Docentenhandleiding bij de cd-rom Arbo en Hygiëne

Transcriptie

1 Docentenhandleiding bij de cd-rom Arbo en Hygiëne Leerpakket voor de opleiding haarverzorging SLO nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling

2

3 Docentenhandleiding bij de cd-rom Arbo en Hygiëne Leerpakket voor de opleiding haarverzorging SLO nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling Bedrijfstakgroep ksv Kappen, Schoonheidsverzorging, Voetverzorging

4 Colofon 2007 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze handleiding en de cd-rom mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door druk, fotokopie, opnamen, of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze docentenhandleiding bij het leerpakket Arbo en hygiëne is samengesteld door: Elske Hebing, mede-auteur van het leerpakket Arbo en hygiëne en tot voor kort docent van de school voor Uiterlijke Verzorging van het regionaal opleidingen centrum Rijn IJssel te Arnhem Eindredactie: Gert van den Brink en Martin Klein Tank, SLO, Enschede Foto s: Jan Schartman Fotografie, Enschede Cees Elzenga Fotografie, Enschede Ontwerp: AXIS media-ontwerpers, Enschede Opdrachtgever voor het maken van deze handleiding is de bedrijfstakgroep Kappen, Schoonheidsverzorging en Voetverzorging (btg KSV). De verspreiding naar roc s (opleidingen haarverzorging) vindt plaats door het secretariaat van de btg KSV. Vragen over deze verspreiding kunt u richten aan: MBO Raad / secretariaat btg KSV T.a.v. mevrouw J.P. (Jordana) Donker Postbus AD De Bilt T: E: j.donker@mboraad.nl

5 Inhoud 1 Voorbeelduitwerkingen van de opdrachten uit het leerpakket 6 In dit onderdeel vindt u aanwijzingen voor het werken aan de onderwerpen en een voorbeeldmatige uitwerking van de opdrachten uit het leerpakket. De uitwerkingen van de opdrachten hebben als doel de docent een beeld te geven van wat er met de opdracht wordt bedoeld. 1.1 Onderwerp: Onderhoud en hygiëne Onderwerp: Lichamelijke belasting Onderwerp: Psychische belasting Onderwerp: Bij ziekte Onderwerp: Ongelukken in de kapsalon Onderwerp: Werken met cosmetica Onderwerp: Werken in de kapsalon Onderwerp: De inrichting van de kapsalon De eindopdracht, een RI&E 44 2 Opmerkingen bij het werken met het leerpakket 49 Over het inplannen van het leerpakket, het starten met het programma, het werken ermee in de praktijk, de mogelijkheden van voortgangsregistratie en het aanpassen van de inhoud van het pakket. 3 Toelichting op het leerpakket 57 Wat biedt het leerpakket Arbo en hygiëne en hoe is de leerstof opgebouwd? Informatie van de cd-rom. Bijlagen: Aftekenlijst Inhoud leerpakket Arbo en hygiëne 63 Scoreformulier Instaptest leerpakket Arbo en hygiëne 70

6

7 Inleiding Arbo en hygiëne is een multimediaal interactief leerpakket op cd-rom tot stand gekomen in samenwerking tussen BTG-KSV en SLO. Door middel van rijk geïllustreerde stukjes informatie, die omgeven zijn met vragen en opdrachten, kunnen deelnemers werken aan een basis voor Arbo en hygiëne. Dit gaat aan de computer, maar er zijn ook opdrachten die in de praktijksituatie moeten worden uitgevoerd. Als eindopdracht van het pakket gaan de deelnemers aan de slag met een Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E). In de oorspronkelijke handleiding bij de cd-rom zijn al enkele tips gegeven over het gebruik van het leerpakket. Deze docentenhandleiding biedt meer praktische tips en gebruiksmogelijkheden. Daarnaast worden ervaringen uit de praktijk beschreven en zijn er voorbeeldmatige uitwerkingen. Zo kunt u als docent een beeld krijgen hoe u met het leerpakket in de praktijk aan de slag kunt. De deelnemers kunnen in principe zonder hulp van een docent met het pakket werken en zich de leerstof eigen maken. Afhankelijk van de onderdelen die de deelnemer doorneemt en de tijdsduur van praktijkopdrachten, geldt een studielast van ongeveer 40 uur. Het leerpakket Arbo en hygiëne sluit aan bij het Kwalificatiedossier Kapper Met het leerpakket wordt door de deelnemers gewerkt aan de kerntaken en de beroepscompetenties. Met name wat betreft: hygiënisch en milieubewust werken (beroepscompetentie 16), het zorg dragen voor kwaliteit (beroepscompetentie 17) en kwaliteit-, veiligheid-, arbo- milieubeleid ontwikkelen en borgen (beroepscompetentie 32). Deze handleiding volgt een voorbeeldgebruik van het leerpakket op een opleiding in Arnhem. Naast algemene tips en aanwijzingen zijn ook tips en bevindingen van de docenten opgenomen. We hopen dat deze handleiding bijdraagt aan een optimale inzet van het leerpakket.

