Advies Duurzaamheid in het Hoger Onderwijs
|
|
- Peter Segers
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ervaringen met STARS Auteur: Pilotdeelnemers: Versie: Albert Hankel Rozemarijn Schalkx (TUe), Marc Fischer (UM), Corné Knots (UT), Fay van Zeijl (UU), Mark Borst (UvA), Fennet van de Wetering (WUR), Gert-Jan Bulten (WUR) 1.0 Datum: Radboudkwartier CK Utrecht Postbus DA Utrecht Deutsche Bank KvK Utrecht BTW NL B01
2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Omgeving Meerjarenafspraken energie efficiëntie (MJA) SustainaBul award & Manifest van Morgen De Pilot STARS Pilotervaringen Eerste indruk van STARS Deelnemerservaringen Conclusie Aanbevelingen... 8 Bijlage A: STARS Credits... 9 Deze publicatie is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Unported licentie Meer informatie over deze licentie vindt u op
3 1 Inleiding Een belangrijke taak van universiteiten is om studenten te vormen voor de wereld die hen te wachten staat. Dat het klimaat verandert is onomstreden en dat dit een grote impact heeft op de manier waarop we leven is een logisch gevolg. Vaak wordt gesproken over de kennis en vaardigheden waarover onze toekomstige leiders moeten beschikken en de cruciale rol die universiteiten hierin spelen. Tijdens Rio+20, de conferentie over duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties, werd de rol van het hoger onderwijs in de transitie naar een duurzame samenleving benadrukt. Daarom is door leiders uit de internationale academisch community een verklaring opgesteld die door universiteiten wereldwijd kan worden ondertekend 1. De verklaring behelst de volgende vijf punten: Teach sustainable development concepts Encourage research on sustainable development issues Green our campuses Support sustainability efforts in the communities in which we reside Engage with and share results through international frameworks De boodschap die universiteiten hiermee kunnen uitdragen wordt des te krachtiger wanneer universiteiten samen optrekken en ervaringen uitwisselen. In diverse landen is al een actieve community waar dergelijke uitwisseling plaatsvindt, zoals in de Verenigde Staten (AASHE), Groot Brittannië (EAUC), Frankrijk (CGE), Spanje (CRUE) en Azië (ProSPER.Net). Vertegenwoordigers van deze communities trekken nu ook samen op om internationaal een platform voor Sustainable Development in Higher Education te creëren 2. Andere internationale communities en rankings die het vermelden waard zijn, zijn The International Sustainable Campus Network (ISCN) 3, European Consortium of Innovative Universities (ECIU) 4 en UI GreenMetric World University Ranking 5. Wat deze communities gemeen hebben is dat ze een tool gebruiken om duurzaamheid op de campus te meten. Tools die zich in laten zetten voor alle facetten van duurzame ontwikkeling (people, planet, profit) en die specifiek gericht zijn op het hoger onderwijs. Universiteiten krijgen hiermee inzicht in de stand van zaken op het gebied van bedrijfsvoering, onderwijs en onderzoek en zien wat de volgende te nemen stappen zijn. Bovendien is er vaak de mogelijkheid om zichzelf te vergelijken met andere universiteiten en zo te leren van inspirerende voorbeelden elders. Een van deze tools is STARS 6, the Sustainability Tracking Assessment & Rating System, ontwikkeld voor en door Amerikaanse en Canadese universiteiten. Dit framework stelt een hogeronderwijsinstelling in staat om zelf op een transparante manier duurzaamheid te meten op het gebied van bedrijfsvoering, onderwijs en onderzoek. Tot en met 31 december 2013 is deze tool gratis beschikbaar gesteld voor internationale deelnemers in een International Pilot. Dit vormde voor Nederlandse universiteiten aanleiding om gezamenlijk op te trekken in een pilot STARS. In dit document worden de ervaringen van de pilotdeelnemers gedeeld en worden aanbevelingen gedaan voor het vervolg /10
4 2 Omgeving 2.1 Meerjarenafspraken energie efficiëntie (MJA) In Nederland stimuleert de overheid energie efficiëntie en verduurzaming onder andere via de Meerjarenafspraken energie efficiëntie. Dit zijn overeenkomsten tussen overheid en bedrijven, instellingen en gemeenten over het effectiever en efficiënter inzetten van energie. In 2008 heeft het hoger onderwijs, vertegenwoordigd door VSNU en HBO-raad, een meerjarenafspraak getekend om jaarlijks 2 procent energie efficiënter te worden met als uiteindelijke doel een verbetering van 30% in 2020 te realiseren ten opzichte van Ook is een convenant duurzaam inkopen gesloten waarin het hoger onderwijs streeft naar 50% duurzaam inkopen in Agentschap NL ondersteunt instellingen bij het invulling geven aan deze meerjarenafspraken. Samen met een klankbordgroep uit het hoger onderwijs, de Overleggroep Energie-efficiëntie (OGE), wordt nagedacht over maatregelen die de sector kan nemen en die deelnemers op kunnen nemen in een energie-efficiency plan (EEP) dat elke vier jaar gemaakt wordt. Zoals de naam al aangeeft, richten de Meerjarenafspraken energie efficiëntie zich op de bedrijfsvoering, en dan voornamelijk op het planet -aspect van people-planet-profit. In het algemeen staat duurzaamheid vaak synoniem voor activiteiten binnen de bedrijfsvoering en ontbreekt er dus aandacht voor duurzaamheid in onderwijs en onderzoek. Natuurlijk zijn er diverse initiatieven op deze vlakken, zoals de stichting Duurzaam Onderwijs Coalitie (DOC) 8 die zich vooral richt op de integratie van duurzaamheid in het curriculum en zijn er individuele initiatieven van docenten, onderzoekers of faculteiten. Een integrale benadering vanuit bedrijfsvoering, onderwijs en onderzoek ontbreekt echter. 2.2 SustainaBul award & Manifest van Morgen Dat een integrale benadering ontbreekt, werd ook gezien door de landelijke studentenorganisatie Morgen, het studentennetwerk voor een duurzame toekomst 9. Zij vragen hiervoor aandacht middels de uitreiking van de SustainaBul award, een initiatief van Rank a Brand en Morgen, waarin Nederlandse universiteiten jaarlijks getoetst worden op transparantie en duurzaamheid. Dit onafhankelijke onderzoek resulteerde in 2012 voor het eerst in een ranking van universiteiten. Deze ranking heeft een duidelijk signaal afgegeven naar universiteiten dat het op dit vlak beter kan en bij veel universiteiten is de onder andere hierdoor de aandacht voor duurzaamheid toegenomen en heeft het een hogere prioriteit gekregen. De SustainaBul award laat zien dat studenten steeds meer geïnteresseerd zijn in de maatschappelijke betrokkenheid van universiteiten en dat ze zich graag identificeren met een universiteit met een duurzaam imago. Studenten zien ook dat zij andere competenties nodig hebben dan die nu veelal onderwezen worden en vragen naar meer integratie van duurzame concepten in het curriculum. Dit heeft Morgen concreet gemaakt met het Manifest van Morgen voor duurzamer onderwijs 10. Hierin worden bestuurders in het hoger onderwijs opgeroepen om binnen vier jaar belangrijke stappen te zetten om duurzaamheid te integreren in het primaire proces van het onderwijs /10
