SPECIAL DECEMBER 2015 Onze aanpak richt zich op identificeren van ketenpartners. Inzet bedrijven nodig voor doelen klimaat- en energieakkoord

Transcriptie

1 MAILINQS SPECIAL DECEMBER 2015 Onze aanpak richt zich op identificeren van ketenpartners. LETTERS OF COOPERATION 2016 Vrijdag 4 december 2015 tekenden Adriaan Visser, wethouder Haven, Steven Lak, voorzitter Deltalinqs en de ambassadeurs uit het havenindustrieel bedrijfsleven voor de uitvoering van negen Letters of Cooperation. Op deze wijze draagt Deltalinqs met alle aangesloten bedrijven bij aan de uitvoering aan het Rotterdamse beleid voor duurzaamheid en economie, zoals onder meer vastgelegd in de nota: Duurzaam, dichter bij de Rotterdammer. Sinds 2007 ontwikkelt Deltalinqs als RCI-partner het kennisnetwerk Deltalinqs Energy Forum (DEF). Naast de inzet en bijdragen van de bedrijven ondersteunt de gemeente Rotterdam de gezamenlijke inzet van dit kennisnetwerk. In 2016 bedraagt deze co-financiering net als in ,- PARTNER IN RCI In 2007 heeft Deltalinqs zich als partner verbonden aan het Rotterdam Climate Initiative (RCI). Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 heeft Deltalinqs (samen met het Havenbedrijf Rotterdam) sterk gepleit voor continuering van het RCI. Inmiddels is ook het Nationaal Energie Akkoord gesloten en is in RCI-verband een notitie opgesteld met de belangrijkste Rotterdamse initiatieven die aansluiten op dit nationale akkoord: het RCI Actieplan Energie. Inzet bedrijven nodig voor doelen klimaat- en energieakkoord De Rotterdamse gebiedsgerichte aanpak en ketenbenadering sorteert ook landelijk bijval, bleek 4 december jl. uit de woorden van keynote speaker Chris Kuipers, directeur-generaal Milieu en Internationaal bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Een schone en economisch sterke stad Het Rotterdams college van burgemeester en wethouders waardeert de samenwerking met het bedrijfsleven bij het duurzamer maken van de stad en de haven, zegt Adriaan Visser, wethouder Rotterdam voor Haven. De duurzame energietransitie vraagt om afstemming en aan de gang gaan. Daarom steunt Rotterdam de aanpak van Deltalinqs Energy Forum voor schone staddistributie op LNG en waterstof. Burgemeester Aboutaleb en wethouder Langenberg benadrukten het belang van een gezamenlijke inzet ook in Parijs op de klimaattop. Deltalinqs stimuleert een cross-sectorale, gebiedsgerichte aanpak. Door ketenbenadering en samenwerking ontstaat het inzicht waar en hoe bepaalde investeringen het meest effect sorteren. Deltalinqs maakt de inspanningen van het havenindustrieel bedrijfsleven inzichtelijk in regelmatig, constructief overleg met de ministeries van EZ en I&M. In deze speciale uitgave van Mailinqs geven we een overzicht van de projecten en activiteiten voor We nodigen u van harte uit hiervan kennis te nemen en aan te sluiten bij de projecten die voor u van belang zijn. Steven Lak, Deltalinqs We zien dat Nederland met de doelen uit het Nationaal Energieakkoord voor 2020 nog lang niet op stoom is, vertelde Chris Kuipers. Nog niet de helft van de gewenste 100Pj aan energiebesparing is in zicht. De SER Borgingscommissie komt binnenkort dan ook met extra voorstellen voor de gebouwde omgeving en voor bedrijven. Positief voorbeeld is de aanpak van de regio Rotterdam en provincie Zuid-Holland voor de Warmterotonde: de levering van warmte en CO 2 vanuit de Rotterdamse industrie aan het Westland en de Haaglanden. Kuipers is vanuit het ministerie van I&M bezig om met de collega s van EZ tot evenwichtige afstemming van de CO 2 -credits te komen. Het gemeentebestuur van Rotterdam bespreekt graag met Deltalinqs de betekenis van de Next Economy voor de Rotterdamse haven. Hoe ziet die haven er in de toekomst uit? Wat betekenen het Energieakkoord en de opkomst van circulaire en biobased productieketens voor haven en industrie? Overheid en bedrijfsleven hebben elkaar hard nodig om de grote verduurzamingsslag te maken. Laten we dat gezamenlijk concreet maken!

