De aanvullende handleiding Kamishibai als poppenkast is ontwikkeld door:

Transcriptie

1

2 De aanvullende handleiding Kamishibai als poppenkast is ontwikkeld door: Cubiss, 2011 Statenlaan RX Tilburg educatie@cubiss.nl Cubiss maakt deel uit van de Brabantse Netwerkbibliotheek Auteurs: Jan Smeets José Peijen en Marion Bolte, Cubiss Grafische vormgeving: Ingrid de Jong, Cubiss De inhoud van dit project is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van de uitgever vermenigvuldigd worden. De aanvullende handleiding Kamishibai als poppenkast maakt als project leesbevordering onderdeel uit van Rode Draad. Het leesbevorderingsprogramma Rode Draad is ontwikkeld om concreet invulling te geven aan een structurele samenwerking tussen bibliotheek en onderwijs. Rode Draad brengt leerlingen elk jaar in contact met boeken en lezen. Kijk voor meer informatie op Cubiss 1

3 Inleiding 3 1. Het plan 3 2. Het kastje 4 3. De stappen 4 4. Geschikte boeken 5 5. Lees-vragen Een voorbeeld 6 6. De poppen Het decor 8 7 Het repeteren De voorstelling 8 2

4 Waar is Kamishibai; het Japanse verhalenkastje? Maakt u hier nog veelvuldig gebruik van of staat het alweer een tijd ongebruikt in de hoek van de klas of de bibliotheek? Of zou u het moeten zoeken in de opbergkast? Hopelijk heeft u het kastje nog, want deze aanvullende handleiding geeft u een nieuwe manier om een hoop plezier en opwinding in de klas of de bibliotheek te brengen met dat kastje. We beschrijven hier een manier waarop de leerlingen van groep zeven of acht in groepjes een boek van de plank van groep drie omzetten in een spel voor stangpoppenkast. Op een betrekkelijk eenvoudige wijze, maar met veel plezier en tal van leermomenten, spelen zij hun verhaal voor de kinderen van groep drie. Deze werkwijze stimuleert de leesbevordering van beide groepen; de kinderen van groep zeven en acht worden gedwongen om het boek dat ze kiezen zeer goed te lezen en om het in spel om te zetten. De kinderen van groep 3 hebben zoveel lol aan de voorstelling, dat het betreffende boek in de weken daarna niet terug op de plank komt. 3

5 Het kastje (zie foto) is in dichtgeklapte vorm 50 cm breed en 40 hoog. De twee deurtjes zijn ieder 25 cm breed en 40 cm hoog. Als het kastje opengeklapt is (spanwijdte is 50 plus 25 plus 25 is 100 cm) ziet u een gat in het middengedeelte dat 40 cm breed en 26,5 cm hoog is. Aan de linkerkant zit een gleuf, waar u bij eerder gebruik de platen in schoof, die het verhaal illustreerden. (Heeft u een ander kastje, houd dan de maten van dat kastje aan.) De platen waren aan de voorkant te zien. Die platen waren 29,5 bij 43 cm. Dat is de enige maat die u moet onthouden, want dat is de maat van de platen, waarop straks de decors getekend worden. Dit zijn de stappen die de kinderen gaan maken om te komen van een prenten/leesboek voor groep drie naar een poppenspel voor groep drie: 1. De klas wordt verdeeld in twee groepen. 2. Elke groep kiest een boek van de stapel, die de onderwijzer heeft geselecteerd van de boekenplank van groep drie. 3. De kinderen lezen elkaar het gekozen boek voor. 4. Dan worden de leesvragen beantwoord (zie hieronder). 5. De antwoorden stellen de kinderen in staat om een beknopt script te maken. 6. Ieder kind maakt een pop van een van de rollen die in het verhaal spelen en/of een decorplaat of rekwisiet. 7. Het spel wordt gerepeteerd en bij wijze van generale aan de andere helft van de klas voorgespeeld. 8. Tot slot wordt het spel voor de kinderen van groep drie uitgevoerd. De hierboven beschreven activiteiten 1 tot en met 7 kunnen uitgevoerd worden in drie of vier sessies van een lesuur. Zet op de laatste activiteit (8) geen maat, want dat moet echt een feestje worden. De ervaring leert dat de kinderen van groep drie een spel graag twee keer zien. Tussen activiteit 5 en 6 zou nog een moment kunnen zitten waarop de klassenhelften aan elkaar het verhaal navertellen dat ze aan t bewerken zijn. 4

