Leukemie: spellingsfouten in de DNA code

Transcriptie

1 Leukemie: spellingsfouten in de DNA code Prof. Jan Cools KU Leuven - Centrum voor Menselijke Erfelijkheid VIB - Center for the Biology of Disease contact: jan.cools@med.kuleuven.be

2 Overzicht 1. De werking van onze cellen 2. DNA als erfelijke factor 3. Leukemie: spellingsfouten in de DNA code 4. De complexiteit van leukemie 5. De evolutie van onderzoeksmethoden 6. De evolutie van therapie 7. Is leven zonder leukemie of kanker mogelijk?

3 Deel 1 De werking van onze cellen

4 De cel is de bouwsteen van alle weefsels 1 cel 2 cellen 4 cellen 8 celen 16 cellen blastocyst foetus (4 weken) foetus (10 weken) foetus (16 weken) foetus (20 weken)

5 De cel is de bouwsteen van alle weefsels

6 De cel is de bouwsteen van alle weefsels

7 Bloedcellen ontwikkelen vanuit het beenmerg bloed stamcellen wi;e & rode bloedcellen

8 De opbouw van een cel

9 De opbouw van een cel kern DNA cytosol

10 De opbouw van een cel via RNA kern DNA gen cytosol

11 De opbouw van een cel via RNA kern DNA gen Elke cel bevat hetzelfde DNA met ongeveer genen. gen De meeste cellen gebruiken tot genen; elk celtype gebruikt andere genen. cytosol

12 De opbouw van een cel kern eiwit DNA gen gen cytosol

13 De opbouw van een cel kern DNA gen gen cytosol

14 De werking van de cel kern DNA celdeling induceren gen gen cytosol

15 De werking van de cel celdeling induceren gen gen cytosol

16 Deel 2 DNA als erfelijke factor Maurice Wilkins & Rosalind Franklin James Watson & Francis Crick double helix DNA model 1953

17 DNA : de code voor de werking van de cel

18 Bij de deling van de cel wordt het DNA gekopieerd DNA synthese oud nieuw nieuw oud

19 DNA wordt gekopieerd bij elke celdeling DNA DNA DNA DNA

20 DNA wordt gekopieerd bij elke celdeling Tijdens het copiëren van DNA kunnen fouten ontstaan. Als DNA-fouten ontstaan tijdens de embryogenese, kunnen aangeboren afwijkingen voorkomen bij de foetus. Als DNA-fouten later in het leven ontstaan, heeft dit vaak geen gevolgen, maar dergelijke fouten kunnen leiden tot het ontstaan van kanker of leukemie.

21 De cel is de bouwsteen van alle weefsels 1 cel 2 cellen 4 cellen 8 celen 16 cellen blastocyst foetus (4 weken) foetus (10 weken) foetus (16 weken) foetus (20 weken)

22 Bloedcellen ontwikkelen vanuit het beenmerg rijpe bloedcellen voorlopercellen stamcel Aantal cellen: één Oentallen duizenden miljoenen

