Gezond ventileren lekkere lucht is hoofdgerecht van gezond wonen. Evert Hasselaar Onderzoeksinstituut OTB, TUDelft 12 november 2009

Transcriptie

1 Gezond ventileren lekkere lucht is hoofdgerecht van gezond wonen Evert Hasselaar Onderzoeksinstituut OTB, TUDelft 12 november 20

2 Inhoud Gezond wonen Gezond wonen en ventilatie Gedrag en energiegebruik Ventilatie sturen Aanbevelingen

3 Gezond wonen Verblijfsduur: Kantoren: 20% Scholen: 11% Woning: 60 90% de helft in de slaapkamer Illustratie Wim Dolk, Allergeenarme woningen uitgave GGD Rotterdam

4 Luchtkwaliteit en gezondheid Ziekte: bron-emissie-concentratie-blootstelling-conditie-gezondheidseffect D driving force P - pressure P + Spressure state outdoors Ventilation S state indoors E exposure E effect doseeffect condition perception S state outdoors

5 Luchtkwaliteit en gezondheid Klacht: opvatting-gewaarwording-oordeel-actie Klacht is bruikbare voorspeller van ziekterisico

6 Kans voor klachten binnenmilieu? Huurwoningen: gebreken zijn wettelijk goed omschreven Sanctie: geen huurverhoging (zelfs verlaging) Veel klachten over slecht onderhoud, over vocht en schimmel. Bewoners krijgen de schuld, omdat ze niet goed ventileren. Achtergrond: Kwaliteit ventilatie is niet gemakkelijk te bepalen (capaciteit, bruikbaarheid, effectiviteit) Bewoners hebben vrijheid om voorzieningen niet te gebruiken

7 Bewonerspercepties Beleving luchtkwaliteit: koel, vers, niet prikkelend, geur? Comfort: zonder lawaai, tocht, angst voor inbraak Vanzelf : begrijpelijk, eenvoudig, per kamer Snel merkbaar effect bij ingrijpen Verschillende behoeften in zomer/winter en dag/nacht en Afhankelijk van gebruiksperiode, temperatuureis, frisheid

8 Toptien risicofactoren binnenmilieu 1. geringe ventilatie (per kamer) 2. stof van huismijt, huisdieren en ongedierte 3. chemische verontreiniging, van het gebouw, de inrichting en huishoudelijke artikelen 4. onveiligheid 5. legionella 6. geluidsoverlast 7. schimmel 8. fijn stof en radon 9. niet aangepast aan behoefte 10. geringe individuele controle

9 Slaapkamer voor vier

10 Criteria voor gezond wonen 1 Veiligheid: brand- en rook: waarschuwen, ook spuien legionella: bron aanpakken, goed ventileren straling (o.a. radon): via ventilatie te verminderen Inbraakveiligheid bij ventilatiestand

11 Criteria voor gezond wonen 2 Luchtverontreiniging: omgeving: fijn stof, benzeen, NO 2, SO 2 gebouw en installaties: radon, CO, vocht, schimmels huishouden: fijn stof, NO 2, formaldehyde, VOS, allergenen, weekmakers, brandvertragers, pesticiden mens en dier: allergenen, bacterien, geuren Binnen is de lucht meer vervuild dan buiten

12 Huismijt De slaapkamer voor 1 miljoen plus twee personen

13 Criteria voor gezond wonen 3 Geluidniveau: van buiten: verkeer, bedrijvigheid, buren (via ramen en roosters) van binnen: ventilatoren, huisgenoten (overspraak)

14 Criteria voor gezond wonen 4 Comfort: Te koud, langdurig te warm (ventilatie steeds meer nodig om te koelen) Tocht (spreiding en hoogte luchtinlaat, luchttemperatuur) Erg hoge of lage relatieve vochtigheid (discussie: te droog of vervuild)

15 Iedere kamer eigen binnenmilieu Slaapkamer: luchtkwaliteit en geluid Badkamer: emissie vocht en schimmels, vallen Keuken: vervuilingpieken en ongevalrisico Woonkamer: luchtkwaliteit en comfort Verkeersruimte: veiligheid, toegankelijkheid

16 Ventileren = toevoer, overstroom en afvoer en circulatie en bijdrage van kieren V e n t i l a t i e t o e v o e r c i r c u la t ie a f v o e r in f ilt r a t i e s p u ie n r o o s t e r k le p r a a m d r a a ir a a m t o e v o e r v e n t i e l o b s t a k e l s k ie r o n d e r d e u r t r e k n a a r a n d e r e g e v e l m e c h a n is c h n a t u u r lij k k a n a a l s c h o o r s t e e n e f f e c t t r a p p e n h u is d w a r s v e n t il a t i e v o o r t o e v o e r e n a f v o e r r a a m, d e u r