5 3 De Pilot STARS Medewerkers van universiteiten, of ze nu voornamelijk actief zijn binnen bedrijfsvoering, onderwijs of onderzoek, voelen steeds meer behoefte aan een meer integrale benadering van duurzaamheid op de campus. Het moet niet langer alleen maar over energiebesparingen en gebouwbeheer gaan maar juist ook over de bijdragen die onderwijs en onderzoek kunnen leveren aan de verduurzaming van de samenleving. Zoals eerder genoemd, zijn er internationaal gezien diverse tools die universiteiten handvatten kunnen bieden voor deze integrale benadering. Een van deze tools is het Amerikaanse STARS. De organisatie achter STARS, AASHE, wil via een internationale pilot te weten komen of STARS geschikt is om wereldwijd ingezet te worden. SURF heeft hierop het initiatief genomen om Nederlandse universiteiten te faciliteren en het voorstel gedaan om gezamenlijk op te trekken in deze pilot om te onderzoeken of STARS tegemoet kan komen aan de Nederlandse behoefte van een integrale aanpak. Zes universiteiten hebben zich aangemeld en ingeschreven voor de internationale pilot, te weten de Technische Universiteit Eindhoven, de Universiteit Maastricht, de Universiteit Twente, de Universiteit Utrecht, de Universiteit van Amsterdam en de Wageningen University & Research centre. Het doel van de Nederlandse pilot was om nationaal een goed beeld van de mogelijkheden van STARS te krijgen en deelnemers een goede indruk van de eigen stand van zaken te geven met inspiratie om verdere stappen te nemen. Daarnaast is onderzocht hoe een vervolg op de pilot gegeven kan worden zodat andere universiteiten en hogeronderwijsinstellingen ook kunnen aansluiten bij een integrale benadering van duurzaamheid. 4 Pilotervaringen Gedurende het eerste half jaar van 2013 hebben deelnemers aan de pilot hun ervaringen met STARS onderling gedeeld. Er zijn twee bijeenkomsten georganiseerd waar werd gesproken over de mogelijkheden van STARS en de manier waarop aan de diverse vragen en onderwerpen binnen STARS invulling kan worden gegeven. Hieruit bleek al snel dat STARS de juiste insteek heeft: op zowel het vlak van onderwijs, onderzoek als bedrijfsvoering vraagt het naar een vrij complete set van aspecten en biedt het diepgang door de manier waarop het gedaan wordt. 4.1 Eerste indruk van STARS STARS werkt met credits; punten die universiteiten kunnen scoren op onderwerpen of activiteiten die zijn onderverdeeld in drie thema s: Education & Research; Operations; Planning, Administration & Engagement. In elk van deze thema s zijn 100 credits te verdienen en het gewogen gemiddelde leidt tot een score tussen de 0 en 100 (zie Bijlage A). Deze score wordt vertaald naar een rating via medailles zoals in onderstaand tabel weergegeven wordt. 5/10
6 Deelnemers worden dus niet gebenchmarkt. De medailles stimuleren een drang om te verbeteren en drukken ook een bepaalde waarde uit waar universiteiten naar kunnen streven. De kracht is bovendien dat dit gebaseerd is op inhoudelijke punten en dat er ruimte is voor diversiteit: universiteiten kunnen zelf bepalen welke activiteiten belangrijk en relevant zijn en daarop hun aandacht vestigen. STARS is dan ook geschikt voor een wijd spectrum aan (Amerikaanse) hogeronderwijsinstellingen: of een instelling zich meer profileert als onderwijs- of onderzoeksinstelling, beide moeten STARS kunnen gebruiken. Het staat een deelnemer vrij om STARS alleen als zelfscan te gebruiken of om naar een rating te streven. In het laatste geval dient een instelling haar gegevens te publiceren zodat transparant wordt hoe de score is behaald. Dit is niet alleen om de kwaliteit te waarborgen, maar juist ook om andere instellingen inzicht te geven in de manier waarop de credit is ingevuld en zo deze kennis te delen. Via een dashboard 11 is te zien welke universiteiten deelnemen en welke rating ze behaald hebben. De manier waarop een instelling met STARS aan de slag gaat is via een online reporting tool. Voor iedere credit dient een aantal vragen te worden beantwoord en mogelijk bewijsmateriaal (document, url) te worden aangevoerd. Er wordt ook uitleg gegeven hoe de credit ingevuld moet worden. Bovendien staan in de Technical Manual alle credits en benodigdheden uitgebreid beschreven 12. In het overzicht kan een universiteit precies zien op welke gebieden wel al activiteiten gedaan worden en welke niet. Dit werkt erg inspirerend en helpt mee aan bewustwording en volwassenwording op het gebied van duurzaamheid. Bovendien kan, zoals eerder genoemd, via de algemene website inspiratie gehaald worden uit het werk van andere instellingen. 4.2 Deelnemerservaringen De kracht van STARS ligt in de integrale aanpak van duurzaamheid op de campus. Deelnemers gaven aan dat ze door de diversiteit aan credits geïnspireerd raakten en allerlei nieuwe ideeën kregen om verder invulling te geven aan het onderwerp. Ook was dit een goede manier om met mensen in contact te komen: vanuit bedrijfsvoering werd met vertegenwoordigers van onderwijs en onderzoek gesproken en vice versa. Ook tussen universiteiten werd gediscussieerd over de invulling en toegevoegde waarde van een credit: wat is het verschil bijvoorbeeld tussen sustainability-focused en sustainabilty-related onderwijs en biedt dit een goede manier om duurzaamheid in alle curricula te krijgen in plaats van alleen in vakken rondom milieukunde (bij wijze van spreken). Al snel werd echter ook duidelijk dat er veel tijd en moeite in STARS moest worden gestoken om de tool ten volle te kunnen gebruiken. Dit is op zich geen bezwaar, mits de tool duidelijke