InterRAI en de BelRAI portfolio: wetenschappelijk gevalideerde ondersteuning van zorg, zorgorganisatie en zorgbeleid. Prof. Dr.

Transcriptie

1 InterRAI en de BelRAI portfolio: wetenschappelijk gevalideerde ondersteuning van zorg, zorgorganisatie en zorgbeleid Prof. Dr. Anja Declercq BelRAI in het Vlaamse zorglandschap: feiten en fictie Zorgnet Vlaanderen, Brussel, 26 januari 2016

2 Inhoud

3 Inhoud Deel 1 (voor de pauze) 1.Waarom hebben we iets als interrai of BelRAI nodig? 2.Wat is interrai en hoe kwam interrai in België terecht? 3.Wat is een interrai instrument? 4.Wat is BelRAI? 5.Wat is de BelRAI Screener? Deel 2 (na de pauze) 6.Hoe werkt BelRAI? 7.Wat is output uit BelRAI? 8.Waar gaan we naar toe? 9.Lopend onderzoek bij LUCAS 10.Besluit

4 Deel 1 4

5 1. Waarom hebben we BelRAI nodig?

6 Zorgtrajecten zijn complex

7 Talrijke zorgorganisaties en professionals (moeten) communiceren

8 Nood aan multidisciplinariteit

9 En iedereen moet dezelfde taal spreken

10 Indien niet Slechtere kwaliteit van zorg

11 En ook Gebrek aan continuïteit van zorg

12 Plus Mensen moeten steeds dezelfde vragen beantwoorden

13 En waarschijnlijk Andere negatieve effecten zoals Tijdsverlies

14 Dus: muren doorbreken Presenter Name

15 Hoe? Een comprehensief assessment dat in ELK van de verschillende zorgsettings wordt gebruikt = InterRAI-instrumenten

16 2. Wat is interrai en hoe kwamen ze in België terecht? 16

17 Wat is RAI? Acroniem voor: R = Resident A = Assessment I = Instrument Assessment instrument voor cliënten Acroniem wordt niet meer gebruikt: interrai

18 Waar komt interrai vandaan? Gestart begin jaren 80 in de USA om kwaliteit van zorg in de rusthuizen te verbeteren Wereldwijd gebruik van de instrumenten, ook in Europa Wetenschappelijk ondersteund en op geregelde tijdstippen herzien Internationale onderzoeksgroep interrai

19

20 Brant E. Fries interrai Members and Activities North America Canada, USA, Mexico, Belize South America Chile, Brazil, Peru interrai 2015 Do not duplicate or distribute without permission Europe Iceland, Norway, Sweden, Denmark, Finland, Netherlands, Germany, UK, Switzerland, France, Poland, Italy, Spain, Belgium, Estonia, Lithuania, Czech Republic, Russia, Austria, Portugal, Ireland Middle East/Asia Israel, India, Qatar, Lebanon, Egypt Africa South Africa, Ghana (WHO) Far East/Pacific Rim Japan, South Korea, Taiwan, Australia, China, Hong Kong, New Zealand, Singapore

21 Implementation and Testing of interrai Instruments in Europe RAI 2.0 RAI-HC interrai LTCF interrai MH interrai CMH interrai PAC interrai PC interrai CHA interrai AC interrai CA interrai HC interrai AL interrai ID

22 Wat doet interrai? Ontwikkelt instrumenten en output Update van bestaande instrumenten Beheert de instrumenten Stimuleert het gebruik van de instrumenten Geeft de handboeken uit Doet gezamenlijk onderzoek over interraiinstrumenten...

23 Doel Doel: ontwikkelen van evidence-based zorg door gegevens van hoge kwaliteit te verzamelen, gevalideerd en aangepast aan verschillende zorgcontexten Bedoeling: verbeteren van de kwaliteit van leven van ouderen/mensen met psychische problemen/personen met een handicap/ en van de zorg voor die personen 23

24 InterRAI-consortium 24

25 Vanwaar de interrai-instrumenten in België? 2003: Tweede protocol-akkoord ouderenzorg Goedkeuring studie naar instrument Interface-studie (De Lepeleire et al., 2005) 2005: Zorgnet Vlaanderen (toen nog VVI) Canadareis kennismaking met RAI Sinds 2006: Aantal projecten om te kijken of en hoe implementatie mogelijk is. Ook NedRAI project Zorgnet Vlaanderen 25

26 Instrumenten beantwoorden aan 6 criteria 1. Internationale validatie via InterRAI 2. Aanpasbaar aan alle zorgcontexten 3. Holistische visie (globaal) op het assessment van de cliënt 4. (Hulp bij) voorstel van zorgplan 5. Samenwerking in interdisciplinair team 6. Zorgcontinuïteit

27 interrai Suite of Instruments: van bij de geboorte tot het overlijden 27

28 En doorheen sectoren 28

29 3. Wat is een interrai-instrument? 29

30 Wat is een interrai-instrument? Een vragenlijst Daaraan gekoppeld: algoritmes Resultaten worden berekend Resultaten op micro-niveau helpen bij het opstellen van een geïndividualiseerd zorgplan Resultaten op meso-niveau helpen bij het voeren van een goed (kwaliteits)management Resultaten op macro-niveau ondersteunen beleid Resultaten over settings heen en doorheen de tijd: continuïteit van zorg

31 BelRAI informatiedoorstroming Geaggregeerde statistieken (macro) maatschappij Geaggregeerde statistieken (meso) organisatie Beoordeling en resultaten bespreken zorgplan team Actuele zorgsituatie: beoordeling resultaten Cliënt historiek: individuele statistieken zorgverlener