23 Leukemie kan ontstaan als één van de bloedcellen DNA-fouten accumuleert

24 Leukemie kan ontstaan als één van de bloedcellen DNA-fouten accumuleert

25 Deel 3 Spellingsfouten in de DNA code als oorzaak van leukemie

26 De foute werking van een leukemiecel kern X signaal niet meer nodig cellen blijven cononu delen gen DNA cytosol

27 normale DNA sequentie CAGGAGGCAGAGGTTGCAGTGAGCCGAGATCACACCACTGCACTCCAGCCTGGGTGACAGAGC GAGACTCTGTCTCAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAATTAGCCGGGCACGGTGGCACACACCTGTA GTCCCAGCTATTCGGGAGGCCGAGGCAGGAAAATCGCTTGAACCTGGGAGGTGGAGGTTGCAG TGAGCTGAGATCGCACCACTGCCCACCCAGCCTGGATGACAGAGTGAGACTCCGTCTCAACAG CAGCAGCAACAACAAAACAAAAACAACAACAAAAAGCCATGTGCCCTGAAGTCTTCATCTCAG GGTCGGCTTCTAGAGGGTACCTCAAACTAAGGCATGAGTTAGCTAACCCTTGGGGACTTTTCA CCTCTGATTTCTGGTTTTTCTCCCTCATCCTCTCCCCATAGAAAAGTCCAACCTGATCGTGGT CCAGAGAGGTCACAGCCCACCCACATCATCCTTGGTTCAGCCCCAATCCCAATACCAGCTGAG TCAGATGACATTTCACAAGATCCCTGCTGACAGCCTGGAGTGGGTAAGAGGCCCTGGGAAATG AGGCGATACCTCAGTCTGGGGTCCAGAGACTCAGATGCGTGGCCTCAGGCATATGCTATAATT TTACCTTGCCTCGGTTTTCCCATCTGTAAAATGGGGCCAGCAGCTATGTCTCGCTTGGGCTGG GATCCTGCAGGAACCCCCTCACTGGCCTCTTCTGCTGTCCCCTCACCATTCAGCATGAGAACC TGGGCCATGGGTCCTTCACCAAGATTTACCGGGGCTGTCGCCATGAGGTGGTGGATGGGGAGG CCCGAAAGACAGAGGTGCTGCTGAAGGTCATGGATGCCAAGCACAAGAACTGCATGGAGGTGA GAGCAATGTGGACCAGACTTTTGGAGTCGGGGCTGGCTGGAGAGGGGGTCGTGGATGCAGAGA AATTTAAAAACACACAGGGACCTGGGCGTGGTGGCTCATGCCTGTCATCCCAGCACTTTGGGA GGCTGAGGCAGGAGGATGGTTTGAAGCCAGGAGTTCAAGAACAGCCTAGGCAACATAGCGAGA CCTCGTCTTGACAAAAAAATTTTAGGCCGGGCGCGGTGGCTCACGCCTGTAATCCCAGCACTT TGGGAGGCTGAGGCGGGCAGATCATCTGAGGTCGGGAGTTCGAGACCAGCCTGACCAACATGG AGAAACCCCGTCTCTACTAAAAATACAAAATTAGCCGGGCGTGGTGGTGCATGCCTGTAATCC CAGCTACTCGGGAGGCTGAGGCAGGAGAATTGCTTGAATCTGGGAAGCGGAGGTTGCAGTGAG

28 DNA code met fout CAGGAGGCAGAGGTTGCAGTGAGCCGAGATCACACCACTGCACTCCAGCCTGGGTGACAGAGC GAGACTCTGTCTCAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAATTAGCCGGGCACGGTGGCACACACCTGTA GTCCCAGCTATTCGGGAGGCCGAGGCAGGAAAATCGCTTGAACCTGGGAGGTGGAGGTTGCAG TGAGCTGAGATCGCACCACTGCCCACCCAGCCTGGATGACAGAGTGAGACTCCGTCTCAACAG CAGCAGCAACAACAAAACAAAAACAACAACAAAAAGCCATGTGCCCTGAAGTCTTCATCTCAG GGTCGGCTTCTAGAGGGTACCTCAAACTAAGGCATGAGTTAGCTAACCCTTGGGGACTTTTCA CCTCTGATTTCTGGTTTTTCTCCCTCATCCTCTCCCCATAGAAAAGTCCAACCTGATCGTGGT CCAGAGAGGTCACAGCCCACCCACATCATCCTTGGTTCAGCCCCAATCCCAATACCAGCTGAG TCAGATTACATTTCACAAGATCCCTGCTGACAGCCTGGAGTGGGTAAGAGGCCCTGGGAAATG AGGCGATACCTCAGTCTGGGGTCCAGAGACTCAGATGCGTGGCCTCAGGCATATGCTATAATT TTACCTTGCCTCGGTTTTCCCATCTGTAAAATGGGGCCAGCAGCTATGTCTCGCTTGGGCTGG GATCCTGCAGGAACCCCCTCACTGGCCTCTTCTGCTGTCCCCTCACCATTCAGCATGAGAACC TGGGCCATGGGTCCTTCACCAAGATTTACCGGGGCTGTCGCCATGAGGTGGTGGATGGGGAGG CCCGAAAGACAGAGGTGCTGCTGAAGGTCATGGATGCCAAGCACAAGAACTGCATGGAGGTGA GAGCAATGTGGACCAGACTTTTGGAGTCGGGGCTGGCTGGAGAGGGGGTCGTGGATGCAGAGA AATTTAAAAACACACAGGGACCTGGGCGTGGTGGCTCATGCCTGTCATCCCAGCACTTTGGGA GGCTGAGGCAGGAGGATGGTTTGAAGCCAGGAGTTCAAGAACAGCCTAGGCAACATAGCGAGA CCTCGTCTTGACAAAAAAATTTTAGGCCGGGCGCGGTGGCTCACGCCTGTAATCCCAGCACTT TGGGAGGCTGAGGCGGGCAGATCATCTGAGGTCGGGAGTTCGAGACCAGCCTGACCAACATGG AGAAACCCCGTCTCTACTAAAAATACAAAATTAGCCGGGCGTGGTGGTGCATGCCTGTAATCC CAGCTACTCGGGAGGCTGAGGCAGGAGAATTGCTTGAATCTGGGAAGCGGAGGTTGCAGTGAG

