ix-box Professionaliseringstoolkit Leren en lesgeven met ict

Transcriptie

1 CENTRE OF EXPERTISE ix-box Professionaliseringstoolkit Leren en lesgeven met ict Anne-Marieke van Loon en Marijke Kral

2 ix-box Professionaliseringstoolkit Leren en lesgeven met ict Het onderwijs staat voor de uitdaging jonge mensen voor te bereiden op een toekomst in een wereld van digitalisering en medialisering. Ict-geletterdheid is hierbij van groot belang. De diversiteit in het onderwijs neemt toe, scholen moeten maatwerk realiseren. Ict is nodig om in te spelen op de verschillen in talenten en ontwikkelings behoeften van lerenden. Dit vraagt om competente leraren en lerarenopleiders die technologie in kunnen zetten voor leren en lesgeven met ict. Ook van leidinggevenden worden specifieke competenties gevraagd. Hiervoor is professionalisering nodig. Het ixperium/coe ontwikkelde de ix-box, de professionaliseringstoolkit voor Leren en lesgeven met ict. De toolkit bevat diverse instrumenten waarmee leraren, leraren in opleiding, lerarenopleiders en leidinggevenden hun competenties en vaardigheden op het gebied van leren en lesgeven met ict kunnen ontwikkelen. De instrumenten in de ix-box zijn ontworpen door het ixperium/coe, in samenwerking met de lerarenopleidingen (Pabo en ILS) van de HAN en het werkveld. De ix-box is in eerste instantie ontwikkeld voor de lerarenopleidingen van de HAN, maar de instrumenten zijn ook bruikbaar voor collegalerarenopleidingen en op scholen voor primair en voortgezet onderwijs en op het mbo. De ontwikkeling van de ix-box kent een onderzoeksmatige aanpak: kennis uit eerder onderzoek en bevindingen uit de monitor leren en lesgeven met ict vormen de basis voor de instrumenten en voor hun doorontwikkeling. De ix-box wordt continu aangevuld en geactualiseerd. In deze flyer worden de onderdelen van de ix-box kort beschreven. Daarnaast vertellen gebruikers van de ix-box over hun ervaringen. Benieuwd naar de volledige interviews? Scan dan de QR-code op de achterpagina. Uitgebreide informatie over de instrumenten in de ix-box vindt u op

3 ix-box in het kort In de professionaliseringstoolkit staan de competenties Leren en lesgeven met ict centraal. Voor de lerarenopleiding zijn de competenties vertaald naar eindkwalificaties. Dit zijn: ict-geletterdheid, pedagogisch-didactische ict-vaardigheden en competenties om te leren en te innoveren. De competenties zijn uitgewerkt in gedragsinidicatoren en vormen de basis voor de leerlijn Leren en lesgeven met ict en voor de professionaliseringsaanpak voor leraren(opleiders). De ix-box bevat daarnaast competenties voor leidinggevenden. Hierin staat beschreven wat een schoolleider nodig heeft om leiding te geven aan onderwijs en ict in zijn schoolorganisatie. De basis voor de instrumenten zijn de onderbouwingen, die de uitgangspunten en achtergronden beschrijven. De ix-box bestaat uit: Eindkwalificaties Leren en lesgeven met ict Onderbouwing Eindkwalificaties Leren en Lesgeven met ict Gedragsindicatoren Leren en lesgeven met ict ix-ray Leren met ict Monitor Leren en lesgeven met ict Professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict Onderbouwing Professionaliserinsgaanpak Leren en lesgeven met ict Onderbouwing Leerlijn Leren en lesgeven met ict voor de lerarenopleiding Competenties Leidinggeven aan onderwijs en ict Onderbouwing Competenties Leidinggeven aan onderwijs en ict U vindt alle publicaties op > Publicaties. Voor meer informatie neemt u contact op met Jeanette Dusschooten via Jeanette.Dusschooten@han.nl in het kort

