Rechten van het kind, kritisch en anders bekeken

Transcriptie

1 Rechten van het kind, kritisch en anders bekeken Agnes Claeys

2 Rechten in een impasse enkele citaten Bart Somers Kritiek uiten is een fundamenteel mensenrecht. ( ) Het kwetsen van andersdenkenden zit ingebakken in de democratie. Het tegendeel is een maatschappij zonder vrijheid, zonder vrije meningsuiting, zonder gelijkwaardigheid van mensen. Abdullahi An-Na im (Soedanees-Amerikaans rechtsgeleerde) Ik geloof sterk in de universele zeggingskracht van mensenrechten zoals vrijheid van meningsuiting. ( ) Conflicten en spanningen liggen besloten in elk mensenrecht en tussen mensenrechten onderling. De vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst kunnen botsen, maar ook de vrijheid van meningsuiting zelf is niet absoluut en kent zijn spanningen.binnen een maatschappij moeten mensen samen bepalen waar de goede smaak ophoudt, wat fatsoenlijk is en wat niet. Ditzelfde proces moet ook mondiaal plaatsvinden.

3 Probleemstelling Rechten en vrijheid emancipatie en mondigheid; tegen discriminatie (instellingen, bvb. Hof van Straatsburg, centrum voor racismebestrijding en gelijke kansen, wetten ) Gevolg: paradox: autonomie en vrijheid gaan achteruit

4 Bedoeling Kritische analyse van de onderwijsdidactiek en pedagogie in de maatschappelijke context Vraagstelling Welk mens- en maatschappijbeeld ligt ten grondslag aan het pedagogisch-didactisch project? Adaptatie of/en eigenheid van de vorming

5 Analyse Historische en maatschappelijke achtergrond Onderwijsdidactiek Mogelijkheden?

6 I. Historische achtergrond Verlichting en 2 pijlers 1. Kritische denken en de zoektocht naar de waarheid kennis neemt toe 2. Vrijheid en rechten van het individu autonomie

7 Kritische denken Vooruitgangsdenken en vernieuwingsdrift (tegen conservatisme en traditie) Verwetenschappelijking van het denken op alle terreinen (sciëntisme en weten is meten ) Maakbare mens en samenleving via modellen en structuren (probleemstellend en oplossend denken)

8 Vrijheid en democratie Verklaring van de rechten van (burger, arbeiders, vrouwen, homo s, kinderen, allochtonen, dieren ) Onderwijs: opvoeding tot vrije, zelfstandige burgers (probleem van bevoogding)

9 II. Onderwijsdidactiek 1. Kennis 1.1 Kennisoverdracht en leerinhoud: onder druk - Overgeleverde kennis: niet relevant t.a.v. NU - Kennistoename te groot (dus informatiesnelweg en vaardigheden) - Dynamiek van onderzoek: nadruk op methode en procedures

10 Kind en het badwater? Verarming van de leerinhouden (dogmatisch en manipulerend) ten voordele van competenties (leeg) waarde (en vreugde) van de kennis an sich wordt minder gewaardeerd = cognitieve autoriteit gaat achteruit

11 Kennis 1.2 Kennis in dienst (functionalisme) wat men wil weten, eigen interesses van eigen toekomst van eigen talenten 1.3 kennis in dienst van de kenniseconomie (flexibiliteit, arbeidsmarkt, welvaart: cf. Lissabon)

12 Alison Wolf Het bevorderen van menselijk kapitaal in de betekenis van economische vaardigheden en kennis met directe relevantie voor de werkplek, heeft prioriteit. Het wordt gevoed door paniek over de globalisering alsmede voordurende vergelijkingen tussen verschillende landen en economische resultaten. Het gevolg is een kleurloos onderwijs. (op een conferentie in Londen (2006)

13 2. Autonomie en vrijheid

14 2. Autonomie en vrijheid Zelfontwerp van het eigen leven Eigen motivatie Succeservaring Zelfontplooïng en zelfevaluatie Zelfbetrokkenheid

15 2.1 Zelfontwerp Het onderwijs is een dienst geleverd op maat van elk individu; eigen leertraject (diversiteit, klas) Leerling centraal: recht op eigen keuzes (inhouden), meningen, eigen oordeel(mondigheid), leert ook buiten de school Leraar als coach (transparante begeleiding, aangepaste evaluatiesystemen, evaluatiecriteria (objecticiteit, dus vaak meetbaarheid), procedures bij begeleiding

