1 Inleiding. 1.1 Gezondheidsbeleid vraagt blijvend onze aandacht. 1.2 Begrippen en inzichten. Secundair Onderwijs

Transcriptie

1 Marialand Gent Secundair Onderwijs Geestelijke gezondheid als onderdeel van Gezondheidsbeleid op School 1 Inleiding Vorig schooljaar publiceerde de DPB in overleg met de Oost-Vlaamse vrije CLB s zijn standpunt met betrekking tot het gezondheidsbeleid op school. U kan deze visietekst aangevuld met een powerpointpresentatie en een mindmap gezondheidsbeleid vinden op de website < diocesane pedagogische begeleidingsdienst < overkoepelend thema s < gezondheidsbeleid. Dit instrument kan de school helpen bij het maken van keuzes en het bepalen van prioriteiten binnen de actuele specificiteit, de noden van de leerlingen, de eigen mogelijkheden en steunend op een beginsituatieanalyse. Deze visietekst werd ondersteund door een reeks bijlagen. 1.1 Gezondheidsbeleid vraagt blijvend onze aandacht Vanuit de overheid worden regelmatig gezondheidsaspecten onder de aandacht gebracht. De vraag dat onderwijs extra aandacht zou willen besteden aan een of ander gezondheidsaspect is dan ook niet veraf. Immers: 1 Leerlingen kunnen op school volwassenen en leeftijdsgenoten vinden die ze nodig hebben om goed en evenwichtig te ontwikkelen. 2 Scholen vormen een van de krachtigste netwerken waarmee de overheid kinderen, jongeren en hun gezinnen kunnen bereiken. De thema s Voeding en Beweging kregen de voorbije schooljaren een grote impuls binnen het gezondheidsbeleid. In vele scholen wordt, al dan niet aan de reeds bestaande initiatieven, constructief verder gewerkt. Dit schooljaar wordt Geestelijke Gezondheid onder de aandacht gebracht. Hiervoor zijn voldoende redenen: onlustgevoelens, angsten, meer depressies en depressies op jongere leeftijd, moeilijkheden met het leggen van sociale contacten, toename van zelfmoord bij jongeren, moord door jongeren Het zijn vaststellingen die extra tot nadenken stemmen. 1.2 Begrippen en inzichten Zorg voor geestelijke gezondheid op school: de systematische en planmatige zorg waarbij we alle kinderen en jongeren een evenwicht helpen vinden tussen de verschillende aspecten in zijn/haar leven: gevoelsmatig, lichamelijk, sociaal, psychisch, leerontwikkeling Deze zorg maakt integraal deel uit van het algemeen gezondheidsbeleid van de school: door b.v. educatie van leerlingen, leraren en ouders, schoolklimaat,

2 Pg. 2/8 gezondheidsbevorderende leer- en leefomgeving, vroegdetectie en signaalherkenning, begeleiding binnen en buiten de school. Suïcidepreventie: kinderen en jongeren vormen een specifieke risicogroep waarop de overheid met haar Vlaams Actieplan Suïcidepreventie, ook via onderwijs wil inspelen. Integrale jeugdhulp (IJH): de begeleidende instanties buiten de school werken samen en stemmen zich af via een netwerk dat Integrale Jeugdhulp heet. De CLB s, Kind en Gezin en de Centra voor Ambulant Welzijnswerk (CAW s) met o.a. hun Jongeren AdviesCentra (JAC s) functioneren hierin als onthaaldiensten, die indien nodig kunnen doorverwijzen naar diensten met een specifiek hulpaanbod: bv. centra voor geestelijke gezondheidszorg, vertrouwenscentra 1.3 Aandacht voor de geestelijke gezondheid Aandacht voor zorg en welbevinden heeft op de meeste scholen de voorbije schooljaren reeds enorme ontwikkelingen doorgemaakt. Denken we aan GOK-beleid, zorgcoördinatoren, handelingsgerichte samenwerking met het CLB, aanstellen vertrouwenspersoon voor het personeel, aandacht voor schoolklimaat als onderdeel van het gezondheidsbeleid, een opnieuw duiden van waarden en normen binnen eigen schoolcontext,.. Het is hierbij belangrijk om een evenwicht te zoeken tussen de maatschappelijke verantwoordelijkheid en de draagkracht van een school. Net als bij b.v. de leerontwikkeling draagt de school haar deel van de verantwoordelijkheid bij een gezonde geestelijke ontwikkeling van elk kind en elke jongere: preventief, maar ook als het fout loopt. De aandacht voor geestelijke gezondheid vraagt dan misschien nog wel wat verdiepende elementen. Het schoolklimaat als een onderdeel van gezondheidsbeleid. Het algemeen welbevinden Het belang van (de capaciteit tot) detectie / signaalherkenning van fout lopende psychische ontwikkelingen Het bestaan van een draaiboek voor crisissituaties (critical incidents) ingebed in het totale gezondheidsbeleid Het doorbreken van taboes rond psychische hulpverlening (die er bij jongeren, ouders en leraren nog wel degelijk zijn) met het signaal dat een professionele aanpak ervan ontzettend belangrijk is. Bij professionele aanpak is het belangrijk dat individuele leraren niet op eigen houtje handelen, maar werken in overleg met het zorgteam/cel leerlingenbegeleiding en CLB. Het afbakenen van terreinen in overleg met het begeleidende CLB en eventuele externe partners. De CLB s hebben als onthaaldienst en draaischijf binnen Integrale Jeugdhulp, samenwerkingsafspraken met externe begeleidende partners (= Integrale Jeugdhulp). Ook de IJH-partners vinden het belangrijk dat de school deze draaischijffunctie van het CLB erkent. De externe begeleidende partners hebben graag dat doorverwijzingen onderbouwd zijn en bij verder overleg beschermd zijn door het beroepsgeheim.

3 Pg. 3/8 2 Instrumenten in bijlage: 2.1 De correcte vermelding van de VCLB-websites op de schoolse websites en in brochures zoals folders en schoolreglementen. : Vrij CLB Aalst : Vrij CLB Deinze : Vrij CLB regio Gent : Vrij CLB Meetjesland : Vrij CLB Ninove : Vrij CLB Waas en Dender : Vrij CLB Wetteren : Vrij CLB Zuid-Oost-Vlaanderen 2.2 Nuttige websites ter ondersteuning van betrokken personeelsleden De site van het DPB van het bisdom Gent >Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst > overkoepelende thema s > gezondheidsbeleid >vakoverschrijdende thema s > gezondheidsbeleid Rijke site met heel wat materiaal rond de verschillende punten van gezondheid met ruime aandacht rond geestelijke gezondheid. Interessante verwijzingen naar pesten, welbevinden op school, draaiboeken voor crisissituaties Goede website met 10 stappen die leiden tot Fit in je hoofd, goed in je vel Het is een geactualiseerde en meer uitgebreide versie van de site die er kwam in 2006 in het kader van het Vlaams actieplan suïcidepreventie. Deze website is voor iedereen (16+) die zijn mentale veerkracht wil versterken. Je vindt er heel wat informatie, opdrachten en tips om de balans tussen draaglast en draagkracht in evenwicht te houden. Ook voor leraren en zorgteams kan deze site inspirerend werken. Het materiaal dat via de site wordt aangeboden is volledig uitgewerkt en gebruiksvriendelijk. Interessante site waarop alle LOGO s van Oost-Vlaanderen verenigd staan en waar je in je eigen regio op zoek kan gaan naar de ondersteuning die je in eigen regio mag verwachten op vlak van Lokaal GezondheidsOverleg

4 Pg. 4/8 Logo s werken ondermeer samen met scholen in het ontwikkelen van bepaalde projecten en methodieken. Zij kunnen nuttige partners zijn in het ontwikkelen van schooleigen materiaal. Heel mooi uitgewerkt is de didactische doos: Open je mond voor gezond De gezondheidsdoelstelling depressie en suïcide zijn recent toegevoegd en zijn volop in ontwikkeling. Leefsleutels ontwikkelt materiaal en vormingen voor scholen om het sociaalemotioneel welbevinden van kinderen en jongeren te vergroten. Aandacht voor de No Blame -aanpak: een niet-bestraffende, probleemoplossende methode om met pestsituaties om te gaan. Uit bevraging van scholen blijkt dat de No Blame -methode vaak en met succes wordt toegepast. Alles over drugs, oa 4 interessante artikels voor ouders (en ook voor leraren), bestelbon voor Unplugged (lesmateriaal met werkboek, handleiding, quizvragen voor de eerste graad), CD-rom voor de derde graad, Energize (activiteiten en spelvormen voor oa middelbaar onderwijs), Search (preventie voor asielzoekers en vluchtelingen, set folders in 6 talen) Cego staat voor Centrum voor Ervaringsgericht leren. Hun onderzoeksprogramma kadert grotendeels in het ervaringsgerichte onderwijs- en vormingsconcept. Daarin zijn 4 thema s te onderscheiden: 1 De exploratie van de procesvariabelen welbevinden en betrokkenheid 2 Onderzoek naar leeromgevingsfactoren die bepalend zijn voor welbevinden en betrokkenheid 3 Ontwikkeling van instrumenten 4 Onderzoek naar implementatieprocessen en ontwikkeling van draaiboeken voor interne kwaliteitszorg Gratis inschrijven op de digitale nieuwsbrief met publicaties, nascholingen, GOK, evenementen, gratis artikels is mogelijk. Werkgroep Verder ontwikkelt materiaal voor nabestaanden na zelfdoding. Left2soon is het deel voor tieners en biedt heel wat leesmateriaal voor jongeren die omgaan met verlies. In petto is een landelijke jeugddienst, gespecialiseerd in jongereninformatie, jongerenparticipatie en preventie. Zij willen het welzijn van jongeren bevorderen in concrete acties: informeren, vormen en onderzoeken. Thema s zijn o.a. gelukkig zijn, pesten en diversiteit, relaties en seksualiteit, vriendschap Rond deze thema s zijn telkens ook vormingspakketten uitgewerkt.

5 Pg. 5/8 Dit is een meer theoretische site waar er info wordt gegeven rond het uitwerken van preventiewerking rond thema s alcohol en andere drugs en zelfmoord. Zelfmoordpreventie bij jongeren: draaiboeken voor scholen ijvert voor het implementeren van een draaiboek in de school. Wat zo een draaiboek inhoudt vind je terug in het artikel Draaiboek zelfmoordpreventie bij jongeren voor scholen dat gepost staat onder Aankondigingen Onder de doelgroep Jeugdhulpverleners vind je info voor scholen. Site voor jongeren (en ook voor leraren) met heel veel tips met doorklikmogelijkheden en verhalen uit de leefwereld van de jongeren. Deze Nederlandse site biedt heel wat nuttig materiaal aan. Onder de titel Leerlingenzorg kan je heel wat artikels, onderzoeksresultaten, nuttige tips terugvinden. Let wel: het is een Nederlandse site dus niet alle gehanteerde begrippen zijn bruikbaar in België. Ook het deel rond Krachtig leren geeft tips en inspiratie om te werken rond het welbevinden van leerlingen op school zodat de school aan preventie doet wanneer het gaat over Werken aan Zorg.