2 Deltalinqs Letters of Cooperation De activiteiten waarmee het kennisnetwerk Deltalinqs Energy Forum invulling geeft aan het Rotterdamse beleid voor economie en duurzaamheid, zijn beschreven in negen thematische Letters of Cooperation, aangestuurd vanuit vier business platforms: Business Platform Energie Business Platform LNG (nationaal) Business Platform Waterstof (nationaal) Business Platform Biobased en Circulaire economie uit bedrijfsleven Om het commitment van Deltalinqs en het havenindustrieel bedrijfsleven gezicht te geven, hebben diverse directieleden van aangesloten bedrijven de rol van ambassadeur op zich genomen. Zo wordt bij elke LOC in ieder geval één ambassadeur benoemd vanuit een bedrijf dat betrokken is bij de omschreven LOC-activiteiten. De ambassadeurs helpen de activiteiten onder de betreffende bedrijven in de keten uit te dragen en zo het draagvlak te verbreden. ENERGIE LOC 1 Warmterotonde: warmte- en CO 2 -levering Deltalinqs heeft in 2015 een rapportage opgeleverd waarin bedrijven uit de havenindustriële keten zijn geïdentificeerd die in staat en bereid zijn om de warmterotonde te realiseren. Door de aanleg van infrastructuur voor levering en afname van overtollige warmte en CO 2 kan een significante besparing aan energieverbruik en uitstoot van NO x, fijnstof en CO 2 worden gerealiseerd. Op korte termijn gaat het met name om energiebedrijven, raffinaderijen, utilitybedrijven en distributiebedrijven. Vervolgens, als een deel van de benodigde infrastructuur is gerealiseerd, kunnen ook tankopslagbedrijven aansluiten op dit netwerk. Zorgdragen voor kennisdeling stand van zaken en ontwikkelingen conform afspraak Havenbedrijf. Formeren werkgroep om te komen tot afspraken over een rechtvaardige verdeling van de credits voor de reductie van CO 2 en NO x. (ketenbetrokkenheid overheid en sector glastuinbouw) CCS-platform revitaliseren wanneer FID ROAD-project in zicht komt en het Cintraproject in het kader van CCU. - Roadmap voor aanpak verdeling CO 2 - en NO x -credits tussen ketenpartners. - Identificeren van (potentieel te benutten) CO 2 bronnen. - Actualisering Roadmap CCU en CCS Hans Schoenmakers (E.ON) Peter Ripson (Linde) Nico van Dooren (Havenbedrijf Rotterdam) LOC 2 Systeemintegratie (Flexibel Energie Rotterdam) Het onderzoek naar systeemintegratie loopt over 2015 én Voor 2016 is een verbreding van de aanpak afgesproken met de EUR in het kader van SmartPort. Onderzocht wordt de opzet van een Energie Coöperatie Rotterdam, waarmee de inzet van energiebronnen inclusief zon en wind in het havenindustrieel complex door samenwerking geoptimaliseerd wordt. Belanghebbenden zijn energieproducenten, netwerkbedrijven en energie intensieve bedrijven. Zorgdragen voor begeleiding en afronding rapportage Flexibel Energie Rotterdam. Organisatie kennisdeling voor deelnemende partijen. - Eindrapport Flexibel Energie Rotterdam met inzicht in mogelijkheden afzet duurzame energie met power to heat, kwaliteit transportnet en energieopslag voor de gewenste flexibilisering van de energievoorziening. - Disseminatie seminar Flexibel Energie Rotterdam. - Onderzoek oprichting Energie Coöperatie Rotterdam. Peter Bey (Stedin) Marcel Galjee (AkzoNobel) Slimme flexibilisering van energieaanbod verhoogt ieders efficiency. Marcel Galjee, AkzoNobel Kennisdeling, innovatie en scale-ups zorgen voor nieuwe business in ons havengebied. Paul Smits, Havenbedrijf LOC 3 Stimulering Innovatie en Ketenintegratie De RCI-board heeft ingestemd met het voorstel dat Deltalinqs projecten