Reviuslyceum. Taalbeleidsplan

Transcriptie

1 Reviuslyceum Taalbeleidsplan Maassluis, 2 december 2014 Taalbeleid Reviuslyceum 1

2 Inhoud 1 Voorwoord 2 Schoolprofiel 3 Aanleiding 4 Visie op taal 5 Analyse van de situatie m.b.t. taal 6 Doelstellingen en plan van aanpak 7 Voorwaarden Bijlage Profielschets en taakomschrijving taalcoördinator Gebruikte literatuur/bronnen Presentatie Referentieniveaus Bert Slotboom, consultant CPS), januari 2012 Staatscourant nr Regeling van de Minister van OCW VO/ Steunpunt Taal & Rekenen VO / Regelgeving referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen Taalbeleid Reviuslyceum 2

3 1 Voorwoord Taalbeleid omvat alle maatregelen die een school treft om op structurele en systematische wijze de taalvaardigheid van leerlingen te vergroten en het onderwijs (taal)toegankelijker te maken. Het zijn maatregelen in de les en buiten de les, maatregelen op het gebied van programmering, materiaal en didactiek. Deze maatregelen zijn: structureel, omdat het gaat om blijvende veranderingen in het onderwijs; systematisch, omdat ze worden uitgevoerd volgens een vooraf vastgelegd plan. Taalbeleid gaat over onderwijsinhoudelijke vraagstukken: wat is er nodig om te werken aan de verbetering van taalvaardigheid van leerlingen; hoe kan taal geleerd worden in een geïntegreerde context en hoe kan gewerkt worden aan het ontwikkelen van deelvaardigheden in een individuele aanpak? Bij de vormgeving van taalbeleid hebben we te maken met: organisatieontwikkelingsvraagstukken: hoe kan het taalonderwijs en de taalondersteuning effectief worden gepositioneerd; wie is eindverantwoordelijk; welke taken en bevoegdheden hebben directie, teamleiders, teams, talendocenten en overige vakdocenten? veranderkundige vraagstukken: hoe kan het management taalbeleid effectief implementeren; hoe kan een cultuurverandering teweeg worden gebracht zodat alle docenten taalbewuster worden? Door zowel aan het Wat als aan het Hoe te werken zorgt taalbeleid voor een blijvende kwaliteitsverbetering van het onderwijs en uiteindelijk voor meer succesvolle leerlingen. Alle medewerkers van de school moeten op de hoogte zijn van dit taalbeleidsplan en zich actief inzetten voor het verhogen van het taalniveau in en buiten de klassen. De teamleiders zijn de opdrachtgevers van het plan. Zij faciliteren de uitvoering, maken taalbeleid belangrijk in de POPgesprekkencyclus. De taalcoördinatoren zorgen voor de implementatie en uitwerking van het taalbeleidsplan. Alle docenten zijn daarnaast verantwoordelijk voor de uitvoering van taalrijk onderwijs. Binnen alle vakken moet de taalvaardigheid zowel mondeling als schriftelijk worden verbeterd, waarbij de leesvaardigheid, de woordenschat en grammaticale groei op alle terreinen moeten worden uitgebreid. Elke docent is taaldocent. Dit plan is een advies aan de directie hoe we het taalbeleid op het Reviuslyceum vorm zouden kunnen geven. In dit document worden de lijnen uitgezet, maar er zal nog heel veel moeten worden uitgewerkt en ingevuld. Een taak die de taalcoördinatoren in samenwerking met de teamleiders zullen uitvoeren. Met dit plan wordt een eerste stap gezet en richting bepaald in het ontwikkelen van taalbeleid. Taalbeleid Reviuslyceum 3

4 2 Schoolprofiel Gegevens van de school: Op de locatie Reviuslyceum wordt lesgegeven aan Havo en Vwo De school bestaat uit ca. 850 leerlingen. De directie bestaat uit de directeur van het Reviuslyceum, de heer A. van der Velde en twee teamleiders, mevrouw M. Kramer (teamleider bovenbouw) en mevrouw J. van Koten (teamleider onderbouw). Elke docent behoort tot een van de teams. Elke docent behoort ook tot een zogenaamde vaksectie. Een vaksectie staat onder leiding van een sectievoorzitter. Het Reviuslyceum kent twee taalcoördinatoren, mevrouw E. Donkersloot en de heer T.A. Scheurwater. Bovendien is er op het Reviuslyceum één remedial teacher werkzaam, te weten mevrouw C. Kromdijk. Taalbeleid Reviuslyceum 4