29 normale DNA sequentie CAGGAGGCAGAGGTTGCAGTGAGCCGAGATCACACCACTGCACTCCAGCCTGGGTGACAGAGC GAGACTCTGTCTCAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAATTAGCCGGGCACGGTGGCACACACCTGTA GTCCCAGCTATTCGGGAGGCCGAGGCAGGAAAATCGCTTGAACCTGGGAGGTGGAGGTTGCAG TGAGCTGAGATCGCACCACTGCCCACCCAGCCTGGATGACAGAGTGAGACTCCGTCTCAACAG CAGCAGCAACAACAAAACAAAAACAACAACAAAAAGCCATGTGCCCTGAAGTCTTCATCTCAG GGTCGGCTTCTAGAGGGTACCTCAAACTAAGGCATGAGTTAGCTAACCCTTGGGGACTTTTCA CCTCTGATTTCTGGTTTTTCTCCCTCATCCTCTCCCCATAGAAAAGTCCAACCTGATCGTGGT CCAGAGAGGTCACAGCCCACCCACATCATCCTTGGTTCAGCCCCAATCCCAATACCAGCTGAG TCAGATGACATTTCACAAGATCCCTGCTGACAGCCTGGAGTGGGTAAGAGGCCCTGGGAAATG AGGCGATACCTCAGTCTGGGGTCCAGAGACTCAGATGCGTGGCCTCAGGCATATGCTATAATT TTACCTTGCCTCGGTTTTCCCATCTGTAAAATGGGGCCAGCAGCTATGTCTCGCTTGGGCTGG GATCCTGCAGGAACCCCCTCACTGGCCTCTTCTGCTGTCCCCTCACCATTCAGCATGAGAACC TGGGCCATGGGTCCTTCACCAAGATTTACCGGGGCTGTCGCCATGAGGTGGTGGATGGGGAGG CCCGAAAGACAGAGGTGCTGCTGAAGGTCATGGATGCCAAGCACAAGAACTGCATGGAGGTGA GAGCAATGTGGACCAGACTTTTGGAGTCGGGGCTGGCTGGAGAGGGGGTCGTGGATGCAGAGA AATTTAAAAACACACAGGGACCTGGGCGTGGTGGCTCATGCCTGTCATCCCAGCACTTTGGGA GGCTGAGGCAGGAGGATGGTTTGAAGCCAGGAGTTCAAGAACAGCCTAGGCAACATAGCGAGA CCTCGTCTTGACAAAAAAATTTTAGGCCGGGCGCGGTGGCTCACGCCTGTAATCCCAGCACTT TGGGAGGCTGAGGCGGGCAGATCATCTGAGGTCGGGAGTTCGAGACCAGCCTGACCAACATGG AGAAACCCCGTCTCTACTAAAAATACAAAATTAGCCGGGCGTGGTGGTGCATGCCTGTAATCC CAGCTACTCGGGAGGCTGAGGCAGGAGAATTGCTTGAATCTGGGAAGCGGAGGTTGCAGTGAG