toegevoegde waarde biedt en geschikt is voor toepassing. De toegevoegde waarde wordt in principe wel gezien, maar wat vooral tegenviel waren de beperkingen die de Amerikaanse oriëntatie van STARS opleverde. Deelnemers liepen tegen zowel praktische als inhoudelijke beperkingen aan. Voorbeelden van het praktische zijn voor de hand liggende zaken als het gebruik van een ander meetstelsel (metrieke stelsel vs. Engels stelsel) maar ook het gebruik van andere standaarden voor bijvoorbeeld gebouwen (LEED vs BREEAM). Inhoudelijk werd duidelijk dat STARS doordrongen is van de Amerikaanse cultuur en dat dit zijn weerslag heeft bij veel credits. Zo worden er aannames gedaan over hoe de campus fysiek is ingericht (wonen, werken, sporten, recreëren op de campus is niet gewoon in Nederland); zijn er grote verschillen in de financiering van universiteiten en is er veel aandacht voor sociale ongelijkheid op een manier die past bij de Amerikaanse cultuur, maar niet bij de onze. Een universiteit kan bijvoorbeeld punten scoren op de beloning van medewerkers, zaken die in Nederland landelijk via een cao geregeld zijn en dus geen goede indicator zijn voor een individuele instelling /10
7 5 Conclusie De algemene conclusie van de Pilot STARS is dat de uitgangspunten en de manier waarop STARS is opgezet goed en gewenst zijn voor Nederlandse universiteiten, maar dat de manier waarop het is ingevuld, de Amerikaanse oriëntatie, ervoor zorgt dat STARS op dit moment niet geschikt is om in Nederland te gebruiken. Doordat Nederlandse universiteiten om STARS te gebruiken eerst een vertaalslag moeten maken naar de eigen situatie, wordt de gevraagde inspanning als te hoog beschouwd. Echter de inhoudelijke volledigheid van STARS wordt wel geprezen en kan goed gebruikt wordt als handleiding om te groeien in duurzaamheid. Ook de manier waarop deelnemers gewaardeerd worden (rating/medailles) en de manier waarop inhoudelijk vergeleken kan worden het is eenvoudig om bij andere universiteiten activiteiten per credit te bekijken worden gezien als een duidelijke toegevoegde waarde. Deelnemers geven expliciet aan dat er wel degelijk behoefte is aan de ondersteuning die STARS biedt. Hiervoor zijn een aantal alternatieven beschikbaar. De drie meest voor de hand liggende alternatieven zijn SustainaBul, GRI en AISHE. Zoals hierboven al is genoemd is SustainaBul een studenteninitiatief waarmee universiteiten beoordeeld worden op het gebied van transparantie en duurzaamheid. In tegenstelling tot STARS is het geen zelfscan maar een onafhankelijk onderzoek uitgevoerd door studenten met input van de deelnemende universiteiten. Deelnemers aan de pilot vonden SustainaBul in een jaar tijd enorm gegroeid en zien er veel potentie in. Het Global Reporting Initiative (GRI) 13 biedt een wereldwijde standaard voor organisaties om te rapporteren over duurzaamheid. Het wordt door meer dan 4000 organisaties in 60 landen gebruikt, waaronder de Wageningen University & Research centre en biedt een generieke manier om over duurzaamheid te rapporteren. Voor specifieke sectoren zoals het hoger onderwijs is het mogelijk om een supplement te ontwikkelen. AISHE staat voor Auditing Instrument for Sustainability in Higher Education en is in Nederland ontwikkeld. Het richtte zich in eerste instantie vooral op certificering van duurzaamheid in het curriculum en wordt in die vorm vooral gebruikt door het HBO 14. Een nieuwe versie van de tool, AISHE 2.0, richt zich op een meer integrale aanpak. Voor alle tools geldt dat er een balans is tussen de inhoudelijke volledigheid en de inspanning die gebruikers moeten doen. Het is aan het hoger onderwijs zelf om te bepalen wat de meest geschikte manier is om hiermee verder te gaan. Een tool is natuurlijk geen doel op zich, maar juist een middel om de integrale aanpak van duurzaamheid te stimuleren /10
8 6 Aanbevelingen De pilot STARS heeft een duidelijke behoefte binnen Nederlandse universiteiten blootgelegd: een integrale aanpak van duurzaamheid binnen de instelling. Door met STARS te werken, hebben deelnemende universiteiten nu beter grip gekregen op wat er moet gebeuren op dit vlak. Niet alleen intern maar ook nationaal. Er zijn veel initiatieven maar vaak opereert men binnen een beperkte scope of op een beperkte schaal. Juist door onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering te integreren op de driepoot binnen duurzaamheid (people, planet, profit) kan het hoger onderwijs in Nederland de juiste stappen maken en een belangrijke rol spelen in de transitie naar een duurzame samenleving. De bevindingen van deze pilot zijn tijdens de SustainaBul-uitreiking 2013 getoetst bij een breder publiek uit het hoger onderwijs. Ook hier komen dezelfde geluiden naar voren: kies voor een integrale aanpak van duurzaamheid, niet alleen gestoeld op bedrijfsvoering maar ook op onderwijs en onderzoek en zorg voor een nationaal geluid om versnippering tegen te gaan. De pilotdeelnemers wensen op basis van hun ervaringen en de bijeenkomst tijdens de SustainaBuluitreiking daarom de volgende vijf aanbevelingen aan het hoger onderwijs in Nederland te doen: 1. Creëer samenhang tussen de verschillende initiatieven zodat een integrale benadering van duurzaamheid in het hoger onderwijs gestimuleerd wordt Binnen het hoger onderwijs zijn er verschillende initiatieven die zich op specifieke aspecten richten, zoals vanuit onderwijs DOC en vanuit bedrijfsvoering OGE-WO en SAAZ-UNIe 15. Zorg ervoor dat deze initiatieven binnen instellingen op een plek samenkomen zodat vanuit die rol een integrale benadering gestimuleerd kan worden. Vanuit deze centrale punten kan vervolgens instellingsoverstijgend samengewerkt worden, zoals in het HBO via DUPLHO 16 gebeurt. 2. Bevorder samenwerking en kennisuitwisseling tussen Nederlandse hogeronderwijsinstellingen Hoewel de invulling van duurzaamheid instellingspecifiek kan zijn, zijn de vragen die hierover gesteld worden en de onderwerpen die leven dat niet. Er is een duidelijke wens om van elkaar te leren op het gebied van onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering. Faciliteer dit door bijvoorbeeld jaarlijks een symposium te organiseren waarin integrale duurzaamheid in het hoger onderwijs centraal staat. 