identificeert en bundelt in het kader van versterking van het industriecluster Rotterdam. In eerste aanzet wordt een overheidsreservering van ,= benut voor co-financiering van warmte-, koude- en stoominfrastructuur. De aanpak sluit aan op de inzet voor het programma Versterking Industriecluster Rotterdam, in nauwe samenwerking met Havenbedrijf en ministerie EZ. Belanghebbenden zijn alle energie-intensieve bedrijven. Identificeren en bundelen van projecten in het kader van Versterking Industriecluster Rotterdam. Identificeren kansen voor ketenintegratie in het hart van de Botlek: bedrijven in de chloorketen. Revitaliseren postacademische studie Energie Efficiency voor medewerkers uit bedrijven. Ondersteuning doorstart Plant One Rotterdam voor innovaties en reductie emissies. Kennisdeling in kader van SmartPort. - Cases voor innovatie en/of ketenintegratie. - Roadmap voor versterking chloorketen en utility infrastructuur Botlek. - Vier SmartPort ontbijtsessies. - Vernieuwde postacademische studie EEF. Jan Robert Huisman (Evides) Max van der Meer (Huntsman) Paul Smits (Havenbedrijf Rotterdam)

3 LOC 4 Energie-efficiency terminal operators Terminal operators investeren continu in verbetering van de energie-efficiëntie van de door hen uitgevoerde werkzaamheden. Door samenwerking in onderzoek naar betere en nieuwe maatregelen kan efficiënter invulling worden gegeven aan de doelstellingen van het Nationaal Energie Akkoord en de Energy Efficiency Directive van de EU. Samenwerking tussen terminal operators voor effectievere aanpak. Onderzoek efficiënte rapportagemodellen (nulmeting, voortgang, anonimiteitsgarantie). Identificeren huidige en te verwachten innovaties. Onderscheiden van mogelijke en haalbare maatregelen. Identificeren subsidiemogelijkheden voor maatregelen op het gebied van energie-efficiency. Kennisdeling tussen betrokkenen om tot maatwerk te kunnen komen. Roadmap die terminal operators de mogelijkheid biedt om, rekening houdend met terminalspecifieke eigenschappen en het overall bedrijfsbeleid, invulling te geven aan de doelstellingen van Energy Efficiency Directive en het regionaal beleid voor verbetering luchtkwaliteit en reductie CO 2. Pieter Hartog (APMT) Jan Overdevest (Waalhaven Group) Gezamenlijk ervoor zorgen dat er duurzaam equipment voor onze terminals wordt ontwikkeld. LNG LOC 5 Business Platform LNG Rotterdam neemt een unieke plaats in als hub voor vloeibaar aardgas (LNG) als transitiebrandstof. Met de aanlanding van LNG op de Maasvlakte ontstaat de mogelijkheid voor ontwikkeling van een complete LNG infrastructuur in Nederland en naar omringende landen om in de toenemende vraag naar schonere brandstoffen te voorzien. Op initiatief van Deltalinqs is de Green Deal Groene Rijn (small scale LNG) overeengekomen met het ministerie van EZ. In de organisatie van deze keten heeft Deltalinqs sterk aangestuurd op deelname van alle ketenspelers. Gezien het belang van het bevorderen van een (internationale) LNG (schonere) transitiebrandstofmarkt heeft dit geleid tot de instelling van het Nationaal LNG Platform. Binnen het platform zijn vijf werkgroepen actief met deelnemers uit overheden, bedrijven en kennisinstellingen. Zij richten zich op snelle introductie van LNG door wet- en regelgeving, LNG in wegvervoer, LNG in scheepvaart, omgevingsmanagement en bio-lng. De inzet voor 2016 is gericht op ondersteunen van uitvoering van de, begin 2016 te verlengen, Green Deal en verdere ontwikkeling van de LNG-keten voor schoner transport. Bevorderen van