30 Spellingsfouten in de DNA code CAGGAGGCAGAGGTTGCAGTGAGCCGAGATCACACCACTGCACTCCAGCCTGGGTGACAGAGC GAGACTCTGTCTCAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAATTAGCCGGGCACGGTGGCACACACCTGTA GTCCCAGCTATTCGGGAGGCCGAGGCAGGAAAATCGCTTGAACCTGGGAGGTGGAGGTTGCAG TGAGCTGAGATCGCACCACTGCCCACCCAGCCTGGATGACAGAGTGAGACTCCGTCTCAACAG CAGCAGCAACAACAAAACAAAAACAACAACAAAAAGCCATGTGCCCTGAAGTCTTCATCTCAG GGTCGGCTTCTAGAGGGTACCTCAAACTAAGGCATGAGTTAGCTAACCCTTGGGGACTTTTCA CCTCTGATTTCTGGTTTTTCTCCCTCATCCTCTCCCCATAGAAAAGTCCAACCTGATCGTGGT CCAGAGAGGTCACAGCCCACCCACATCATCCTTGGTTCAGCCCCAATCCCAATACCAGCTGAG TCAGATTACATTTCACAAGATCCCTGCTGACAGCCTGGAGTGGGTAAGAGGCCCTGGGAAATG AGGCGATACCTCAGTCTGGGGTCCAGAGACTCAGATGCGTGGCCTCAGGCATATGCTATAATT TTACCTTGCCTCGGTTTTCCCATCTGTAAAATGGGGCCAGCAGCTATGTCTCGCTTGGGCTGG GATCCTGCAGGAACCCCCTCACTGGCCTCTTCTGCTGTCCCCTCACCATTCAGCATGAGAACC TGGGCCATGGGTCCTTCACCAAGATTTACCGGGGCTGTCGCCATGAGGTGGTGGATGGGGAGG CCCGAAAGACAGAGGTGCTGCTGAAGGTCATGGATGCCAAGCACAAGAACTGCATGGAGGTGA GAGCAATGTGGACCAGACTTTTGGAGTCGGGGCTGGCTGGAGAGGGGGTCGTGGATGCAGAGA AATTTAAAAACACACAGGGACCTGGGCGTGGTGGCTCATGCCTGTCATCCCAGCACTTTGGGA GGCTGAGGCAGGAGGATGGTTTGAAGCCAGGAGTTCAAGAACAGCCTAGGCAACATAGCGAGA CCTCGTCTTGACAAAAAAATTTTAGGCCGGGCGCGGTGGCTCACGCCTGTAATCCCAGCACTT TGGGAGGCTGAGGCGGGCAGATCATCTGAGGTCGGGAGTTCGAGACCAGCCTGACCAACATGG AGAAACCCCGTCTCTACTAAAAATACAAAATTAGCCGGGCGTGGTGGTGCATGCCTGTAATCC CAGCTACTCGGGAGGCTGAGGCAGGAGAATTGCTTGAATCTGGGAAGCGGAGGTTGCAGTGAG