6 Welke boeken zijn geschikt? Welke boeken haalt de onderwijzer van de boekenplank van groep 3? Poppenspel is een bewegingsspel. Poppenspel moet het hebben van dingen die gebeuren in een verhaal en niet van praten. Pratende poppen zijn niet erg boeiend. Sluipende, dansende, vliegende, vechtende of knuffelende poppen wel. Het os goed om boeken uit te zoeken waarin veel gebeurt. Enkele suggesties: Ungerer, T. De drie rovers Velthuijs, M. Kikker vindt een vriendje (en andere kikkerverhalen) Koide, T. Klop, klop wie is daar? Janosch O, wat mooi is Panama Sendak, M. Max en de Maximonsters Bekende sprookjes zoals; Roodkapje, Hans en Grietje en Klein Duimpje. Met de meeste sprookjes zullen de kinderen goed uit de voeten kunnen. Verder is het aan te raden om geen boeken te selecteren waarin te veel rollen, decors en rekwisieten zitten. Immers, elke rol moet in een pop omgezet worden. Vraag de kinderen maximaal om twee poppen te maken, één pop is voor veel kinderen al een hele prestatie. Eerst lezen de twee klassenhelften het gekozen boek voor, daarna moeten ze samen de volgende vragen beantwoorden: 1. Wie spelen er allemaal mee in het verhaal? 2. Op welke plaatsen speelt het verhaal zich af? 3. Wat voor rekwisieten hebben we nodig? 4. Waar gaat het verhaal eigenlijk over? 5. Hoe loopt het verhaal? 6. Hoe loopt het af? 5

7 De eerste vraag levert een lijstje van rollen op, die als pop gemaakt moeten worden. De tweede een aantal plaatsen, die als decorplaat getekend moeten worden. Vraag drie gaat over voorwerpen (een boot, een bed, een put) die niet in het decor opgenomen kunnen worden, omdat ze in het spel nodig zijn. Het antwoord op de vierde vraag geeft de onderwijzer de mogelijkheid om vast te stellen of de groep het boek begrepen heeft. Het antwoord op de vraag: Hoe loopt het verhaal moet een beperkt script opleveren. Hierin staat: eerst gebeurt er dit en dan dat en dan dat We geven daar in de volgende alinea een voorbeeldje van. Door de kinderen vraag vijf te laten beantwoorden kan het verhaal een punt krijgen, zodat het niet eindeloos uitloopt, maar een krachtig eind krijgt. We werken als voorbeeld het sprookje van Roodkapje en de Wolf uit: 1. 1In dat verhaal spelen: Roodkapje, Moeder, de Wolf, Oma en de Jager. 2. Het verhaal speelt zich af op de volgende plaatsen: thuis bij Roodkapje, in het bos, in het huisje van oma en bij de put. 3. Het mandje, het bed van oma en de put zijn voorwerpen die in het spel nodig zijn. 4. Het verhaal gaat over: niet iedereen die vriendelijk is, heeft het goed met je voor Hoe loopt het verhaal: 1. Moeder stuurt Roodkapje naar oma met het mandje vol lekkere dingen. (Plaat 1. Thuis bij Roodkapje) 2. Roodkapje komt de wolf tegen in het bos. (Plaat 2. In het bos) 3. De wolf gaat vooruit naar oma s huisje en eet haar op. (Plaat 3. In het huisje van oma) 4. Roodkapje komt bij oma en wordt ook door de wolf verslonden. 5. De Jager komt bij oma langs en snijdt de wolf open. 6. De jager bevrijdt oma en Roodkapje en stopt de buik van de Wolf vol stenen. 7. De Wolf wordt wakker, heeft dorst, drinkt uit de put en valt voorover. (Plaat 4. Bij de put achter het huis) 8. Het verhaal is uit, als Roodkapje, oma en de Jager hun rondedansje maken om te vieren dat de Wolf verslagen is. Tip: het bed kan zo gemaakt worden, dat wanneer oma en Roodkapje opgegeten worden, ze achter het bed verdwijnen. Wanneer de jager de buik van de wolf opensnijdt, dan springen ze van achter het bed weer te voorschijn. 6