32 Structuur MDS Minimum Data Set CAP Schalen Statistieken Kwaliteitsindicatoren RUG s Geïndividualiseerd zorgplan

33 Secties interrai-ltcf Secties interrai-hc Secties interrai-ac Secties interrai-pc A Persoonlijke gegevens A Persoonlijke gegevens A Persoonlijke gegevens A Persoonlijke gegevens Intake en B Intake en voorgeschiedenis B Intake en voorgeschiedenis B voorgeschiedenis B Intake en voorgeschiedenis C Beoordelingsdata C Gezondheidstoestand Toestand van mond en D voeding E Toestand van huid C Cognitie C Cognitie D Cognitie F Cognitie Communicatie en Communicatie en Communicatie en Communicatie en D gezichtsvermogen D gezichtsvermogen E gezichtsvermogen G gezichtsvermogen E Stemming en gedrag E Stemming en gedrag F Stemming en gedrag H Stemming F Psychosociaal welzijn F Psychosociaal welzijn I Psychosociaal welzijn Algemeen dagelijks G functioneren G Algemeen dagelijks functioneren Algemeen dagelijks G functioneren J Algemeen dagelijks functioneren H Continentie H Continentie H Continentie K Continentie I Ziektebeelden I Ziektebeelden I Ziektebeelden J Gezondheidstoestand J Gezondheidstoestand J Gezondheidstoestand Toestand van mond en K voeding K Toestand van mond en voeding K Voeding L Toestand van huid L Toestand van huid L Toestand van huid M Ontspanningsactiviteiten N Geneesmiddelen M Geneesmiddelen M Geneesmiddelen L Geneesmiddelen Behandeling en O Behandeling en procedures N Behandeling en procedures N procedures M Behandeling en procedures Verantwoordelijkheid en Verantwoordelijkheid en P beschikkingen O Verantwoordelijkheid O Wilsverklaringen N beschikkingen Q Ontslagmogelijkheden P Mantelzorg en steun P Voeding O Mantelzorg en steun R Ontslaginformatie Q Beoordeling van de omgeving Q kans op ontslag P Ontslaginformatie Ontslagmogelijkheden en R algemene toestand R Ontslaginformatie S Ontslaginformatie

34 34 HC CMH AL LTCF PAC ID Core Items CHA PC MH

35 interrai HC en interrai LTCF HC 68 Items 179 Core Items LTCF 72 Items 71 Other Shared Items 390 Items Total

36 Informatiebronnen Observaties (90 à 95% van de items) Aangevuld met informatie uit Zorgdossier Gesprekken met cliënt, familie, mantelzorgers, (5 à 10%)

37 4. Wat is BelRAI? 37

38 Belgische versies van de interrai-instrumenten Vertalingen in (Belgisch) Nederlands, Frans en Duits Kleine aanpassingen binnen grenzen toegelaten door interrai

39 Welke instrumenten? BelRAI HC BelRAI LTCF BelRAI AC BelRAI PC BelRAI Screener [BelRAI MH] [BelRAI CMH] 39

40 InterRAI LTCF InterRAI AC 40

41 BelRAI Op papier: niet erg bruikbaar Dus: webapplicatie ontwikkeld op vraag van overheid = BelRAI Single virtual host information system Verschillende disciplines hebben toegang, maar sterk beveiligd (via e-health, en veel bijkomende beveiligingsmaatregelen) Opleiding & wiki-site In 3 talen (Nederlands, Frans, Duits)

42 Momenteel op die webapplicatie: interrai HC interrai LTCF interrai AC interrai PC aantal additionele schalen voor RIZIV-projecten Protocol 3 BelRAI Screener Onderzoek gedaan over: interrai MH interrai CMH 42

43 Moet één iemand dat allemaal invullen? Neen! Multi- en interdisciplinair Vragenlijstverantwoordelijke ziet alle antwoorden

44 Relatie BelRAI - Pyxicare? Pyxicare is tablet-based, commerciële software BelRAI = op desktop of laptop Combinatie van gebruik van beide perfect mogelijk Data gaat naar zelfde server Aanvulling op BelRAI-systeem Aanvulling op elektronische patiënten/bewoners/cliëntendossier

45 5. Wat is de BelRAI Screener? 45

46 Aanleiding ontwikkeling BelRAI Screener (1) 1. Niet alle ouderen in de woonzorg die professionele zorg ontvangen, hebben nood aan een volledige BelRAI-beoordeling Gaat over afweging tussen tijdsinvestering volledige beoordeling en meerwaarde in de kwaliteit van de zorg BelRAI Screener moet kunnen bepalen bij welke ouderen een volledige BelRAI-beoordeling wel of niet nodig is Zeker in de thuiszorg overshooting om alle secties van een volledige beoordeling (multidisciplinair) in te vullen

47 Aanleiding ontwikkeling BelRAI Screener (2) 2. Administratieve (over)last in de zorg verminderen door integratie van verschillende instrumenten Gaat over mogelijkheden om bestaande instrumenten van zorgafhankelijkheid, in dit onderzoek BEL-foto en Katz-schaal, te integreren / vervangen door de BelRAI Screener Voor Vlaanderen: BelRAI Screener moet kunnen bepalen welke cliënten ten laste van de zorgverzekering worden genomen Inhoud BEL-foto Vier blokken 1. Huishoudelijke ADL 2. Lichamelijke ADL 3. Sociale ADL 4. Geestelijke gezondheid In totaal 27 items Scoring 4-puntenschaal 4-puntenschaal Katz-schaal Zes ADL-items 1. Zich wassen 2. Zich kleden 3. Transfers en verplaatsingen 4. Toiletbezoek 5. Continentie 6. Eten ENKEL in de residentiële zorg, bijkomende inschaling van 1. Oriëntatie in de tijd 2. Oriëntatie in de ruimte Sinds wanneer gebruikt Gefaseerd ingevoegd vanaf 2001 In gebruik sinds 1963, meermaals upgedate Berekening eindresultaat Een somscore Een forfait Niveau Vlaams Federaal Sector gebruik Enkel gezinszorg Medische poortwachters (verpleegkundigen, artsen) Primaire doelstelling Tenlasteneming Vlaamse Zorgverzekering Financiering thuisverpleging en RVT s / ROB s

48 Link met actieplan e-gezondheid BelRAI Screener is maar één onderdeel binnen het meerjarige implementatieplan BelRAI Screener haakt in op 3 implementatievoorwaarden uit het actieplan: (1) We hebben behoefte aan een gemoduleerd of getrapt systeem zodat voor minder zwaar zorgbehoevenden niet de volledige BelRAI ingevuld moet worden. (2) BelRAI moet ook leiden tot gebruik binnen de thuiszorg (3) en moet dienstig zijn voor het bepalen van alle soorten zorgafhankelijkheid, ook in de welzijnssector. (Ronde Tafel ehealth, 2012) 48

49 Wat is de BelRAI Screener? Uitgangspunten ontwikkeling BelRAI Screener in overleg door experten Items komen enkel uit het bestaande interrai-instrumentarium Monodisciplinair in te vullen Geen uitgebreide observatieperiode nodig voor het scoren van de items Scoring verloopt snel en eenvoudig om tijdsinvestering te beperken Webapplicatie gebruikt elaboratiemodules die enkel openklappen als dat nodig is 49

