Impact van suïcide op behandelaars Hoe kunnen we leren van suïcide

Transcriptie

1 Impact van suïcide op behandelaars Hoe kunnen we leren van suïcide Lotte Berkhout, Psychiater GGZ NHN, Alkmaar 01 oktober 2015

2 Inhoud Inleiding Impact suïcide op behandelaars Meldingsprocedure Intern beleid Conclusie & Aanbevelingen Discussie

3 Incidentie in Nederland 2014: 1835 suïcides (1) Circa 40% binnen GGZ (2) ± suïcidepogingen (3) Tegenover één suïcide staan meer dan 50 pogingen ± mensen met suïcidale ideaties (3) 38-70% van de psychiaters en psychologen wordt geconfronteerd met suïcide (4) (1) CBS 2015 (2) Huisman et al, 2010, J Affect Disord 121 [1-2] p (3) ten Have et al., 2009, Hoeymans & Schoemaker, 2010 (4) Andriessen K., Defauw N. (2005). Het overkomt ons niet: de suïcide van een cliënt. Psychopraxis 03, 90-94

4 Proces na suïcide complex Uitvoering protocol suïcide Communicatie intern en extern Kunstfout of incident? Meldingsprocedure IGZ Opvang nabestaanden/ overige patiënten/ betrokken medewerkers Omgang met suïcidale patiënten Emotionele reacties van behandelaar en overige betrokkenen

5 Stelling 1 Een geslaagde suïcide is ook dramatisch voor de behandelaar zelf (ook al is alles volgens de regelen der kunst verlopen)

6 Stelling 2 Stilstaan bij de emotionele impact van een suïcide op een behandelaar is taboe

7 Wat kunnen we leren van een suïcide? Suïcidepreventie Patiëntveiligheid Opvang nabestaanden Organisatorische processen Communicatie intern en extern Persoonlijke en professionele ontwikkeling

8 Hoe kunnen we leren van een suïcide? Objectieve kennis vergaren Meer inzicht verkrijgen in de processen 1) Emotionele impact 2) Meldingsprocedure 3) Beleid binnen organisatie

9 Inhoud Inleiding Impact suïcide op behandelaars Meldingsprocedure Intern beleid Conclusie & Aanbevelingen Discussie

10 Onderzoek naar de emotionele impact van suïcide op behandelaars

11 Literatuuronderzoek naar impact: thema s bij behandelaren 1 - Interpersoonlijke relaties Relatie met patiënt en/of familie Relatie met collega s - Professionele identiteit Angst voor inspectie, klacht en tuchtzaak Schaamte, (zelf)verwijt, schuldgevoel Vertwijfeling Effect op werk met andere patiënten - Traumatisch verlies en rouw (1) Plakun, EM et al (2005). Responding to clinicians after loss of a patient to suicide. Directions in psychiatry 25,

12 Reactie van behandelaren afhankelijk van: Aard van relatie Was suïcidaliteit tevoren herkend Manier waarop suïcide heeft plaatsgevonden Werkomgeving Collegialiteit Aantal jaren werkervaring Persoonlijke factoren: o.a. geslacht, aantal

13 Persoonlijke reacties Zelfde thema s als nabije familieleden Schok en aanvankelijke ontkenning Angst voor reacties van nabestaanden, collega s en andere betrokkenen Schaamte: vrouwen 31%, mannen 0% (1) Schuldgevoel: vrouwen 83%, mannen 52% (1) 1) Andriessen K., Defauw N. (2005). Het overkomt ons niet: de suïcide van een cliënt. Psychopraxis 03, 90-94

14 Professionele reacties Twijfel aan competentie: vrouwen 67% mannen 27% Faalangst Demoralisatie, overwegen te stoppen (15%) Voorzichtiger in professioneel handelen Persoonlijke groei door crisis

15 Wat helpt? Praten met collega s: vrouwen 75% mannen 30% Steun van vrienden en familie Teambesprekingen, debrief: na 4-6 weken Mogelijkheid tot time-out Steun van leidinggevende

16 Wat helpt nog meer? Ontschuldiging Gewoon weer aan het werk gaan: vrouwen 3% mannen 30% Bijwonen uitvaart: 15-63% Training en opleiding in suicide preventie

17 Opzet onderzoek naar impact van suïcide Vragenlijst o.b.v. bevindingen literatuur Onderzoekspopulatie: behandelaren van Yulius