6 Pg. 6/8 2.3 Matrix i.v.m. aanpak gezondheidsbeleid: geestelijke gezondheid MATRIX leerling klas school ouders omgeving Educatie. structurele maatregelen afspraken Lege matrix, aangeboden aan de school om met enkele collega s, in overleg, samen in te vullen. Start vanuit de onderwijsomgeving van uw school, kijk wat er reeds binnen uw eigen school gebeurt en vul eventueel nog aan waar dit nodig zou blijken. Vergeet u ook niet uw CLB-team bij de invulling van deze matrix te betrekken? Onderstaand document is een voorbeeld ter inspiratie: zo zou een ingevulde matrix er kunnen uitzien. MATRIX WELBEVINDEN/ GEZONDHEIDSZORG educatie Leerlingen weten wat gezondheid is en wat de basisvoorwaarden zijn om gezond te blijven. leerling klas school ouders omgeving Leerlingen weten hoe, waar en wanneer het CLB of de zorgleraar of de interne leerlingbegeleiding kan gesproken worden en waarvoor ze bij wie terecht kunnen. Aanleren en toepassen van oplossingsvaardigheden, trainingen en methodieken die sociale en communicatieve vaardigheden bevorderen De interne leerlingbegeleiding/het zorgteam en het CLBteam stellen zich voor in elke klas (b.v. via een klasbezoek, via een flyer, ) Geen voordrachten over Leraren weten wat gezondheid is en wat de basisvoorwaarden zijn om gezond te blijven. Leraren weten hoe zij op een positieve manier met leerresultaten, gedrag, kunnen omgaan. In vergadermomenten, nascholingen, wordt hier permanent voor gesensibiliseerd. Leraren kennen het zorgbeleid van de school en de CLB-werking. Zorgleraren, Bekendmaking van de CLB-werking en het zorgbeleid op school aan elke ouder. Ouders weten waar ze terecht kunnen bij vragen rond geestelijke gezondheid Informatieavonden over thema s die kaderen binnen het thema geestelijke gezondheid (emoties, opvoeden van kleuters en pubers, ).

7 Pg. 7/8 zelfdoding, (behalve bij een suïcide(poging): informatiemoment als onderdeel van het stappenplan critical incidents leerlingbegeleiders en CLB volgen regelmatig, al dan niet gemeenschappelijke vormingen, rond het thema Welbevinden /Gezondheid. Belangrijke inzichten worden gecommuniceerd naar de leraren. Leraren zijn in staat tot herkennen van signalen mbt geestelijke gezondheidsproblemen Geen themaweken mbt zelfdoding structurele maatregelen Leerlingen en leraren kennen de praktische afspraken (vb. verlaten van de klas) binnen hun school betreffende het spreken van de zorgleraar, de interne leerlingbegeleiding of het CLB In de klas wordt tijd en ruimte gemaakt om te werken en te praten over gevoelens, gezondheid, goed in je vel, vb Axenroos, Leefsleutels, taboes rond hulpverlening, In de klas wordt een stille ruimte/hoek voorzien (groepsgesprekken, individueel bezinningsmoment, ) De school kan de DPB contacteren voor een mogelijke ondersteuning bij het uittekenen van trajecten rond gezondheids- en zorgbeleid School (en CLB) voorzien op regelmatige basis overlegmomenten omtrent (zorg)leerlingen. De school biedt v.b. tijdens langere pauzes, zinvolle activiteiten aan ter bevordering van de algemene gezondheid. De school voorziet beleidsmatig in verschillende stappenplannen (vb drugsbeleid, sanctiebeleid, pestbeleid,.) De school stelt een kernteam samen, die het doorlopen van het draaiboek Critical Incidents Op de website en andere informatiekanalen staat duidelijk vermeld wanneer en hoe school en CLB bereikbaar zijn.

8 Pg. 8/8 afspraken Bij de toepassing van stappenplannen wordt systematisch duidelijk gemaakt wat de rol is van de leerling en hoe hij die kan opnemen. (transparantie) Participatie van de leerlingen: stappenplannen v.b. met betrekking tot pesten, worden in de leerlingenraad doorlopen. In elke klas worden er afspraken gemaakt over communicatie (luisteren naar elkaar, het woord laten), empathisch zijn, respectvol reageren, omgaan met waarden en normen, coördineren bij crisissituaties De bestaande afspraken over wie waar en wanneer aanspreekbaar is (zie structurele maatregelen ll ), zijn opgenomen in het schoolreglement en op de website van de school en het CLB. Concrete afspraken voor opvang en begeleiding bij crisissituaties De school beschikt over een duidelijk draaiboek Critical incidents. Het CLB is de draaischijf tussen school en externe hulpverlening. (CLB is doorverwijzer) De school weet met welke diensten het CLB een samenwerkingsverband heeft. Duidelijke afspraken met externen over steun bij crisis. (vb. afspraken tussen CLB en CGG over crisisopvang)