50 Resultaat is een kort instrument met 5 ja/nee vragen 1. Heeft deze cliënt problemen met instrumentele activiteiten van het dagelijkse leven? 2. Heeft deze cliënt problemen met activiteiten van het dagelijkse leven? 3. Heeft deze cliënt cognitieve problemen? 4. Heeft deze cliënt psychische problemen? 5. Heeft deze cliënt gedragsproblemen? Enkel als het antwoord JA is, wordt er verder op die problemen ingegaan 50

51 Modules Voor IADL, ADL en cognitie: bestaande, gevalideerde schaal (uit interrai HC/LTCF) Voor psychische problemen: gevalideerde items uit interrai CMH instrument Voor gedragsproblemen: gevalideerde items uit interrai HC/LTCF als ingevuld: kan ook allemaal overgenomen worden indien volledig assessment nodig 51

52 Wat is de BelRAI Screener? Beschikbaar online op de BelRAI-webapplicatie Ook een papieren versie te downloaden op BelRAIWiki, het online informatieplatform 52

53 Ontwikkeling Ontwikkeld in samenspraak met experten uit praktijk en interrai Vervolgens getest bij >1000 personen in Vlaanderen en kleine groep van 50 in Wallonië 53

54 Onderzoeksvragen Vlaanderen 1. Volstaan de vragen en modules van de BelRAI Screener inhoudelijk om de zorgzwaarte en complexiteit van de zorg te meten? 2. Hoe verhouden de eindscores op de BEL-profielschaal en de KATZ-schaal zich ten opzichte van de eindscore op de BelRAI Screener voor eenzelfde persoon? 3. Vanaf welke cut-off score op de BelRAI Screener is er een volledige BelRAI-beoordeling nodig? 4. Vanaf welke cut-off score op de BelRAI Screener is er recht op de Vlaamse zorgverzekering

55 Empirische validering BelRAI Screener Per cliënt gelijktijdig, éénmalig en elektronisch drie schalen scoren op de BelRAI webapplicatie: 1. BelRAI Screener 2. BEL-profielschaal 3. KATZ-schaal (versie thuiszorg of residentieel) Gegevensverzameling zowel in de thuiszorg als in de residentiële zorg Random cliënten inschalen: geen steekproefkader, dus geen representatieve steekproef essentie is vergelijking instrumenten in relatieve zin, geen uitspraken over zorgafhankelijkheid in absolute zin 9 opleidingsessies voor Nederlandstalige organisaties van halve dag (26 sept. / 1, 3, 9, 15, 16, 23 okt / 15 en 17 april 2014) 55

56 Opleiding en recrutering in Franstalig België Verliep bijzonder moeizaam. 50 op papier ontvangen Veel interesse, maar (soms na enkele maanden) afhaken omdat al P3 of personeel ziet het niet zitten Draagvlak of geen ruimte voor projecten? 56

57 Respons 1353 respondenten voor onderzoek in Vlaanderen aangemaakt Niet alle instrumenten zijn volledig ingevuld volledig ingevuld BelRAI Screener BEL-foto Katz-schaal thuiszorg Katz-schaal residentieel Voor 238 respondenten is zowel de Katz-schaal thuiszorg als Katz-schaal residentieel ingevuld 64% vrouwen, gemiddelde leeftijd 76, 19% jonger dan 65 jaar Gegevens ingeput tussen maart en september 2014 (Problemen met toegang zorgverleners tot webapplicatie opgelost vanaf maart) Belangrijkste rollen op webapplicatie: medewerkers dienst gezinszorg (58%), verpleegkundigen (36%) en maatschappelijk werkers (5%) 57

58 Beschrijving BEL-foto 15% behaalt exact de drempelwaarde van 35 punten. Totaalscores van 32, 33 of 34 komen minder voor dan men op basis van normaalverdeling zou verwachten. Meer dan de helft (51%) heeft score van 35 tot 40 punten. Blokken BEL-foto totaalscore < 35 40% steekproef totaalscore 35 60% steekproef Gem. Max. Gem. Max. Huishoudelijke ADL Lichamelijke ADL Sociale ADL Geestelijke gezondheid

59 Beschrijving Katz-schaal Verdeling score (rij%) Gemiddelde score Thuiszorg zich wassen ,7 945 zich kleden ,5 945 transfer en verplaatsingen ,1 943 toiletbezoek ,8 943 continentie ,9 945 eten ,6 946 Residentiële zorg zich wassen ,7 574 zich kleden ,5 574 transfer en verplaatsingen ,1 573 toiletbezoek ,0 570 continentie ,0 571 eten ,6 573 tijd ,8 517 plaats ,6 517 N Overeenkomst tenlasteneming o.b.v. Katz-forfait en BEL-foto klopt niet altijd. Bijvoorbeeld, 14% van de cliënten met een B- forfait in de thuiszorg haalt geen 35 punten op de BEL-foto. Forfait Thuiszorg (in%) Residentiële zorg (in%) O (of geen forfait) A (lichte zorg) B (zorgafhankelijk) C (zwaar zorgafhankelijk) 3 13 Cd (dementie) NVT 8 N (100%) =

60 Beschrijving BelRAI Screener Module klapt open % (N=1287) Module 1 IADL 99 Module 2 ADL 87 Module 3 cognitieve problemen 45 Module 4 psychische problemen 32 Module 5 gedragsproblemen 17 Aantal modules opengeklapt kolom% (N=1287) 0 (geen enkele module) Cliënten die geen IADLproblemen hebben in dit onderzoek (N=11) zijn cliënten van het Wit-Gele Kruis die enkel toiletverzorging krijgen. Meer dan de helft van de respondenten heeft problemen die breder gaan dan louter afhankelijkheid bij de (instrumentele) activiteiten van het dagelijks leven (alle modules) 9 60

61 Modules BelRAI Screener: 1 IADL (klapt open bij 99%) Module 1 IADL Verdeling score (rij %) N maaltijdbereiding uitvoering mogelijkheden / 1295 huishoudelijk werk uitvoering mogelijkheden / 1296 financieel beheer uitvoering mogelijkheden / 1293 geneesmiddelenbeheer uitvoering mogelijkheden / 1292 telefoongebruik uitvoering mogelijkheden / 1291 trappen uitvoering mogelijkheden / 1262 boodschappen uitvoering mogelijkheden / 1292 vervoer uitvoering mogelijkheden / 1272 Codering IADL 0. Zelfstandig 1. Hulp beperkt tot klaarzetten 2. Toezicht 3. Beperkte hulp 4. Uitgebreide hulp 5. Maximale hulp 6. Totale afhankelijkheid 8. Activiteit heeft zich niet voorgedaan IADL = meest moeilijke module Scoring niet meer op 4-puntenschaal Omslag in denken door niet alleen uitvoering, maar ook mogelijkheden te scoren 61

62 Modules BelRAI Screener: 1 IADL (onderscheid mogelijkheden/uitvoering) rij% op 100% per IADL-activiteit Identieke score Zelfstandigheid aansporen score mogelijkheden < uitvoering 10% tot 25% variatie in scoring loslaten afhankelijkheidsdenken Zelfstandigheid afremmen score mogelijkheden > uitvoering maaltijdbereiding huishoudelijk werk financieel beheer geneesmiddelenbeheer telefoongebruik trappen boodschappen vervoer Niet alleen zelfstandigheid aansporen, soms ook afremmen! Gevalideerde schaal, herwerkt naar maximaal 6 punten: (IADL-performance + IADL-capacity) / 16 62

63 Modules BelRAI Screener: 2 ADL (klapt open bij 87%) Module 2 ADL Verdeling score (rij %) N persoonlijke hygiëne zich verplaatsen toiletgebruik Codering ADL 0. Zelfstandig 1. Hulp beperkt tot klaarzetten 2. Toezicht 3. Beperkte hulp 4. Uitgebreide hulp 5. Maximale hulp 6. Totale afhankelijkheid eten Hiërarchische ADL-schaal score Kolom% zelfstandig bij de 4 ADL-functies 0 21 tenminste toezicht bij één ADL-functie (en minder dan beperkte hulp bij alle 4 ADLfuncties) 1 5 beperkte hulp vereist bij 1 of meer van de 4 ADL-functies (en minder dan uitgebreide hulp bij alle 4 ADL-functies) 2 20 tenminste uitgebreide hulp vereist bij de persoonlijke hygiëne en het toiletgebruik (en minder dan uitgebreide hulp vereist bij het eten en het zich verplaatsen) 3 27 uitgebreide hulp vereist bij het eten of het zich verplaatsen (geen totale afhankelijkheid bij het eten en het zich verplaatsen) 4 19 totale afhankelijkheid bij het eten en/of het zich verplaatsen 5 6 totale afhankelijkheid bij de 4 ADL-functies 6 2 N (100%) 1332 Gemiddelde score (0-6) 2.4 Module ADL is eenvoudiger om te scoren, want gaat enkel om de uitvoering en maar om 4 activiteiten Gevalideerde hiërarchische ADLschaal op 6 punten 63

64 Modules BelRAI Screener: 3 cognitie (klapt open bij 45%) Module 3 Cognitieve problemen Verdeling score (rij%) N dagelijkse besluitvorming kortetermijn geheugen NVT 598 procedureel geheugen NVT 595 uiting / zichzelf duidelijk maken NVT 588 Cognitieve vaardigheden dagelijkse besluitvorming Kortetermijn geheugen Cognitieve Performantie Schaal 2 Procedureel geheugen Score Kolom% intact 0 55 borderline intact 1 7 licht verstoord 2 10 matig verstoord 3 13 matig ernstig verstoord 4 6 ernstig verstoord 5 8 zeer ernstig verstoord 6 2 N (100%) 1330 Gemiddelde score (0-6) 1.4 Uiting / Zichzelf duidelijk maken 0. Zelfstandig 0. Geen geheugenprobleen 0. Wordt begrepen 1. Gewijzigd zelfstandig 1. Geheugenprobleem 1. Wordt gewoonlijk begrepen 2. Minimaal beperkt 2. Wordt vaak begrepen 3. Matig beperkt 3. Wordt soms begrepen 4. Ernstig beperkt 4. Wordt zelfden of nooit begrepen 5. Geen waarneembaar bewustzijn, coma Gevalideerde Cognitieve Performantie Schaal 2 (CPS2) op 6 punten 64

65 Modules BelRAI Screener: 4 psychische problemen (klapt open bij 32%) Module 4 Psychische problemen Verdeling score (rij%) 0 = nee 1 = ja Vormt een bedreiging of gevaar voor zichzelf Vormt een bedreiging of gevaar voor anderen Kan niet voor zichzelf zorgen door een geestelijke stoornis Heeft een verslavingsprobleem Vertoont specifieke psychiatrische problemen Aantal psychische problemen kolom % Geen enkel 69 Één 19 Twee 7 Drie 3 Vier 2 Vijf 0 N (100%) 1229 N Gevalideerde items, maar geen bestaande schaal, geen algoritme om schaalscore te berekenen Ongeveer 5% scoort 3, 4 of 5 keer ja op deze items We vermenigvuldigen daarom elk ja-antwoord met 1,5 punten (niet met 1,2) en toppen maximum af op 6 punten. Merk op dat ongeveer 1% bij geen enkel specifiek item ja aanduidt, hoewel ze via de voorafgaande vraag aangeven dat de cliënt psychische problemen heeft. 65

66 Modules BelRAI Screener: 5 gedragsproblemen (klapt open bij 17%) Verdeling score (rij%) Module 5 Gedragsproblemen N Ronddolen Verbaal geweld Lichamelijk geweld Sociaal ongepast of storend gedrag Ongepast openbaar seksueel gedrag of zich in het openbaar uitkleden Verzet zich tegen zorg Codering gedragsproblemen 0. Niet aanwezig 1. Aanwezig, maar in de laatste 3 dagen niet vertoond. 2. Op 1-2 van de laatste 3 dagen vertoond 3. Dagelijks in de laatste 3 dagen vertoond Geen bestaande schaal, geen algoritme om schaalscore te berekenen Somscore op 18, maar hoge scores komen zelden voor We delen somscore daarom door 1 (niet door 3) en toppen maximum af op 6 punten

67 Totaalscore BelRAI Screener: 5 modules, elk van 0 tot maximum 6 punten Kolom% per (Afgeronde) score IADL ADL Cognitie Psyschische problemen Gedragsproblemen Gemiddelde schaalscore (0-6) IADL, ADL en cognitie zijn bestaande schalen Psychische en gedragsproblemen zijn gevalideerde items, laten die iets zwaarder doorwegen 67

68 Totaalscore BelRAI Screener: optelsom modules (0-30) Gemiddelde totaalscore van 9 in steekproef 68

69 Samenhang BelRAI Screener en BEL-foto: totaalscores (r=0,82; N=1046; p<0,0001) percentiel BelRAI Screener BEL-foto P P P P P P P P P P P

70 Samenhang BelRAI Screener en Katz-schaal: boxplot per Katz-forfait De scores tussen kwartiel 1 en kwartiel 3 lopen als volgt op: Versie thuiszorg Versie residentieel Geen forfait: 5 10 O: 3 8 Forfait A: 7 12 A: 6 12 Forfait B: 9 14 B: 9 13 Forfait C: C: 9 15 Cd:

71 Nood aan volledige BelRAI-beoordeling zeker zijn dat de cut-off voor het opmaken van een volledige BelRAI-beoordeling voldoende hoog ligt, maar ook niet te hoog volledig assessment en multidisciplinair overleg vooral nodig wanneer ook niet-fysieke problemen de zorg complexer maken totaalscore van minstens 13 op 30 + voldoende hoge somscore modules cognitieve, psychische en gedragsproblemen (5 op 18 ) 71

72 Nood aan volledige BelRAI-beoordeling minimum totaalscore van 13, maar ook cognitieve, psychische en/of gedragsproblemen Minimum somscore modules cognitieve, psychische en gedragsproblemen Module klapt open (%) 5 punten N=197 of 15% steekproef 1 IADL ADL 97 3 cognitie 95 4 psychisch 68 5 gedrag 66 Gemiddelde score (0-6) 1 IADL 5,3 2 ADL 3,6 3 cognitie 4,2 4 psychisch 2,3 5 gedrag 2,4 Katz-thuiszorg (kolom%) Geen forfait 42 A 26 B 19 C 12 Gemiddelde score BEL-foto 51 Conditie van 5 punten op som modules cognitieve, psychische en gedragsproblemen komt overeen met 15% steekproef Invloed conditie uit zich in psychische en gedragsproblemen Quasi alle respondenten voor wie volledige beoordeling nodig is, hebben cognitieve problemen Katz-residentieel (kolom%) O 6 A 18 B 22 C 16 72

73 Tenlasteneming zorgverzekering o.b.v. BelRAI Screener Verschillende keuzes nodig: Afkappunt voor de BelRAI Screener Extra conditie tenlasteneming i.f.v. modules 73

74 Scenario tenlasteneming: vanaf 13 punten op BelRAI Screener, maar ook vanaf 6 op som IADL en ADL 74

75 Vanaf 13 punten op BelRAI Screener, maar ook vanaf 6 op som IADL en ADL Profiel van winnaars en verliezers BEL-foto_ja BelRAI Screener_nee 'VERLIEZERS' N=140 of 13% BEL-foto_nee BelRAI Screener_ja 'WINNAARS' N=123 of 11% Module klapt open (%) 1 IADL ADL cognitie psychisch gedrag 20 9 Gemiddelde schaalscore (0-6) 1 IADL 3,6 4,2 2 ADL 1,2 3,1 3 cognitie 1,4 0,5 4 psychisch 0,6 0,6 5 gedrag 0,4 0,2 o.b.v. vergelijking BEL-foto en BelRAI Screener zijn groepen verliezers en winnaars in dit scenario +- even groot (13 en 11%) Bepaalde lichtere zorgprofielen vallen uit de boot en zouden niet ten laste worden genomen: wel problemen module 3,4,5 maar geen hoge score Tenlasteneming? Ongeveer 10% van de cliënten zou met huidige Katz-forfait in dit scenario geen tenlasteneming krijgen 75

76 Volstaat de BelRAI Screener inhoudelijk om de zorgzwaarte en complexiteit van de zorg te meten? Volstaat screener inhoudelijk om nood aan volledige BelRAI-beoordeling te bepalen? Ja Nood aan intervisie voor afstemming interpretatie en scoring, goede opleiding 76

77 Hoe verhouden de eindscores op de BEL-profielschaal en de KATZschaal zich ten opzichte van de eindscore op de BelRAI Screener voor eenzelfde persoon? Sterke samenhang BelRAI Screener met BEL-foto Minder sterke samenhang BelRAI Screener met Katzschaal BelRAI Screener is niet beter of slechter, maar biedt wel meer toekomstmogelijkheden 77

78 Vanaf welke cut-off score op de BelRAI Screener volledige BelRAI-beoordeling? Nood volledige BelRAI-beoordeling vanaf minimum 13 punten EN minstens 5 op som cognitie, psychisch en gedrag komt overeen met 15% van de steekproef Zijn zware zorgprofielen (gemiddelde score BEL-foto +50) 78

79 Tijdsinvestering BelRAI Screener Geen tijdsregistratie, maar het inschalen zelf lijkt aanvaardbaar voor de organisaties Na een aantal keer is tijd inschaling BelRAI Screener BEL-foto Grootste tijdsinvestering / tijdverlies (?) zit echter niet in het inschalen zelf, maar in de stappen er rond: Verklaring op erewoord om toegang te krijgen Procedure informed consent Aanmaken cliënt (verplichte velden) 79

80 Internationaal BelRAI Screener is goedgekeurd en erkend door interrai Gebruik in andere landen is mogelijk (interesse in Nederland, misschien ook Zwitserland) GEEN BELRAI SCREENER ZONDER BELRAI: voorstadium, geen eindstadium 80

81 Deel 2 81

82 6. Hoe werkt BelRAI?

83 Hoe werkt het? SCENARIO

84 Derick Gartman 101 jaar oud Vrijgezel Woont alleen Hobbies: lange wandelingen in het bos

85 Allison Verpleegkundige in de thuiszorg Dr. Fureman

86 ALLISON D. Thuisverpleegkundige 10 jaar werkervaring 3 jaar ervaring met BelRAI Werkt in thuiszorgorganisatie

87 Communicatie

88 Login procedure

89 Toegangsbeveiliging in stappen authenticatie eid + pin Bent u wel degelijk Allison D.? rolvalidatie ehealth Authentieke bronnen Is Allison D. wel degelijk een erkend verpleegkundige? therapeutische relatie cliëntbeheerder Verzorgt Allison D. wel degelijk cliënt Derick? Rolgebaseerde toegang Functies en soorten informatie Wat mag Allison D. doen en wat mag ze zien over cliënt Derick?

90

91 Geen zoekresultaten Derick

92 Gartman Derick West park België Belg

93 ALLISON ON COUCH

94

95 Beveiliging tablet Niet eid Circle of Trust 95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106 Hierbij hoort ook een handboek

107 Geïntegreerd in zowel BelRAI als Pyxicare

108

109 Wikisite: wiki.belrai.org/nl

110

111

112 A day at the office

113

114 In de Belgisch bergen (694 meters Botrange) Braaf poesje, braaaaaf... Poooes, poes, poes Aaaah

115

116

117

118

119

120 2 weken later

121

122

123 4 weken later

124

125

126

127 7. Wat is de BelRAI output? 127

128 Soorten output van een volledige BelRAI 1. CAPs = Clinical Assessment Protocols 2. Schalen 3. Statistieken 4. RUGs = Resource Utilization Groups 5. QI = Kwaliteitsindicatoren

129 Waar kan interrai data voor worden gebruikt? Care Planning Policy Case-Mix ASSESSMENT Screening Quality

130 CAP s - Per Zorgsetting

131 Zorgschalen - Per zorgsetting

132 Geen automatisch zorgplan!

133 Validering van de schalen Ontwikkeling en validering van de schalen door talrijke onderzoeken Sterke correlatie met andere schalen erkend op wetenschappelijk niveau (zoals de MMSE, Hamilton schaal, GDS, )

134 Schalen InterRAI ADL = Activiteiten van het Dagelijkse Leven CPS = Cognitieve Performantie Schaal IADL = Instrumentele activiteiten van het Dagelijkse Leven BMI = Body Mass Index COMM = Communicatie Schaal DRS = DepressieSchaal PAIN = PijnSchaal PURS = Pressure Ulcer Risk Scale (risico op doorligwonden) CHESS = Changes in Health, End-stage disease and Symptoms and Signs Scale MAPLE = Method for Assigning Priority Levels RISE = Revised Index of Social Engagement

135 Schalen InterRAI Voordelen van de InterRAI schalen : De gegevens worden verzameld tijdens het invullen van het beoordelingsinstrument (moet niets extra doen); De resultaten zijn gekend voor alle cliënten (en niet enkel voor een specifieke groep in een onderzoekscontext); Ze zijn altijd beschikbaar; De vergelijkingen tussen groepen van cliënten gebeuren vlot

136 CPS = Cognitieve Performantie Schaal Sterke correlatie met de MMSE Mini Mental State Examination

137 Cognitive Performance Scale (versus MMSE) Bron [Morris et al, 1994] Verdere validatie door [Hartmeier et al, 1995] [Carpenter, 1999] [Paquay, 2007]

138 Waar kan interrai data voor worden gebruikt? Care Planning Policy Case-Mix ASSESSMENT Screening Quality

139 Toepassingen op 3 niveaus Micro: evolutie van gegevens op het niveau van de cliënt Meso: evolutie van gegevens op het niveau van de instelling/organisatie Macro: evolutie van gegevens op het regionaal/nationaal niveau

140 Waar kan interrai data voor worden gebruikt? Care Planning Policy Case-Mix ASSESSMENT Screening Quality

141 Case Mix Relatieve maat van de kost van de zorg voor een individuele persoon

142 Gebruik van Case Mix Financiering Vergelijking tussen organisaties Management Monitoring van tijdelijke veranderingen in populaties of van wie wordt opgenomen Meten van outcomes

143 Methodologie Hoe werden ze ontwikkeld? 1. Je meet de zorg die nu wordt gegeven (tijdsmeting) 2. Groepeer cliënten, gebaseerd op de kenmerken van de cliënt, op zo n manier dat cliënten in eenzelfde groep een gelijkaardige zorgconsumptie hebben 3. Ontwikkel een relatief gewicht (Case-Mix Index) voor elke groep

144 Revalidatiezorg Zeer hoge en Hoge intensiteit (RUC en RVA) Uitgebreide dienstverlening - hoog en zeer hoog (EC en EB) Speciale zorg - zeer hoog (SC) Revalidatiezorg Medium intensiteit (RB) Klinisch Complexe zorg - hoog (CC2 en CC1) Fysiek functioneren - hoge ADL zorg (PD)* Uitgebreide dienstverlening - medium (EA) Verminderde cognitie en medium ADL zorg (IB)* Speciale zorg - hoog (SB) Gedragsproblemen en medium ADL zorg (BB)* Revalidatiezorg Lage intensiteit (RA) Fysiek functioneren - medium ADL zorg (PC)* Verminderde cognitie en lage ADL zorg (IA)* Speciale zorg - laag of medium (SA) Klinisch Complexe zorg - medium (CB2 en CB1) Fysiek functioneren - lage ADL zorg (PB)* Gedragsproblemen en lage ADL zorg (BA)* Klinische Complexe zorg - laag (CA1) Fysiek functioneren - zeer lage ADL zorg (PA1 en PA2)*

145 MULTIDISCIPLINAIRE REVALIDATIEZORG (IN HET ENGELS: REHABILITATION) ONDER MULTIDISCIPLINAIRE REVALIDATIETHERAPIE WORDT VERSTAAN: ELKE COMBINATIE VAN KINESITHERAPIE, LOGOPEDIE EN ERGOTHERAPIE 4 SUBGROEPEN - RUC ZEER HOGE INTENSITEIT VAN MULTIDISCIPLINAIRE REVALIDATIEZORG: o 12U OF MEER REVALIDATIETHERAPIE PER WEEK o EN MINSTENS VIJF DAGEN PER WEEK REVALIDATIETHERAPIE o EN MINSTENS TWEE VAN DE DRIE THERAPIEËN (KINE- ERGO-LOGO) WORDEN VERSTREKT. - RVA HOGE INTENSITEIT VAN REVALIDATIEZORG: o 5.5U OF MEER REVALIDATIETHERAPIE PER WEEK o MINSTENS VIJF DAGEN PER WEEK REVALIDATIETHERAPIE - RB MEDIUM INTENSITEIT VAN REVALIDATIEZORG: o 2.5U OF MEER REVALIDATIETHERAPIE PER WEEK o MINSTENS VIJF DAGEN PER WEEK REVALIDATIETHERAPIE - RA LAGE INTENSITEIT VAN REVALIDATIEZORG: o 45 MINUTEN OF MEER REVALIDATIETHERAPIE PER WEEK o MINSTENS DRIE DAGEN PER WEEK REVALIDATIETHERAPIE 145 ALS DE PERSOON NIET VOLDOET AAN DEZE CRITERIA, DAN WORDT ER NAAR DE VOLGENDE CATEGORIE GEKEKEN.

146 UITGEBREIDE DIENSTVERLENING ADL INDEX SCORE VAN MINSTENS 7 EN VOLDOET AAN DE VOLGENDE CRITERIA: PARENTERALE OF IV VOEDING, ZUIGING, TRACHEOSTOMA ZORG, VENTILATOR OF RESPIRATOR 3 SUBGROEPEN - EC CLIENT ONTVANGT IV VOEDING OF/EN IV MEDICATIE EN HEEFT TENMINSTE SPECIALE ZORG NODIG, KLINISCHE ZORG OF COGNITIEVE PROBLEMEN (COGNITIESCHAAL >=3) - EB CLIENT HEEFT UITGEBREIDE ZORG NODIG EN TEN MINSTE TWEE VAN DE VOLGENDE FACTOREN: SPECIALE ZORG, KLINISCHE ZORG OF COGNITIEVE PROBLEMEN (COGNITIESCHAAL >=3) - EA CLIENT HEEFT UITGEBREIDE ZORG NODIG, EN HEEFT MAXIMAAL ÉÉN VAN DE VOLGENDE FACTOREN: SPECIALE ZORG, KLINISCHE ZORG OF COGNITIEVE PROBLEMEN (COGNITIESCHAAL >=3) ALS DE PERSOON NIET VOLDOET AAN DEZE CRITERIA, DAN WORDT ER NAAR DE VOLGENDE CATEGORIE GEKEKEN. 146

147 SPECIALE ZORG VOLDOET AAN MINSTENS ÉÉN VAN DE VOLGENDE CRITERIA: ADL INDEX SCORE VAN MINSTENS 7 EN VOLDOEN AAN MINSTENS ÉÉN VAN DE VOLGENDE CRITERIA: KOORTS MET BRAKEN EN GEWICHTSVERLIES, LONGONTSTEKING OF DEHYDRATATIE, MULTIPLE SCLEROSE, ERNSTIGE HUIDPROBLEMEN OF SNIJWONDEN EN ONTVANGT WONDZORG, COMA, SEPSIS, HERSENVERLAMMING, DECUBITUS IN STADIUM 3 OF 4 EN ONTVANGT WISSELHOUDINGSPROGRAMMA, QUADRIPLEGIE, IV MEDICATIE, RADIOTHERAPIE, SONDEVOEDING OF PARENTERALE VOEDING EN AFASIE 2 SUBGROEPEN - SC SPECIALE ZORG AANWEZIG EN MINSTENS MAXIMALE HULP NODIG IN 2 ADL ITEMS - SB SPECIALE ZORG AANWEZIG EN UITGEBREIDE HULP NODIG IN 4 ADL ITEMS - SA SPECIALE ZORG AANWEZIG EN MINIMALE HULP NODIG BIJ 3 ADL ITEMS ALS DE PERSOON NIET VOLDOET AAN DEZE CRITERIA, DAN WORDT ER NAAR DE VOLGENDE CATEGORIE GEKEKEN. 147

148 KLINISCH COMPLEXE ZORG VOLDOET AAN MINSTENS ÉÉN VAN DE VOLGENDE CRITERIA: DEHYDRATATIE, HEMIPLEGIE, INTERNE BLOEDING, TERMINALE ZIEKTE, CHEMOTHERAPIE, DIALYSE, TWEE OF MEER BEZOEKEN AAN/VAN ARTS PER MAAND, ADEMHALINGSTHERAPIE, TRANSFUSIES, WONDZORG ANDERE DAN DECUBITUSZORG, MET INBEGRIP VAN VOETZORG. 6 SUBGROEPEN - CC2 KLINISCHE COMPLEXE ZORG AANWEZIG EN MINSTENS UITGEBREIDE HULP NODIG IN 3 ADL ITEMS EN DEPRESSIESYMPTOMEN DAGELIJKS AANWEZIG - CC1 KLINISCHE COMPLEXE ZORG AANWEZIG EN MINSTENS UITGEBREIDE HULP NODIG IN 3 ADL ITEMS - CB2 KLINISCHE COMPLEXE ZORG AANWEZIG EN MINIMALE HULP IN 3 ADL ITEMS EN DEPRESSIESYMPTOMEN DAGELIJKS AANWEZIG - CB1 KLINISCHE COMPLEXE ZORG AANWEZIG EN MINIMALE HULP IN 3 ADL ITEMS - CA2 KLINISCHE COMPLEXE ZORG AANWEZIG, DEPRESSIESYMPTOMEN DAGELIJKS AANWEZIG EN LAGE ZORGNOOD (ZELFSTANDIG KUNNEN UITVOEREN, VOORBEREIDING NODIG HEBBEN OF SUPERVISIE NODIG HEBBEN) IN DE 4 ADL ITEMS CA1 KLINISCHE COMPLEXE ZORG AANWEZIG EN LAGE ZORGNOOD (ZELFSTANDIG KUNNEN UITVOEREN, VOORBEREIDING NODIG HEBBEN OF SUPERVISIE NODIG HEBBEN) IN DE 4 ADL ITEMS ALS DE PERSOON NIET VOLDOET AAN DEZE CRITERIA, DAN WORDT ER NAAR DE VOLGENDE CATEGORIE GEKEKEN. 148

149 VERMINDERDE COGNITIE ADL SCORE TUSSEN 4 EN 10 EN COGNITIEVE PROBLEMEN IN ALLE DRIE DE VOLGENDE DOMEINEN: BESLISSINGEN NEMEN, ORIËNTATIE (RECALL), KORTE TERMIJNGEHEUGEN. 2 SUBGROEPEN - IB MATIG OF ERNSTIG VERSTOORD QUA COGNITIE EN MINSTENS MINIMALE HULP IN 3 ADL ITEMS (BEWEEGLIJKHEID IN BED, ZICH VERPLAATSEN, TOILETGEBRUIK EN ETEN) - IA MATIG OF ERNSTIG VERSTOORD QUA COGNITIE EN ZELFSTANDIG, VOORBEREIDING OF SUPERVISIE NODIG IN DE 4 ADL ITEMS (BEWEEGLIJKHEID IN BED, ZICH VERPLAATSEN, TOILETGEBRUIK EN ETEN) ALS DE PERSOON NIET VOLDOET AAN DEZE CRITERIA, DAN WORDT ER NAAR DE VOLGENDE CATEGORIE GEKEKEN. 149