3. Maak zichtbaar wat er aan duurzaamheid gebeurt op het gebied van zowel onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering Zowel studenten als medewerkers voelen sterk de behoefte om te weten wat een universiteit precies aan duurzame activiteiten ontplooit. Stimuleer daarom dat universiteiten zoveel mogelijk hun duurzame activiteiten zichtbaar maken, het liefst op een uniforme en herkenbare manier. 4. Maak gebruik van een tool ter ondersteuning en inspiratie Met de juiste technische ondersteuning ontstaat er een gemeenschappelijke manier van denken en werken. STARS werkt bijvoorbeeld uitstekend voor punten 2 en 3 in de Verenigde Staten. Een tool moet ruimte bieden aan verschillen tussen universiteiten (plaats en inhoud; visie en locatie). De eerste keuze van deelnemers is om SustainaBul verder te ontwikkelen met behulp van lessen die geleerd kunnen worden uit STARS, GRI en AISHE. Een alternatief is om met een eigen tool verder te gaan, bijvoorbeeld door een sectorsupplement voor GRI te ontwikkelen. 5. Zoek internationale aansluiting Duurzaamheid is geen nationaal onderwerp maar grensoverschrijdend. Onderteken de RIO+20 declaratie en zoek aansluiting bij andere communities zoals AASHE, ECIU, ISCN, EAUC, CGE, CRUE en ProSPER.Net Samenw. arbo- en milieudiensten van acad. ziekenhuizen en universiteiten Duurzaamheidsplatform voor het hoger onderwijs Zie en 8/10
9 Bijlage A: STARS Credits EDUCATION AND RESEARCH (ER) Credit Number and Title Points Possible Co-Curricular Education ER-1: Student Sustainability Educators Program 5 ER-2: Student Sustainability Outreach Campaign 5 ER-3: Sustainability in New Student Orientation 2 ER-4: Sustainability Materials and Publications 4 Co-Curricular Education Tier Two credits 2 Curriculum ER-5: Sustainability Course Identification 3 ER-6: Sustainability-Focused Courses 10 ER-7: Sustainability-Related Courses 10 ER-8: Sustainability Courses by Department 7 ER-9: Sustainability Learning Outcomes 10 ER-10: Undergraduate Program in Sustainability 4 ER-11: Graduate Program in Sustainability 4 ER-12: Sustainability Immersive Experience 2 ER-13: Sustainability Literacy Assessment 2 ER-14: Incentives for Developing Sustainability Courses 3 Research ER-15: Sustainability Research Identification 3 ER-16: Faculty Engaged in Sustainability Research 10 ER-17: Departments Engaged in Sustainability Research 6 ER-18: Sustainability Research Incentives 6 ER-19: Interdisciplinary Research in Tenure and Promotion 2 Total 100 OPERATIONS (OP) Credit Number and Title Points Possible Buildings OP-1: Building Operations and Maintenance 7 OP-2: Building Design and Construction 4 OP-3: Indoor Air Quality 2 Climate OP-4: Greenhouse Gas Emissions Inventory 2 OP-5: Greenhouse Gas Emissions Reduction 14 Climate Tier Two Credits 0.5 Dining Services OP-6: Food and Beverage Purchasing 6 Dining Tier Two Credits 2.5 Energy OP-7: Building Energy Consumption 8 OP-8: Clean and Renewable Energy 7 Energy Tier Two Credits 1.5 Grounds OP-9: Integrated Pest Management 2 Ground Tier Two Credits 1.25 Purchasing OP-10: Computer Purchasing 2 OP-11: Cleaning Products Purchasing 2 OP-12: Office Paper Purchasing 2 OP-13: Vendor Code of Conduct 1 Purchasing Tier Two Credits 0.5 9/10
10 Transportation OP-14: Campus Fleet 2 OP-15: Student Commute Modal Split 4 OP-16: Employee Commute Modal Split 3 Transportation Tier Two Credits 3 Waste OP-17: Waste Reduction 5 OP-18: Waste Diversion 3 OP-19: Construction and Demolition Waste Diversion 1 OP-20: Electronic Waste Recycling Program 1 OP-21: Hazardous Waste Management 1 Waste Tier Two Credits 1.5 Water OP-22: Water Consumption 7 OP-23: Stormwater Management 2 Water Tier Two Credits 1.25 Total 100 Planning, Administration and Engagement Credit Title Points Possible Coordination and Planning PAE-1: Sustainability Coordination 3 PAE-2: Strategic Plan 6 PAE-3: Physical Campus Plan 4 PAE-4: Sustainability Plan 3 PAE-5: Climate Action Plan 2 Diversity, Access, and Affordability PAE-6: Diversity and Equity Coordination 2 PAE-7: Measuring Campus Diversity Culture 2 PAE-8: Support Programs for Under-Represented Groups 2 PAE-9: Support Programs for Future Faculty 4 PAE-10: Affordability and Access Programs 3 Diversity, Access, and Affordability Tier Two Credits 0.75 Human Resources PAE-11: Sustainable Compensation 8 PAE-12: Employee Satisfaction Evaluation 2 PAE-13: Staff Professional Development in Sustainability 2 PAE-14: Sustainability in New Employee Orientation 2 PAE-15: Employee Sustainability Educators Program 5 Human Resources Tier Two Credits 0.75 Investment PAE-16: Committee on Investor Responsibility 2 PAE-17: Shareholder Advocacy 5 PAE-18: Positive Sustainability Investments 9 Investment Tier Two Credits 0.75 Public Engagement PAE-19: Community Sustainability Partnerships 2 PAE-20: Inter-Campus Collaboration on Sustainability 2 PAE-21: Sustainability in Continuing Education 7 PAE-22: Community Service Participation 6 PAE-23: Community Service Hours 6 PAE-24: Sustainability Policy Advocacy 4 PAE-25: Trademark Licensing 4 Public Engagement Tier Two Credits 0.75 Total /10
Handleiding voor het SURF Groene ICT Maturity Model
Een zelfscan voor Groene ICT en Duurzaamheid in de organisatie Auteur(s): Met dank aan: Versie: Gebaseerd op: Albert Hankel Henk Plessius, Dirk Harryvan, Bert van Zomeren 2.0 SGIMM v2.0 Datum: 16-04-2015
Nadere informatieSOG Notitie Duurzaamheidssubsidie 2017/18
SOG Notitie Duurzaamheidssubsidie 2017/18 Inleiding De Rijksuniversiteit Groningen heeft zich als maatschappelijke verantwoorde instelling ten doel gesteld duurzame ontwikkeling in alle op de universiteit
Nadere informatieE-learning maturity model. Hilde Van Laer
E-learning maturity model Hilde Van Laer E-learning maturity model (emm) Self-assessment van online en blended leren met e-learning maturity model (emm) A driver for change? http://www.utdc.vuw.ac.nz/research/e
Nadere informatieExpert: Antoine Heideveld het Groene Brein a.heideveld@hetgroenebrein.nl
Samenwerken op onderzoek is essentieel Expert: Antoine Heideveld het Groene Brein a.heideveld@hetgroenebrein.nl Het Groene Brein is het wetenschapsnetwerk in Nederland voor duurzaamheid en business. Doel
Nadere informatieSURFconext Cookbook. Het koppelen van Alfresco aan SURFconext. Versie: 1.0. Datum: 8 december 2013. 030-2 305 305 admin@surfnet.nl www.surfnet.