31 Slechts beperkte delen van DNA zijn belangrijk CAGGAGGCAGAGGTTGCAGTGAGCCGAGATCACACCACTGCACTCCAGCCTGGGTGACAGAGC GAGACTCTGTCTCAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAATTAGCCGGGCACGGTGGCACACACCTGTA GTCCCAGCTATTCGGGAGGCCGAGGCAGGAAAATCGCTTGAACCTGGGAGGTGGAGGTTGCAG TGAGCTGAGATCGCACCACTGCCCACCCAGCCTGGATGACAGAGTGAGACTCCGTCTCAACAG CAGCAGCAACAACAAAACAAAAACAACAACAAAAAGCCATGTGCCCTGAAGTCTTCATCTCAG GGTCGGCTTCTAGAGGGTACCTCAAACTAAGGCATGAGTTAGCTAACCCTTGGGGACTTTTCA CCTCTGATTTCTGGTTTTTCTCCCTCATCCTCTCCCCATAGAAAAGTCCAACCTGATCGTGGT CCAGAGAGGTCACAGCCCACCCACATCATCCTTGGTTCAGCCCCAATCCCAATACCAGCTGAG TCAGATGACATTTCACAAGATCCCTGCTGACAGCCTGGAGTGGGTAAGAGGCCCTGGGAAATG AGGCGATACCTCAGTCTGGGGTCCAGAGACTCAGATGCGTGGCCTCAGGCATATGCTATAATT TTACCTTGCCTCGGTTTTCCCATCTGTAAAATGGGGCCAGCAGCTATGTCTCGCTTGGGCTGG GATCCTGCAGGAACCCCCTCACTGGCCTCTTCTGCTGTCCCCTCACCATTCAGCATGAGAACC TGGGCCATGGGTCCTTCACCAAGATTTACCGGGGCTGTCGCCATGAGGTGGTGGATGGGGAGG CCCGAAAGACAGAGGTGCTGCTGAAGGTCATGGATGCCAAGCACAAGAACTGCATGGAGGTGA GAGCAATGTGGACCAGACTTTTGGAGTCGGGGCTGGCTGGAGAGGGGGTCGTGGATGCAGAGA AATTTAAAAACACACAGGGACCTGGGCGTGGTGGCTCATGCCTGTCATCCCAGCACTTTGGGA GGCTGAGGCAGGAGGATGGTTTGAAGCCAGGAGTTCAAGAACAGCCTAGGCAACATAGCGAGA CCTCGTCTTGACAAAAAAATTTTAGGCCGGGCGCGGTGGCTCACGCCTGTAATCCCAGCACTT TGGGAGGCTGAGGCGGGCAGATCATCTGAGGTCGGGAGTTCGAGACCAGCCTGACCAACATGG AGAAACCCCGTCTCTACTAAAAATACAAAATTAGCCGGGCGTGGTGGTGCATGCCTGTAATCC CAGCTACTCGGGAGGCTGAGGCAGGAGAATTGCTTGAATCTGGGAAGCGGAGGTTGCAGTGAG

32 De DNA code normale DNA sequentie CTGAGTCAGATGACATTTCACAAGATCCCTGCTGACAGCCTGGAG L S Q M T F H K I P A D S L E DNA-fout bij leukemie CTGAGTCAGATTACATTTCACAAGATCCCTGCTGACAGCCTGGAG L S Q I T F H K I P A D S L E

33 DNA zit in de cel condens opgepakt in chromosomen Een menselijke cel bevat 23 paar chromosomen

34 Een chromosomale herschikking tussen chromosoom 9 en 22 is de oorzaak van chronische myeloïde leukemie (CML) t(9;22)(q34;q22)

35 Een chromosomale herschikking tussen chromosoom 9 en 22 is de oorzaak van chronische myeloïde leukemie (CML) > Uitwisseling van DNA tussen twee chromosomen > Er gaat geen DNA verloren en er komt geen DNA bij > Een deel van het BCR gen is nu gekoppeld aan een deel van het ABL gen

36 Detectie van chromosomale herschikkingen BCR gen/ ABL gen

37 Detectie van chromosomale herschikkingen der(4) 12 der(12) Rood: centrale deel van chromosoom 12 Groen: gen gelegen op chromosoom 12

38 Chromosomale veranderingen: wegknippen van een stukje van chromosoom 4 stukje DNA is verdwenen

39 Wegknippen van een stukje DNA van chromosoom 4 leidt tot de fusie van het gen FIP1L1 met het gen PDGFRA FIP1L1 FIP1L1 PDGFRA PDGFRA chromosoom 4 chromosoom 4 met afwijking

40 Conclusies Fouten in het DNA van de bloedcellen kunnen leiden tot het ontstaan van leukemie. DNA-fouten bij leukemie zijn zowel kleine fouten alsook chromosomale veranderingen. Deze DNA-fouten ontstaan spontaan, en kunnen ook door straling of chemische reacties geïnduceerd worden. DNA-fouten leiden tot veranderingen in de cel waardoor de cel meer zal delen, langer zal leven en zich niet volledig zal ontwikkelen.