4 Competenties Leren en lesgeven met ict Leren en lesgeven met behulp van ict is in het onderwijs steeds belangrijker. Dit vraagt nieuwe competenties en vaardigheden van leraren(opleiders). Zij moeten hun leerlingen voorbereiden op een toekomst waarin ictgeletterdheid van groot belang is voor leren en werken. De competenties Leren en lesgeven met ict gaan zowel over de ict-geletterdheid van de leraren(opleiders) zelf als over hun competenties op het gebied van leren en lesgeven met ict. De competenties Leren en lesgeven met ict zijn voor de lerarenopleiding vertaald naar eindkwalificaties. In het document Onderbouwing Eindkwalificaties Leren en Lesgeven met ict wordt beschreven hoe de competenties tot stand zijn gekomen. De competenties zijn dekkend voor de Kennisbasis ict 2013 en de Mediawijsheidcompetenties van Mediawijzer.net. Deze zijn aangevuld en geordend op basis van literatuurstudie naar 21ste-eeuwse vaardigheden. ICT-GELETTERDHEID LEREN EN LESGEVEN MET ICT Instrumentele vaardigheden Informatievaardigheden Mediavaardigheden Opleiden tot ict-geletterde leerlingen Pedagogisch-didactisch gebruik van ict Ontwerpen van ict-rijke leerarrangementen Evalueren in ict-rijke leerprocessen Competenties om te leren en innoveren met ict Basisstructuur voor de competenties voor leren en lesgeven met ict Gedragsindicatoren Leren en lesgeven met ict De competenties Leren en lesgeven met ict zijn uitgewerkt naar gedragsindicatoren. Deze maken inzichtelijk wat er onder iedere competentie wordt verstaan in termen van kennis en vaardigheden. ix-ray Leren met ict De ix-ray Leren met ict is een app die leraren een beeld geeft van hun ict-gebruik in de onderwijspraktijk. Leidend hierin zijn de competenties Leren en lesgeven met ict. Monitor leren en lesgeven met ict Met monitoronderzoek krijgen schoolbesturen en directies zicht op de ict-competenties van leraren(opleiders) en hoe zij die inzetten in hun onderwijs. De leerlijn Leren en lesgeven met ict en de bijbehorende eindkwalificaties zijn onmisbaar als je vorm wilt geven aan de inzet van ict in het onderwijs. Ze bieden ons expliciete handvatten, aansluitend bij de visie van het ILS en de HAN pabo s. Iedere vakgroep bepaalt zelf hoe de inzet van ict terugkomt in het lesprogramma. De gemene deler is dat geen van de lerarenopleidingen aparte ict-colleges zal invoeren; ict wordt verweven door het hele curriculum. Dat is een bewuste keuze: je hebt context nodig om icttools op de juiste manier te leren inzetten. De leerlijn en de eindkwalificaties vormen een dynamisch startpunt voor onderwijs en professionalisering met ict. Jantien de Jong, lerarenopleider aan het Instituut voor Leraar en School (ILS) van de HAN.

