Binnen kijken = Buiten zien

Transcriptie

1 Natuurmuseum Nijmegen en omstreken Binnen kijken = Buiten zien Beleidsplan Inhoud: 1. Inleiding p De Collectie p Presentatie: Tentoonstellingen en Educatie p Documentatie en NME-uitleenservice p Bedrijfsvoering (P&O, PR, Huisvesting) p Financieel beleid p Organisatie en Medewerkers p Uitvoering beleid p. 19 Nijmegen, juli 2010

2 1. Inleiding Het Natuurmuseum Nijmegen en omstreken is nog steeds het jongste natuurmuseum van Nederland. In mei 2010 bestond het pas dertig jaar terwijl de meeste andere natuurmusea uit de eerste helft van de vorige eeuw stammen. Dat neemt niet weg dat het Nijmeegse Natuurmuseum een vaste plek heeft veroverd bij het onderwijs, ouders met kinderen en natuurliefhebbers. Het Natuurmuseum behoort al jaren tot de middelgrote musea en krijgt veel waardering van publiek en vakbroeders. Enthousiasme voor de ons omringende natuur, veel creativiteit en een brede deskundigheid binnen het team van medewerkers en vrijwilligers vormen de belangrijkste pijlers van het Natuurmuseum. Zowel bij het beheer van de collectie als in het educatieve werk toont het Natuurmuseum zich graag een actieve en betrokken instelling. Dankzij deze gretigheid is het museumaanbod uitgegroeid tot meerdere vaste, tijdelijke en zelfs door heel Nederland reizende tentoonstellingen, een informatiecentrum voor natuur en landschap in het rivierengebied, een omvangrijk excursie- en activiteitenprogramma, een apart gebouw voor het beheer van de museumverzameling en een compleet uitleenbedrijf voor educatieve middelen. Het plan Binnen kijken = Buiten zien beschrijft het museumbeleid voor de periode De titel geeft aan dat het Natuurmuseum de museumbezoeker enthousiast wil maken voor de prachtige natuur in onze regio en het publiek zo wil stimuleren om er zelf op uit te trekken en de natuur (nog) meer te gaan waarderen. Dat geldt zowel voor de natuur binnen de stadsgrenzen als voor schitterende natuur en landschappen van het Gelderse rivieren- en stuwwallengebied. We merken dagelijks dat voorlichting en educatie over natuur en landschap veel mensen plezier en ontspanning biedt en dat het Natuurmuseum daarin een belangrijke functie vervult. Tevens draagt het Natuurmuseum bij aan het positieve imago van Nijmegen bij recreanten en toeristen, aan citybranding en aan invulling van het 'museumkwartier'. Dit beleidsplan is dan ook bedoeld voor iedereen die op een of andere wijze betrokken is bij het reilen en zeilen van het Natuurmuseum. Als organisatie willen we daarmee openheid en transparantie bieden, geheel in de traditie van de Code voor Cultural Governance die in 2010 ook als richtlijn in onze statuten is opgenomen. Juli 2010, Joop Tettero, voorzitter Gerard Mangnus, directeur 2

3 2. De Collectie Hoewel het Natuurmuseum Nijmegen bij het grote publiek vooral waardering krijgt voor de vele, vaak originele en educatieve publieksactiviteiten, ligt de basis van het museumwerk toch bij de collectie. Als regionaal museum dat tevens een bezoekerscentrumfunctie voor het Gelderse rivierengebied vervult, richt het verzamelbeleid zich op objecten die een relatie hebben met onze regio. Collectiebeheer en publiekstaken sluiten daardoor beter bij elkaar aan. De komende beleidsperiode wil het Natuurmuseum vaker open-depot -dagen, workshops en excursies organiseren om zo het belang van natuurhistorisch collectiebeheer beter voor het voetlicht te krijgen. -collectie Natuurmuseum = afspiegeling biodiversiteit in de regio- De collectie van het Natuurmuseum omvat ± natuurhistorische objecten. Het accent ligt bij dieren, planten en gesteenten afkomstig zijn uit de eigen regio. Tot de eigen regio rekent het Natuurmuseum de provincie Gelderland, met name het rivierengebied van Midden-Gelderland, en de Gelderse Poort met het aangrenzende stuwwallengebied. Deze regio ligt grotendeels in de provincie Gelderland maar de kenmerkende landschappen strekken zich in het zuiden uit tot in Noord-Limburg en Noord-Oost Brabant en in het oosten tot in Duitsland. -ontheffing art. 75 Flora- en Faunawet- De collectie van het Natuurmuseum bestaat voor een groot deel uit dieren en planten die in de Flora- en Faunawet als beschermde soorten zijn aangewezen. Het museum heeft een ontheffing voor de verbodsbepalingen in artikel 75 van de Flora- en Faunawet met betrekking tot het bezit en vervoer van beschermde soorten. De huidige ontheffing is verleend voor de periode van 31 mei 2010 t/m 30 mei Met de Nijmeegse politie zijn in 2009 nadere afspraken gemaakt voor het in ontvangst nemen van dode dieren en afdhandeling van daarbij behorende vervoersvergunningen. Met preparateur Herman Huilmand zijn afspraken gemaakt over verwerving, registratie en preparatie van nieuwe aanwinsten volgens de normen van het Ministerie van LNV. -aansluiting bij Natuurhistorische Collectie Nederland- De verzameling van het Natuurmuseum is onderdeel van de Natuurhistorische Collectie Nederland zoals die in 1998 in het rapport Verzamelde natuur voor het eerst is beschreven. In 2011 veschijnt een actuele editie van dit rapport. Sinds 2008 participeert het Natuurmuseum in de Stichting Natuurhistorische Collecties Nederland. Bij deze stichting zijn de tien grootste natuurhistorische musea van ons land aangesloten. In 2009 is gestart met het project Digitale Natuurhistorische 3