5 3 Aanleiding Extern Nederland moet qua prestaties weer in de internationale top 10 (PISA-onderzoek) komen*. In het kader hiervan worden de scholen strenger gevolgd en wordt er een grotere druk op de scholen gelegd om het onderwijs te verbeteren. In artikel 6c van de Wet op het Voortgezet Onderwijs (WVO) wordt gesteld dat scholen verplicht zijn tot een structurele en herkenbare aanpak van achterstanden in taal en rekenen. De Inspectie van het onderwijs voert tot zomer 2014 een stimuleringsbeleid om scholen te bewegen tot implementatie van zo n aanpak. M.i.v. zomer 2014 worden scholen en besturen actief aangesproken als ze niet aan de wettelijke eisen voldoen. Bovendien is de wet referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen op 1 augustus 2010 in werking getreden. De wet strekt zich over vrijwel alle sectoren uit en beoogt voor de Nederlandse taal: een goede zichtbaarheid van het niveau van beheersing van de Nederlandse taal voor zowel de leerling als de leraar en de school; meer eenduidigheid in taalonderwijs in de gehele onderwijskolom; meer doelgericht taalonderwijs door nauwkeurig omschreven doelen; een betere overdracht van leerlingen tussen de verschillende onderwijssectoren door de introductie van een eenduidige gemeenschappelijke taal; het ontstaan van betere doorlopende leerlijnen voor taal; het (opnieuw) doordenken door scholen van de aanpak van taal; het verleggen van accenten binnen het huidige taalonderwijs. Het referentiekader vormt de basis voor (aanpassing van) lesmethoden, leermiddelen en toetsen/ examens. Daardoor zal het ook uitgangspunt zijn bij het ontwerpen van taalonderwijs binnen scholen en lerarenopleidingen. Figuur 1 De referentieniveaus taal De niveaubeschrijvingen voor de referentieniveaus van het domein taal zijn: Mondelinge taalvaardigheid, met de drie subdomeinen gespreksvaardigheid, luistervaardigheid en spreekvaardigheid. Leesvaardigheid, met de twee subdomeinen: lezen van zakelijke teksten en lezen van fictionele, narratieve en literaire teksten. Schrijfvaardigheid. Schrijven wordt ruim opgevat, het gaat om het produceren van creatieve en zakelijke teksten. Taalbeleid Reviuslyceum 5

6 Begrippenlijst en taalverzorging. In de begrippenlijst staan termen en concepten die leerlingen en docenten nodig hebben om over taalvaardigheid van gedachten te wisselen. Bij taalverzorging gaat het om zaken die in dienst staan van een verzorgde schriftelijke taalproductie. Ook is de slaag/zakregeling aangepast: voor Nederlands, Engels en wiskunde mogen de leerlingen per bij de eindcijfers nog maar één vijf halen. In worden de eindexamenleerlingen getoetst op de referentieniveaus taal ( Bij de normering van de CE s voor Havo wordt uitgegaan van de prestatie-eisen die voortvloeien uit 3F en 4F voor Vwo. De moeilijkheidsgraad van het CE Nederlands kan daardoor hoger zijn dan in de voorgaande examenjaren. Daarnaast komt er nog een diagnostische onderbouwtoets. Omerkingen over strengere beoordeling CE Nederlands 6 vwo Intern Leerlingen die de lessen niet goed kunnen volgen door taalachterstand, vormen ook op onze school een probleem. Ook zijn leerlingen soms onvoldoende vertrouwd met het taalgebruik in de lesmethoden. De voor de docent zo vanzelfsprekende vaktaal is voor sommige leerlingen soms onbegrijpelijk en vraagt extra uitleg op het (taal)niveau van de leerlingen. Docenten hebben vaak te weinig kennis van deze taalproblemen, noch van de gevolgen die deze kunnen hebben voor leerlingen, om hierop tijdens hun lessen in te kunnen spelen. Een vakoverstijgende aanpak op taalgebied is daarom nodig. 4 Visie op taal De visie op taal luidt als volgt: Taal is een van de belangrijkste instrumenten waarmee we communiceren. Op school wordt uitgegaan van een bepaalde basiskennis op taalgebied. Met onvoldoende kennis kunnen geen optimale resultaten behaald worden. Het Reviuslyceum wil leerlingen zodanig opleiden dat ze zich goed schriftelijk en mondeling kunnen uitdrukken en zich zodoende goed kunnen redden in de maatschappij. De door de overheid vastgestelde referentieniveaus zijn hierbij leidend. Wij streven naar de volgende situatie: taal moet voor de leerlingen geen struikelblok vormen om maximaal resultaat te behalen; elke docent is zich bewust van de specifieke taalproblemen van alle leerlingen; elke docent beschikt over de vaardigheid om eigen lessen en lesstof en leermiddelen te screenen op toegankelijkheid voor de leerling. Met andere woorden, de docent weet waar de leerling op stukloopt en kan de helpende hand bieden en op deze manier onderwijs op maat bieden; in elke les, bij elk vak, wordt aandacht besteed aan taal om de lesstof en de opdrachten goed te kunnen begrijpen; elke docent is voldoende taalvaardig. In hoofdstuk 6 is deze ideale situatie vertaald naar doelstellingen. Taalbeleid Reviuslyceum 6