5 Professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict De professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict is bedoeld voor leraren(opleiders) die zich willen bekwamen in leren en lesgeven met ict. De professionaliseringsaanpak zet in op twee lijnen. De eerste lijn richt zich op het ontwikkelen van ict-geletterdheid. In deze lijn komen met name de instrumentele vaardigheden en mediageletterdheid aan bod. De tweede lijn richt zich op leraren(opleiders) die de stap willen zetten naar de integratie van ict in het onderwijs. Het document Onderbouwing professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict gaat in op de uitgangspunten van de professionalisering. Daadwerkelijk professionaliseren is een continu proces, dat ook echt de diepte in gaat. Als je slechts af en toe een activiteit organiseert, beklijft het geleerde niet en doet iedereen al snel wat hij daarvoor al deed. Je komt er bovendien niet met het aanleren van wat tooltjes; voor professionalisering is context nodig. En ook een gefundeerde basis. ROC De Leijgraaf en de HAN werken daarom in het blended learning-project vanuit een totaalconcept waarin opleiden, onderwijs en onderzoek samenkomen. De professionaliseringsaanpak geeft ons richting en handvatten. Designteams, met daarin docenten van De Leijgraaf en onderzoekers en experts van het ixperium, ontwikkelen en onderzoeken haalbare, toepasbare en werkbare leerarrangementen met ict. John Schobben, bestuursadviseur van ROC de Leijgraaf. We realiseerden ons dat we hulp nodig hadden: ict is een breed terrein en we hebben te maken met diverse niveaus binnen de verschillende teams. Hoe maak je dan de juiste keuzes, zodat ict anders dan eerder in het nieuws was - wel degelijk iets toevoegt aan het onderwijs en hoe zorg je dat iedereen mee kan met de ontwikkelingen? Het ixperium heeft ons daar uitstekend bij geholpen. Op alle scholen van de stichting is een enquête gehouden, om de niveaus per school te bepalen en om vast te stellen hoe onze scholengroep de professionalisering het beste kon faciliteren. Het ixperium hielp ons ook bij de randvoorwaarden. Als eerste is dat herkenbaarheid: mensen laten snappen wat ze met een bepaalde ict-toepassing kunnen. Daarnaast behapbaarheid: ieders agenda staat vol, dus korte professionaliseringssessies. Verder inzetbaarheid: als een ict-middel snel daadwerkelijk gebruikt kan worden, gaan mensen eerder overstag. En tot slot: ruimte om te experimenteren. Ruud Leuverink, als directeur en unitleider verbonden aan twee basisscholen binnen SPO De Liemers. Hij werkt binnen de stichting bovendien één dag per week als projectleider Leren en lesgeven met ict. In het professionaliseringstraject hebben we bijvoorbeeld geleerd hoe we kennisclips kunnen maken. Dat zijn korte filmpjes, van vijf tot tien minuten, die de essentie van de leerstof in beeld brengen. De studenten bekijken die clip thuis, op een moment dat ze zelf kiezen, als voorbereiding op een hoorcollege. Dat heeft als groot voordeel dat je de klassikale bijeenkomsten heel anders kunt inrichten. Wat voor dit specifieke leerproces gold, geldt steeds opnieuw: de koppeling van de ict-theorie aan de eigen onderwijspraktijk is het allerbelangrijkste binnen de professionaliseringsaanpak. Pas het geleerde dus meteen toe en als dat niet lukt: val terug op collega s die misschien net een beetje deskundiger zijn. Dan zie je vanzelf dat digitale toepassingen meestal helemaal niet zo ingewikkeld zijn en groei je als groep over eventuele koudwatervrees heen. LEREN EN LESGEVEN MET ICT Martijn Smits, deelnemer aan het professionaliseringstraject Leren en lesgeven met ict en coördinator van de deeltijdopleiding Lichamelijke Opvoeding van de HAN.

6 het beeld van Competenties Leidinggeven aan onderwijs en ict Leidinggevenden binnen de school staan voor de uitdaging een onderwijscontext te creëren waarin leraren het leren en lesgeven met ict kunnen verwezenlijken. Dit vraagt specifieke competenties van de schoolleider. Zo is het vermogen om een gezamenlijke visie te formuleren essentieel: op welke wijze draagt ict bij aan het onderwijs en leren op school? Een ander belangrijk (ontwikkel)punt is de ict-geletterdheid van de leidinggevende zelf. Deze competentie is nodig om een actieve bijdrage te leveren aan een cultuur waarin leren en innoveren centraal staan. De competenties Leidinggeven aan onderwijs en ict zijn ontwikkeld in een samenwerking met de Verenigde Scholen Alberdingk Thijm (VSAT). De competenties zijn een uitwerking van, en aanvulling op de competenties uit de Beroepsstandaard schoolleiders primair onderwijs en het Beroepsprofiel schoolleiders voortgezet onderwijs. Daarnaast zijn er veel raakvlakken met het Kader ict-bekwaamheid van teammanagers in het mbo. De competenties zijn mede gebaseerd op de eindkwalificaties Leren en lesgeven met ict. Het document Onderbouwing schoolleiderscompetenties Leidinggeven aan onderwijs met ict gaat dieper in op de rol van de schoolleider en de opzet van de competenties. De schoolleiderscompetenties sluiten uitstekend aan op de beroepsstandaard voor het po en op het beroepsprofiel voor het vo, en ook de Kennisbasis ict is erin meegenomen. Dat betekent dat het eindresultaat breed inzetbaar is, in heel Nederland en in het basis- en voortgezet onderwijs. Binnen onze scholengroep gelden de schoolleiderscompetenties als belangrijk uitgangspunt voor de module Innovatie & ICT voor toekomstige schoolleiders. We hebben daarin nu bijvoorbeeld een duidelijke plek ingeruimd voor het bedenken en uitvoeren van een (beperkte) innovatie, en het onderzoeken van de opbrengst daarvan. Dat laatste is heel belangrijk. Een vernieuwing die geen effect sorteert, moet je loslaten; een innovatie die niet volledig aanslaat, vraagt om aanpassing. Ict is tenslotte een middel en geen doel op zich. Herman Rigter, directeur ICT van de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm (VSAT) voor primair en voorgezet onderwijs.

