraal reageren Acceptatie tonen Teruggetrokkenheid erkennen Steunen en ontvangen Blijf supergeduldig Samen doen, naast elkaar 12

13 Dank u wel voor de aandacht! Meer weten: j.schrurs@fontys.nl 13