SURFconext Cookbook Het koppelen van Alfresco aan SURFconext Auteur(s): Frank Niesten Versie: 1.0 Datum: 8 december 2013 Radboudkwartier 273 3511 CK Utrecht Postbus 19035 3501 DA Utrecht 030-2 305 305
Nadere informatieHighlights Nationale Studenten Enquête 2015
Highlights Nationale Studenten Enquête 2015 De Nationale Studenten Enquête (NSE) is een grootschalig landelijk onderzoek waarin jaarlijks alle Bachelor en Master studenten in het hoger onderwijs gevraagd
Nadere informatieEindrapport Universiteit Maastricht
Eindrapport Universiteit Maastricht VRAAG MAXIMALE BEOORDELING TOELICHTING SCORE ONDERWIJS 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 3 Goed, gedeelte van het totaal aantal punten toegekend. De onderwijsinstelling
Nadere informatieEnhancing Responsible Research and Innovation through Curricula in Higher Education
Enhancing Responsible Research and Innovation through Curricula in Higher Education Jozefien De Marrée R&D expertisecentrum wetenschapscommunicatie Vrije Universiteit Brussel EnRRICH in Horizon2020 Framework:
Nadere informatieMVO Prestatieladder en Duurzame IT
MVO Prestatieladder en Duurzame IT Fred Plooijer, 24 mei 2019 Faculteit Management, Science & Technology Business Process Management and IT Historie Club van Rome Grenzen aan de Groei (1972) Freer Spreckley
Nadere informatieHet I*Teach project. Innovative Teacher BG/05/B/P/PP-166 038. Nico van Diepen Universiteit Twente
Het I*Teach project Innovative Teacher B Nico van Diepen Universiteit Twente Overzicht Het project De doelen De resultaten De plannen Het project Internationaal / EU Leonardo Partners - Sofia University
Nadere informatieEindrapport Universiteit van Amsterdam
Eindrapport Universiteit van Amsterdam ONDERWIJS VRAAG MAXIMALE SCORE BEOORDELING TOELICHTING 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek 5
Nadere informatieStartbijeenkomst Special Interest Group (SIG) Groene ICT. 4 februari 2011 Gerard van Westrienen, SURFfoundation Platform ICT & Bedrijfsvoering
Startbijeenkomst Special Interest Group (SIG) Groene ICT 4 februari 2011 Gerard van Westrienen, SURFfoundation Platform ICT & Bedrijfsvoering Agenda 10.00 10.05 Welkom 10.05 10.20 Ontwikkelingen Groene
Nadere informatieRESEARCH DATA MANAGEMENT INNOVATIE & SURF
RESEARCH DATA MANAGEMENT INNOVATIE & DIENSTONTWIKKELING @ SURF Wat is Research Management? Research data management is an explicit process covering the creation and stewardship of research materials to
Nadere informatieMeer waarde met hbo door internationale samenwerking!
Meer waarde met hbo door internationale samenwerking! 19.04.2018 Wie zijn wij? Anne Klaas Schilder Senior lecturer NHL-Stenden Hogeschool Inge Broekman Institutional Erasmus Coordinator University of Twente
Nadere informatieBeleidsplan & aanpak Stichting Dutchtainables V4/1/2018
Beleidsplan & aanpak Stichting Dutchtainables V4/1/2018 Wij zijn Dutchtainables https://vimeo.com/247181280 Ons doel Focus: 5 domeinen Focus: 5 domeinen Health for all, including happy and healthy ageing
Nadere informatieDe Europese Energie Unie
De Europese Energie Unie Mooie ambities in zwaar weer Jos Notenboom jos.notenboom@pbl.nl 2020 energie- en Klimaatdoelen Wetgeving sinds 2009 Nederlandse Beleid Energieakkoord sinds 2013 Energie Unie Commissie
Nadere informatieReflectie. Dr. Mark Frederiks Coördinator internationalisering NVAO. EP-Nuffic Studenten internationaliseren in eigen land 5 februari 2015, Utrecht
Reflectie Dr. Mark Frederiks Coördinator internationalisering NVAO EP-Nuffic Studenten internationaliseren in eigen land 5 februari 2015, Utrecht Inleiding IaH studies zijn belangrijke bijdrage aan discussie
Nadere informatieSustainaBul 2016 #2 Technische Universiteit Eindhoven
SustainaBul 2016 #2 Technische Universiteit Eindhoven Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk
Nadere informatieVerbinden en versterken
Verbinden en versterken Programma Morgen 2014-2016 Bestuur Morgen mei 2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Wat is Morgen?... 4 Doelstellingen... 4 Organisatie... 4 Context... 5 Beleidsthema s... 5 Doelstellingen...
Nadere informatieHoE kwam dit duurzaamheids- verslag tot StAnd?
hoofdstuk 2 Hoe kwam dit duurzaamheidsverslag tot stand? Voor de opmaak van dit duurzaamheidsverslag heeft AWDC beroep gedaan op de richtlijnen voor duurzaamheidsrapportering van Global Reporting Initiative
Nadere informatieCertified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers
Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers The European professional practice qualification for public service leaders Inschrijving vóór 1 juli 2016 = 10% korting op inschrijvingskosten
Nadere informatieStrategische Personeelsplanning. Basisdocument
Strategische Personeelsplanning Basisdocument Strategische Personeelsplanning Basisdocument SPP als pijler van hr-beleid Om als organisatie in een dynamische omgeving met veel ontwikkelingen en veranderingen
Nadere informatieVoorlichting Erasmus+ KA2 15 november 2018
Voorlichting Erasmus+ 15 november 2018 Check in 2 Wat is Wie bent u en wie zijn wij? Wanneer in Help Doel van de workshop 3 Wat is Wanneer in Help U weet wat inhoudt U weet welke instrumenten u kunt gebruiken
Nadere informatieSustainaBul 2016 #7 Vrije Universiteit Amsterdam
SustainaBul 2016 #7 Vrije Universiteit Amsterdam Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn
Nadere informatieDUURZAAMHEID. Going the green mile
DUURZAAMHEID Going the green mile 10-04-2017 Fractie Front Warandelaan 2 5037AB Tilburg E: info@fractiefront.nl T: 013 466 8780 I: www.fractiefront.nl Aan: Universiteitsraad Van: Fractie Front Datum: 7
Nadere informatieDE ZUIDAS. Cradle to Cradle Amsterdam 22 mei 2008 Annemarie van Doorn ABN AMRO Special Projects BU NL
DE ZUIDAS Cradle to Cradle Amsterdam 22 mei 2008 Annemarie van Doorn ABN AMRO Special Projects BU NL Zuidas ambitie Internationale allure Toplocatie voor wonen, werken en voorzieningen Volwaardig stadscentrum
Nadere informatieEnergie, Afval, Geluid, Diversiteit, Duurzame Inzetbaarheid
DUURZAAM ONDERNEMEN bij NS Strategie Mobiliteit per trein heeft een duurzaam karakter en daarmee NS ook. Door het reizen van deur tot deur voor onze klanten zo aantrekkelijk mogelijk te maken draagt NS
Nadere informatieResearch Data Management, LCRDM & Concept-notitie RDM in het SEP. LOKO-overleg, Academiegebouw Utrecht, 13 november 2017
Research Data Management, LCRDM & Concept-notitie RDM in het SEP LOKO-overleg, Academiegebouw Utrecht, 13 november 2017 1 National Coordination Point Research Data Management 2015 > www.lcrdm.nl @lcrdm
Nadere informatieEducation: PhD (Utrecht University) MBA (Catholic University Leuven) MSc Economics (Erasmus University) Royal Military Academy
GilbertSilvius Professor of Project & Programme Management Consultant, researcher and educator Experience: >15 years Training, Education and Research >20 years Projects and Project Management >25 years
Nadere informatieStand van zaken en plannen IPv6 2012
Stand van zaken en plannen IPv6 2012 Auteurs: Maurice van den Akker (SURFnet) Karianne Vermaas (WAU?!) Versie: 1.0 Datum: Augustus 2012 SURFnet bv Radboudkwartier 273 Postbus 19035, 3501 DA Utrecht T 030
Nadere informatieBen jij klaar voor RDM-ondersteuning?