4 Collectie Nederland met het doel de collecties van alle instellingen via internetfaciliteit te kunnen ontsluiten. Het is de verwachting dat deze internetfaciliteit in 2011 operationeel wordt. De bestanden worden dan meteen ook gekoppeld aan het Nederlands Centrum voor Biodiversiteit dat in 2010 is opgericht. -aansluiting bij natuuronderzoek- Het Natuurmuseum werkt al jaren nauw samen met natuurorganisaties als KNNV, SOVON, FLORON, RAVON, EIS, NGV, VWG en NEV. Sinds 2010 zijn de meeste van deze gegevensleverende organisaties ondergebracht in het Natuurplaza bij de Radboud Universiteit Nijmegen. In 2010 organiseerde het Natuurmuseum een werksessie met een aantal van deze organisaties om hun expertise zo meer te betrekken bij de verdere ontwikkeling van onze museale en educatieve taken. -geregistreerd museum- Het Natuurmuseum Nijmegen is sinds 2000 aangesloten bij de Stichting Nederlands Museumregister. Deze stichting is een intiatief van de Nederlandse Museumvereniging en het Landelijk Contact Museumconsulenten. Doel is de kwaliteit en de professionaliteit van musea te bewaken en het merk museum een duidelijke inhoud te geven. Inmiddels is voor veel overheden de erkenning als geregistreerd museum voorwaarde voor subsidieverlening. In 2005 vond een eerste herijking plaats en het Natuurmuseum mag zich nog tot 7 december 2010 Geregistreerd Museum noemen. Eind 2010 vindt opnieuw herijking plaats. -wetenschappelijke waarde van de collectie- De collectie van het Natuurmuseum omvat verschillende bijzondere aanwinsten die zijn beschreven in wetenschappelijke publicaties. Soms krijgen deze objecten ook veel aandacht van publieke media. Dankzij een toenemende regionaliteit geeft de collectie inmiddels een goed beeld van de biodiversiteit in de regio en is het een kenniscentrum dat regelmatig om advies wordt gevraagd. -digitalisering en collectieregistratie- In het kader van de landelijke subsidieregeling Digitaliseren met beleid is in 2008 het Informatieplan Natuurmuseum Nijmegen opgesteld. Het Natuurmuseum heeft daarmee in kaart gebracht hoe automatisering en informatietechnologie worden toegepast en wat daaraan nog kan verbeteren. Een belangrijk knelpunt bleek de achterstand in digitale collectieregistratie. Inmiddels is op tijdelijke basis ( ) een registrator aangesteld om zo opgelopen achterstanden weg te werken. 4

5 Beleid voor de Afdeling Collectiebeheer: In de periode is het beleid gericht op: - het proces van selectie en afstoting versnellen zodat de regionaliteit van de collectie verder kan toenemen; - de wetenschappelijke waarde van de collectie beter in beeld brengen; - de collectie zodanig digitaal ontsluiten dat alle gevraagde gegevens m.b.t. de collectie digitaal geleverd kunnen worden; - de kwaliteit van het collectiebeheer aanpassen aan richtlijnen en kwaliteitsnormen van de Nederlandse Museumvereniging en het Instituut Collectie Nederland. Evaluatie Streefgetallen beleidsperiode (t/m mei 2010): behoud & beheer van objecten =>resultaat: objecten (zoölogie, botanie en geologie) ontzamelen van objecten die niet in beleid passen =>resultaat: objecten verwijderd (niet regionaal/slechte kwaliteit: gesteenten, vlinders, schelpen) 100% geregistreerd in digitale database => resultaat: 70% gedigitaliseerd 50% van objecten digitaal gefotografeerd => resultaat: objectfoto s (5%) collectiedatabase toegankelijk via internet =>resultaat: beperkte selectie is toegankelijk via het herbarium ook via Global Biodiversity Information Facility (GBIF) en Index Herbariorum New York Botanical Garden Evaluatie beleid voor de Afdeling Collectiebeheer: - de versterking van de regionaliteit van de collectie verloopt geheel volgens plan - publicaties en vermeldingen van nieuwe aanwinsten in de media zijn duidelijk toegenomen (o.a. Limos-zwijn en otter vam Doesburg ) - door verbouwing van het depot 3 e Walstraat is de opslag van de collectie verbeterd; - klimaatbeheersing in het depot is nog niet optimeel en het museumpand wacht nog op een ingrijpende vernieuwing van de klimaatinstallatie. Voor het depot zijn nog een aantal kleine ingrepen gepland die we in eigen beheer kunnen uitvoeren. Voor het museumpand is in samenspraak met de Afdeling Vastgoed van de gemeente Nijmegen een klimaatplan opgesteld dat via een huuropslag gefinancierd zou worden. De gemeente geeft echter (nog?) geen toestemming voor de uitvoering van dit plan. (Investeringskosten: ,-; voorgestelde huuropslag: 4.000,- per jaar.) (NB: Uitvoering van dit plan biedt tevens een oplossing voor problemen met het klimaat in de werk- en publieksruimtes dat nu niet aan Arbo-normen voldoet.) - digitale ontsluiting van de collectie verloopt minder snel dan gehoopt. Door de tijdelijke aanstelling van een registrator (2009/2011) hopen we de achterstand in te halen. (NB: om dit te kunnen financieren is de vacature conservator/beheerder tijdelijk niet ingevuld.) 5