LNG-infrastructuur. Voortgang (inter)nationale afstemming vergunningverlening. Vervolg succesvolle lobby tegen ongewenste accijnsverhoging. Verkenning retourstromen van supermarkten voor productie van bio-lng. Ontwikkelen LNG kenniscentrum. Onderhouden dialoog met natuur- en milieuorganisaties voor draagvlak LNG. - Sterke positionering in de Brandstoffenvisie - Versnelling introductie bio-lng - Analyse ter bevordering van LNG voor containertruckvervoer - Voorstel kenniscentrum LNG (en H2) voor de regio Ernest Groensmit (Vopak) Art Jan Kooren (Kotug) Lauran Wetemans (Shell) Ulco Vermeulen (Gasunie) Wij verkennen als partner LNG-platform de productie van bio-lng. Ulco Vermeulen, Gasunie WATERSTOF Op initiatief van Deltalinqs is, naar analogie van het Nationaal LNG Platform, ook het Nationaal Waterstof Platform opgezet. Begin 2016 zal voor versnelling van duurzamere mobiliteit de Green Deal Waterstof worden getekend met het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Deltalinqs en de betrokken bedrijven uit de waterstofketen in en rond Rotterdam zijn belangrijk voor de realisatie van deze Green Deal. Er worden verschillende marktverkenningen opgezet voor toepassing van elektrisch rijden op waterstof en voor uitbreiding van de distributie-infrastructuur. LOC 6 Business Platform Waterstof Met een ruim aanbod van waterstof uit de industrie en in combinatie met het eerste publieke tankstation in Rhoon staat Rotterdam aan de wieg van de ontwikkeling van de waterstofeconomie in Nederland. In de regio Rotterdam worden concrete pilots voor duurzame mobiliteit ontwikkeld. regio Rotterdam Stimulering toepassing waterstof voor voertuigen haventerminals: AGV s of containerlifters. Stimulering toepassing waterstof bij taxivervoer, i.s.m. KNV taxi. Stimulering toepassing waterstof voor heftrucks in distributiecentra. Kennisdeling middels rapportages en bijeenkomsten met presentaties door betrokken ketenpartijen: bedrijven, kennisinstellingen en overheid. Jan Overdevest, Waalhaven Group

4 - Toename voertuigen met waterstof als brandstof. - Voorstel kenniscentrum H2/LNG voor de regio. - Green Deal Waterstof. Jaap Hoogcarspel (Air Liquide) Jan Overdevest (Waalhaven Group) LOC 7 Van landelijke naar Rotterdamse brandstofmix Deltalinqs zet sterk in op diversiteit in het aanbod van brandstoffen. Als uitvloeisel van het Energieakkoord en de landelijke Brandstoffenvisie uit 2014 is de Green Deal Zero Emissie Stadslogistiek (ZES) opgesteld. Rotterdam heeft met partijen in de regio tevens een lokale Green Deal 010 gemaakt. Daarbij gaat het om (lokaal) nul-uitstoot, niet alleen van CO 2, maar ook NO X, fijnstof en geluid. Doel van deze LOC is om in samenspraak met Deltalinqs van een landelijke brandstoffenvisie naar een Rotterdamse brandstofmix te komen. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de rol van de haven van Rotterdam in het logistieke netwerk en de kansen voor bijv. LNG, biobrandstoffen en waterstof. Door de ontwikkeling van een Rotterdamse visie samen met andere steden worden de contouren duidelijk van wat Rotterdam in 2020/2030 moet doen om de doelen van 2050 te bereiken. Vertalen van de landelijke brandstoffenvisie naar een stedelijk gerichte implementatie. Rotterdam werkt deze lokale visie uit in een actieplan Schoon Rijden met diverse stakeholders, waaronder Deltalinqs, Natuur en Milieu, TLN en EVO. De Rotterdamse Brandstoffenvisie zal betrekking hebben op wegvervoer (personen-, bestel- en zwaar vervoer) en op scheepvaart. Verkenning elektrisch rijden voor stedelijke distributie en internetshopping. Verkenning implementatie waterstof voor taxivervoer, OV-bussen en AGV s. Verkenning implementatie LNG voor zwaar wegvervoer en scheepvaart. Samenwerking met Hogeschool Rotterdam (automotive sector RDM-campus) - Roadmap mobiliteit op LNG, H2 en Elektra in stadsdistributie Rotterdam. - Commitment voor Bestuurlijk platform vanuit negen steden (voorzitterschap wethouder Rotterdam). Lauran Wetemans (Shell) Jaap Hoogcarspel (Air Liquide) Mark van der Drift (Albert Heijn)

