Een verandering van tijdperken: unieke kans voor Noord-Nederland

Transcriptie

1 Een verandering van tijdperken: unieke kans voor Noord-Nederland Jan Rotmans Assen, 10 Oktober

2 We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperk

3 Kantelperiode periode waarin heel veel tegelijk verandert is zeldzaamheid in de geschiedenis voorbeeld: eind 19 de eeuw moderniseringsproces fundament Nederland onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale opbouw

4 Indicaties voor Kantelperiode - collectief unheimisch gevoel dat verandering in lucht hangt - chaos door turbulentie, instabiliteit en onzekerheid - enorme dynamiek van onderop, nieuwe macht van onderop - geen duidelijke richting, weinig inzicht en overzicht - creatieve mensen breken door het systeem heen - steeds meer conflicten tussen bestaande en nieuwe orde

5 Raad van State Nederland bevindt zich momenteel in een overgangssituatie Crisis is niet van voorbijgaande aard, vergt structurele hervormingen Verhouding tussen staat en samenleving zal duurzaam wijzigen Voorkomen moet worden dat Nederland vastloopt in deze overgang Cumulatie van veranderingen heeft gevolgen voor functies van staat Nederland zal zich op deze vele veranderingen moeten instellen

6 Kantelperiode Opbouw van duurzame samenleving Transitie naar Samenleving 3.0 Voorontwikkelingsfase 25 jaar Doorontwikkelingsfase 25 jaar Verticaal Horizontaal Centraal Decentraal Top-down Bottom-up Tijd We zitten hier

7 Paradigma Wisseling oude wereldbeeld exploitatiemodel economisch rendement lineaire processen waarde ontlenen zelfredzaam nieuwe wereldbeeld co-operatiemodel maatschap. rendement kringlopen waarde creëren samenredzaam

8 Samenleving kantelt oude, verticale instituties lopen op hun einde vakbonden, omroepen, kerken, milieuorganisaties, politieke partijen nieuwe, horizontale verbanden ontstaan gemeenschappen, coöperaties, sociale & fysieke netwerken Opbouw en Afbraak

9 Sluipende Revolutie creatieve, innovatieve burgers breken uit systeem commerciële grootbedrijven van de markt bureaucratische grootbedrijven van de staat beweging van onderop vanuit passie en inspiratie glocalisering

10 Samenleving kantelt van: verticaal naar horizontaal centraal naar decentraal top-down naar bottom-up

11 Samenleving 3.0 do it ourselves society samenleving van onderop participatiesamenleving burgerkracht sociaal doe het zelven

12 Waarden Verschuiving Oude Waarden doelmatigheid efficiency controle, beheersing regelzucht kosten / baten Nieuwe Waarden aandacht / tijd vertrouwen ruimte keuzevrijheid kwaliteit

13 Waar zien we die verandering? energie bouw zorg welzijn van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam van aanbod & product naar vraag & dienst van doelmatig & efficiënt naar mensgericht van zorgen voor naar zorgen dat

14 Economie 3.0

15 Biobased Economy

16

17

18 Green Chemistry Campus pearl of the biobased economy campus created by petrochemical company SABIC SABIC opens their laboratories for entrepreneurs results in biobased radical innovations biopolymers, biobased building materials, bio natural colours

19 Circulaire Economie

20

21 Van Houtum maakt papier van oud papier C2C deels doorgevoerd is duurzame koploper en in 2020 energieneutraal wil pad inslaan van circulaire economie papier van gras uit de regio [miscanthus] kan groeien op mijnheuvels in Limburg

22 Oppervlakte Ontwikkeling

23

24

25

26

27

28 Duurzaam (ver)bouwen

29

30

31

32 Nieuwe Maakindustrie

33 Nieuwe Maakindustrie nieuwe industriële revolutie digitale revolutie in de maakindustrie fundamentele verandering van: hoe wij dingen maken en vooral wie het maakt álles kan op een pc worden gemaakt! iedereen wordt producent

34

35 Consumenten worden Fabricenten prosument: nieuwe macht, digitaal georganiseerd prosument: wordt ontwerper, bouwer, fabrikant prosument: maakt eigen huis, kleding, voedsel van consument tot prosument tot fabricent

36 Samenleving 3.0

37 Zorg 3.0 mensgericht menslievend vanuit eigen kracht in eigen omgeving samenredzaam vanuit eigen kracht is begrensd door kwetsbaren

38 Thuiszorg 3.0 Buurtzorg brengt verpleging en verzorging weer bij de mensen zelfsturende buurtzorgteams: verpleegkundigen, ziekenverzorgenden zorg op maat in buurt op basis van behoeften zorgvrager integratie in netwerk van zorgvrager (gezin, vrienden, buurt) platte, horizontale organisatie met nauwelijks managers