8 1 Voorbeelduitwerkingen van de opdrachten In dit onderdeel vindt u aanwijzingen voor het werken aan de onderwerpen en een voorbeeldmatige uitwerking van de opdrachten uit het leerpakket. TIP: De uitwerkingen van de opdrachten hebben als doel de docent een beeld te geven van wat er met de opdracht wordt bedoeld. Er worden mogelijke antwoorden gegeven en niet dé antwoorden. Ze moeten dan ook als zodanig worden beschouwd! 1.1 Onderwerp: Onderhoud en hygiëne Om plezierig en veilig je werk te doen, is een goede hygiëne belangrijk. De kapsalon moet schoon zijn. Dat geldt voor de wachthoek en de behandelruimte, maar ook voor de ruiten, het sanitair en de chemiehoek. Ook moeten de apparaten en materialen die je gebruikt goed schoon zijn. En natuurlijk is persoonlijke hygiëne belangrijk. Hierover gaat dit onderwerp Leerdoelen De deelnemer leert bij dit onderwerp: het belang aangeven van hygiëne in de kapsalon met betrekking tot de uitstraling, de veiligheid en de gezondheid; het belang aangeven van een goede persoonlijke hygiëne met betrekking tot de gezichts- en haarverzorging, de verzorging en bescherming van de handen en voeten; het belang van goed schoeisel aangeven en criteria noemen waaraan schoeisel en bedrijfskleding moeten voldoen; eigenschappen en toepassingen opnoemen van reinigings- en onderhoudsproducten voor de verschillende objecten en ruimtes in een kapsalon; aangeven met welke technieken verschillende objecten en ruimtes in een kapsalon kunnen worden schoongemaakt en hoe deze technieken veilig, hygiënisch en verant woord kunnen worden toegepast; aangeven welke schoonmaakmaterialen in relatie met schoonmaaktechnieken en producten het meest geschikt zijn voor het reinigen van objecten en ruimtes in de kapsalon; aangeven welke schoonmaakfrequentie noodzakelijk is voor het reinigen van objecten en ruimtes in de kapsalon; aangeven wanneer en hoe de verschillende gereedschappen en materialen in de kapsalon moeten worden gereinigd; het begrip desinfecteren omschrijven en het verschil met steriliseren aangeven; aangeven wanneer instrumenten, materialen en oppervlakken in de kapsalon gedesinfecteerd moeten worden; verschillende desinfecteermethoden benoemen; aangeven op welke manier en met welke product instrumenten, materialen en oppervlakken kunnen worden gedesinfecteerd; benoemen wanneer, waarmee en hoe de huid gedesinfecteerd kan worden.

9 1.1.2 Aanwijzingen Start gezamenlijk met het onderwerp. Bespreek vooraf globaal waarom we schoonmaken, welke soorten hygiëne we kennen en bespreekt de opdracht die de deelnemers hiervoor moeten maken. Laat de deelnemers alles wat ze bekeken hebben afvinken! TIP: Om het geleerde in de praktijk te brengen is het na het doorwerken van dit onderdeel de bedoeling dat deelnemers de lokalen op en top schoonmaken volgens de regels van de school/docent. De praktijkdocent zal dus tijdens het schoonmaken goed moeten opletten en tips moeten aanreiken. Vervolgens moeten er twee opdrachten worden gemaakt. Voorbeelden van wat er ongeveer allemaal in moet komen, vindt u bij de opdrachtuitwerking in de volgende paragraaf. Bij de meeste opdrachten moet een document in MsWord worden geopend. In deze documenten kan de deelnemer de vragen uit de opdrachten beantwoorden. De deelnemer moet het opdrachtdocument in Word onder een andere naam opslaan op een eigen locatie (eigen account). Laat de eigen opdrachtdocumenten opslaan in een nieuwe map. TIP: Zorg dat de deelnemers in de bestandsnaam van het Worddocument duidelijk de naam van de opdracht en het onderwerp vermelden. Zo kan het document eenvoudig worden terug gevonden. Zo word de eerste opdracht bijvoorbeeld op de eigen locatie van de deelnemer bewaard in een nieuwe map Arbo en hygiëne met de naam: Onderhoud en hygiëne - Een stukje voor de nieuwsbrief.doc Na het afsluiten van het programma Word, komt de deelnemer automatisch terug in het leerpakket. Tussentijds wisselen van het Worddocument naar het leerpakket en terug kan met de toets combinatie <Alt> en <Tab> of via de Windowsbalk als deze in beeld is. Laat de deelnemers de resultaten van de test bij Persoonlijke hygiëne en bij Reinigen van de kapsalon op de afvinklijst bijschrijven. Laat de vragen over desinfecteren en het reinigen opschrijven en bij hun aantekeningen voegen.