18 Vragenlijst persoonlijke reacties na suïcide Functie Aantal jaren praktijkervaring Geslacht Heeft u suïcides van eigen patiënten meegemaakt, zo ja hoeveel? Wat voor reacties heeft u bij uzelf bemerkt? Een aantal voorbeelden genoemd Wat heeft geholpen in het plaats geven van de suïcide (en wat vooral niet?) Wat heeft u gemist in dit proces Heeft het effect gehad op de uitoefening van uw vak? Zo ja, hoe Aanvullende opmerkingen

19 Beschrijving respondenten Alle behandelaars binnen Yulius (=164) aangeschreven 69 reacties = 42% 26 mannen, 30 vrouwen

20 Resultaten 56 van de 69 respondenten heeft één of meer suïcides meegemaakt = 81% Werkervaring: 2-37 jaar Gemiddeld 15 jaar, mediaan 14 jaar Suïcides: 1-20 Gemiddeld 4, mediaan 2

21 Ervaringen

22 Reacties 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% mannen vrouwen

23 Wat heeft geholpen? 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% mannen vrouwen

24 Wat is gemist / negatieve ervaringen

25 Effecten van suïcide op professioneel functioneren

26 Samengevat - Normale reactie bestaat niet: diversiteit in reacties en behoeftes van behandelaren - Impact van suïcide heeft effect op persoonlijk en professioneel functioneren - Schuldgevoel, insufficiëntiegevoelens, angst en piekeren komen meest voor - Informele steun en collegialiteit van belang - Aanwezigheid/ steun van leidinggevenden van belang - Kritische nabeschouwing/ psychologische autopsie wordt gemist

27 Beperkingen onderzoek - Beperkingen vragenlijst - Geen statistiek mogelijk - Selectie- bias? - Sociaal wenselijke antwoorden?

28 Inhoud Inleiding Impact suïcide op behandelaars Meldingsprocedure Zorg en evaluatie hulpverleners Conclusie & Aanbevelingen Discussie

29 Suïcidemelding roept schuldgevoel op Uitgangspunt: suïcide = calamiteit = kunstfout Van invloed op emotionele impact Defensieve reactie, restrictief werken, toedekken * A. Huisman, learning from suicides. Towards an improved supervision procedure in mental health care. Juni 2010

30 Verplichte suïcidemelding IGZ Doel en consequenties onduidelijk: - Opsporen incidentele fouten? - Verbetering kwaliteit van zorg en hulpverleners laten leren van iedere suïcide? - Centrale database ontbreekt Procedure aangepast per 1 mei 2011: - Meer gericht op structurele problemen in GGZ - Suïcide niet meer per definitie calamiteit * A. Huisman, learning from suicides. Towards an improved supervision procedure in mental health care. Juni 2010

31 Huidige meldingsprocedure suïcide IGZ Calamiteit Complicatie Melding IGZ Afhandeling intern Handhaving en verbetering kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid

32 Instelling mag eigen vlees keuren Praktische uitvoering verschilt per organisatie

33 Evaluatie meldingsprocedure IGZ 2014(1) Het interne toezicht op suïcide-evaluatie is voldoende binnen 26 van de 27 GGZinstellingen de nieuwe meldingsprocedure is doeltreffend Te verbeteren onderwerpen bij de verslaglegging: - De rol en betrokkenheid van naasten bij de risicotaxatie van suïcidaliteit - het functioneren van de ketenzorg, met name de betrokkenheid van partijen in de eerste lijn (1) Kamerbrief Landelijke sui cidecijfers 2013 en voortgang van de Landelijke agenda sui cidepreventie, 16 maart 2015

34 Inhoud Inleiding Impact suïcide op behandelaars Meldingsprocedure Intern beleid Conclusie & Aanbevelingen Discussie

35 Intern beleid Yulius Expertisegroep suïcidepreventie en suïcide: - Analyse suïcides en suïcidepogingen - Protocollen en richtlijnen rondom suïcide(preventie) - Kennisverspreiding en deskundigheidsbevordering - Signalering en (on)gevraagd advies - Intervisiegroep suïcides

36 Intervisiegroep suïcides Doelen: - Professioneel functioneren evalueren en zo nodig herstellen - Bevordering verwerking suïcide - Kwaliteit handhaven en verbeteren