Bibliotheek RDM Ondersteuning Ben jij klaar voor RDM-ondersteuning? Training van informatiespecialisten bij Bibliotheek UvA Presentatie UKB-werkgroep Research Data Management, 30 april 2015 Mariëtte van
Nadere informatieDesigning climate proof urban districts
Designing climate proof urban districts Presentation for Deltas in Times of Climate Change 2010 Jaap Kortman Laura van der Noort IVAM Maarten van Dongen Witteveen + Bos The Netherlands Presentation What
Nadere informatieHouse of Robotics op TU/e Campus Eindhoven
House of Robotics op TU/e Campus Eindhoven 1 Historic Timeline Kadans is established in 1997 by Wim Boers and his former partner, focused on the logistics and light-industrial market Development focus
Nadere informatieManifest Circulair Onderwijs
Manifest Circulair Onderwijs de rol van onderwijs in verantwoord innoveren 2 Waarom urgentie De jeugd heeft de toekomst. Wij maken de toekomst. Wij brengen kinderen en jong volwassenen het gedachtengoed
Nadere informatieProfileren met open en online onderwijs
Profileren met open en online onderwijs Keuze MOOC platform - op weg naar succes Ulrike Wild, WageningenUR If we will speak of MOOCs over 5 years, we don't know. But there will be a legacy and lasting
Nadere informatieSustainaBul 2016 #14 Erasmus Universiteit Rotterdam
SustainaBul 2016 #14 Erasmus Universiteit Rotterdam Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk
Nadere informatieGemeenteraad. Motie. Datum : 30 juni : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen. : Duurzaamheid in Hoogeveen
Gemeenteraad Motie Datum : 30 juni 2016 Fractie Onderwerp : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen : Duurzaamheid in Hoogeveen De raad van de gemeente Hoogeveen in vergadering bijeen op 30 juni 2016, Constateert
Nadere informatieWord jij bestuurslid bij Morgen in 2013-2014?
Word jij bestuurslid bij Morgen in 2013-2014? INHOUDSOPGAVE 1. Huidig Morgen bestuur 3 2. Wie is Morgen? 3 3. Wat doet Morgen? 6 4. Vacature Bestuur 2013-2014 8 5. Waarom een bestuursjaar bij Morgen? 10
Nadere informatieDEFINITIE EN INTEGRATIE VAN COMPETENTIES VOOR DUURZAME ONTWIKKELING
DEFINITIE EN INTEGRATIE VAN COMPETENTIES VOOR DUURZAME ONTWIKKELING Wim Lambrechts Ecocampus Policy Seminar, Antwerpen, 13 december 2012 Responsibility Emotional Intelligence System Orientation Future
Nadere informatienew world CAMPUS Op de grens van organisaties begint de New World Campus
new world CAMPUS Op de grens van organisaties begint de New World Campus New World Water & Sanitatie Campus Agri & Food De New World Campus is dé plek waar oplossingen worden gevonden voor mondiale vraagstukken
Nadere informatie21PE - Erasmus Universiteit. 21PB - Universiteit Leiden. Rotterdam
DATUM 15-08-2016 AANTAL PER OPLEIDING ONGEWOGEN Onderdeel Faculteit Opleiding Opl. vorm Gezondheidszorg Erasmus MC 60120 - M Health Sciences (research) Voltijd 55 - - - - 60 - - - - Gezondheidszorg 60278
Nadere informatieCampus Challenge 2013: HBO en MBO
Aankondiging Datum: 26 april 2013 Radboudkwartier 273 3511 CK Utrecht Postbus 19035 3501 DA Utrecht 030-2 305 305 admin@surfnet.nl www.surfnet.nl Deutsche Bank 46 57 33 506 KvK Utrecht 30090777 BTW NL
Nadere informatieMILIEUPROGRAMMA F CGI NEDERLAND
MILIEUPROGRAMMA F2015 2016 CGI NEDERLAND Building on our fundamentals, creating a sustainable future together Augustus 2015 cginederland.nl 2015 CGI GROUP INC. Introductie Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Nadere informatieUniversitaire Campus Venlo
Universitaire Campus Venlo Kennis/As Limburg Noordelijkste campus in de kennis/as plannen Ook de kleinste Universitaire campus binnen brede Greenport campus Universitaire Campus Venlo Doel bij te dragen
Nadere informatieEindrapport Technische Universiteit Eindhoven
Eindrapport Technische Universiteit Eindhoven VRAAG MAXIMALE BEOORDELING TOELICHTING SCORE ONDERWIJS 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek
Nadere informatieEindrapport Hogeschool Leiden
Eindrapport Hogeschool Leiden ONDERWIJS VRAAG MAXIMALE SCORE BEOORDELING TOELICHTING 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek 5 0 Onvoldoende
Nadere informatieSymposium Groene ICT en duurzaamheid januari 2014
Missie Visie ICT groeit, ongecontroleerd, in een ijzingwekkend tempo. In hetzelfde tempo groeit onze afhankelijkheid, ongecontroleerd. Dit levert een enorm spanningsveld waarvan weinig mensen zich bewust
Nadere informatieEindrapport Hogeschool van Amsterdam
Eindrapport Hogeschool van Amsterdam ONDERWIJS VRAAG MAXIMALE SCORE BEOORDELING TOELICHTING 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek 5 3
Nadere informatieGamification , Berry Kersten
Gamification 16-02-2017, Berry Kersten Agenda Level 1: Waarom Level 2: Wat Level 3: Hoe Level 4: Toekomst Gamification - TestNet 16-02-2017 2 Kennismanagement Testen Agile / DevOps KM Quest Gamification
Nadere informatieEindrapport Universiteit Utrecht
Eindrapport Universiteit Utrecht VRAAG MAXIMALE BEOORDELING TOELICHTING SCORE ONDERWIJS 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek 5 5 Uitstekend,
Nadere informatieVerkenning Next DLO VU. Overzicht Alternatieve Systemen
Verkenning Next DLO VU Overzicht Alternatieve Systemen Onderwijscentrum VU Amsterdam 8 oktober 2009 2009 Vrije Universiteit, Amsterdam Overzicht Alternatieve Systemen 2 Auteur Opdrachtgever Status Versie
Nadere informatieEindrapport Rijksuniversiteit Groningen
Eindrapport Rijksuniversiteit Groningen ONDERWIJS VRAAG MAXIMALE SCORE BEOORDELING TOELICHTING 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek
Nadere informatieNWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS. NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans
NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans NWA CIRCULAIRE ECONOMIE EN GRONDSTOFFENEFFICIËNTIE Een duurzame circulaire economie gaat uit van volledige herbruikbaarheid
Nadere informatieAdventures in GIS to Support LEED Certification. Karen Jordan
Adventures in GIS to Support LEED Certification Karen Jordan Agenda University of California Office of the President commitment to Campus Sustainability through the Green Building Policy & Clean Energy
Nadere informatieWillemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene. Chemie is overal
Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene Chemie is overal Chemie in Nederland enabler voor de energie transitie Elke ton CO2 uitstoot bespaart elders ~ 2 ton CO2 Landen 2016 DE 28,7% FR 13,9%