5 Beste mensen, Maximaal 2, of liever 1,5 graad Celsius gemiddelde stijging ten opzichte van de pre-industriële tijd. Wie zal het zeggen waar de beoordeling in 2023 op uitkomt en welke maatregelen het meest hebben bijgedragen aan de resultaten die tegen die tijd zijn opgetekend. Welke landen, of beter, welke regio s staan te boek als het meest succesvol? Eén ding is zeker: of je nu Aziaat bent, Amerikaan of Europeaan, we zullen de mouwen moeten opstropen. Dat is Rotterdammers in ieder geval niet vreemd. Zij hebben in de vorige eeuw op karakteristieke wijze invulling gegeven aan een florerend Rotterdams havenindustrieel complex. De omvang van dit internationale complex is indrukwekkend, het landschap van kranen en distillatiekolommen met al z n lichtjes en stoompluimen al even karakteristiek. Grote schepen, tanks, ertsbergen, containers en krakers vormen een bijna surrealistisch decor. In en achter de coulissen werkt een grote verscheidenheid aan mensen. De diversiteit aan beroepen, functies en nationaliteiten is fascinerend. De lach van een roeier die een tros om de bolder legt. De trots van het projectteam als de voorgestelde uitbreiding of innovatie het fiat van het internationale management krijgt. De IT-vaardigheden van de veiligheidsbeambte die accuraat digitale persoonsbewijzen controleert alvorens mensen aan de slag gaan. De loodsen, kraanmachinisten, operators, secretaresses, communicatiemensen, brandweermannen, milieu-inspecteurs, administrateurs, chauffeurs, industriële en logistieke dienstverleners en managers: onze haven is het domein waar ruim mensen hun brood verdienen. Met de tekst van het Parijse klimaatakkoord onder de arm staan we ook in Rotterdam voor een forse opgave. Enerzijds omdat we de economie draaiende moeten houden en anderzijds omdat we vorm willen geven aan een uitdagende transitie. Burgemeester Aboutaleb benadrukt het belang en de slagkracht van stedelijke regio s. Immers, daar zetten maatregelen aan tot veranderingen, daar maken de mensen de praktijk. Voor sommigen kan die transitie niet snel genoeg gaan, maar de realiteit is ook dat overheid en ondernemers de verantwoordelijkheid dragen om zoveel mogelijk mensen aan boord te houden en perspectief te bieden. Voor het bereiken van the next economy is veel energie nodig. Anno 2016 biedt diversiteit aan energiebronnen de meeste houvast om daarin te slagen. Vanuit Deltalinqs Energy Forum ontwikkelen we ketenprojecten voor LNG en Waterstof. In Rotterdam praktijkkennis en ervaring opdoen met projecten als ROAD biedt internationaal CCS -handelsperspectief. Het realiseren van de Warmterotonde bespaart veel gas en reduceert CO2 en NOx emissies. Het slim versterken van clusteractiviteiten maakt investeren in de Rotterdamse haven aantrekkelijk. Innovaties en kennisdeling tussen bedrijven en kennisinstellingen vormen daarbij de stuwende kracht voor de beoogde transitie. We hebben zeven magere jaren achter ons liggen, zeven nieuwe jaren brengen ons tot Laten het vooral perspectiefvolle jaren zijn. De discussie over de veranderende werkplek en competenties van de mensen is volop gaande. Gesprekken die gevoed worden met creatieve ideeën: de havencommunity zelf is aan zet. Cees Jan Asselbergs voorzitter Deltalinqs Energy Forum