41 Deel 4 De complexiteit van leukemie aantal DNA-fouten altering mutations 100 pp< = gemiddeld F altering mutations C aantal DNA-fouten kinderen Pediatric volwassenen Adult Age (years) leeftijd (jaren) De Keersmaecker et al. Nat Genet 2013

42 Verloopt de ontwikkeling van leukemie lineair? eerste DNA-fout A tweede DNA-fout A+B derde DNA-fout A+B+C

43 De ontwikkeling van leukemie verloopt niet lineair, maar via een vertakte evolutie (A+R+S) (A+R+S+T) (A+R) (A+B+J) (A+B+J+K) eerste DNA-fout (A) tweede DNA-fout (A+B) derde DNA-fout (A+B+C) vierde DNA-fout (A+B+C+D) (A+B+J+L)

44 De evolutie van nieuwe soorten

45 De ontwikkeling van leukemie duurt wellicht jaren (A+R+S) (A+R+S+T) (A+R) (A+B+J) (A+B+J+K) eerste DNA-fout (A) tweede DNA-fout (A+B) derde DNA-fout (A+B+C) vierde DNA-fout (A+B+C+D) (A+B+J+L)

46 Deel 5 de evolutie van onderzoeksmethoden Walter Gilbert & Frederick Sanger Nobel Prijs Scheikunde 1980

47 Het bepalen van de DNA sequentie de DNA sequenoe

48 Het lezen van de DNA sequentie sinds 1977 Sanger sequencing radioactieve methode, met film arbeidsintensief maar accuraat korte sequentie: enkele honderden letters beperkte doorvoer: tiental DNA fragmenten gebruikt om de eerste genen te bepalen

49 Het lezen van de DNA sequentie sinds 1990 Automatisering van Sanger sequencing fluorescente methode arbeidsintensief maar accuraat langere sequentie: tot 800 letters beperkte doorvoer: tot 384 DNA fragmenten gebruikt om menselijk genoom te bepalen ( )

50 Het lezen van de DNA sequentie sinds 2005 Next-generation sequencing fluorescente methode heel beperkte werktijd voor onderzoeker korte sequentie: tot 150 letters massale doorvoer: miljarden DNA fragmenten gebruikt om volledige genomen te bepalen (eerste leukemie genoom in 2008)

51 Het lezen van de DNA sequentie sinds 2005

52 Het lezen van de volledige DNA sequentie van een leukemie cel enkele weken tijd kan alle kleine spellingsfouten detecteren kan alle chromosoomfouten detecteren relatief lage kostprijs: ± 1000 Euro

53 Visualisatie van de volledige DNA sequentie van een leukemie cel Circos plot spellingsfouten in genen chromosomale veranderingen

54 Deel 6 de evolutie van therapie Sydney Farber (1947) - Boston, VSA

55 Optimalisatie van combinatie chemotherapie voor de behandeling van acute lymfatische leukemie (ALL) leidt tot betere overleving bij kinderen met ALL Bron: CCG ALL study reports

56 Niet alle patiënten met acute lymfatische leukemie (ALL) vertonen een goede respons op chemotherapie ALL paoënten met het BCR-ABL kankergen of het MLL-AF4 kankergen hebben een slechte prognose, en hebben meer intensieve therapie nodig Pui et al. N Engl J Med

57 Problemen met klassieke therapie optimalisatie over de jaren heen heeft de overleving van patiënten met leukemie en lymfoom sterk verbeterd, maar de limieten zijn stilaan bereikt nevenwerkingen van de therapie hebben negatief effect op levenskwaliteit gevaren voor infecties, en andere levensbedreigende complicaties van de therapie leukemiecellen kunnen resistent worden aan de therapie

58 Betere kennis van de eigenschappen van de leukemiecellen maakt doelgerichte therapie mogelijk DNA cellen blijven cononu delen kankergen