Nadere informatieLandelijke samenwerking voor open science in Nederland Over LCRDM en NPOS
Landelijke samenwerking voor open science in Nederland Over LCRDM en NPOS Bijeenkomst Hoofden Strategie Universiteiten - 2 februari 2018 Hortus Botanicus Amsterdam 1 Wat te verwachten? Korte introductie
Nadere informatieJoTondeur (VUB), Koen Aesaert & Johan van Braak (UGent)
JoTondeur (VUB), Koen Aesaert & Johan van Braak (UGent) Inhoud Context en theorie ICT-competenties studentleraren Strategieën lerarenopleiding (SQD) Probleemstelling Methode Survey Multilevel analyse Resultaten
Nadere informatieStudiedag De modernisering van het begroten in België. Brussel, 11 mei 2004
Studiedag De modernisering van het begroten in België Brussel, 11 mei 2004 Internationale trends in overheidsbegroten Prof. dr. Geert Bouckaert A. Internationale trends Inhoud 1. Gebruik van prestatiegegevens
Nadere informatieDienstbeschrijving SURFconext
Auteur(s): S. Veeke Versie: 1.0 Datum: 1 augustus 2015 Moreelsepark 48 3511 EP Utrecht Postbus 19035 3501 DA Utrecht +31 88 787 3000 admin@surfnet.nl www.surfnet.nl ING Bank NL54INGB0005936709 KvK Utrecht
Nadere informatieSustainaBul 2016 #1 Wageningen University
SustainaBul 2016 #1 Wageningen University Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn voor
Nadere informatieUitkomsten pilot Duurzame ontwikkeling in opleidingen van het hoger onderwijs
Uitkomsten pilot Duurzame ontwikkeling in opleidingen van het hoger onderwijs Symposium Groene ICT en duurzaam hoger onderwijs PLAN.1 1.4..3.4 3.1 5 4 3 1 AISHE 3. 3.3 DO 3.4 4.1 1.3 1 4. 5 november 010
Nadere informatieBasisgegevens. Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Nieuwe opleiding. Nieuw Ad programma. Nieuwe hbo master. Nieuwe joint degree
Basisgegevens Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree Naam instelling(en) Contactpersoon/contactpersonen Contactgegevens Universiteit
Nadere informatieBALANCING ECO-INDUSTRIAL PARKS
BALANCING ECO-INDUSTRIAL PARKS Van Eetvelde, Maes & van Zwam Ghent University, Department of Civil Engineering, Environmental and Spatial Management mrb@ugent.be www.dbt.ugent.be I. Milieubeleid isup Brugge
Nadere informatiePERSPECTIVES. wish - need - duty. organic growth. embedded research. collaboration. park management. clustered sustainable business
SUSTAINABILITY SCANNING OF Van Eetvelde, Deridder, Segers, Maes & Crivits Ghent University, Department of Civil Engineering, Environmental and Spatial Management mrb@ugent.be www.dbt.ugent.be I. Milieubeleid
Nadere informatieDe inzet van de Maatschappelijke Alliantie:
De inzet van de Maatschappelijke Alliantie: Werken aan een betere samenleving door fondsen, bedrijven en de overheid bij elkaar te brengen en gezamenlijk de impact van maatschappelijke initiatieven te
Nadere informatieManifest Circulair Onderwijs
Manifest Circulair Onderwijs de rol van onderwijs in verantwoord innoveren 2 Waarom urgentie De jeugd heeft de toekomst. Wij maken de toekomst. Wij brengen kinderen en jong volwassenen het gedachtengoed
Nadere informatieBrochure Green IT Citizen
Brochure Green IT Citizen Over Pink Elephant Bedrijfshistorie Pink Elephant is een Nederlandse IT onderneming die rond 1980 is ontstaan als bijverdienste van een drietal studenten aan de Technische Universiteit
Nadere informatieSpecial interest group Blended learning KICK-OFF BIJEENKOMST
Special interest group Blended learning KICK-OFF BIJEENKOMST 18 april 2016 Welkom en inleiding Wat is een SIG? Special interest groups (SIG's) van SURF zijn kennisgemeenschappen (communities) rondom specifieke
Nadere informatieSustainaBul 2016 #3 Universiteit Utrecht
SustainaBul 2016 #3 Universiteit Utrecht Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn voor
Nadere informatieDe Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen: Een globale visie voor lokaal beleid en actie
De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen: Een globale visie voor lokaal beleid en actie Jan Beyne Programme Manager CIFAL Flanders Bovenlokaal Bibliotheekbeleid Brussel, 17 0 2018 1. CIFAL FLANDERS UNITAR
Nadere informatieKennismanagement. Wereldwijde kennis tot waarde maken voor de organisatie, over geografische en functionele grenzen heen.
Kennismanagement Wereldwijde kennis tot waarde maken voor de organisatie, over geografische en functionele grenzen heen. Tony Wegewijs, Business Learning Consultant (voorheen Heineken) AGENDA DE HEINEKEN
Nadere informatieManagement samenvatting inventarisatie Research support UT. Achtergrond
Management samenvatting inventarisatie Research support UT Achtergrond Research support omvat alle ondersteuning gedurende het hele onderzoeksproces. Dat wil zeggen van het ontwikkelen van nieuwe ideeën,
Nadere informatieDuurzame inzetbaarheid
Duurzame inzetbaarheid Drs. Wouter Vlasblom Voormalig Directeur HR Siemens Nederland N.V. 1 25-05-2016 Drs. W. Vlasblom Siemens Nederland N.V. Human Resources Sectoren en Divisies Energy Healthcare Industry
Nadere informatieKwaliteit in Wessanen. ISO 9001 en 14001 certificatie
Kwaliteit in Wessanen ISO 9001 en 14001 certificatie Inhoud 1. Introductie Wessanen 2. Waarom kwaliteit een speerpunt is 3. De routekaart 4. Het certificatieproces 5. De verbeteringen vasthouden 6. Naar
Nadere informatieHet Interuniversitair Centrum voor Onderwijswetenschappen De periode nader bekeken
Het Interuniversitair Centrum voor Onderwijswetenschappen De periode 2006-2011 nader bekeken Jos Beishuizen Diana Dolmans Jan van Driel Iwan Wopereis Jeroen van Merriënboer Onderwijs Research Dagen 2012,
Nadere informatieDe campus van de toekomst is een stad
De campus van de toekomst is een stad Alexandra den Heijer universitair docent TU Delft Faculteit Bouwkunde, projectteam BK city BNA Gebouw van het Jaar 2011 regio Noord donderdag 31 maart 2011 :::;3'%'
Nadere informatieDe school een aantrekkelijke plek voor leren en werken in 2030? Leer- & ontwerplab 24-28/08/2013. Bevindingen in een notendop
De school een aantrekkelijke plek voor leren en werken in 2030? Leer- & ontwerplab 24-28/08/2013 Bevindingen in een notendop Traject in 4 fasen FASE 1 VERKENNEN Literatuurstudie Analyse diepteinterviews
Nadere informatieIn vogelvlucht. Verschillende onderzoeksmethodieken. Gezondheid? Cijfers zeggen niet alles. Of is gezondheid.