6 Beleidsvoornemens voor de Afdeling Collectiebeheer: - voortzetting van het beleid uit de periode voor zover dit nog niet is gerealiseerd - aanvragen eigen prepareervergunning ingevolge art. 62, lid 1 Flora- en Faunawet zodat zelf kan beslissen over het al dan niet opzetten van dode dieren. Het Natuurmuseum wil het bezit van een prepareervergunning koppelen aan de in 2011 aan te stellen collectiebeheerder. - de Ethische Code nadrukkelijker hanteren bij het collectiebeheer. Dit is ook van belang omdat enkele (vrijwillige) medewerkers ook zelf collecties bezitten of werkzaam zijn op terreinen die overlappen met de werkzaamheden die ze voor het Natuurmuseum verrichten. - zichtbaarheid van de museale functie en het collectiebeheer vergroten Streefgetallen beleidsperiode : behoud & beheer van objecten 100% geregistreerd in geautomatiseerde database 50% van alle objecten digitaal gefotografeerd volledige collectiedatabase selectief toegankelijk via 6

7 3. Presentatie (Exposities & Educatie) Natuurhistorische musea spelen van oudsher een belangrijke rol bij het verstrekken van informatie over natuur en landschap. Het zijn van oudsher ook ontmoetingsplaatsen van betrokken burgers die op een of andere wijze actief zijn bij de bestudering of de bescherming van de natuur. De laatste decennia gaat dit gepaard met een groeiend besef dat we de resterende natuur en biodiversiteit moeten koesteren, zowel binnen als buiten de museummuren. Daarom is het belangrijk een breed maatschappelijk draagvlak te hebben voor de inspanningen die daarvoor nodig zijn. Natuurmusea spelen een belangrijke rol in het creëren en behouden van dit maatschappelijke draagvlak. In de afgelopen jaren heeft het Natuurmuseum zich daarbij vooral op de jeugd gericht. Nu er een steeds duidelijkere focus op natuur en landschap in het Gelderse rivierengebied is, ligt het voor de hand ook arrangementen voor andere doelgroepen te ontwikkelen en daarmee ook aanvullende inkomsten te genereren. -natuureducatie voor jong en oud- Het Natuurmuseum wil zijn bezoekers enthousiast maken voor natuur en landschap, zowel voor de prachtige natuur in onze regio als ook voor de natuur in eigen achtertuin. Deze doelstelling is ook in dit beleidsplan het belangrijkste uitgangspunt bij het programmeren van activiteiten en de verdere ontwikkeling van ons eductieve aanbod. De jeugd, zowel via het onderwijs als buitenschools, blijft een belangrijke doelgroep maar via gerichte tentoonstellingen, excursies en arrangementen richten we ons ook op andere doelgroepen zoals senioren en recreanten/toeristen van de Gelderse Poort. Groepsbezoek in 2009: Nijmegen: regio: totaal : basisonderwijs (69%) VO/HBO/WO ( 1%) buitenschools/excursies/evenementen (14%) speciale activiteiten/arrangementen (16%) Totaal 2009: 219 (69%) 97 (31%) 316 (100%) (Bron: Jaarverslag 2009) 7

8 Bezoekersaantallen (Bron: Jaarverslag 2009) -kennis- en informatiecentrum Gelderse Poort- Wie binnen kijkt, ziet buiten meer, zo luidt de slogan van de Kring van Gelderse Bezoekerscentra waar het Natuurmuseum ook toe behoort. De titel van dit beleidsplan is eraan ontleend. Het is niet alleen een statement dat de inrichting en het aanbod van het Natuurmuseum stuurt, het is ook een oproep aan onze bezoekers om erop uit te trekken en zelf te gaan genieten van de natuur en prachtige landschappen in onze regio. -veldles Stadswaard- In 2008 is het Natuurmuseum gestart met het project Struinen door de stadwaard. In nauwe samenwerking met terreinbeheerder Staatsbosbeheer laten we leerlingen in de bovenbouw van het basisonderwijs kennis maken met het natuurontwikkelingsproject dat in de Stadswaard gestalte krijgt. Het VSBfonds, de provincie Gelderland en Staatsbosbeheer steunen dit project met een startsubsidie voor 3 jaar. -lekker buiten- Onder de titel Lekker Buiten! heeft het Natuurmuseum samen met beeldend kunstenaar Marieke Droesen in 2010 een nieuw struinarrangement ontwikkeld. 8

9 De deelnemers trekken erop uit en maken met natuurlijke materialen een kunstwerk in de vrije natuur. Het arrangement kan op verschillende locaties rondom Nijmegen worden uitgevoerd. Het museum onderzoekt nog mogelijkheden om samen met verschillende excursiebureau s meer arrangementen te ontwikkelen. -ontdekkingstochten- De maandelijkse Ontdekkingstochten voor kinderen van 8 12 jaar (in samenwerking met IVN-Nijmegen) blijven een succes. Na enkele jaren van een licht afnemende belangstelling is het deelnemersaantal in 2009 weer gestegen. De inspanning van het museum blijft in dit project beperkt tot ondersteuning bij de organisatie en bij de publiekswerving. -Handel en Wandel- Het project Handel & Wandel is een stadswandeling langs nog aanwezige sporen van de koloniale tijd. Met dit project bereikt het museum jaarlijks ca. 400 leerlingen uit het middelbaar onderwijs. Dit project wordt georganiseerd in samenwerking met het COS- Gelderland. De wandelingen worden begeleid door gidsen van het Gilde. -centrumfunctie- De KNNV-Nijmegen heeft in het museum werkavonden voor de insectenwerkgroep en de plantenwerkgroep. Ook zijn er regelmatig vergaderingen, lezingen of cursussen van o.a. KNNV, NGV/GEA en de Flora- en Faunawerkgroep Gelderse Poort. Het museum fungeert als postadres voor de Vogelwerkgroep Rijk van Nijmegen. Het museum organiseert samen met deze huisgenoten regelmatig bijzondere publieksactivitieiten en excursies. -reizende tentoonstellingen- Het Natuurmuseum Nijmegen heeft in de loop der jaren een grote expertise ontwikkeld wat betreft de organisatie van educatieve activiteiten, zowel voor de eigen instelling als voor andere instellingen. De dienstverlening aan andere instellingen varieert daarbij van de uitleen van enkele losse objecten tot de distributie van reizende tentoonstellingen. De reizende tentoonstellingen zijn erg gewaardeerd bij natuurmusea, bezoekerscentra en milieueducatieve centra in heel Nederland. Er zijn zelfs al enkele malen tentoonstellingen geplaatst in Duitsland en in België. 9

10 -internet: - De ontwikkelingen in informatie- en communicatietechnologie hebben niet alleen gevolgen voor registratie en presentatie van museumcollecties. Ook de mogelijkheden voor publiekswerving voor exposities en activiteiten zijn ongekend. Dat geldt ook voor de uitwisseling van collectiegegevens. De nieuwste ontwikkeling is het interactieve gebruik van websites in de vorm van data-uitwisseling, downloaden van lesmateriaal, virtueel museumbezoek en uitwisseling met PDA s en smartphones. In 2010 is besloten tot vervanging van het ICT-netwerk en het beheer van de centrale server van dit nieuwe systeem uit te besteden aan een professioneel bedrijf (Masc ICT, Nijmegen). Dit nieuwe netwerk wordt in 2010 en 2011 gerealiseerd. Alle locaties en alle werkstations van het museum zijn dan met elkaar verbonden zodat dan goede voorwaarden zijn geschapen voor verdere ontwikkeling van de digitale informatie- en communicatiestructuur van het Natuurmuseum. In juli 2010 is ook een nieuwe website in gebruik genomen, gebaseerd op een opensource CMS-systeem. Deze website is ontwikkeld door een stagiaire van de Hogeschool Arnhem Nijmegen. Daarbij is ook rekening gehouden met het gebruik van social media. In de komende jaren zal het Natuurmuseum deze nieuwe mogelijkheden op ICT-gebied verder moeten verkennen en inzetten in de communicatie met de verschillende doelgroepen. Prestaties : 2008: unieke bezoekers aantal bezoeken aantal pagina s (pageviews) aantal hits bytes 21,40 GB 18,14 GB (Bron: Jaarverslag 2009) Beleid voor de Afdeling Presentatie (exposities en educatieve activiteiten): In de periode is het beleid gericht op: - informatieverstrekking aan en begeleiding van bezoekers van de Gelderse Poort continueren en afstemmen op ontwikkelingen in de Ooyse Schependom; - (kostendekkende) groepsarrangementen ontwikkelen voor doelgroepen die nu nog te weinig het museum bezoeken; 10

11 - de functie als kennis- en informatiecentrum Gelderse Poort versterken; - website actueel houden en mogelijkheden voor een -nieuwsbrief onderzoeken; - aanwezige expertise niet alleen via reizende tentoonstellingen maar ook via andere projecten tot uiting te brengen; - educatieve activiteiten afstemmen op beschikbare capaciteit. Evaluatie streefgetallen beleidsperiode (t/m 2009): bezoekers per jaar => resultaat: gemiddeld bezoekers 350 groepen => resultaat: gemiddeld 432 groepen (2007/2008 incl.bso Struin) Evaluatie beleid voor de Afdeling Presentatie: - de functie als kennis- en informatiecentrum Gelderse Poort is dankzij projecten als Struinen door de stadswaard, Lekker Buiten! en ganzenexcursies duidelijk in beeld gebracht. Dit leidde ook tot meer samenwerking met partijen als Staatsbosbeheer, de Kring van Gelderse Bezoekerscentra en recreatie-ondernemers in het gebied; - het museum anticipeert met haar programma op de realisatie van een nieuw Natuurcentrum Rivieren op de grens van stad en Ooijpoler; - de ontwikkeling van groepsarrangementen is vooralsnog beperkt gebleven tot enkele incidentele ontvangsten in het museum in combinatie met een excursie in de Gelderse Poort; - na jaren van snelle groei van het aantal websitebezoekers blijft het websitebezoek op gelijk niveau. Het bijhouden en vernieuwen van de website vraagt een investering in tijd en middelen die het museum niet beschikbaar heeft. In 2010 wordt de website vernieuwd door een stagiaire van Hogeschool Arnhem Nijmegen. - tot nu toe heeft de krimpende personeelsformatie nog niet geleid tot afname van het aantal activiteiten. Het wordt echter wel steeds moeilijker het groepsbezoek de gewenste deskundige ontvangst te bieden; - de belangstelling van groepen uit de bovenbouw basisonderwijs neemt af; tijdelijke tentoonstellingen met een educatief programma voor de leeftijdscategorie 4-8 jaar blijven populair. Beleidsvoornemens voor de Afdeling Presentatie: - ontwikkeling van een educatief aanbod voor natuur en landschap in onze regio voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs zodat de band met deze doelgroep weer wordt hersteld; - omschakeling van het marketingbeleid van traditionele media naar e-marketing; 11

12 - toepassing van nieuwe media en ICT-technieken in het publiekswerk van het museum; - ontwikkeling van groepsarrangementen in samenwerking met ondernemers in het Gelderse rivierengebied; - samenwerking met vrijwilligersorganisaties op het gebied van natuuronderzoek en natuureducatie. Streefgetallen beleidsperiode : bezoekers per jaar 350 groepen boekingen voor excursies en groepsbezoeken 95% via website/online unieke bezoekers per jaar op website 12

13 4. Documentatiecentrum & NME-uitleenservice Het Natuurmuseum Nijmegen is sinds de opening in 1980 sterk gericht op het toegankelijk maken van de collectie voor educatieve doeleinden, vooral ook voor het natuuronderwijs. Dat werd nog sterker toen alle lesmaterialen van de voormalige schoolbiologe aan het Natuurmuseum werden overgedragen. Inmiddels is de Afdeling Documentatie uitgegroeitd tot een uitgebreide uitleenservice voor educatie op het gebied van natuur, milieu en landschap. -uitgebreide service natuur- en milieueducatie- Sinds 1993 kreeg het documentatiecentrum van de gemeente Nijmegen een centrale rol in beheer en distributie van NME-materialen voor het basisonderwijs. Bij de ondersteuning van het basisonderwijs werkt het museum nauw samen met het Nijmeegs Milieu Educatie Centrum (MEC). Het museum is ook aangesloten bij het de in 2009 opgerichte Vereniging Netwerk van Gelderse NME-centra. Met deze organsaties samen wordt jaarlijks een aanbod vastgesteld waar de scholen op in kunnen tekenen. Daarnaast biedt de uitleenservice van het museum ook ondersteuning aan andere organisaties zoals aan de provincie Gelderland bij de distributie van de GPS-leskist voor de Lingewaard. Uitleen documentatiecentrum NME in 2009: (in aantal weken) Nijmegen: regio/overige: totaal: leskisten leskoffers lespakketten videobanden/cd-roms overige materialen totaal: (82%) (18%) (100%) (Bron: Jaarverslag 2009) -capaciteitsgrenzen bereikt- In de afgelopen jaren is regelmatig gesproken over de wenselijkheid om de NMEservice aan scholen van 40% naar 60% van de Nijmeegse basisscholen uit te breiden (o.a. NME-nota Winterklaar, 2002)). Wegens bezuinigingen is uiteindelijk gekozen voor 13

