Hoofdstuk 2. Instrumenten

Transcriptie

1 Kritische vragen stellen Het instrument Kritische vragen stellen is gebaseerd op het model van de critical learning community (zie hoofdstuk 1). De kern van kritische reflectie is dat je steeds opnieuw aangemoedigd wordt om jezelf en elkaar kritische vragen te stellen. Je observeert en reflecteert over je eigen werk en dat van anderen en wisselt je bevindingen uit in een dialoog. Kritische vragen stellen doe je dus individueel en ook altijd gezamenlijk in je groep of team. Kritische reflectie gaat niet over kritiek geven op jezelf of een ander kritiek is niet hetzelfde als kritisch. Het gaat meer om een vorm van doorvragen. Kritische reflectie heeft een specifiek doel. Daar waar gewone reflectie een sleutel tot werken aan kwaliteit is, zo is kritische reflectie een sleutel tot werken aan sociale veranderingen en rechtvaardigheid. Kritische vragen betreffen je eigen denk- en gedragspatronen (waarom doe ik zoals ik doe) en onderzoeken of er in je werkwijze sprake is van (onbewuste) uitsluiting van mensen. Je werkt gezamenlijk aan inclusief werken en gelijkwaardigheid. Die vraag van Hoe gaan we om met ouders die niet aan ons ideaalplaatje voldoen is toen heel erg blijven hangen bij mij. Daar heb ik nog lang over nagedacht. Kritische vragen kunnen aan ieder inhoudelijk onderwerp gekoppeld worden, we geven hier enkele voorbeelden. Hoe komt het dat ik de dingen doe zoals ik ze doe? Wat is mijn waarheid over deze situatie? Hoe komt het dat wij in onze groep/team de dingen doen zoals we ze doen? Wat is onze waarheid over deze situatie? Wie profiteert hiervan, wie heeft hier baat bij en waarom? Hoeveel andere manieren zijn er om dit te doen en te begrijpen? Welke andere waarheden zijn er? Welke van deze manieren leiden tot meer gelijkwaardigheid? Voorbeelden van kritische vragen over kennis: Wie profiteert van de kennis die ik (ons team) gebruik(t) in mijn relatie met gezinnen? Welke stemmen worden bevoorrecht in mijn relatie met ouders, kinderen en collega s? 93

2 Welke ouders, kinderen en collega s profiteren van de relaties zoals ze nu zijn? Welke niet? Werk ik samen met ouders als partners die vooral passen in mijn beeld van ouder? En met de ouders die hier niet inpassen? Het bespreken van kritische vragen maakt onzichtbare mechanismes zichtbaarder. Deelnemers worden zich meer bewust van hun handelen en de oorzaken van dit handelen. Beroepskrachten stellen zichzelf de kritische vraag: Waarom doen we dit eigenlijk, waarom doen we het eigenlijk op deze manier? Ook maken de kritische vragen hen meer bewust van verschijnselen als macht en uitsluiting. 94 Deel II Instrumenten bij Permanent leren als team

3 Opdracht 2.7: Oefening De waarheid van de stoel ; reflectieoefening over waarheid en macht Doel: Je hebt een kritische houding ten aanzien van de eigen kennis en praktijk. Je bent je bewust van de relatie tussen kennis en macht in je contacten met ouders. In deze opdracht gaan we beeldend en associatief werken met een thema. Daarin staan verschillende waarheden centraal. Wat is jouw waarheid? Wat is mijn waarheid? Wiens waarheid telt eigenlijk en waarom? Werkwijze: Zet een stoel in het midden van de ruimte en ga er met je team of groep omheen staan of zitten. Kijk naar die stoel wat zie je? Is hij om op te zitten? Ja natuurlijk, stoelen zijn voorwerpen om op te zitten. Dat is een feit. Dat is een waarheid. Of niet? Ga nu de volgende beweringen over de stoel en zijn waarheden eens na. Verplaats je in een rol. Je bent vier jaar oud en deze stoel staat bij je thuis. Je gebruikt hem vaak als trein om naar je oma te gaan die in het noorden woont. Dus heeft de stoel voor jou de waarde van een trein die je naar een dierbare vervoert. Je bent de eigenaar van een meubelfabriek. Je bedrijf produceert een stoel die niet goed wordt verkocht. Als je de productie niet stopzet, riskeer je een faillissement. 95

4 Deze stoel staat voor jou gelijk aan een ramp. Je werkte in de auto-industrie maar je bent kort geleden ontslagen in verband met bezuinigingen. Om de stoel af te betalen, maakte je gebruik van een krediet nu gaat de kredietverstrekker de stoel terugnemen. Je kunt je de stoel nu niet meer veroorloven de stoel is nu onbereikbaar voor je. Je hebt geholpen bij de fabricage van de stoel. Je woont in Zuidoost-Azië en je loon is nog lager dan de prijs van de stoel in de winkel. Deze stoel staat voor jou symbool voor uitbuiting; hij herinnert je steeds aan de kloof tussen arm en rijk in de wereld. Je bent eigenaar van een meubelzaak die deze stoel op voorraad heeft en je woont in een groot huis van twee verdiepingen in een groene buitenwijk van een stad. Deze stoel is een bestseller van je meubelzaak. Dit jaar was de winst zo hoog dat je hebt besloten om jezelf nu een Mercedes te gunnen. Voor jou is deze stoel de beste verkoop ooit. Beurtelings gaat iemand op de stoel in het midden zitten en verplaatst zich in een rol. De stoel staat nu symbool voor samenwerking met ouders. Wat zou jouw antwoord zijn? Je bent medewerker in een buitenschoolse opvang. Je ziet de meeste ouders zelden of nooit. Wat betekent de stoel samenwerking met ouders voor jou? 96 Deel II Instrumenten bij Permanent leren als team

5 Je bent ambtenaar, je hebt moeten bezuinigen bij de speelzalen. Welke waarheid geeft dit voor de peuterleidsters en voor de samenwerking met ouders? Je bent een manager in de kinderopvang Je bent een leerkracht in de onderbouw van een zwarte school Je bent een overblijfkracht Je bent een Bron: Van Keulen, 2006; Van Keulen & Van Noorden,