39 Jeugdzorg 3.0 ACT pro-actieve aanpak, desnoods op straat opzoeken multi-disciplinair team: psychiater, verslavingsdeskundige, verpleegkundige en maatschappelijk werker brede maatschappelijke ondersteuning: scholing, werk zoeken, vinden onderdak, behandeling verslaving, opbouwen sociaal netwerk combinatie van verleiding, dwang en drang vinden, boeien, binden

40 Wijkontwikkeling 3.0 burgers als regisseur & overheid als facilitator activeren van burgerkracht via koplopers visie op wijk koppelen aan doorbraakplannen integrale wijkontwikkeling: school, thuis, buiten, wijk zelfredzaamheid & samenredzaamheid

41 School basisscholen fysieke vaardigheden (vakmanschap) weerbaarheid (fysiek, sociaal, mentaal) filosofie judo koken tuinieren vakschool en techniekles

42 Thuis ondersteuning bij multi-probleem gezinnen werving via scholen en vanuit wijkteam zorg programma s oudercoaching pedagogisch oudercoaching maatschappelijk

43 Buiten participatie in buitenruimte tuinman/-vrouw in de wijk in Carnisse: tuinieren op de Tennisclub Z 67 educatieve tuin klusdagen vakantieactiviteiten

44 Wijk wijkarena participatietraject gericht op innovatie transitie experimenten zelfbeheer wijkcentrum, ruilwinkel, etc. monitoring wat is maatschappelijke meerwaarde wetenschappelijke reflectie

45 Participatieve sessies

46 Wij zijn de buurt en de buurt zijn wij

47 Dutch Research Institute For Transitions Welkome Plein

48 Wat betekent dit nu voor de overheid?

49 Faciliterende Rol Overheid richting geven & innovatieruimte bieden

50 Richting Geven duidelijke, ambitieuze kaders stellen werken volgens heldere spelregels / principes afstemmen van ontwikkelingen in samenhang

51 Ruimte Bieden mentale, juridische, organisatorische, financiële ruimte belemmeringen wegnemen ongedachte coalities stimuleren

52 Faciliteren niet zelf organiseren, maar mogelijk maken dat anderen het zelf kunnen organiseren niet voor maar met mensen werken

53 Ambtenaar 3.0 zit niet meer achter zijn bureau maar trekt de wijk/buurt in heeft een loket in de wijk/buurt

54 Wat te Doen Morgen? niets reflecteren op laatste paar jaar bewust onbekwaam of onbewust onbekwaam? geschikt als verbinder, facilitator, stimulator? hanteert u nog wereldbeeld van command-and-control?

55 Verbinders zijn cruciaal werken aan de transitie: bundelen & versnellen van de beweging van onderop

56 Wat te Doen Overmorgen? stop met plannen maken kijk naar wijk/gebied vanuit complexiteitsbril waar zit de veerkracht en potentie van wijk/gebied ga op zoek naar koplopers [friskijkers, dwarsdenkers] start vernieuwingsproces vanuit smal & diep draagvlak

57 Wat betekent dat nu voor Noord-Nederland?

58 Verhaal van Noord-Nederland? Noord-Nederland heeft wenkend perspectief nodig waar zet Noord-Nederland op in en waarop niet? waar verdient Noord-Nederland geld mee over 20 jaar? waar zitten de kantelaars in Noord-Nederland? zit er voldoende leiderschap bij bestuurders?

59 Noordervisie 2040 geen sprankelend, enthousiasmerend verhaal traditioneel sectoraal opgebouwd kanteling ontbreekt 2040 is niet wezenlijk anders dan 2013 sterk houden wat al sterk is

60 Het Noorden uniek voor bio-economie - grote en kleine havens [Eemshaven, Delfzijl, Harlingen] - omvangrijke chemische industrie [Delfzijl, Emmen] - veel landbouwgrond [ 70% van grondoppervlak ] - energieproductie [ grote en kleine centrales ] - kennis & innovatie [ RUG, hogescholen, ondernemingen ]

61 Het Noorden proeftuin bio-economie - grote boerderijen: slimmer gebruiken van bestaande gewassen aardappelen - kleine proefboerderijen voor nieuwe gewassen vlas, hennep, lupine - kassencomplexen voor hoogwaardige gewassen medicinale stoffen - zeeboerderijen rondom de Eemshaven voor algen en zeewier - bioraffinaderijen in de regio Delfzijl

62 Wordt Noord-Nederland de proeftuin voor de bio-economie in Nederland?

63 Samenleving 3.0 glokaal decentraal horizontaal van onderop do-it-ourselves samenredzaam noaberschap

64 Noaberschap 3.0 wederkerigheid openheid vertrouwen netwerk sociale media