7 5 Analyse van de situatie m.b.t. taal De werkgroep Taalbeleid heeft in november 2013 met alle sectievoorzitters gesproken over schoolbreed taalbeleid. Vervolgens heeft iedere sectie haar input gegeven ten behoeve van de ontwikkeling van schoolbreed taalbeleid. Deze input is vervolgens besproken met de directie. De huidige stand van zaken: De school is bezig met visieontwikkeling op het gebied van taalbeleid. Taalgericht onderwijs maakt niet/nauwelijks deel uit van het integraal personeelsbeleid (IPB). De rol van het vak Nederlands is onduidelijk. Is het ondersteunend aan het leerproces in alle vakken of een vak apart? Op dit moment is de school bezig met een verbeterplan met allerlei interventies om de cultuur meer open te maken bijvoorbeeld door collegiale intervisie (onderling lesbezoek met feedback). Er vindt door middel van RT begeleiding plaats voor leerlingen met taalachterstanden. Uit de informatie van verschillende vaksecties blijkt dat de school wat het taalbeleid betreft nog op een nulpunt staat. Er is buiten het vak Nederlands- op dit moment geen sprake van een gerichte aanpak om de taalvaardigheid van de leerlingen te vergroten. Diagnose taalniveau Om vast te kunnen stellen wat het taalniveau van de leerlingen is, maken we gebruik van toetsen. De toetsen in de methode Nederlands bieden handvatten voor het vaststellen van mogelijke achterstanden en geven aanwijzingen voor het geven van remedial teaching. De school diagnosticeert alle leerlingen bij aanvang van hun schoolloopbaan door middel van een analyse van het Onderwijskundig Rapport van de basisschool en het afnemen een dyslexiedictee. Het rapport wordt geanalyseerd door de remedial teacher. Bij de constatering van individuele achterstanden wordt er door een gecertificeerd bureau een dyslexieonderzoek afgenomen. Als blijkt dat een leerling dyslectisch is, wordt een officiële dyslexieverklaring afgegeven. Daarna kunnen de leerlingen wekelijks begeleiding krijgen van de remedial teacher. Leerlingen met dyslexie krijgen een zogenaamde dyslexiekaart met aanbevelingen voor de docenten. De analyse van de eindexamenresultaten Nederlands door het Cito-computerprogramma Wolf kan ook een indicatie zijn voor het taalniveau van de leerlingen. Vanaf is het eindexamen Nederlands geijkt aan de referentieniveaus. Taalbeleid Reviuslyceum 7

