SchiermonnikOOG op Morgen. Aanpak experiment bevolkingsontwikkeling Schiermonnikoog

Transcriptie

1 SchiermonnikOOG op Morgen Aanpak experiment bevolkingsontwikkeling Schiermonnikoog

2 KRIMP EN LEEFBAARHEID OP SCHIERMONNIKOOG Schiermonnikoog is de kleinste gemeente van Nederland en de bevolking krimpt gestaag. Tot 1995 was er sprake van groei, maar daarna daalde het aantal inwoners van 1000 naar 926 in De samenstelling van de bevolking verandert eveneens. Het aantal ouderen groeit en het aantal jongeren daalt. Het aantal mensen met een betaalde baan zal dalen en het aantal mensen zonder (betaald) werk neemt toe. Eiland karakter Een kant en klare oplossing is niet voorhanden. Het gaat om structurele problemen die raken aan het unieke karakter van het eiland. Op een eiland heeft bevolkingskrimp andere gevolgen dan op het vasteland. Zo kunnen eilanders voor basisvoorzieningen moeilijk uitwijken naar het vasteland. De bevolkingskrimp heeft zijn weerslag op diensten en voorzieningen voor jong en oud. Hulpverlenings-diensten zoals brandweer en ambulances werken voor een steeds kleinere doelgroep. Trend Deze trend zal zich doorzetten bij ongewijzigd beleid. Schiermonnikoog is met andere woorden een krimpgebied en dat begint zichtbaar en voelbaar te worden zowel voor de inwoners als het gemeentebestuur. Zij zien zich gesteld voor de vraag hoe om te gaan met deze realiteit en de leefbaarheidsvraagstukken die daaruit voortkomen. Bevolkingsontwikkeling Schiermonnikoog Jaar Inwoners Huishoudens Tabel 1. Bron: CBS, bewerking FSP, 2015

3 EXPERIMENT Tijd voor verandering en ruimte voor experiment op het eiland. Is de krimp een feit waar de inwoners zich bij neerleggen, moet deze ontwikkeling gestuit worden of zijn er andere inventieve oplossingen denkbaar, nieuwe kansen voor het eiland? Tegen deze achtergrond is in 2012 het experiment SchiermonnikOOG op Morgen ontstaan: een experimentele aanpak voor bevolkingskrimp. Centrale vragen Hoe kan de gemeente samen met andere actoren meer betaalbare (permanente) woonruimte en meer diversiteit in de werkgelegenheid creëren op Schiermonnikoog? Deze vraag vormde de leidraad voor het experiment bevolkingsontwikkeling op Schiermonnikoog. Gaandeweg liep het thema leefbaarheid als een rode draad kwam door het experiment. Met het verbeteren van de leefbaarheid konden de eilandbewoners zelf direct aan de slag gaan. Werkgelegenheid en de woningmarkt bleken complexer om als inwoners op te pakken, een realiteit waar overheden rekening mee moet houden. Zoektocht Het experiment was een zoektocht waar al werkende weg is gezocht naar meer inzicht, draagvlak en praktische antwoorden op deze vraag: Analyse en inzicht in de demografische ontwikkelingen Bewustwording bij bewoners van het eiland Meedenken en meedoen van bewoners tijdens gesprekken, bijeenkomsten en in werkgroepen Samenwerking tussen de verschillende partijen op het eiland. Vernieuwende ideeën om de specifieke huisvestingsproblematiek op de eilanden aan te pakken. Financiële instrumenten om de woningmarkt meer in evenwicht te brengen. Vernieuwende ideeën om de werkgelegenheid hoogwaardiger en meer divers te maken. Meer zicht op de knelpunten in de regelgeving. Vertaling van vernieuwende ideeën naar concrete acties van bewoners en gemeente.

4 INTEGRALE AANPAK DICHTBIJ BEWONERS Een integrale benadering, gevarieerde werkvormen en werken met en dichtbij de bewoners van het eiland. Deze drieslag vormde de kern van het experiment. Belangrijke elementen in de aanpak: Co-creatie en burgerparticipatie: de bewoners, de gemeente, instellingen en bedrijven trekken daarin samen op. Draagvlak en betrokkenheid bij alle partijen. Zij verhouden zich ieder op eigen wijze tot de problematiek van leefbaarheid en bevolkingskrimp. Veel ruimte voor ondernemerszin, eigen initiatieven en out-of-the-box denken Combinatie met gedegen onderzoek en ruimte voor gesprekken, het maatschappelijk debat, dichtbij de bewoners. In gesprek met inwoners, dichtbij en informeel, gewoon in het café om de hoek rond drie thema s: wonen, werken en leven. Gemeente In de uitvoering kwamen diverse benaderingen samen: onderzoek, feiten en cijfers, prognoses en scenario s, werken van onderop, interviews en Bedrijven Leefbaarheid en krimp Inwoners themabijeenkomsten. Instellingen