14 handhaving van NME-diensten voor 40% van de scholen. Omdat de capaciteitsproblemen door bezuinigingen op gesubsidieerde arbeid (ID en WIW) nog verder toenemen, ziet het Natuurmuseum zich genoodzaakt de dienstverlening met circa 30% in te krimpen. Zonder extra middelen is deze maatregel nodig om de kwaliteit en de continuïteit van de aangeboden NME-diensten te kunnen garanderen. -kwaliteitslag- Sinds 1993 ontvangt het Natuurmuseum van de gemeente subsidie voor de NME-service van het documentatiecentrum. Dit budget is ongewijzigd gebleven. De uitleen aan scholen is sindsdien met circa 400% toegenomen. Deze explosieve groei ging ten koste van onderhoud en vernieuwing van NME-materialen. De kwaliteit van het lesmateriaal is met de huidige menskracht en middelen niet op peil te houden. De gemeente Nijmegen heeft daarom voor de periode 2007 t/m 2009 een projectsubsidie beschikbaar gesteld die voor het Natuurmuseum voorziet in een beperkte vergoeding van de materiaalkosten zodat het tempo van vernieuwing en actualisering beperkt is gebleven. -regionale dienstverlening- De gemeenten Heumen, Ubbergen en Millingen aan de Rijn besloten in 2004 tot financiële ondersteuning van de NME-service die het Natuurmuseum verzorgt. Deze toezegging gold voor 3 jaar en was onderdeel van een samenwerkingsovereenkomst met het MEC Nijmegen. Deze overeenkomst is inmiddels twee maal met een periode van 3 jaar verlengd. In 2010 echter heeft de gemeente Millingen a/d Rijn om financiële redenen de overeenkomst op moeten zeggen. Inmiddels lopen er ook besprekingen tussen het MEC Nijmegen en de overkoepelende Milieu en Afvalverwerking Regio Nijmegen (MARN) om voor de gehele regio een NME-service te ontwikkelen. Het is nog niet duidelijk of en hoe het Natuurmuseum daarbij betrokken zal zijn. Beleid voor de Afdeling Documentatie: In de periode is het beleid gericht op: - afstemmen van de dienstverlening van het documentatiecentrum op de beschikbare capaciteit aan menskracht en middelen (ca. 30% krimp); - de kwaliteit van het NME-aanbod weer op peil te brengen. Daartoe zal de overheid verzocht worden de benodigde middelen beschikbaar te stellen. Evaluatie streefgetallen beleidsperiode (t/m 2009): NME-lesmiddelenservice: uitleenweken/jaar => resultaat: uitleenweken/jaar 113 materiaalpakketten per jaar => resultaat: 256 pakketten/jaar uitleen natuurhistorische objecten: 199/jaar => resultaat: 255 objecten/jaar 14

15 Evaluatie beleid voor de Afdeling Documentatie: - dankzij de inzet van tijdelijke Werkervaringsbanen (WEB) en later ook Participatibanen kon de dienstverlening aan het basisonderwijs op gelijk niveau blijven; - de kwaliteit van het NME-aanbod is wel afgenomen door onvoldoende budget en menskracht voor vernieuwing van het aanbod; - binnen het project kwaliteitsslag NME-aanbod (gesubsidieerd door gemeene Nijmegen) was voor het Natuurmuseum onvoldoende budget gereserveerd zodat de kwaliteitsslag helaas beperkt is gebleven; - de noodzakelijke digitalisering van het aanbod en de service is weliswaar in gang gezet maar het ontbrak aan voldoende menskracht om dit op een afdoende niveau te brengen. Beleidsvoornemens voor de Afdeling Documentatie: - herstructureren NME-uitleenservice met focus op lesmiddelen die zich richten op natuur en landschap in de regio - aftemming lesmiddelen op andere educatieve activiteiten in het Natuurmuseum (o.a. veldles Struinen door de Stadswaard, nog te onwikkelen museumles Ice Age over pleistocene vondsten in het rivierengebied) - optimaliseren van NME-service via internet (en dus afname aantal fysieke handelingen met lesmaterialen) - ontwikkelen aanbod voor digiborden - herstellen evenwicht tussen omvang dienstverlening en beschikbare menskracht Streefgetallen beleidsperiode : uitleen NME-lesmateriaal: uitleenweken per jaar 150 materiaalpakketten per jaar uitleen natuurhistorische objecten: 250 objecten/jaar 15

16 5. Het museum als bedrijf Het Natuurmuseum Nijmegen is een complex bedrijf. Het museum opereert op het grensvlak van de beleidsterreinen natuur en cultuur. De publiektaken omvatten zowel natuuronderwijs en voorlichting als ook meer recreatief entertainment. Achter de schermen heeft het museum te maken met maar liefst 4 verschillende regelingen voor arbeidsvoorwaarden, een reeks subsidieverleners met allemaal eigen procedures, een veelvoud aan vergunningen en ontheffingen die nodig zijn voor de exploitatie van een museumpand, etc., etc. Wie een tijdje meedraait in een museumbedrijf, komt al snel tot de ontdekking dat musea veelzijdige bedrijven zijn die vragen om een professionele, efficiënte bedrijfsvoering. -afdeling bedrijfsvoering- Alle taken die niet rechtstreeks met collectiebeheer of met de organisatie en uitvoering van publiekstaken hebben te maken, zijn ondergebracht bij de Afdeling Bedrijfsvoering. Deze afdeling is verantwoordelijk voor alle ondersteunende taken zoals het beheer van de gebouwen en installaties, de museumwinkel, de museumbalie, personele zaken, de administratie, het computernetwerk, het beheer van de website en de algemene promotie van het Natuurmuseum. -huisvesting museum en collectie- Zowel in het collectiebeheer als bij de uitvoering van de verschillende publiekstaken stagneerden ontwikkelingen door gebrek aan ruimte. In de periode is daarom extra opslag- en atelierruimte gehuurd (ca. 90 m2) zodat in de dependance aan de 3 e Walstraat ruimte kwam voor ruimtelijke scheiding van beheersfuncties en het creëren van een afgesloten, hoogwaardige depotruimte. Ook is gewerkt aan een betere klimaatbeheersing in depot-, kantoor- en publieksruimtes. Deze voldoet echter nog steeds niet aan geldende normen. Dat geldt zowel voor de richtlijnen van het Instituut Collectiebeheer Nederland voor een verantwoord beheer van natuurhistorische objecten, als voor de normen op het gebied van arbeidsomstandigheden en voor ruimtes waar publiek wordt ontvangen. In 2009/2010 is een verbeterplan opgesteld maar vooralsnog ontbreken financiering en toestemming van de pandeigenaar (gemeente Nijmegen). -ICT/automatisering- Ontwikkeling en onderhoud van het ICT-netwerk komen geheel voor rekening van de systeembeheerder die is aangesteld in het kader van de ID-regeling. Dat geldt ook voor ontwikkeling, onderhoud en innovaties van de website. Het Natuurmuseum wordt steeds meer geconfronteerd met de beperkingen van deze constructie. In 2010 is aan een 16

17 extern ICT-bedrijf opdracht gegeven om te onderzoeken hoe en tegen welke kosten een professioneel ICT-netwerk te realiseren is. -RI&E en Veilgheidsnetwerk Gelders Erfgoed- In de beleidsperiode is de verplichte Risico-Inventarisatie & -Evaluatie (RI&E) geactualiseerd. Het Plan van Aanpak voor het oplossen van nog geconstateerde knelpunten is met de Arbo-dienst besproken en de meeste urgente knelpunten zijn inmiddels opgelost. Ook het aantal BHV-ers is inmiddels op het aanbevolen niveau. Sinds 2008 is het Natuurmuseum Nijmegen ook aangesloten bij het Veiligheidsnetwerk Gelders Erfgoed waarbij verschillende collega-instellingen zijn aangesloten. -Natuurcentrum Rivieren- In juli 2005 besloot de Nijmeegse gemeenteraad tot het laten verrichten van een haalbaarheidsonderzoek naar de mogelijke verhuizing van het Natuurmuseum naar de Ooyse Schependom ( Plan Ooypoort ). Onder leiding van de gemeente Nijmegen is inmiddels een stuurgroep actief die zich inzet voor realisatie van een nieuw Natuurcentrum Rvivieren op de grens van stad en Ooijpolder. In de stuurgroep zijn naast het Natuurmuseum ook Staatsbosbeheer, MEC Nijmegen en IVN-Nijmegen vertegenwoordigd. -samenwerking- Het beleid van het Natuurmuseum is erop gericht zoveel mogelijk activiteiten samen met collega-instellingen te realiseren en om optimaal gebruik te maken van de ondersteuningsmogelijkheden van branche-organisaties en samenwerkingsverbanden. Beleid voor de Afdeling Bedrijfsvoering: In de periode is het beleid gericht op: - (gebouw) renovatie collectiedepot + klimaatbeheersing in museum - (gebouw) oplossing ruimtegebrek/onderzoek Plan Ooypoort - (marketing & PR) promotie Natuurmuseum via arrangementen. Evaluatie beleid voor de Afdeling Bedrijfsvoering: - extra depotruimte in Gorterplaats 34A (ca. 90 m2); - depot 3 e Walstraat in eigen beheer geheel gerenoveerd - klimaatbeheersingsplan voor museumpand opgesteld - e-marketingplan opgesteld - opdracht verleend aan Mask-ICT voor quick-scan van museumnetwerk - vernieuwing website geïnitieerd via stage-opdracht bij HAN 17

18 Beleidoornemens voor de Afdeling Bedrijfsvoering: - afstemming bedrijfsvoering op afbouw gesubsidieerde banen ( o.a. ID en WIW) - implementatie van het nieuwe ICT-netwerk - modernisering van communicatie- en marketingtechnieken - introductie van duurzame, klimaatvriendelijke apparatuur en installaties - financiering ICT-kosten door besparing op traditionele technieken en methodes - voortzetting participatie in de projectgroep Natuurcentrum Rivieren - intensievere samenwerking met partners in deze projectgroep (zoals de veldles Struinen door de Stadswaard die in samenwerking met Staatsbosbeheer wordt georganiseerd en de maandelijkse Ontdekkingstochten met het IVN-Nijmegn). Overzicht lidmaatschappen en overleg in 2009: Museaal: Stichting Natuurhistorische Collecties Nederland i.o. Nederlandse Museumvereniging Nederlandse Federatie van Vrienden van Musea Stichting Gelders Erfgoed Natuur- en milieueducatie / natuurgerichte recreatie: Stichting Gelderse Milieufederatie NME-Gelders Overleg en Samenwerking (NME-GOS) Vereniging Netwerk NME-centra in Gelderland Gemeentelijk Educatie-Overleg (GEO) Kring Gelderse Bezoekerscentra / Netwerk Bezoekerscentra Nederland (Bron: Jaarverslag 2009) 18

19 6. Financieel beleid Net als de meeste musea in ons land is ook het Natuurmuseum Nijmegen sterk afhankelijk van overheidssubsidies die de overheid betaalt voor de maatschappelijke diensten die het museum levert. Voor het Natuurmuseum ligt de belangrijkste financiële basis in de budgetsubsidie die de gemeente Nijmegen jaarlijks betaalt voor de prestaties die het museum levert op het gebied van collectiebeheer, natuureducatie en ondersteuning van scholen op het gebied van natuur- en milieueducatie. Daarnaast ontvangt het Natuurmuseum regelmatig projectsubsidies van andere overheden of particuliere fondsen voor conrete projecten. De eigen inkomsten uit de exploitatie van het museum en het leveren van andere diensten bedragen ca % van de jaarlijkse exploitatiesom. -afbouw gesubsidieerde banen- Het Natuurmuseum is in de loop der jaren uitgegroeid tot een professionele organisatie met een eveneens professioneel financieel beleid. Dit is mede te danken aan de inschakeling van ID-banen die sinds 1995 een belangrijk deel van de publiekstaken voor hun rekening nemen. Sinds invoering van de Wet Werk en Inkomen in 2003 is er sprake van afbouw van deze ID-regeling. Het nieuwste collegeakkoord van de gemeente Nijmegen gaat uit van modernisering van de gesubsidieerde arbeid en volledige afbouw van de oude vormen van gesubsidieerde arbeid (ID, WIW en Participatiebanen). Dit moet worden uitgevoerd in de periode t/m Het Natuurmuseum staat dus voor de uitdaging om in de komende jaren een structurele oplossing te vinden voor de afbouw van gesubsidieerde banen die 70% van de personeelsformatie vormen. -eploitatietekort- Sinds de gemeente Nijmegen in 1996 de budgetfinanciering invoerde is het Natuurmuseum zelf verantwoordelijk voor onderhoud en investeringen. De ruimte voor financiering daarvan moet binnen de eigen begroting worden gevonden. Jaarlijks is een bedrag van ,- nodig. Het museum is er nog steeds niet in geslaagd om voldoende dekking voor dit bedrag te realiseren. Onderhoud en investeringen blijven nu achter bij hetgeen nodig is om inboedel en presentaties op peil te houden. Zonder structurele verhoging van subsidies en/of eigen inkomsten zal deze situatie niet veranderen. -eigen inkomsten uit entree- Op basis van publieksonderzoek en vergelijking van tarieven binnen de museumbranche zijn de afgelopen jaren verschillende aanpassingen van entreeprijzen en andere tarieven doorgevoerd. Dit beleid zal worden voortgezet. De laatste verhoging van de 19

20 entreeprzijzen vond plaats in Dit gebeurde nadat de aangekondigde gratis toegang voor kinderen niet haalbaar bleek. De tarieven voor educatieve diensten aan scholen worden jaarlijks volgens gemeentelijke richtlijnen geïndexeerd. Het Natuurmuseum kan hier dus geen zelfstandig prijsbeleid voeren. -museumwinkel- In de afgelopen jaren zijn de inkomsten uit de museumwinkel afgenomen. Dit was vooral te wijten aan de gewijzigde verkoopstrategie van bekende natuurorganisaties als Natuurmonumenten, Vogelbescherming en de KNNV. Deze organisaties zijn gestopt met de verkoop van artikelen via groene winkels, waartoe het Natuurmuseum ook werd gerekend. In de komende beleidsperiode moet worden bekeken hoe de inkomsten uit de museumwinkel weer kunnen toenemen. Ook wordt onderzocht of het opzetten van een groene webwinkel zinvol is. -inkomsten uit dienstverlening: reizende tentoonstellingen- Door ons verouderd aanbod van reizende tentoonstellingen en krimpende budgetten bij instellingen voor natuur- en milieueducatie staan de inkomsten uit verhuur van deze tentoonstellingen onder druk. Door de afbouw van ID-banen slaagt het museum er niet in het aanbod te vernieuwen. Het Natuurmuseum blijft de komende periode doorgaan met productie en distributie van reizende tentoonstellingen, maar er moet rekening mee worden gehouden dat deze inkomsten beperkt zullen blijven. -inkomsten uit dienstverlening: educatieve diensten- Voor de uitleen van lesmaterialen aan Nijmeegse scholen ontvangt het Natuurmuseum een vergoeding uit het declaratiefonds NME van de gemeente Nijmegen. Scholen uit andere gemeenten betalen deze vergoeding rechtstreeks aan het museum. Daarnaast ontvangt het Natuurmuseum (via contractpartner MEC Nijmegen) van de gemeenten Heumen, Millingen a/d Rijn, Ubbergen en Mook een vergoeding van 0,10 per inwoner voor geleverde educatieve materialen. Voortzetting van deze dienstverlening aan randgemeenten na het schooljaar 2010/2011 is echter donzeker geworden, hetzij door financiële tekorten bij randgemeenten, hetzij door gewijzigd beleid. Omdat de tarieven voor onze schoolexcursies niet kostendekkend zijn, is in 2010 gestart met een tweetal projecten ( Veldles Stadswaard en Lekker Buiten! ) waarbij het Natuurmuseum rechtstreeks met de scholen prijsafspraken maakt. 20