37 Intervisiegroep suïcides Samenstelling: 2 leden expertisegroep, behandelaar, overige betrokken medewerkers 6-8 weken na suïcide Verplicht karakter Los van traject van een melding van inspectie Geen consequenties individuele medewerkers Geen verslaglegging van bijeenkomst

38 Evaluatie intervisiegroep: conclusies Grote spreiding in ervaringen: van steunend tot verplichtend en belastend Knelpunten in communicatie Organisatorische aspecten en timing Behoefte aan meer opleiding Cultuur binnen afdeling bepaalt verloop van intervisie Informele steun meest gewaardeerd

39 Inhoud Inleiding Wat kunnen we leren van een suicide? 1) Impact suïcide op behandelaars 2) Meldingsprocedure 3) Zorg en evaluatie hulpverleners Conclusie Aanbevelingen Discussie

40 Emotionele reactie Fouten Leren

41 Communicatie conflicterend Emotie Emotie Fouten Leren Fouten Leren

42 Inhoud Inleiding Wat kunnen we leren van een suicide? 1) Impact suïcide op behandelaars 2) Meldingsprocedure 3) Zorg en evaluatie hulpverleners Conclusie Aanbevelingen Discussie

43 Aanbevelingen Meer aandacht in opleiding voor suïcide en gevolgen daarvan op verschillende niveaus Reflectie op samenwerking en communicatie Cultuurdragers voorbeeldfunctie Geen one size fits all aanbod Reconstructie van belang Communicatie: afstemmen op juiste frequentie Ombuigen defensieve reactie leerproces

44 Niet zo: Maar zo:

45 Literatuurlijst Andriessen K., Defauw N. (2005). Het overkomt ons niet: de suïcide van een cliënt. Psychopraxis 03, Campbel C., Fahy T. (2002). De taak van hulpverleners na suïcide van een patiënt. Psychopraxis 04, de Heyn E. e.a. (2004) Ervaringen van psychiater in opleiding in Vlaanderen met suïcide van patiënten. Tijdschrift voor psychiatrie 46, Kolthof H. e.a. (2000). Hoe kunnen psychiaters in opleiding omgaan met de emotionele aspecten van agressie en suïcide?tijdschrift voor psychiatrie 42; Hendin H. e.a. (2000). Therapists reactions to patients suicides. Am J Psychiatry 157, Hendin H. e.a.(2004). Factors contributing to therapists distress after the suicide of a patient. Am J Psychiatry 161, Coverdale J.H. e.a. (2007). Encountering patient suicide: emotional responses, ethics and implications for training programs. Academic Psychiatry 31: 5, Fang F. e.a. (2007). Encountering patient suicide: A resident s experience. Academic Psychiatry 31: 5, Dewar I. e.a. (2000). Psychiatric trainees experiences of, and reactions to patient suicide. Psychiatric bulletin 24, Kabela M. (2001). Zelfdoding bij psychiatrische patiënten: psychiaters over hun ervaringen. Lisse: Zwets & Zeitlinger

46 Literatuurlijst Huisman A (2010). Learning from suicide s. Towards an improved supervision procedure on suicides in mental health care. Foley S., Kelly B (2007). When a patient dies by suicide: incidence, implications and coping strategies. Advances in Psychiatric Treatment 13, Ruskin R. Et al (2004). Impact of patient suicide on psychiatrists and psychiatric trainees. Academic psychiatry 28: online.nl Veilige zorg, ieders zorg. Patiëntveiligheidsprogramma ggz Handreiking uniforme meldingsroute bij suïcide s en suïcidepogingen met ernstig letsel Schippers (2011). Jaarrapportage vermindering suicidaliteit Minsterie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Schippers (2015). Kamerbrief Landelijke sui cidecijfers 2013 en voortgang van de Landelijke agenda sui cidepreventie

47 Met dank aan - Alle respondenten - De leden van de expertisegroep suïcidepreventie Yulius - Collega s bij Yulius: Joost Fransen, Arthur van Gool, Paul Wisman, Kees Oosterwijk, Anna Kriatkow, Menno Vreeling, Janneke Spee en Tineke Bronzwaer voor kritisch meedenken en adviezen - Jan Mokkenstorm, psychiater GGZinGeest

48 Aanbevelingen - Incidentmelding en kritische feedback - Ook training voor managers binnen GGZ - Calamiteitenoefeningen binnen instelling

49 Ideale situatie: Emotie Fouten Leren groei