Lokale strategie voor gezond ouder worden Voor Elkaar in de Buurt Jeanette Lezwijn J.Lezwijn@ggdgelre-ijssel.nl tel 088-443 3251) In vogelvlucht. Epidemiologie en gezondheidsbevordering Gezond ouder worden
Nadere informatieNext Generation Risk Based Certification
BUSINESS ASSURANCE Next Generation Risk Based Certification DNV GL Relatiedag - 11 november 2014 Albert Zwiesereijn 2014-06-05 1 SAFER, SMARTER, GREENER Albert Zwiesereijn 37 jaar Voor DNV GL Officier
Nadere informatieEen toelichting op Circular IQ
Een toelichting op Circular IQ Vereniging Circulair Friesland Roy Vercoulen & Claire Teurlings Founders Circular IQ 14 Februari 2017 Een slim interactief platform dat duurzaamheidsinformatie verandert
Nadere informatieCompetenties voor Duurzame Ontwikkeling. NDDHO 19 mei 2017 Wim Lambrechts Open Universiteit, Management, Science & Technology
Competenties voor Duurzame Ontwikkeling NDDHO 19 mei 2017 Wim Lambrechts Open Universiteit, Management, Science & Technology Inleiding Onderwijs Bedrijfsvoering Duurzaam Hoger Onderwijs Onderzoek Outreach
Nadere informatieEnhancing Responsible Research and Innovation through Curricula in Higher Education
Enhancing Responsible Research and Innovation through Curricula in Higher Education Valentina Tassone and Hansje Eppink Education and Competence Studies, Wageningen University Doelstelling Work package
Nadere informatieEindrapport Erasmus Universiteit Rotterdam
Eindrapport Erasmus Universiteit Rotterdam VRAAG MAXIMALE BEOORDELING TOELICHTING SCORE ONDERWIJS 1. Aanbod: cursussen/minoren 5 5 Uitstekend, totaal aantal punten toegekend. 2. Aanbod voor grote publiek
Nadere informatieDuurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik. Waarde creëren voor onze stakeholders
Duurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik Waarde creëren voor onze stakeholders Duurzaam bankieren bij ABN AMRO ABN AMRO levert een scala aan producten en diensten aan particuliere, private
Nadere informatieDrempelloze doorstroommogelijkheden in 3TU-verband in 2010
Drempelloze doorstroommogelijkheden in 3TU-verband in 2010 Toelichting: In het onderstaande overzicht is per technische masteropleiding aangegeven welke bacheloropleidingen drempelloos worden toegelaten.
Nadere informatieGreen Deal Circulaire Gebouwen
Green Deal Circulaire Gebouwen 28-11-2015 Green Deal Circulaire Gebouwen 2 CFP Green Buildings: zo veel mogelijk gebouwen winstgevend verduurzamen 28-11-2015 Green Deal Circulaire Gebouwen 3 3 28-11-2015
Nadere informatieStichting Socionext te Amsterdam. Jaarverslag 2013. Toelichting
Stichting Socionext te Amsterdam Jaarverslag 2013 Toelichting 1. Bestuursverslag 1.1 Doelstellingen, strategie en beleid 1.2 De Challenges 1.3 Organisatie en Bestuur 1.4 Fondsenwerving 1.5 Bestedingsverslag
Nadere informatieTPACK-NL vragenlijst een toelichting
TPACK-NL vragenlijst een toelichting Petra Fisser & Joke Voogt Universiteit Twente Curriculumontwerp & Onderwijsinnovatie http://www.tpack.nl In dit document is de Nederlandse versie van de TPACK vragenlijst
Nadere informatieGezonde Leefomgeving. De Leefplekmeter. Annelies Acda, Pharos Marc van der Ploeg, GGD NOG Anna Jansen, GGD NOG
Gezonde Leefomgeving De Leefplekmeter Annelies Acda, Pharos Marc van der Ploeg, GGD NOG Anna Jansen, GGD NOG Programma 1.Welkom en inleiding 2.Invullen leefplekmeter (interactief) 3.Wat is de leefplekmeter/hoe
Nadere informatieSustainaBul 2016 #5 Universiteit Leiden
SustainaBul 2016 #5 Universiteit Leiden 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn voor iedere
Nadere informatieCSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden
CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 25 november 2008 Nederlandse samenvatting door TIER op 5 juli 2011 Onderwijsondersteunende
Nadere informatie04 Support staff training
Het introduceren van referentiekaders voor kwaliteitsborging op het gebied van beroepsonderwijs en training (VET) is de afgelopen jaren tot een prioriteit uitgegroeid. Tijdens de vroege stadia van de ontwikkeling
Nadere informatieOpen onderwijs in het Nederlandse hbo
Open onderwijs in het Nederlandse hbo Trends, kansen en vraagstukken Robert Schuwer Agenda Enkele begrippen Trends en kansen Onderzoek Wat nu? 2 1 Enkele begrippen CC-BY Hester Jelgerhuis 3 Wat is open?
Nadere informatieMVO en MKB in Duitsland
MVO en MKB in Duitsland MVO (gesellschaftliche Verantwortung) en MKB ontdekken meten en aantonen in Duitsland 1 EQT e.v en MVO Vereniging van Duitse en Nederlandse organisaties uit de ambachten en de industrie
Nadere informatieSERVICE-LEARNING ONDERWIJSPROJECT VOOR SINOLOGIE PILOOTPROJECT VOOR EEN UNIVERSITEITSBREED PROGRAMMA OG SINOLOGIE
SERVICE-LEARNING ONDERWIJSPROJECT VOOR SINOLOGIE PILOOTPROJECT VOOR EEN UNIVERSITEITSBREED PROGRAMMA OG SINOLOGIE SERVICE-LEARNING Wat is service-learning? Nieuw of niet? Goodpractices uit Latijns-Amerika,
Nadere informatieKIVI & De Haagse Hogeschool
KIVI & De Haagse Hogeschool Engineer your career Improve our society Can you imagine a future in a world without engineers? Strategische samenwerking De Haagse Hogeschool en KIVI Programma Introductie
Nadere informatieResearch informatie- en datamanagement nieuwe taken voor bibliotheken in wetenschappelijke communicatie en ondersteuning bij onderzoek
OCLC Contactdag 12 oktober 2017 Research informatie- en datamanagement nieuwe taken voor bibliotheken in wetenschappelijke communicatie en ondersteuning bij onderzoek Jacquelijn Ringersma Wageningen University
Nadere informatieDe ICT trends in de toekomst
UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM De ICT trends in de toekomst Michiel van Geloven 4 oktober 2001 UvA 4 oktober 2001 Michiel van Geloven 1 Wat komt er op ons af? de omgeving verandert wat er landelijk gebeurt
Nadere informatieLevenlang leren in Nederland met een portfolio: het wiel is al uitgevonden
Levenlang leren in Nederland met een portfolio: het wiel is al uitgevonden Marij Veugelers 2 november 2007 communitymanager SURF NL Portfolio Wat hebben we in de zaal Wie heeft er al een eigen portfolio?
Nadere informatieSustainaBul 2016 #11 Hogeschool van Amsterdam
SustainaBul 2016 #11 Hogeschool van Amsterdam Vraag 1 Aanbod cursussen & minoren Biedt de onderwijsinstelling minoren en/of cursussen aan gericht op duurzaamheid, die inzichtelijk en toegankelijk zijn
Nadere informatie