10 1.1.3 Opdracht: Waarom moet een kapsalon schoon zijn? Arbo en hygiëne Onderhoud en hygiëne: Belang van hygiëne Een stukje voor de nieuwsbrief Je gaat een stukje schrijven voor de interne nieuwsbrief van kapsalon Hair. Informeer je collega s hierin over het belang van opruimen en schoonhouden (de hygiëne) in een kapsalon. Gebruik in je stukje de volgende elementen: - uitstraling van de salon - veiligheid - gezondheid Zorg dat je eerst goed geïnformeerd bent en de informatiebronnen op de computer hebt bekeken. Gebruik de aantekeningen die je hiervan hebt gemaakt. Type je stukje in het vak. (Je kunt ook dit document eerst afdrukken en je oplossing in het vak schrijven.) Bewaar het document in je eigen map of schijf. Print de opdracht en laat deze controleren en aftekenen door de docent.

11 Beste collega s, Tijdens ons laatste overleg hebben we met elkaar afgesproken dat één van ons zou proberen om onze salon objectief (met de ogen van een klant) te bekijken. We wilden graag weten of klanten onze salon aantrekkelijk vinden, schoon, helder en met een frisse uitstraling. Komt het personeel fris en energiek over enz, enz. Nou dat hebben we gedaan. Samen met de baas heb ik een lijst met vragen gemaakt en ik heb een paar vaste en nieuwe klanten vooraf gevraagd of ze tijd en zin hadden om de vragen te beantwoorden. Wat blijkt: Ze vonden allemaal dat we een gezellige salon hadden. Ze konden merken dat we op een hartelijke manier met elkaar omgingen. Als er iets bijzonders was met iemand, dan toonden we interesse en we waren erg betrokken met het wel en wee van onze klanten. Ze vonden het vaak wel rommelig en een paar dames vonden dat we de plintjes wel eens extra mochten doen. Ze bood zich zelfs aan om de lampjes overal eens flink te soppen. Nou, dat lijkt ons niet zo verstandig in verband met de elektriciteit, maar het zegt wel wat. We hebben de volgende opletpunten voor ons zelf er uit kunnen halen: 1 x per maand gaat iemand met een sopje langs alle plinten. 1x per maand worden alle voegen van de plavuizen met chloor geschrobd. Elke dag worden regelmatig alle vuile kopjes weggehaald en tussendoor wordt minstens één keer een doekje over de toiletjes van de klanten gehaald. De wachthoek moet een aantal keren per dag even opgeruimd worden. Denk aan de asbakken. Aan het eind van de dag moeten de spiegels helder worden gemaakt. De toiletten moeten regelmatig worden geïnspecteerd. Laat geen handdoeken rondslingeren. Wijs elkaar met een knipoog naar de rommel. Laat de klanten niet merken dat we daar soms met elkaar over kibbelen. Punt twee: We vinden dat we ons zelf wel wat meer kunnen optuigen: Doe s morgens je haar. We gaan elke maand een Haaravond organiseren zodat iedereen regelmatig een kleurtje krijgt en een nieuwe coupe. Het is belangrijk dat klanten zien dat we gek zijn op mode en graag het goede voorbeeld geven. Verzorg je make-up goed. Het hoeft niet veel te zijn, maar wel mooi. Verzorg je handen goed. Gebruik de handcrème die er staat meerdere malen per dag. Binnenkort wordt de kapsalon in een ander kleurtje geverfd. Ook de uitstraling van de salon doet mee in het beeld van de klant. We willen graag een moderne vrolijke salon zijn, we willen de toon aangeven in de mode. De komende tijd gaan we ons meer bezighouden met de wasbehandeling. Er komt een kortingsactie voor haarmaskers met bijbehorende massages. We gaan onze klanten voorlichting geven over het wassen met de bijbehorende thuisverzorging. Waarom? De hygiëne van ons en onze klanten begint bij de wasbak. Ziektekiemen mogen bij ons geen kans krijgen. De handdoeken worden regelmatig vanuit de wasmanden naar de wasmachine gebracht. Gebruik nooit een handdoek twee keer. Pak voor elke nek-uitscheer-behandeling een nieuw mesje. Wanneer je een wondje hebt toegebracht, pak je een pleistertje. Laat geen bloed zichtbaar op een watje ergens rondslingeren. Was goed je handen. En., zeg netjes sorry. Het kan gebeuren. Ruim elke keer de föhn op. Denk aan de snoeren van de tondeuse. Kijk de code van de kapper eens door, die hangt in de personeelsruimte. Dan weet je welke wettelijke eisen er zijn voor onderhoud en veiligheid. Nu hoeven we alleen nog af te spreken wie wat gaat doen de komende tijd. Dan gaan we op ons volgend overleg kijken of het allemaal is gelukt en wat we misschien nog meer kunnen veranderen in positieve zin. Groetjes van het Hygiëneteam(pje).