59 Betere kennis van de eigenschappen van de leukemiecellen maakt doelgerichte therapie mogelijk Doelgericht uitschakelen van signalen die leukemiecellen aanzetten tot groei en overleving cellen sterven af DNA kankergen

60 Voor- en nadelen van doelgerichte therapie VOORDELEN doeltreffender, meer effectief minder nevenwerkingen dan chemotherapie betere levenskwaliteit NADELEN dure geneesmiddelen lange behandeling (vaak levenslang), maar eenvoudig (orale inname) leukemiecellen kunnen relatief gemakkelijk resistent worden

61 Doelgerichte therapie voor de behandeling van chronische myeloïde leukemie (CML) sinds 2001: imatinib therapie sinds 1991 sinds 1983 voor 1975 sinds 1975 Kantarjian H, et al. Blood 2012;119:

62 Optimalisatie van combinatie chemotherapie voor de behandeling van acute lymfatische leukemie (ALL) ALL paoënten met het BCR-ABL kankergen of het MLL-AF4 kankergen hebben een slechte prognose, en hebben meer intensieve therapie nodig Pui et al. N Engl J Med

63 Doelgerichte therapie voor de behandeling van acute lymfatische leukemie chemotherapie + imaonib chemotherapie Yanada M, et al. JCO 2006;24:

64 Doelgerichte therapie voor de behandeling van chronische lymfatische leukemie (CLL) Burger JA, et al. N Engl J Med. 2015;373(25):

65 Immuuntherapie: stimuleer onze eigen immuuncellen om kankercellen aan te vallen T-cellen hebben een specifiek eiwit (T-cel receptor) waarmee ze vreemde cellen kunnen herkennen Als T-cellen een vreemde cel detecteren, kunnen ze die gericht afdoden kankergen afdoden T-cel kankercel

66 Immuuntherapie: stimuleer onze eigen immuuncellen om kankercellen aan te vallen T-cellen hebben een specifiek eiwit (T-cel receptor) waarmee ze vreemde cellen kunnen herkennen Als T-cellen een vreemde cel detecteren, kunnen ze die gericht afdoden Maar Kankercellen ontwikkelen mechanismen om te ontsnappen aan de immuuncellen ze worden onherkenbaar Kankercellen produceren stoffen om het immuunsysteem te onderdrukken

67 Immuuntherapie: stimuleer onze eigen immuuncellen om kankercellen aan te vallen Via genetische manipulatie kunnen T-cellen voorzien worden van nieuwe eiwitten waardoor ze de kankercellen beter kunnen herkennen Als T-cellen een vreemde cel detecteren, kunnen ze die gericht afdoden kankergen afdoden T-cel kankercel

68 Immuuntherapie: stimuleer de eigen immuuncellen van de patiënt om de kankercellen aan te vallen

69 Deel 7 Is leven zonder kanker/leukemie mogelijk??

70 De evolutie van nieuwe soorten

71 DNA wordt gekopieerd bij elke celdeling DNA DNA DNA DNA

72 Evolutie is gebaseerd op selectie van nieuwe kenmerken in een populatie geen selectie mogelijk er kunnen geen nieuwe soorten ontstaan miljoenen identieke cellen

73 Evolutie is gebaseerd op selectie van nieuwe kenmerken in een populatie selectie mogelijk er kunnen nieuwe soorten ontstaan enkele cellen met nieuwe eigenschap

74 Is leven zonder kanker/leukemie mogelijk? Nee, Wij zijn niet volmaakt, want onze cellen maken af en toe fouten, en daardoor ontstaat leukemie/kanker, maar net door dergelijke fouten is evolutie en selectie mogelijk geweest en bestaan wij

75 Toekomstperspectieven Te vaak wordt één gen bestudeerd: We moeten interacties tussen genen bestuderen. Te vaak wordt de leukemie als mengsel van cellen bestudeerd: We moeten cel per cel bestuderen: elke cel is anders. Doelgerichte therapie is krachtig, maar het is niet haalbaar om voor elk kankergen een geneesmiddel te ontwikkelen: We moeten zoeken naar gemeenschappelijke doelwitten die in vele kankers belangrijk zijn.

76 contact: