Integratief competentiegericht lijnproject. voor studenten apotheker. Pascale Petit, Andre Foriers, Bart Rombaut

Transcriptie

1 1

2 Integratief competentiegericht lijnproject voor studenten apotheker Pascale Petit, Andre Foriers, Bart Rombaut Zelfstudiecentrum Jette en Farmaceutisch Instituut 2

3 1. Probleem Maatschappij: eisen: 1. multidisciplinaire problemen oplossen 2. communicatief zijn 3. werken in teamverband 4. lifelong learning Competenties (eindtermen) met beheersingsniveaus 3

4 2. Onderwijs Oorspronkelijk onderwijssysteem : onvoldoende voorbereiding op de werksituatie Competenties (eindtermen) Onderwijsvernieuwingen: 1. Probleemgestuurd Onderwijs (PGO) 2. Projectonderwijs (PO) 3. Portfolio 4. Aanpassingen in assessment 4

5 3. Leren is een constructief proces kennis vaardigheden attitudes 5

6 4. Probleemgestuurd Onderwijs 4.1 Doelstellingen PGO: studenten leren: - onafhankelijk te werken - samen te werken in kleine groepen - theorie en praktijk te integreren - attitude van life long learning 4.2 PGO? - reële probleembeschrijving - hardop samen nadenken - voorkennis, vragen - onder begeleiding van tutor 6

7 4.3 Vaardigheden PGO-onderwijsgroep - voorbereiden taak - actief luisteren - vragen stellen - concretiseren - samenvatten - zelfstudie - raadplegen deskundige - feedback - 7

8 5. Project Onderwijs 5.1 Probleem met PGO: initiële doelen wel bereikt, MAAR nog niet voldoende integratief om beoogde competenties te bereiken eerder starten in opleiding - invoer Projectonderwijs met portfolio - uitbouwen van het lijnproject 8

9 5.2 Doelstellingen PO Verwerven van kennis én vaardigheden én attitudes Aanleren juiste competenties voor kerntaken apotheker Op elk moment aantonen welke competenties bereikt én hoe die bereikt zijn (belangrijk voor student én docent) 9

10 5.3 Practisch Groepswerk Verzamelen en verwerken van informatie Poster / Presentatie (met discussie) Portfolio m.i.v. reflectie-feedback 10

11 5.4 Portfolio a Definitie - Instrument tonen ontwikkeling competenties - Gestructureerde verzameling bewijsmateriaal leerresultaten en ervaringen b. Voordelen - Zelfstandig info verzamelen en verwerken - Motivatie - Actiever leren - Bijsturen leerproces (feedback) - Constructief leren stimuleren 11

12 c. Uitzicht 1. Curriculum vitae 2. Archief- of dossierdeel 3. Analysedeel d. Practisch 1 per groep: gezamelijk archiefdeel, MAAR met individueel C.V en analysedeel 12

13 e. Evaluatie - Doel portfolio: proces- en productgerichte evaluatie (groepswerk PO portfolio) - Evaluatie: = onderdeel van projectonderwijs, naast presentatie en/of poster 13

14 5.5 Reflectie-feedback a. Reflectie - belangrijk bij verwerven van competenties: leren adhv uitoefenen taken in praktijksituaties - zelfregulatie: vermogen eigen handelen te verbeteren - PO en portfolio: info verzamelen, selecteren en verwerken 14

15 b. Feedback - krachtig instrument in leerproces - zet aan tot reflectie (eigen handelen én dat van anderen) - positieve én kritische feedback c. Peer- en self-assessment en reflectiegesprek studenten passen zelf reflectie/feedback toe voor zichzelf én voor elkaar 15

16 Peer-assessment scoreformulier voor student... Beoordelingscriteria 1.Leiding geven en samenwerking coördineren 2.Betrokkenheid in de discussie (aangeven van ideeën, meedenken, gedachtengang volgen, taakgerichtheid) 3.Luisteren naar anderen en moeite doen om hen te begrijpen 4.Initiatief nemen (bereidheid tot opnemen van taken, planen, organiseren) 5.Goed voorbereid zijn (opzoeken van leerdoelen, selecteren en verwerken van info) 6.Relevantie van de gevonden informatie 7.Enthousiasme en participatie 8.Positieve bijdrage aan groepssfeer: iedereen betrekken, elkaar stimuleren én motiveren 9.Opstellen van presentatie 10.Maken van slides voor presentatie 11.Presenteren Waardering 3 beter dan rest van de groep 2 gemiddelde van de groep 1 minder dan het gemiddelde van de groep 0 geen hulp voor de groep -1 hinder voor de groep 16

17 Scores Beoordeel al je medestudenten. * Beoordeel ook jezelf, vul dus eveneens scores in achter je eigen naam! Scoreformulier voor student... Studenten * Groep... Criteria

18 6. Oorspronkelijke situatie in het farmacie-onderwijs aan de VUB 6.1 Theorie: HOC = traditionele teacher centered aanpak, met nadruk op verwerven van kennis 6.2 Practica: (al deels probleem oplossend en project werk) = een PGO-/PO-like aanpak met nadruk op toepassen van kennis 18

19 7. Nieuwe situatie 7.1 PGO: in 3 de jaar curriculum: Spectroscopie in de farmaceutische analyse en Antibiotica met behoud practica en grootste deel theorie organisatie voortdurend bijsturingen/aanpassingen 19

20 7.2 PO, met portfolio: in 1 ste jaar curriculum: Inleiding tot de farmacie in 2 de jaar curriculum: Lectines en Lijnproject in 4 de jaar curriculum: Hypercholesterolemie constante bijsturing 20

21 8. Aantonen van overdraagbaarheid van de onderwijsvernieuwingen - PGO: blokboeken en tutorhandleidingen - PO: handleidingen voorbeeld van handleiding Lijnproject : 21

22 Inhoudstafel: Handleiding Lijnproject 2de kand academiejaar Inhoud Pag. Inleiding A B Practische mededelingen Werkmethode Indeling studenten Schema projectweek Zelfstudie, competenties, reflectie, peer-assessment, feedback en evaluatiegesprek Portfolio, slides, presentatie Evaluatie Opmerkingen Blokspecifiek gedeelte Planningsgroep Doel Eindtermen Referentielijst rwerpen agen: voor beoordeling van flectie Taken: onde Bijl 1-4. Criteria 5. Re 6. Peer-assessment 7. Enquête over het blok

23 Projectonderwijs: Blok: Lijnproject (Tweede jaar Kandidaat Apotheker, Academiejaar ) HANDLEIDING Inleiding 1. Projectonderwijs De studie farmacie is erop ingericht om je de juiste competenties te laten verwerven, zodat je later de belangrijkste kerntaken voor het beroep van apotheker op een adequate manier kan uitoefenen. De opleidingsdoelen zijn dus niet enkel gericht op het verwerven van inhoudelijke kennis, maar in het onderwijs zal veel de nadruk liggen op de ontwikkeling van vaardigheden en attititudes. In het onderwijs zullen daarom ook verschillende werkvormen gebruikt worden. Veel te vaak wordt vastgesteld dat studenten in hokjes studeren. Studenten blokken een bepaald vak om voor een examen te slagen, maar weten er een week later nog maar weinig over te vertellen. Wanneer bovendien een vraag gesteld wordt waarbij het antwoord uit verschillende vakgebieden moet komen, blijkt het antwoord vaak verschuldigd. De gemiddelde student legt dus te weinig verbanden tussen de verschillende cursussen én heeft het moeilijk al de opgedane kennis te integreren tot één geheel. Daarom werd in het 1 ste jaar kandidaat gestart met projectonderwijs. Dit blok, Inleiding tot de farmacie, gaf je al een eerste idee van wat het beroep van de apotheker inhoudt. Bovendien kreeg je een inzicht in o.a. farmaceutische en medische terminologie, geneesmiddelengebruik, belangrijke geneesmiddelengroepen en toedieningsvormen. 2. Wat is het lijnproject? Het projectonderwijs in het 1 ste jaar kandidaat is een aanzet tot een groter project. Het project loopt door tot in het laatste jaar van de opleiding en kan dus gezien worden als de rode draad door de opleiding of het lijnproject. De studenten nemen elk jaar in het lijnproject hun reeds opgedane competenties mee, breiden ze uit met de nieuwe opgedane kennis en vaardigheden, integreren het in de portfolio, bespreken de evolutie ervan met de promotor en de begeleider van het project, en presenteren het. Dit zal de studenten toelaten om de verschillende vakken gezien tijdens een jaar (transversaal) én de kennis verworven jaar na jaar met elkaar te verbinden (longitudinaal) om zo verder te werken aan interdisciplinariteit. Elk jaar wordt het rapport over het studieobject uitgediept met de nieuw verworven competenties en wordt de opgedane kennis en vaardigheden door de groepjes geïntegreerd in de reeds beschikbare portfolio én gepresenteerd voor een panel. Aan de hand van de portfolio moet elke student jaarlijks aantonen welke competenties behaald zijn, dit zal ook samen besproken worden met de promotor en de begeleider van het project. In het laatste jaar is het project dan volledig. De portfolio bewijst dan de competenties van de student. De portfolio is dus gelinkt aan de eindtermen en doelstellingen van de opleiding Apotheker. Deze manier van werken zal het verwerken van de stof bevorderen. Het verplicht immers de studenten het aanwezige studiemateriaal af te speuren naar informatie relevant voor hun onderwerp. 23

24 A. Practische mededelingen 1. Werkmethode tijdens het project: - Jullie worden ingedeeld in 4 groepjes. - Elke groep (± 6 studenten) zal begeleid worden door 1 ZAP-lid (= promotor). Jullie werken verder aan het farmaceutisch product waarvan jullie vorig jaar ( ) reeds enkele eindtermen hebben bereikt. - Het blok loopt van ma. 19/04 tem di. 27/04. De eerste dag krijgen jullie een algemene inleiding. Gedurende de periode van het blok hebben jullie de tijd om de gewenste informatie (zie eindtermen) over dit product te verzamelen. Een selectie van je verzamelde en verwerkte informatie, bronnen, opmaak presentatie, reflecties op je eigen handelen én op het handelen van je medestudenten, bedenkingen, brengen jullie samen in een digitale portfolio. Aan de hand van deze informatie geven jullie een presentatie voor een panel van enkele ZAP-leden (laatste dag van het projectblok). - Tijdens de periode van het project komen jullie twee keer samen met je promotor om de stand van zaken te bespreken. Verder kan je voor inhoudelijke problemen nog extra contact opnemen met de promotor of een assistent (zie lijstje pag. 15). Voor alle andere problemen (algemeen) kan je terecht bij de algemene begeleider van het project, Pascale Petit in het ZSCJ. - Tijdens het blok komen jullie samen met de algemene begeleider van het project voor een evaluatiegesprek. Tijdens dit gesprek krijgen én geven jullie feedback over de individuele reflectie, de peer-assessment en het groepsgebeuren. Ook zullen jullie hier de ontwikkeling van nieuwe competenties bespreken. Hiervan maken jullie een verslagje dat in het portfolio (analysedeel) komt. 24

25 2. Indeling studenten: Jullie zijn ingedeeld in 4 groepjes. Gedurende de duur van dit blok vormt elk van deze groepen een onderwijsgroep. De groepsindeling is als volgt: Groep 1: promotor Prof. Y. Michotte 1.Appeltants Sandra 2.Darquennes Carl 3.Devriendt Karel 4.Dhondt Wim 5.Lettelier Eric 6.Verstraete Tim Groep 2: promotor Prof. J. Plaizier 1.Aourz Najat 2.Denorme Tom 3.Makine Sema 4.Omar Him 5.Renneboog Nathalie 6.Roosens Tim Groep 3: promotor Prof. V. Rogiers 1.Colman Evy 2.Dassen Philippe 3.Van Der Stock Marjolein 4.Verhoeven Evi 5.Wijthouck Sofie Groep 4: promotor Prof. Y. Vander Heyden 1.Berkani Warda 2.Droeshout Katerina 3.Lemper Marie 4.Van Caeckenberghe Steven 5.Van haelen Nancy 6.Wydoodt Carolien 25

26 3. Schema projectweek: - Maandag 19/04: u.: Algemene inleiding (P. Petit, F. Questier) Lokaal H u.: 1 ste contact met de promotor: groep 1: vergaderruimte in ZSCJ (ruimte achteraan) groep 2: PGO-lokaal 2: H019 groep 3: lokaal G303 groep 4: PGO-lokaal 1: H030 - Woensdag 21/04 en donderdag 22/04: telkens in voormiddag: GEEN lijnproject, maar les: zie lesrooster; in namiddag: wel lijnproject! -2 de contact met de promotor: in afspraak met promotor - Maandag 26/04: evaluatiegesprek: uur af te spreken met Pascale - Dinsdag 27/04: u.: Presentatie door de studenten Lokaal H043 - Overige tijd ( dwz van ma. 19/4 tot di. 27/4 tussen 9.00 en 17.00u): zelfstudie en groepswerk én mogelijkheid tot extra contact met de promotor (en/of assistent), met Pascale (in ZSCJ) en/of met Frederik (ivm portfolio): lokalen: - elke groep heeft een vast lokaal : zie lokalen voor 1 ste contact met promotor - PC-lokaal (boven medische bibliotheek) is gereserveerd op: ma 19/ u; di 20/ u; wo 21/ u; (vr 23/ u: laptopklas); ma 26/ u. Op die tijdstippen zal Frederik daar aanwezig zijn - voorbehouden voor blok 1 ste kand.: PC-lokaal Farmaceutisch Instituut H020 - bibliotheek, ZSCJ, ste week 1 ste zittijd: binnenbrengen van het portfolio bij Pascale in ZSCJ (ten laatste op 28/05) 26

27 4.4. Feedback, peer-assessment en evaluatiegesprek Feedback vormt een krachtig instrument in het leerproces van studenten: de feedback geeft bij de student aanzet tot reflectie op het eigen handelen, en het effect van dat handelen op anderen, en stimuleert zo het leren van de student. Bij het geven van feedback is het belangrijk dat je niet enkel de zwakke, maar ook de sterke punten benoemt, en dat je bij die zwakke punten altijd concrete, gedragsgerichte suggesties geeft. Het geven van positieve feedback is niet enkel functioneel vanwege de sfeer, maar vooral omdat het je zal motiveren. Kritische feedback moet je zodanig formuleren dat het voor de ontvanger duidelijk is waaraan nog moet gewerkt worden. Ook feedback ontvangen is een vaardigheid die studenten vaak nog moeten ontwikkelen. Veel studenten nemen bij het horen van negatieve feedback een verdedigende houding aan, waardoor het leerproces op dat moment blokkeert. Bij de vaardigheid feedback vragen formuleer je vooraf zelf een aantal aandachtspunten/ feedbackvragen waarop de feedbackgever vooral moet letten. Peer-assessment Belangrijk is dat jullie niet alleen feedback krijgen van je promotor/begeleider (inhoudelijk, individuele en groepswerking), maar dat jullie ook regelmatig feedback geven op elkaar (peer-assessment). Jullie kunnen elkaars portfolio beoordelen: vb. documenten in het portfolio, de opbouw en vormgeving,... Jullie kunnen ook elkaars competentieontwikkeling beoordelen: vb. hoe goed kan een medestudent samenwerken, waar moet hij op letten,... Deze peer-assessment heeft vooral een ontwikkelingsgerichte functie: jullie ondersteunen elkaar bij het leerproces, helpen elkaar bij het verbeteren van producten en resultaten (zie document peer-assessment pag. 29). Het evaluatiegesprek Jullie krijgen dus verschillende vormen van feedback: 1. van jezelf (self-assessment via reflectie), 2. van elkaar (peer-assessment) en 3. van de promotor/assistent en begeleider van het project. Gedurende het evaluatiegesprek kunnen jullie met de algemene begeleider van het project deze feedback bespreken. Jullie kunnen ook praten over je individuele én gezamelijke competentieontwikkeling. Deze feedback kunnen jullie verwerken in het analysedeel van je portfolio, bij het evalueren en analyseren van je competentieontwikkeling. 27

28 3. Eindtermen: 3.1 Algemene eindtermen Jullie krijgen per groep het farmaceutisch product uit het Projectonderwijs Inleiding tot de farmacie uit academiejaar Hiervan zoek je informatie zodat jullie in staat zijn tot: - de anatomie van het lichaamssysyteem, gelinkt aan het farmaceutisch product te kunnen beschrijven - de fysiologie van deze lichaamssystemen te kennen én kunnen uitleggen - de fysico-chemische eigenschappen van het (de) actieve bestandde(e)l(en) kunnen beschrijven en uitleggen - de stabiliteit van de bestanddelen in de formultatie te kunnen bespreken - eventuele fytotherapeutische aspecten van de formatie te kunnen bespreken - de biochemische en moleculair biologische processen waarin het farmaceutisch product betrokken is te verstaan, te kunnen toelichten en situeren in een groter geheel Uiteraard gelden nog de eindtermen van vorig jaar, want jullie vertrekken vanuit de kennis die jullie daar hebben opgedaan (zie specifieke eindtermen bij de verschillende onderwerpen). Na afloop van het blok moeten jullie in staat zijn: - zelfstandig uit verschillende bronnen relevante informatie over product en patiënt te kunnen verzamelen en in eigen woorden te kunnen samenvatten - gebruik te kunnen maken van ICT-technologie voor het zoeken naar informatie en het maken gvan verslagen - uit de verzamelde informatie het essentiële te halen, dit samen te vatten en uit te werken tot een orale presentatie, en vragen van het panel te kunnen beantwoorden 3.2 Specifieke eindtermen zie: taken: onderwerpen 28

29 Groep 1: Promotor: Prof. Michotte Product: Norlevo tabletten Specifieke eindtermen: PO 1 ste kandidatuur: De student moet: - de kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling van de specialiteit kennen - de gebruiksaanwijzingen kennen - het werkingsmechanisme kennen - weten tot welke groep geneesmiddelen het aktief bestanddeel hoort - de generische naam, levonorgestrel, kunnen in verband brengen met de chemische structuur van de stof - over de sociale en maatschappelijke impact van dit geneesmiddel kunnen oordelen - een gemotiveerd standpunt kunnen innemen over de beslissing van de Overheid dit geneesmiddel vrij van voorschrift af te leveren in de apotheek - een discussie kunnen voeren over alternatieven voor dit geneesmiddel - adviezen aan de patiënt kunnen formuleren Lijnproject 2 de kandidatuur: De student moet: - de anatomie en fysiologie van het reproductief systeem kennen - de menstratiecyclus kunnen uitleggen - weten welke hormoonveranderingen er optreden bij zwangerschap - inzicht krijgen in de biosynthese en werking van de geslachtshormonen - een overzicht kunnen geven van de verschillende klassen orale anticonceptiva - weten hoe deze orale anticonceptiva hun werking uitoefenen Specifieke referenties : - bijsluiter - algemene boeken over menselijke fysiologie - cursussen 2de kand apotheker (fysiologie, anatomie, biochemie) - Foye's Principles of Medicinal Chemistry 5th edition 2002, Williams DA and Lemke TL, Lippencott, Williams and Williams - Stryer L., Biochemistry 3th edition, Freeman W.H. and Company, Fox S.I., Human Physiology 5th edition, Wim C. Brown Publishers,

30 9. PO 1ste kand Inleiding tot de farmacie - ontstaan, evolutie - apart opleidingsonderdeel - doel - organisatie - ervaringen 30

31 10. PO 2de kand Lectines - onderdeel van Farmacognosie - organisatie - ervaringen 31

32 11. Lijnproject - Doelstellingen: competenties met beheersingsniveaus: voor studenten en docenten: zijn beoogde competentieniveaus bereikt én hoe?? - Apart opleidingsonderdeel (in 2 de en 3 de jaar curriculum) 32

33 Competenties met beheersingniveaus - niveau 1 : kunnen terugvinden (de student heeft een basiskennis en is opgeleid om op een snelle en adequate manier meer informatie te vinden waneer deze noodzakelijk is); - niveau 2 : kennen (de student heeft het onderwerp theoretisch grondig bestudeerd en bezit basisvaardigheden); - niveau 3 : kunnen uitvoeren (de student heeft het onderwerp grondig bestudeerd en bezit de grootst mogelijke vaardigheden en competenties). Vermits we in een academische leeromgeving zitten, impliceert elk van de niveaus, ook begrijpen. 33

34 Eindtermen 1 ste jaar Bachelor 2 de jaar Bachelor 3 de jaar Bachelor A2 Geneesmiddelenontwikkeling niveau 1 niveau 1 niveau 1 A3 Chemische en fysische structuren van geneesmid. niveau 1 niveau 1 niveau 2 A4 Biologische beschikbaarheid / / niveau 2 A5 Geneesmiddeleninteracties niveau 1 niveau 1 niveau 2 A6 Hulpstoffen, excipientia niveau 1 niveau 2 niveau 2 B2 Stabiliteit (fysische en chemische afbraak) niveau 1 niveau 2 niveau 2 B3 Het geneesmiddel en zijn verpakking niveau 1 niveau 1 niveau 1 C1 Analysemethodes (voor scheiding en bepaling) / niveau 2 niveau 3 C2 Methodes van kwaliteitscontrole / niveau 2 niveau 3 C3 Kwaliteit en de Farmacopea / / niveau 3 34

35 D1 Fysiologie, anatomie / niveau 2 niveau 2 D2 Farmacologie / / niveau 1 E1 Ziekteleer niveau 1 niveau 1 niveau 1 E2 Ziekteleer en het geneesmiddel niveau 1 niveau 1 niveau 2 E3 Dosering niveau 1 niveau 1 niveau 1 E4 Toxicologie en bijwerkingen niveau 1 niveau 1 niveau 1 E5 Geneesmiddeleninteracties en andere interacties niveau 1 niveau 1 niveau 1 F1 Voorlichting van de patient niveau 1 niveau 1 niveau 1 F2 Pharmaceutical care / / niveau 1 35

36 12. Evaluatie 12.1 Evaluatie van studenten a. PGO: - tijdens bijeenkomsten: door tutor: evaluatie van deelname - na blok: via bloktest b. PO: - groepswerk en portfolio - presentatie/poster - reflectie (formatief) - peer-assessment 36

37 12.2 Evaluatie van onderwijssysteem Adhv bemerkingen studenten: 1ste jaar: wat kennen? angst voor evaluatie 2de jaar: nu meer integratie van kennis en diepere verwerking betere relatie met toekomstig werk beter zelf verbanden leggen met andere cursussen Voorbije jaar: naast kennis: OOK belangrijke vaardigheden leerstof blijft langer hangen beter relaties met andere vakken 37

38 Via enquêtes: A. Resultaten lijnproject B. Vergelijken resultaten PO 1ste en 2de Kand C. Vergelijken resultaten van PO 1ste kand van de academiejaren tem

39 A1. Ik ervaar de bijdrage van PO tot mijn algemene kennis als 5% 14% 81% Heel slecht Slecht Geen verschil Beter Veel beter 39

40 A2. Ik ervaar de bijdrage van PO tot mijn vaardigheden als 23% 23% 54% Heel slecht Slecht Geen verschil Beter Veel beter 40

41 A3. Wat ik in dit lijnproject leer, zal ik nog goed kunnen gebruiken in mijn studies en latere loopbaan 9% 32% 59% Heel slecht Slecht Geen verschil Beter Veel beter 41

42 % B1. In vergelijking met het traditionele onderwijs, ervaar ik de bijdrage van PO tot mijn (algemene) kennis als PO 1ste Kand Po 2de Kand 0 slechter geen verschil beter veel beter 42

43 % B2. In vergelijking met het traditionele onderwijs, ervaar ik de bijdrage van PO tot mijn vaardigheden als slechter geen verschil beter veel beter PO 1ste Kand Po 2de Kand 43

44 % B3. In vergelijking met het traditionele onderwijs, ervaar ik de bijdrage van PO tot mijn attitudes als slechter geen verschil beter veel beter PO 1ste Kand Po 2de Kand 44

45 C1. Ik ervaar de bijdrage van PO tot mijn algemene kennis als geen verschil beter veel beter 45

46 C2. Ik ervaar het werken in groep als geen mening goed heel goed

47 13. Uiteindelijke doel in de vernieuwing van het farmacieonderwijs Creëeren van een aangepast curriculum met evenwicht tussen hoorcolleges, practica en multidisciplinaire curriculum units (PGO- blokken en projecten en lijnproject) om zo de beoogde competenties te verwerven 47

48 48