12 1.1.4 Wat is passende bedrijfskleding? TIP:Bij deze opdracht is het handig om de deelnemers meteen naar te laten gaan. Ook bij bijv. webwinkels als Wehkamp kan leuke kleding worden gekopieerd en in deze opdracht worden geplaatst. Zie plaatje 3 bij de voorbeelduitwerking hierna. Arbo en hygiëne Onderhoud en hygiëne: persoonlijke hygiëne Wat is passende bedrijfkleding? Opdracht: Zoek op internet of in de mediatheek informatie over bedrijfskleding. Internetadressen: Internet browser Beschrijf wat je goed en wat je minder goed aan deze bedrijfskleding vindt. Beantwoord hierbij de onderstaande vragen. Laat de opdracht beoordelen en aftekenen door de docent. 10

13 Plaatje 1 Plaatje 2 Plaatje 3a Plaatje 3b Plaatje 3c Heeft de kleding een goede pasvorm? Heeft de kleding een moderne uitstraling? Welke sfeer geeft de kleding aan de kapsalon? Is het materiaal slijtvast? Is het materiaal makkelijk te onderhouden? Plaatje 1 = ja Plaatje 2 = ja Plaatje 3 = nee Plaatje 1 = ja Plaatje 2 = ja Plaatje 3 = ja Plaatje 1 = netheid Plaatje 2 = stoer, mannelijk Plaatje 3 = modern, hip Plaatje 1 = Ja, speciale bedrijfskleding Plaatje 2 = Ja, speciale bedrijfskleding Plaatje 3 = Nee, gewoon katoen Plaatje 1 = ja Plaatje 2 = ja Plaatje 3 = ja 11

14 1.2 Onderwerp: Lichamelijke belasting Als kapper sta je veel en vaak in bepaalde houdingen. Om te zorgen dat je lichaam daar geen last van krijgt, moet je goed opletten hoe je lichaam belast wordt. Hierover gaat dit onderwerp. Aan de orde komt wat een juiste lichaamshouding is tijdens het werk en het gebruik van kappersfiets en pompstoel Leerdoelen De deelnemer leert bij dit onderwerp: risicovolle lichaamshoudingen tijdens het werk benoemen; preventieve maatregelen benoemen met betrekking tot lichaamshouding, schoeisel, afwisseling in werk en pauzes om te voorkomen dat lichamelijk letsel ontstaat; benoemen aan welke eisen de pompstoel en kappersfiets moeten voldoen om bij te dragen aan een verantwoorde lichaamshouding; het begrip ergonomie omschrijven en het belang ervan op de werkplek aangeven Aanwijzigingen Bespreek voordat u de deelnemers met het onderwerp Lichamelijke belasting laat beginnen klassikaal hoe je als kapper goed moet staan. Wat is een goede en verantwoorde houding? Wanneer krijg je snel klachten? Hoe erg kunnen deze klachten worden? Hoe moet je klachten voorkomen? Denk aan het laag werken met je schouders, het uitstappen bij de wasbak, de vorm van je rug, het gebruik van de kappersfiets samen met de pompstoel. 2/3 Deel van je voet leunt op de voorvoet, 1/3 op de hiel. Praat over goed schoeisel. Doe de houdingen voor en laat de deelnemers meepraten. Bij dit onderwerp wordt gebruik gemaakt van de video Kromme zaken. Als de installatie van het leerpakket en de cd-rom met deze video juist heeft plaatsgevonden, kan de video worden gestart vanuit het leerpakket. Zo niet dan kan met de toets < > het startmenu van Windows worden opgeroepen om van daaruit Kromme zaken te starten. TIP: Controleer vooraf of de video van de cd-rom Kromme zaken op de computers beschikbaar is. Dit voorkomt vervelende verrassingen tijdens de les. 12