17 Ventilatiesystemen Natuurlijke ventilatie (A) 43% woningvoorraad dwarsventilatie (praktijk) Individuele kanalen of geshunt Locale ondersteuning (keuken, badkamer, wc) Mechanische afvoer, natuurlijke toevoer (C) 50% Individueel of collectief koppeling toevoer aan afvoer Koppeling toevoer aan CO2 gehalte of aanwezigheid Gebalanceerde ventilatie (D) 7% Individueel of collectief Centrale of locale units

18 Ventilatievoud in de praktijk 100 m2, inhoud 250 m3 Normwaarden kieren vv=0,1 Toevoer = afvoer 61 dm3/s, vv=0,88 Samen vv=0,89 Natuurlijk kieren vv=0,3 afvoer 25 dm3/s, vv=0,4 Samen vv=0,55 Mechanisch kieren vv=0,3 afvoer mechanisch 12 dm3/s, vv=0,2 Samen vv=0,43 Gebalanceerd kieren vv=0,1 afvoer en toevoer 20 dm3/s, vv=0,3 Samen vv=0,3

19 Afzuiging is belangrijke motor van luchtstroming Standaard gebruik: meer dan 23 uur/dag op stand 1 Stand 1 = ziekterisico, tenzij veel compensatie Stand 2 = voldoende, indien open toevoer Stand 3 = in meeste gevallen goed In o.a. Zweden en Ooostenrijk terugregelen niet toegestaan

20 Comfort en beleving gezondheid Bij balansventilatie 1,5 x vaker klachten meer moeheid, kortademigheid, last slijmvliezen (RIGO-ECN 20)

21 Slaapkamer Ventilatievouden Alles dicht 0,1-0,3 Rooster open, deur dicht 0,2-0,4 Binnendeur open 0,3-0,5 Raam open 0,5-0,7 Raam en deur open 0,7->1,2 conclusie: met slapen voor twee raam en deur open 40% in de winter dicht tijdens slaap 20% ook in zomer dicht

22 Invloed van gedrag op energiegebruik woningen (Guerra Santin 20) Aantal uren dat de thermostaat op de hoogste stand staat Slaapkamers wel of niet meeverwarmen Ventilatieroosters (en/of ramen) meestal open of meestal dicht De helft van energiegebruik kan verklaard worden vanuit gedrag en technische verschillen

23 Energie verschil 313 woningen tot 12 jaar oud (Guerra Santin 20) Geen verschil tussen EPC van 0,8 of 1,0 of 1,2 en 1,4 (komt doordat EPC voor grootte van de woning corrigeert?) Geen significant verschil door: verwarmingssysteem type ventilatiesysteem orientatie type huishouden inkomen

24 Ventilatie

25 Ventilatiecapaciteit in woningen na % onvoldoende toevoercapaciteit 50% onvoldoende afvoercapaciteit 53% (verblijfsruimten) tot 89% (badkamers) onvoldoende overstroom bij balansventilatie > 25% woningen geen ventilatie- of spuivoorziening Capaciteit voldoet niet aan gezondheidseisen (slapen 2 pp) Gebruik te lage stand veroorzaakt hogere vervuiling

26 Mechanische afzuiging 10% capaciteitsvermindering/jr oplevering keukenafzuigpunt m3/u 150 reduction air volume [%] y = 26,421Ln(x) + 1, oplevering, norm n age of exhaust system de gezonde woning Door laagstand en vermindering capaciteit: afzuiging 10 dm3/s in plaats van 42 dm3/s

27 Bruikbaarheid 90% overschrijding acceptabel geluidsniveau (35-50 db(a)) 30% regelmatig te heet in de zomer Ramen niet inbraakveilig (balansventilatie zonder roosters) Gebrek aan mogelijkheden buiten stookseizoen

28 Sturen op luchtkwaliteit? CO2 = uitademing mens en dier = indirect Geschikt in de slaapkamer, handige Epc verlager

29 Sturen op vocht? Vocht = schimmels en bacteriën = indirect Comfort, onbruikbaar in zomer, leidt tot extra vervuilingsgraad in de winter

30 Luchtkwaliteit en circulatie

31 Circulatie (gebalanceerd via wand)

32 Circulatie (natuurlijk, rooster open, verwarming aan)

33 Luchtstroming tijdens slaap

34 Minder geluid, lucht vanaf gevel, betere filters, inregelen per ruimte

35 Eisen Per vertrek voldoen aan: 1. Basisventilatie: vv = 0,7 2. Zomernachtventilatie: vv = 2,5 dus natuurlijk 3. Winterdagventilatie tochtvrij, per vertrek, energiezuinig: wtw 4. Winternachtventilatie stil en voor twee: natuurlijk of wtw? En piekventilatie keuken: direct naar buiten

36 Herwaardering natuurlijke ventilatie

37 Dank voor uw aandacht. Vragen? Evert Hasselaar Onderzoeksinstituut OTB, TUDelft Jaffalaan BX Delft e.hasselaar@tudelft.nl