8 6 Doelstellingen en plan van aanpak Elke docent is taaldocent: taalonderwijs is geen zaak van taalvakken alleen. Er moet actief worden (samen)gewerkt om taalachterstanden te bestrijden en taalontwikkeling te structuren en voortvarend te stimuleren. Het taalbeleidsplan geldt dan ook voor alle leerwegen. De werkgroep Taal (taalcoördinatoren) formuleert de volgende doelstellingen op het gebied van taalbeleid: 1 Er wordt een taakomschrijving taalcoördinator geformuleerd. a. Er worden twee taalcoördinatoren aangesteld per januari b. De schoolleiding wijst uren toe aan de taalcoördinatoren. c. Een taakomschrijving van de taalcoördinator is opgesteld. Zie bijlage voor verdere taakomschrijving taalcoördinator. d. Ieder jaar evalueren de taalcoördinatoren het taalbeleid met het MT. 2 Bewustwording van de essentie van taal in het gehele onderwijsproces, gedragen door alle medewerkers. a. Alle medewerkers kennen globaal de taalvaardigheden 3F-niveau voor havo en 4F-niveau voor vwo. b. Het belang van taal wordt besproken tijdens het jaarlijkse POP-gesprek. Het gaat daarbij om de manier waarop de docent aandacht besteedt aan taal en taalverwerving in het contact met een leerling. c. Alle docenten besteden zorg aan hun eigen mondelinge uitdrukkingsvaardigheid; besteden zorg aan hun eigen schriftelijke taalvaardigheid: in opdrachten, toetsen en correspondentie komen niet of nauwelijks taal- en spelfouten voor; corrigeren zo nodig gesproken taal van leerlingen (bijvoorbeeld straattaal)en nemen geen genoegen met vaag woordgebruik: zij vragen door en laten leerlingen zorgvuldiger formuleren; nemen geen genoegen met slordige s van leerlingen: een naar een leraar heeft een nette aanhef, een nette groet en is geschreven in hele zinnen. 3 Verbeteren van de taalvaardigheid van alle docenten. a. Een tweedegraads docent beheerst het Nederlands op 3F-niveau; bij gebleken tekortkomingen is scholing onderdeel van de deskundigheidsbevordering. Van een eerstegraads docent die lesgeeft in de bovenbouw van het vwo, wordt 4F-niveau verwacht. b. De toetsen in het programma GOT it?! vormen de basis voor het meten van de eigen taalsituatie van de medewerker. c. De taalcoördinatoren verzorgen scholingsprogramma s en dragen zorg voor de uitvoering ervan. 4 Inzet van het programma GOT it?! voor remediëring en onderhoud vaardigheden. Got it?! Taal is een adaptieve online leeromgeving voor taalvaardigheden. Got it?! Taal helpt leerlingen de taalvaardigheden onder de knie te krijgen. Diagnostisering vindt plaats door middel van instaptoetsen. Taalbeleid Reviuslyceum 8

9 Het programma zorgt zelf voor een op maat gemaakt oefenprogramma, indien nodig. Zij oefenen alleen dat wat nog nodig is om het juiste niveau te halen. Iedere leerling volgt zijn eigen route, zo werkt hij altijd op het juiste niveau en dat motiveert! Er staan niet alleen veel verschillende oefeningen, maar ook honderden filmpjes met extra uitleg voor de leerlingen klaar. De docent Nederlands houdt de vorderingen van zijn leerlingen in de gaten via het docentendashboard. Got it?! Taal is er straks voor alle taalvaardigheden (leesvaardigheid, schrijfvaardigheid, spelling/grammatica, mondelinge taalvaardigheid) en sluit volledig aan bij de referentieniveaus van Meijerink: 1F, 2F, 3F en 4F. Kenmerken van Got it?! adaptief en remediërend: iedere leerling start op zijn eigen niveau en volgt zijn eigen route met gerichte oefenstof en het onderhouden van taalvaardigheden. niet alleen oefeningen, maar ook (extra) uitleg in de vorm van filmpjes kenniskaart maakt leerling duidelijk waar hij staat dashboard geeft docent inzicht in het niveau en de voortgang van de leerlingen en het eigenniveau 5 Vakoverstijgende afspraken op het gebied van taalverzorging en toetsing Er moeten vakoverstijgend afspraken gemaakt worden over taalverzorging (hoe worden spel- en taalfouten meegenomen in de beoordeling), schriftelijke opdrachten (hoe moet een schriftelijk verslag eruit zien: voorblad, indeling, bronnenverwijzing) en mondelinge presentaties (bijvoorbeeld hoe moet een presentatie opgebouwd zijn). Doel Alle docenten stellen concrete talige doelen aan hun lessen. Punten uit het Taalbeleid worden geïntegreerd in de vakwerkplannen van de secties Betrokkenen Alle docenten Afspraken per leerjaar worden deze doelen opgenomen in het vakwerkplan van elke sectie, in lijn met de exameneisen die met de invoering van de landelijke referentieniveaus aan de taalontwikkeling van leerlingen gesteld worden o met gebruik van de rubrics* om leerlingen inzicht te geven in de eisen die aan hen gesteld worden (bijvoorbeeld profielwerkstuk) o met concrete middelen om de woordenschatontwikkeling van leerlingen te vergroten (spelling en betekenis van vaktaalwoorden, schooltaalwoorden en overige woorden leren, onthouden en bijhouden) o met doelen omtrent het vaak en veel aanbieden van (actuele) teksten in de les o het stimuleren van stillezen Tijdspad en evaluatie De vakwerkplannen zijn inmiddels geschreven en ingeleverd bij de directie. Op 15 januari en 22 januari 2015 zijn er werkmiddagen gepland rondom eigen taalbeheersing en uitbreiding vakspecifieke woordenschat van de leerlingen. Evaluatie en bijstellen van de vakwerkplannen komen aan de orde in de jaarlijkse kwaliteitsgesprekken met de schoolleiding. Taalbeleid Reviuslyceum 9