15 1.2.3 Opdracht: Welke aandachtspunten heb je voor Esther? Arbo en hygiëne Lichamelijke belasting: houding, kappersfiets en pompstoel Langdurig staan en werken boven schouderhoogte Maak deze opdracht samen met een mededeelnemer. Je werkt in een kapsalon samen met zes collega s. Op een woensdagavond is er een werkoverleg gepland. Eén van jouw collega s, Esther, vertelt aan jullie dat ze veel last had van haar rug en schouders. Zolang zij zich kan herinneren, heeft ze elk jaar wel eens klachten over haar rug en schouders. Maar ze heeft gelukkig goede begeleiding van haar huisarts en een fysiotherapeut die de klachten behandelen met medicijnen en fysiotherapie. Dat wil zeggen: het gaat op dit moment naar omstandigheden redelijk goed. En dat wil ze graag zo houden. Daarom heeft zij in overleg met jullie werkgever de volgende opdracht bedacht. Opdracht: Schrijf achter alle voorkomende werkzaamheden die hieronder in het schema staan hoe Esther kan voorkomen dat haar rug en haar schouders onnodig belast worden. (Esther is allround Kapper) Natuurlijk zijn dit ook goede tips voor jullie als haar collega s! Laat de opdracht beoordelen en aftekenen door de docent. 13

16 Werkzaamheden Esther 1 (voorbeeld) Knippen en snijden Bijzonderheden en aandachtspunten voor Esther (voorbeeld) Zorg dat je de kappersfiets gebruikt op momenten dat dit kan. Zorg dat je je armen niet boven schouderhoogte houdt. Draag goede schoenen met een stevige hak, niet hoger dan 4 cm. 2 Wassen en spoelen Ga ook aan de zijkant van de wasbak staan. Stap uit met je been. Houd de ruggenwervel zoveel mogelijk in de S-vorm. Druk een opgerolde handdoek tegen je buik. Hierdoor duw je je rug rechter. Laat kleine klanten op een verhoging zitten 3 Föhnen Laat de klant laag zitten. Draai het mondstuk van de föhn in pistoolstand. Hierdoor kun je vaak de schouders laag houden. Droog het haar goed voor, zodat je niet lang hoeft te föhnen. 4 Permanenten Leer onderhands wikkelen. Laat lang haar zoveel mogelijk door anderen wikkelen, dit duurt vrij lang en vergt erg veel van je armen. Of wikkel met z n tweeën. 5 Kleuren Laat de klant laag zitten. Gebruik goed de pompstoel zodra je in de nek gaat opbrengen. 6 Blonderen Laat de klant laag zitten. Gebruik goed de pompstoel zodra je in de nek gaat opbrengen. 7 Vlechten en opsteken Laat de klant laag zitten. Wanneer nodig laat je de klant staan. 8 Watergolven inleggen en opkammen 9 Omvormen van haar met warmteapparatuur Wanneer je in de nek gaat bouchleren, pak je de kappersfiets. Pas op dat je niet met je armen omhoog gaat werken. Langdurige behandelingen met bijvoorbeeld het wafelijzer op lang haar kun je beter niet doen. Het vergt te veel van je spieren. En..., maar dat geldt voor iedereen: Neem regelmatig een kleine pauze en rek en strek je spiertjes regelmatig. 10 Schoonmaken Let op je bewegingen: op tijd door de knieën gaan. Doe de emmers halfvol. Je moet juist de hele dag door zoveel mogelijk wisselen in je werk. Af en toe bukken, dweilen of spinnenwebjes raggen kan voor je lichaam geen kwaad. 11 Adviseren / telefoneren / afrekenen Wanneer je aan het eind van de dag aangeeft dat je even moet rusten, kun je prima de receptie bemensen. Hierdoor zul je je spieren niet overbelasten. Rechtop zitten op een goede bureaustoel if... op een kappersfietsje 14