7 Leerlijn Leren en lesgeven met ict voor de lerarenopleiding De leerlijn Leren en lesgeven met ict beschrijft wat er nodig is om de eindkwalificaties Leren en lesgeven met ict te integreren in de curricula van lerarenopleidingen, specifiek in die van de HAN. De uitgangspunten voor de implementatieaanpak zijn mede gebaseerd op onderzoek naar de mate waarin studenten en opleiders van de lerarenopleidingen van de HAN beschikken over de competenties voor leren en lesgeven met ict. professionaliseringstoolkit Het document Onderbouwing leerlijn Leren en lesgeven met ict beschrijft de achtergronden van het ontwerp van de leerlijn en benoemt de uitgangspunten voor structurele inbedding in de curricula. De leerlijn is bovendien één van de pijlers onder de ontwikkeling van het professionaliseringsaanbod voor lerarenopleiders. De implementatie van de eindkwalificaties en van de leerlijn blijkt soms best lastig, en is in ieder geval tijdrovend. Gelukkig dragen de directie en het managementteam van de Faculteit Educatie van de HAN uit hoe belangrijk en noodzakelijk zij leren en lesgeven met ict vinden; dat is een belangrijke helpende factor. Daarnaast is toetsing op de eindkwalificaties heel belangrijk voor een succesvolle invoering. Zonder beoordeling wordt aandacht voor het thema te vrijblijvend en verdwijnt het mogelijk weer. Ook helpend voor het traject: de nulmeting naar het niveau van docenten en studenten. De uitslag gaf de urgentie aan en maakte de uitdagingen grijpbaarder. En wil je slagen, werk dan vooral samen en ken elkaar: weet waar jij mogelijk hulp kunt bieden én bij wie je kunt aanhaken om zelf te groeien. Dennis Rutten, onderwijskundige en docent ict en rekendidactiek aan de HAN Pabo.

8 ixperium/centre of Expertise Leren met ict Het ixperium/coe is een samenwerkingsverband van de lerarenopleidingen en het Kenniscentrum Kwaliteit van leren van de HAN met het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs in de regio rond Arnhem en Nijmegen. De samenwerking richt zich op het realiseren van onderwijs dat beter recht doet aan verschillen tussen leerlingen met behulp van ict en op het opleiden van ict-geletterde jongeren. De focus ligt hierbij op het opleiden, professionaliseren en faciliteren van leraren in een duurzame verbinding tussen werkveld, opleiding en onderzoek. Het ixperium/coe is een netwerkorganisatie waar partners uit de lerarenopleidingen, het onderwijswerkveld en de wetenschap aan bijdragen. Leergemeenschappen vormen het hart van het ixperium/coe. Leraren, lerarenopleiders, studenten, onderzoekers en (ict-)experts werken samen vanuit praktijkvraagstukken aan onderwijsontwikkeling. Ze ontwerpen en onderzoeken samen ict-rijke leerarrangementen die recht doen aan verschillen. Overkoepelend onderzoek versterkt de kennisontwikkeling. De leergemeenschappen maken gebruik van inspirerende leerwerkomgevingen waar de nieuwste ict-toepassingen voorhanden zijn: ixperium Arnhem, ixperium Nijmegen en ixperium Oss. Het ixperium/coe biedt zowel individuele leraren als groepen leraren, leidinggevenden, opleiders en studenten inspiratiemiddagen, workshops en trainingen op het gebied van leren en lesgeven met ict. Het curriculum van de HAN-lerarenopleidingen wordt zodanig ingericht dat startende leraren goed zijn toegerust om onderwijs te verzorgen dat recht doet aan verschillen met behulp van ict. Door middel van publicaties, website en social media, workshops, conferenties, ixperatiemiddagen en ixcamps borgen we de kennisdeling. We delen kennis, ervaringen en producten met elkaar en met onze omgeving. Kijk voor meer informatie op: Volg ons op: Facebook.com/ixperium Scan de code en lees de ervaringen met de ix-box Vormgeving Bureau Ketel, Nijmegen