5 SCHEMATISCHE WEERGAVE SCHIERMONNIKOOG OP MORGEN Verkenning & agendering Aanwijzing Schiermonnikoog experimenteerregio Vooronderzoek, projectontwikkeling, visie en aanpak Werkgroep: ontwikkeling, coördinatie, planning en terugkoppeling Draagvlak, urgentie en agendering binnen gemeente Cijfers, scenario s & steun Cijfers en analyse urgente thema s Ontwikkelen scenario s Steun gemeente en gemeenteraad gekozen aanpak Draagvlak & betrokkenheid bewoners Interviews sleutelfiguren Vragenlijst onderzoek Analyse en rapportage urgente thema s Gesprek, actie, analyse Praatcafé, Doecafé, Inloopcafé Presentatie onderzoek, feiten en cijfers, film Stel je eens voor... Bespreking dilemma s, kansen en scenario s Start werkgroepen bewoners: wie pakt urgente onderwerpen op, doorontwikkeling Terugblik & vooruit kijken opbrengsten Bewonersavond Expertmeeting wonen, rapportage en advies Tussenrapportages naar gemeente Resultaten, borging en methodiekbeschrijving

6 WAT LEVERT HET OP? Het experiment heeft op Schiermonnikoog een beweging in gang gezet waarvan de effecten merkbaar zijn. Belangrijk was dat de eilandbewoners zelf in beweging zijn gekomen. Bevolkingskrimp is geen abstract en afstandelijk gegeven meer, maar een realiteit waarop de inwoners zelf invloed kunnen uitoefenen. Sommige opbrengsten zijn heel concreet en komen direct voort uit het experiment. Andere resultaten zijn minder concreet, maar eveneens van belang. Zij hebben onder meer te maken met een verandering in houding en beleving op het eiland. De denktank zorg boog zich over vernieuwing van de zorg en voorzieningen op het eiland. Zij schreven een notitie als input voor de transitie van de zorg. Een onderzoek en expertmeeting over wonen vormden de aftrap voor het aanpakken van de woningmarkt: meer betaalbare koop- en huurwoningen op het eiland. De werkgroep woningbouw is actief. Eilander producten, zoals een eigen biermerk in ontwikkeling. Promotie en marketing van het eiland is daadkrachtig opgepakt. De VVV is inmiddels vernieuwd en helemaal gemoderniseerd. Het Doe-café leverde een stortvloed aan ideeën en initiatieven op. Goede ideeën zijn gekoppeld aan initiatiefnemers, ze hebben een eigenaar en een werkgroep die er mee verder gaat. Concrete actie, eigenaarschap en aanspreekpunten. Meer tijdelijke woningen, doorstroom woningen en woningen voor jongeren. Ondernemers en bewoners ontwikkelden nieuwe toeristische activiteiten zoals open markten, een strúnmarkt en de wandelmaand.

7 Promotie- en recreatieteams die het imago van het eiland verbeteren, websites actueel houden, een SchierApp. Een andere mentaliteit. We leggen de problemen niet bij elkaar of bij de gemeente op het bordje, maar lossen het met elkaar op. Ruimte voor kansrijke initiatieven, een positief gevoel en zelf aan de slag. Het kan wél op Schiermonnikoog. Thema maanden: kunst- en cultuurmaanden, sportmaanden (fietsen, wandelen), muziek, theater Wie doet wat? Wat mag je van elkaar verwachten? Tijdens het experiment zijn de verwachtingen over taken, rollen en verantwoordelijkheden van gemeente, bewoners en ondernemers bijgesteld en helderder geworden. De bewoners van Schiermonnikoogdelendezorg overleefbaarheidopheteiland. Zij voelen zich betrokken en willen denken en doen. Er is een gevoelvanurgentieontstaanen veel creativiteit losgekomen.

8 Meer weten? Dit leefbaarheidsoffensief is ontwikkeld door Partoer en KplusV samen met de gemeente, provincie Fryslân en met ondersteuning door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het experiment is uitgevoerd in twee fases in de periode Neem contact op met Sjoerd IJdema: Colofon Schiermonnikoog op Morgen; Aanpak experiment bevolkingskrimp Schiermonnikoog Opdrachtgever Gemeente Schiermonnikoog Mede mogelijk gemaakt door de provincie Fryslân Projectleiding Sjoerd IJdema (adviseur en projectleider) Uitgave Partoer, consultants en onderzoekers Leeuwarden, mei 2016 Partoer Westersingel CK Leeuwarden T (058) De mens als maat