10 Doel Punten uit het Taalbeleid worden geïntegreerd in het Toetsbeleid Betrokkenen Teamleiders, taalcoördinator, RTTI experts Afspraken het huidige toetsbeleid wordt na januari 2015 aangepast, te denken valt aan de punten: o docenten besteden in ieder nakijkmodel van een verslag, werkstuk, essay of PO tien procent van het totale puntenaantal aan taalverzorging (moet nader uitgewerkt worden in interpunctie, spelling en zinsbouw) en netheid; o de rubrics* met de concrete eisen die wij op het Reviuslyceum aan de mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid van onze leerlingen stellen (uniformiteit is gewenst); o het aansturen bij toetsvragen op antwoorden in hele zinnen, eventueel door het aanbieden van schrijfkaders; o het aanstrepen van spelfouten in proefwerken en overhoringen, maar laten deze fouten niet in het cijfer voor de toets meetellen. Tijdspad en evaluatie Het aangepaste toetsbeleid wordt in het voorjaar 2015 voorgelegd aan de MR. Doel Professionalisering docenten en administratieve medewerkers OOP Betrokkenen docenten, administratieve medewerkers OOP Afspraken alle docenten tonen voor augustus 2015 aan het taalniveau 3F te beheersen door middel van het afleggen van een test in GOT It?! en volgen zo nodig bijscholing; eerstegraads docenten in de bovenbouw van het havo en vwo tonen voor 1 januari 2016 aan het taalniveau 4F te beheersen; alle administratieve medewerkers tonen binnen een jaar aan het fundamentele taalniveau 3F te beheersen door middel van het afleggen van een test (volgen zo nodig bijscholing). Tijdspad en evaluatie Voor augustus 2015, januari 2016 Taalbeleid Reviuslyceum 10

11 7 Voorwaarden Got-it?! Regelmatig aandacht voor GOT-it?! in vergaderingen sectie Nederlands Mentoren worden geïnformeerd over de voortgang leerlingen en sporen leerlingen zo nodig aan. Er komt een planning/tijdpad voor het gebruik van GOT it?! Leerlingen moeten probleemloos kunnen inloggen. Er is één collega contactpersoon in geval er problemen zijn met GOT it?! Scholing medewerkers Verplichte scholing voor medewerkers die 3F niet hebben gehaald. Toets- en meetinstrumenten Dyslexiedictee en toetsen GOT it?! Draagvlak Draagvlak is noodzakelijk voor de voortgang. Docenten moeten doordrongen raken van het bestaan van het probleem. Support vanuit de schoolleiding is noodzakelijk. Bijlage Taakomschrijving taalcoördinator (TC) Het verzamelen en actueel houden van kennis en expertise op het gebied van taalontwikkeling. De ontwikkeling, evaluatie en bijsturing van taalbeleid. a Het verzamelen van leerlingenresultaten. b Het analyseren van leerlingenresultaten en hieruit speerpunten voor taalbeleid halen. c Activiteiten voor taalonderwijs verzamelen, ontwikkelen en uitvoeren in de onderwijspraktijk. d Evalueren van het effect van taalbeleid door opnieuw toetsgegevens te verzamelen en deze te vergelijken met de beginsituatie en met landelijk vergelijkbare groepen leerlingen. e Informatie verstrekken aan het MT en de docenten over het voortgangsproces. Het opstellen van een jaarlijks te verschijnen taalbeleidrapport. Het agenderen van aandachtspunten voor het vakoverstijgend overleg. De verzorging van een scholingsprogramma voor docenten. Taalbeleid Reviuslyceum 11