17 1.3 Onderwerp: Psychische belasting Kapper zijn kan ook psychisch belastend zijn. Als de werkdruk erg hoog is of de verhouding met je baas of collega s niet plezierig is. Hierover gaat dit onderwerp. Aan de orde komen mogelijke psychische problemen en wat je daaraan kunt doen. Vooral wordt aandacht besteed hoe je dit kunt voorkomen Leerdoelen De deelnemer leert bij dit onderwerp: het begrip ongewenst gedrag omschrijven met betrekking tot het ontstaan en voortbestaan, en de gevolgen ervan voor het slachtoffer; maatregelen benoemen die het slachtoffer kan nemen om ongewenst gedrag aan de kaak te stellen; de gevolgen voor het bedrijf aangeven van ongewenst gedrag tegenover een werknemer; kenmerken van een bedrijfsorganisatie geven die ongewenst gedrag in de hand kunnen werken; aangeven welke maatregelen het bedrijf kan nemen en welke verplichtingen de werkgever heeft om ongewenst gedrag binnen het bedrijf te voorkomen; kenmerken en oorzaken van stress en burn-out benoemen; enkele punten aangeven die kunnen helpen bij het voorkomen van stress en burn-out Aanwijzingen Lees bij de inleiding samen met de deelnemers wat de doelen zijn. Bespreek met de groep: wie heeft al eens te maken gehad met ongewenst gedrag? Betrof het jezelf of iemand anders? Wat werd er toen gedaan? Zie je die persoon nog wel eens? Zou je durven vragen hoe het nu met haar/hem gaat? Komt het hier op school ook voor? Wat zou je nu, op dit moment er mee doen? Wijs de deelnemers op de informatieknop bij ongewenst gedrag. Daarna kunnen ze de opdracht pas goed maken. TIP: Laat de deelnemers voor meer informatie op internet zoeken op pesten op het werk of ongewenst gedrag, bijv. via GOOGLE. ( pesten/ antwoord-pesten.html) 15

18 1.3.3 Opdracht: Ik stond erbij en keek ernaar? Arbo en hygiëne Psychische belasting: ongewenst gedrag, stress en burn-out Je hebt de informatie gelezen over Ongewenst gedrag. Maak deze opdracht samen met een mededeelnemer. Opdracht: Bespreek de antwoorden op de onderstaande vragen. Schrijf de antwoorden beknopt op. Laat de opdracht beoordelen en aftekenen door de docent. 16

19 1. Wat is ongewenst gedrag? Vijandig, intimiderend gedrag naar één en dezelfde persoon toe. De persoon verweert zich niet. Je ziet dat het hem/haar raakt. 2. Hoe herken je ongewenst gedrag? Het slachtoffer wordt stil, terneergeslagen. De grapjes gaan altijd over dezelfde persoon. Sommigen doen mee omdat ze misschien bang zijn om ook slachtoffer te worden. De groep wordt steeds groter. 3. Wie zijn de slachtoffers? Mensen die afwijken met huidskleur, kleding, smaak. Mensen met een handicap. Mensen die niet voor zichzelf kunnen opkomen. 4. Hoe kan ongewenst gedrag ontstaan? Het heeft te maken met macht. De een wil macht over de ander. Omdat het slachtoffer bedreigd wordt en bang is voor meer, durft deze niets te zeggen. En hij/zij schaamt zich dat het hem/haar overkomt. Dus het gaat door en wordt steeds erger. 5. Welke werkomstandigheden binnen een bedrijf kunnen ervoor zorgen dat ongewenst gedrag ontstaat? Soms kan de leidinggevende de aanrichter zijn. Gebrek aan inzicht of scholing. Er kan een onveilige situatie ontstaan op het bedrijf, omdat er gebrek is aan leiding. Het kan zijn dat er geen gezamenlijke verantwoording wordt gedragen. 6. Wat zijn de gevolgen van ongewenst gedrag voor het slachtoffer? Onzekerheid, argwanend, het slachtoffer kan depressief raken. Ziekteverzuim. In het ergste geval kan het leiden tot zelfdoding. 7. Wat zegt de wet over ongewenst gedrag tegen een werknemer binnen een bedrijf? In de arbeidsomstandighedenwet staat dat de werkgever beleid moet voeren ten aanzien van ongewenst gedrag, geweld, seksuele intimidatie en agressie. Als hij dat niet doet, is hij strafbaar. De arbeidsinspectie kan de werkgever een boete opleggen. 8. Wat kun je doen als je zelf slachtoffer bent van ongewenst gedrag? Je moet er met iemand over praten. Zoek een vertrouwenspersoon. Praat met je leidinggevende of met een ouder iemand. Iemand die je vertrouwt. Stap naar je vakbond! Ga een dagboek (logboek) bijhouden van wanneer en waar het gebeurt. Ga bijhouden hoeveel arbeidsduur het kost. Zo kan er later een passende sanctie worden gegeven aan de dader. 9. Wat kan een bedrijf doen tegen ongewenst gedrag van werknemers? Signaleren, beleid vastleggen, beleid uitdragen. Leidinggevenden uitrusten met tools. Geef leidinggevenden en vertrouwenspersonen binnen je bedrijf scholing, zodat ze omgewenst gedrag kunnen herkennen en aanpakken. 17

20 1.3.4 Opdracht: Wat kan de gestressde collega doen? Arbo en hygiëne Psychische belasting: ongewenst gedrag, stress en burn-out Casus De gestresste collega Je collega Rutger werkt regelmatig langer dan nodig is en maakt een gedreven indruk. Volgens jou is er sprake van stress. Ook aan kleine signalen kun je dit merken. Hij is snel geïrriteerd en kan zich vaak moeilijk concentreren. Het lukt hem bijvoorbeeld niet om aandachtig te luisteren tijdens gesprekken. Hij kijkt steeds weg en laat zijn gedachten makkelijk afdwalen. Hij toont tekenen van ongeduld door met zijn vingers te trommelen. Door zijn slechte concentratie maakt hij fouten die hij, diep zuchtend, probeert te herstellen. Rutger doet vaak veel dingen tegelijk, waardoor klanten soms lang moeten wachten. Rutger put zich dan uit in duizend excuses en rent nog harder. Zijn overbetrokkenheid kan echter plotseling omslaan in onverschilligheid; zijn drukke praten in stilzwijgen. Dan zit hij bleek en onderuitgezakt in de koffiekamer. Op een maandag verschijnt hij niet op zijn werk. Hij meldt zich ziek, hij heeft hoofdpijn en is ontzettend moe. Hij wil alleen maar slapen en zal morgen weer terugkomen. Maar na een week is hij nog steeds moe en de hoofdpijn is ook niet weg. De baas belt hem boos op: Dat zielige gedoe. Iedereen is wel eens moe, je moet nu maar eens uitgeslapen zijn. Opdracht: Werk samen met een mededeelnemer. Bespreek de onderstaande vragen. Vul daarna in het kort de antwoorden in. Laat de opdracht controleren en aftekenen door de docent. 18

21 1. Vind je ook dat Rutger zich aanstelt en best weer aan het werk kan? Motiveer je antwoord. Nee, hij stelt zich niet aan. Je ziet dat hij het niet aan kan. Hij wil te veel. Lijkt chaotisch. Hij lijkt niet meer gemotiveerd. Er moet met hem gepraat worden. Heeft niemand dat nog gedaan? Want misschien heeft hij wel heel iets anders???? 2. Wat had de werkgever van Rutger kunnen doen om te voorkomen dat Rutger zich ziek meldt? Praten. Tijdens een functioneringsgesprek had dit al lang aan de orde moeten komen. Iedereen ziet het. De klanten zien het ook. Het is niet goed dat zulk afwijkend gedrag niet wordt besproken. Zelf ziet Rutger het blijkbaar niet. Dus hij moet tegen zichzelf in bescherming worden genomen. Uiteindelijk doet zijn lichaam dat door te zeggen: Nu moet ik alleen nog slapen, of hij krijgt de griep of misschien nog wel ergere ziekten. 3. Denk je dat het goed is voor Rutger dat hij weer naar zijn werk gaat? Motiveer je antwoord. Nee. Als Rutger nu weer begint, is hij over een week nog zieker. De vraag is of hij er dan wel weer bovenop komt. 4. Wat had Rutger zelf kunnen doen om te voorkomen dat hij ziek werd? Bij het eerste signaal van wrevel of irritatie had hij al aan de bel moeten trekken. Hij is een perfectionist die het niet kan hebben wanneer anderen een foutje maken. Hij heeft iemand nodig die hem tot inzicht kan brengen en hem leert te relativeren. 5. Wat moet de werkgever (samen met de Arbodienst) doen om Rutger weer aan het werk te krijgen? Rutger heeft een coach nodig. Iemand die hem begeleidt in zijn werk. Die hem na een tijdje rust weer op therapeutische basis aan het werk houdt. Die hem leert om anders met de zaken om te gaan. Zodat hij bij tegenslagen zelf aan de bel kan trekken. Hij moet leren dat hij niet de wereld naar zijn hand kan zetten. Hij zal moeten leren omgaan met de wensen en gebreken van collega s en met zijn eigen wensen en gebreken. 19

22 1.4 Onderwerp: Bij ziekte Niemand hoopt erop, maar je kunt ziek worden. Waar krijg je dan mee te maken? En wat moet je dan doen? Hierover gaat dit onderwerp. Je ziet wat rechten en plichten zijn voor jou en je werkgever. Wat jouw rol is, de rol van de werkgever en de rol van de Arbo-dienst Leerdoelen De deelnemer leert bij dit onderwerp: aangeven welke rechten en plichten je als werknemer hebt in geval van ziekte; aangeven welke rechten en plichten de werkgever heeft bij ziekte van een werknemer; aangeven wat de gevolgen voor je werkgever zijn als een werknemer ziek is; taken van de Arbo-dienst benoemen met betrekking tot ziekte; maatregelen benoemen die je werkgever kan nemen om ziekteverzuim in zijn bedrijf te beperken Aanwijzigingen Het is handig om de inleiding met de groep gezamenlijk te bespreken. Kijk dan ook naar de leerdoelen. Hierna kunnen de deelnemers zelfstandig verder Opdracht: Een situatie om ziek van te zijn? Arbo en hygiëne Bij ziekte: Weer beter of nog ziek? Een situatie om ziek van te zijn? Opdracht: Maak van de onderstaande woorden een verhaal waarvan jij denkt dat het in de praktijk (in het echt) zou kunnen gebeuren. Typ je verhaal hieronder in het vak en print het uit. Laat het controleren en aftekenen door de docent. 20

23 Drukke feestdagen Oudejaarsparty Zieke collega Werkgever Verantwoording Klikspaan Bedreiging Ontslag Een waar gebeurd verhaal: Het is een drukke tijd. Voor de kerst waren er al extra koopavonden en ook na de kerstdagen stroomt het vol. Klanten met en zonder afspraak, alles door elkaar. Op oudejaarsdag zitten we s morgens vroeg bij elkaar. Onze baas vroeg ons wat eerder te komen en er staat warme chocomelk voor ons klaar. Leuk hoor, voor het harde werken krijgen we allemaal een vette enveloppe met inhoud. Hoera! Vanavond gaan we naar een oudejaarsparty. Kan ik ook eens royaal doen. De telefoon gaat en de eerste klanten komen al binnen. Monique komt met een spijtig hoofd binnen en zegt: Kim is ziek. Nou dat is ook wat. Alles staat volgeboekt. Mijn baas komt binnen en zegt: we verdelen de klanten van haar. Een paar klanten bel ik op of ze wat later kunnen komen, dan zijn we maar wat later klaar. Als jullie tenminste daar allemaal mee instemmen! Natuurlijk. Na zo n enveloppe kun je geen nee meer zeggen. Je kunt je voorstellen hoe zo n dag verloopt: druk druk druk, laat naar huis. Toch nog even in bad en een dutje doen, want het zal wel errug laat worden (vroeg, dus! haha). Om half 11 s avonds afgesproken en het gaat zoals het hoort te gaan: PARTY!!! Dan ineens zie ik op het midden van de dansvloer Kim staan. Nou ja, staan.. swingen en met een glas champagne in de hand. Ik snel er naar toe. Nou, jij bent snel weer beter.. Ja, zegt ze, eerst erge hoofdpijn, maar het is nu over. Ik werd opgenomen door de drukte en de klok van twaalf uur, maar de andere dag kon ik het niet uit m n hoofd zetten. Je hebt toch allemaal wel eens hoofdpijn? En dan op zo n drukke dag? En s avonds weer zó tekeergaan? Nee, dat kon voor mij toch niet. Ik heb een collega gebeld en alles besproken. Als we als klikspaan zouden fungeren, zou Kim bedreigd worden met ontslag. De CAO is daar heel duidelijk in. Mijn baas zou het absoluut niet accepteren. Ontslag??? Dat was onze bedoeling toch niet? We besloten om bij mij thuis een vergadering met alle collega s te beleggen en om Kim uit te nodigen. Aan de telefoon vertelde ik haar wat we wilden bespreken. Ze kwam met tranen in de ogen. Ze wist dat ze te ver was gegaan. Wij hebben allemaal om de beurt verteld hoe die dag eruit zag. Zo gezellig, maar o zo druk. Met elkaar hebben we afgesproken dat we onze baas niets zouden vertellen. En dat we ons met elkaar verantwoordelijk voelen voor wat er in én buiten de salon gebeurt. We zijn nog jaren fijne collega s van elkaar gebleven. Ik kan me ook voorstellen dat sommigen het wél tegen hun werkgever vertellen. Of misschien een andere oplossing vinden? We zijn benieuwd. 21