16 Gevolgen Gezag van de traditie, van de leraar Verhouding: contractueel met veel procedures (tegenover vertrouwensrelatie); klachten van de leraar over de toenemende bureaucratisering Klasgemeenschap Juridisering (algemeen maatschappelijke realiteit, bvb. medische wereld)

17 2.2 Motivatie en Succes Motivatie: t.a.v. wie of wat? Eigen leefwereld (ingaan op de belangstelling of belangstelling opwekken?) voorbeeld: literatuur, film; (leesvaardigheid en verband met de motivatie) Succeservaring (maatschappelijk fenomeen: ranglijsten, wedstrijden, rankings): leren door succes : ideologisch gekleurd; leren door fouten en feilbaarheid Talenten laten schitteren (vedettencultus)

18 2.3 Zelfontplooiïng Vrijheid (complex begrip) en keuzemogelijkheden Zelfbepaling veronderstelt een identiteit (vorming)

19 2.3 Zelfontplooiïng of zelfbetrokkenheid Van zelfontplooiïng tot cultus van het zelf : narcisme (en emocultuur) en toename van depressies (C. Lasch) Narcisme en leegte, vandaar verleiding door de markt (Lipovetsky) Narcisme en de cultus van het welbehagen (recht op geluk, probleem van falen en gebrek): markt voor welzijn en geluk (Achterhuis)

20 Voorlopige conclusie Mensbeeld: individu, autonomie en vrij met rechten op deze waarden, in een maatschappelijke complexe, economischsociale, politieke, en (multi)culturele context. Wat met de sociale cohesie?

21 3. Sociale cohesie? Geen verbondenheid, geen gemeenschappelijke leefwereld (diversiteit), flexibele verhoudingen (of toch?) Einde van het politieke (Gauchet); mislukking van le Moi commun (Rousseau); Barber: solitaire consumenten, die zich ingegraven hebben in een fort van rechten en zich alleen buiten wagen om iets gedaan te krijgen van een staat die iets weg heeft van een servicestation.. Vrijheid en toename van wetgeving, regels en procedures en dus controle

22 Vrijheid en toename van regels, wetgeving en controle Autonomie en rapporteringen (PISA, Bamfort, ) Autonomie en verantwoording (t.a.v. vele eisen via doorlichting, eindtermen, VOETen): conformisme en onbehagen Status van het pedagogisch project? Eigenheid van het katholiek onderwijs?

23 Citaat uit Bolognaverklaring Ze is een engagement dat elk ondertekenend land vrij opneemt om haar eigen hoger onderwijssysteem of systemen te hervormen zodat er een algehele convergentie ontstaat op Europees niveau. Elke druk die individuele landen en instellingen kunnen voelen van het Bolognaproces kan enkel voortkomen uit het feit dat zij toenemende gemeenschappelijke kenmerken miskennen en buiten de mainstream van veranderingen blijven. (The European Higher Education Area 1999)

24 III. Heeft de school eigen doel? Opbouw van een identiteit door confrontatie met (in oppositie) en aandacht voor het niet-ik inhouden, waarden, ideeën, cultuur, doorgegeven door leraar, traditie, school (wereld ontsluiten voor de leerlingen) Persoonlijksvorming: interiorisering van waarden, vanwaaruit men de samenleving tegemoet treedt = waardigheid en autoriteit van de leraar en van de leerling Individu en leerling deel van (en gericht op) de wereld, de andere, het andere; dus verantwoordelijk = waardigheid van de leerling (autonoom)

25 Vrijheid en grenzen Vrijheid vraagt structuur en een kader (oriëntering) Vrijheid is gekoppeld aan consequenties (en bewustzijn van de grenzen) Vrijheid van mening vraagt vorming Mondigheid en kritische zin

26 Conclusie Mens is een sociaal wezen en deel van de samenleving. Manguel: Omdat we veroordeeld zijn om samen te leven, moeten we ook bereid zijn om onze verhalen met elkaar te delen. Soms helpen ze ons vooruit, brengen ze ons dichter bij elkaar, zoals het Gilgamesj-epos, een van de oudste en machtigste gedichten die we ons herinneren. Als dit epos ons iets leert, is het dat de ander ons bestaan mogelijk maakt Finkelkraut: Als men in naam van de diversiteit der culturen de waarheid prijsgeeft, verliest de dialoog elk belang, elke substantie en elke realiteit. In plaats van communicatie is er dan slechts respect, erkenning en revendicatie.

27 Eigenheid van de school? Hoe omgaan met de nieuwe didactische principes? Wat met de waardigheid van de leraar en leerling? Hoe omgaan met de bureaucratie en formalisme? Hoe omgaan met de zelfstandigheid van de leerling?