8 Laat de kinderen de poppen zelf maken. Lever de kinderen een schuimballetje, een schuimei, stevig ijzerdraad en een beweeglijk koord, dat ze aan het einde verzwaren met kralen. Voor de handen en voeten hebben ze dus vier kralen nodig. Laat ze armen (een touwtje van 15 cm) en benen (ook samen 15 cm) knippen van het koord en de uiteinden ervan handen en voeten geven door er kralen aan te naaien. Die verzwaarde uiteinden zorgen ervoor dat de ledematen bij elke beweging van de pop meezwaaien. Laat ze dan een stevig stuk ijzerdraad afknippen van ongeveer 40 cm. Aan de bovenkant moet een haak gebogen worden, zodat de pop op te hangen is aan de achterkant van de kast, wanneer deze niet in het spel voorkomt. Dan kunnen de kinderen het bolletje (het hoofdje) aan het ijzerdraad rijgen. Vervolgens de armen, dan het schuimei en tenslotte de benen. De onderkant van het ijzerdraad wordt omgebogen en in het schuimei gestoken. Op de foto: v.l.n.r. het schuimei, het koord, het schuimballetje, vier kralen, een tang, naald en draad een schaar, ijzerdraad en het resultaat: een neutraal popje. Zo hebben ze een neutraal popje gemaakt. Laat de kinderen er met lapjes, karton, stiften, kraaltjes, lijm etc. een karakter van maken: bv. Roodkapje, de Wolf, e.a. 7

9 Lever de kinderen platen van ivoorkarton of stevig tekenpapier van de maat 29,5 bij 43 cm. Laat de kinderen naar hartenlust de achtergronden van het spel tekenen. Bij de opvoering moet de eerste vooraan staan. Door aan de zijkant van de platen een lange lip te maken met een cijfer erop, zijn ze tijdens de voorstelling makkelijk te herkennen en te wisselen. Laat de helften tegelijk repeteren. Als de repetitie begint steken de decorplaten in de goede volgorde in de gleuf en hangen de popjes in volgorde van opkomst achter aan het kastje. Aan of achter het kastje kan een lijstje hangen met steekwoorden, die de afgesproken volgorde van scènes weergeven. Verdeel de rollen en laat de spelers achter het kastje gaan staan of zitten, zodat ze snel kunnen aantreden als ze aan de beurt zijn. Laat de kinderen improviseren, maar maak ze wel duidelijk dat ze het publiek verliezen als ze te lang uitweiden. Wat ook heel goed werkt is dat u één van de kinderen het boek laat voorlezen, terwijl de anderen spelen wat er verteld wordt. De generale wordt voor de andere helft van de klas gespeeld. Dat is de laatste kans om nog wat bij te sturen. Laat de kinderen op elkaar reageren en elkaar kritiek en adviezen geven. En dan de voorstelling. Laat de kinderen van groep drie naar de klas van de groten komen. Zet ze op de grond, terwijl het kastje op een lessenaar staat. Zet de helft van groep 7 of 8 die niet speelt in een halve kring daarachter op stoelen. Misschien is het te doen om de klas te verduisteren en met bureaulampen het spel te belichten. Vergeet niet de gespeelde boeken te tonen, zodat de kinderen van groep drie dat boek straks kunnen vinden. We hopen dat u en uw kinderen evenveel plezier aan dit project hebben als de kinderen uit Nuenen op de foto s, die dit project eerder hebben uitgevoerd. 8