150 GEDRAGS- PROBLEMEN ADL SCORE TUSSEN 4 EN 10 EN VERTOONT DAGELIJKS PROBLEMEN MET BETREKKING TOT: ONGEPAST GEDRAG OF FYSIEK GEWELD OF VERBAAL GEWELD OF DWALEN OF VERZET ZICH TEGEN ZORG OF DIAGNOSIS VAN HALLUCINATIES OF WANEN. 2 GROEPEN GEDRAGSPROBLEMEN - BB TEN MINSTE EEN VAN DE GEDRAGSPROBLEMEN OF DIAGNOSES AANWEZIG EN UITGEBREIDE HULP IN 2 ADL ITEMS (BEWEEGLIJKHEID IN BED, ZICH VERPLAATSEN, TOILETGEBRUIK EN ETEN) - BA TEN MINSTE EEN VAN DE GEDRAGSPROBLEMEN OF DIAGNOSES EN MINIMALE HULP IN ENKELE VAN DE 4 ADL ITEMS (BEWEEGLIJKHEID IN BED, ZICH VERPLAATSEN, TOILETGEBRUIK EN ETEN) ALS DE PERSOON NIET VOLDOET AAN DEZE CRITERIA, DAN WORDT ER NAAR DE VOLGENDE CATEGORIE GEKEKEN. 150

151 FYSIEK FUNCTIONEREN PERSONEN DIE AAN GEEN VAN DE BOVENSTAANDE CRITERIA VOLDOEN EN ENKEL ADL ZORG NODIG HEBBEN. 5 GROEPEN FYSIEK FUNCTIONEREN - PD0 MINSTENS UITGEBREIDE HULP NODIG IN 3 ADL ITEMS (BEWEEGLIJKHEID IN BED, ZICH VERPLAATSEN, TOILETGEBRUIK, ETEN) - PC UITGEBREIDE HULP NODIG IN 2 ADL ITEMS (BEWEEGLIJKHEID IN BED, ZICH VERPLAATSEN, TOILETGEBRUIK EN ETEN) - PB MINIMALE HULP IN 3 ADL ITEMS (BEWEEGLIJKHEID IN BED, ZICH VERPLAATSEN, TOILETGEBRUIK EN ETEN) - PA1 VOORBEREIDING NODIG OF SUPERVISIE NODIG IN 3 VAN DE 4 ADL ITEMS (BEWEEGLIJKHEID IN BED, ZICH VERPLAATSEN, TOILETGEBRUIK EN ETEN) - PA2 ZELFSTANDIG IN 2 VAN DE 4 ADL ITEMS (BEWEEGLIJKHEID IN BED, ZICH VERPLAATSEN, TOILETGEBRUIK EN ETEN) 151

152 Basisbenadering van CM financiering Assessment van de persoon case-mix meten bepaling van financiering Scheidt case mix en financiering Case mix is wetenschappelijk, financiering is politiek Case mix gaat enkel over variabele kosten Case mix gaat over meer dan enkel financiering

153 Financiering Bepaal de grootte van de pot Gebruik de case-mix indices om die pot te verdelen 153

154 154

155 155

156 Waar kan interrai data voor worden gebruikt? Care Planning Policy Case-Mix ASSESSMENT Screening Quality

157 Kwaliteitsindicatoren Waar zijn we goed in en waarin kunnen we beter worden? Laat benchmarking toe Uitwisseling van goede praktijken 157

158 Enkele voorbeelden uit thuiszorg QI Counter Denominator Social isolation Inadequate pain control Incontinence Persons who are often alone and suffer from this... Patients with insufficient pain control Increase incontinence or new problem All patients Patients with pain All patients 2 assessments

159 HCQIs Agency A 159

160 HCQIs Agency B 160

161 Ook self-report quality of life Evaluatie door de cliënten/bewoners/patiënten zelf Apart instrument Beschikbaar voor HC, LTCF en (C)MH LTCF wordt gebruikt voor WZC in Vlaanderen Kijkt naar privacy, voeding, veiligheid, comfort, autonomie, activiteiten, relaties met andere bewoners en met personeel, 161

162 Prezo Duidelijke link Complementair 162

163 Waar kan interrai data voor worden gebruikt? Care Planning Policy Case-Mix ASSESSMENT Screening Quality

164 Screeners Verschillende Vooral bedoeld voor prioterisering BelRAI Screener 164

165 Ander voorbeeld: interrai ED Screener Zeer kort instrument voor spoeddiensten Kan op web Ook gratis app, Android en Blackberry App is vertaal in het Nederlands 165

166 166

167 167

168 168

169 169

170 170

171 171

172 8. Waar gaan we naar toe? De toekomst 172

173 Waar staan we en waar gaan we naar toe? Heel België: invoering-van-een-uniform-evalutie-instrument/ 173

174 174

175 Vlaanderen BelRAI Screener: zal in heel Vlaanderen worden ingevoerd voor zorgverzekering en later als voorstadium van hele BelRAI Studie of ook THAB met BelRAI Screener kan Nu piloot in regio Dendermonde 175

176 Vlaamse Sociale Bescherming Zal zeker ook rol zijn voor BelRAI Screener Wellicht voor full BelRAI, maar in iets latere fase Brengt zaken wat in stroomversnelling Nu onderzoek lopende, zeer verkennend, over eventueel gebruik van de RUG s Kijken naar gelijke financiering in thuiszorg en residentiële zorg, op basis van zorgzwaarte Doel: eerste beeld van financiële en andere implicaties indien dit wordt gerealiseerd 176

177 9. Lopend onderzoek 177

178 Nationale onderzoeksprojecten FOD Volksgezondheid Implementatieprojecten tussen 2006 en 2012 in ouderenzorg Vooronderzoek interrai MH en CMH RIZIV Evaluatie Protocol 3 projecten sinds 2011, wave 1 en wave 2 loopt nog tot eind 2017 BelRAI Screener en PC bijkomende analyses en Frans Vlaamse overheid BelRAI Screener (2 projecten) + BelRAI Screener piloot (2016) VSB (SWVG) IWT Fliece (SBO) interrai PC Sebeco (KMO) interrai CA KU Leuven C2 Oral health (Joke Duyck, Emmanuel Lesaffre)

179 Internationale onderzoeksprojecten FP7 IBenC Canadian Institute for Health Research QI for interrai PC In januari werd een Marie Curie aanvraag ingediend. 179

180 10. Besluit 180

181 181

182 Vragen? 182

183 183