6 Dit papier is gemaakt met reststromen tomatenplantvezels Verwacht in 2016: eerste green deal waterstof en nieuwe green deal LNG CIRCULAIRE & BIOBASED ECONOMIE Deltalinqs wil een bijdrage leveren aan het identificeren van kansen voor transities naar een duurzame economie. In de voorgestelde ketenbenadering is met name aandacht voor aansluiting van nieuwe activiteiten op bestaande activiteiten in het Rotterdamse havengebied. De omgeving verwacht een rol van Deltalinqs waarbij voor de bedrijven de toegevoegde waarde inzichtelijk wordt gemaakt. Het betreffen nieuwe ontwikkelingen en een diversiteit aan initiatieven waarbij goede afstemming plaatsvindt met het Havenbedrijf Rotterdam, Clean Tech Delta, Innovation Quarter en de gemeente Rotterdam. Vanuit het Rijk ligt er het verzoek om de haalbaarheid van een (Nationaal) Biobased Platform te onderzoeken, naar analogie van het Landelijk LNG Platform en Waterstof Platform. LOC 8 Verwaarden van bijproducten en afvalstromen Voor deze LOC onderzoekt Deltalinqs circulaire oplossingsrichtingen om storten van afval te voorkomen. Zo bekijken we welke processen en technieken er zijn om te voorkomen dat (bij) producten als afvalstof moeten worden afgezet en hoe uit afvalstromen stoffen terug te winnen die in andere sectoren als grondstof kunnen dienen. Ook onderzoeken we processen en technieken waarmee afvalstoffen milieuveilig benut kunnen worden als secundaire grondstof, bijvoorbeeld in infrastructurele projecten of als bijstookproduct. Bij dit onderzoek worden ook Havenbedrijf Rotterdam, Erasmus Universiteit en AVR betrokken, evenals bedrijven die afvalstromen voor storten aanbieden. Organiseren van projectgroep die onderzoek doet naar processen en technieken om afvalstoffen milieuveilig toe te passen. Identificeren van ketenpartners, waaronder bedrijven met afvalstromen, kennisinstellingen, verwerkers van afvalstromen tot primaire of secundaire grondstof en milieuveilige toepassingen of eindproducten. Verkennen van beleidsmatige en wettelijke kaders. - Fase 1: Haalbaarheidsonderzoek verwaarding afvalstromen, case filterkoek uit productie pigment titaandioxide. - Fase 2: Verkenning mogelijkheden Green Deal Verwaarding Afvalstromen; vermindering storten van afvalstromen. Jimmy Killebrew (Tronox) Pim de Vries (AVR) LOC 9 Biobased Economy Aanpak in nauwe samenwerking en afstemming met Havenbedrijf Rotterdam. Identificeren van initiatieven en draagvlak mobiliseren voor ondersteuning en doorontwikkeling, zoals door testen bij Plant One. Eind 2015 wordt door NEN een rapportage opgeleverd betreffende certificering van groene grondstoffen. Dit leidt mogelijk vervolgactiviteiten voor Er zijn diverse biogrondstoffen in beeld zoals hout, suikerbieten en algen. Het havengebied is ook als locatie voor op- en overslag, logistiek knooppunt, bewerking en verwerking van hout volop in ontwikkeling. Identificeren van initiatieven in het kader van circulaire en biobased economie. Ondersteuning lobby voor level playing field vergroening in kader SDE regeling. NEN-rapportage beoordelen en afweging maken voor vervolgtraject. Betrokkenheid bij het Isobutanol-project van BE-Basic. Lobby voor positionering van het houtcluster. Lobby voor positionering bio-brandstoffen. Bevordering draagvlak bij lokale/regionale stakeholders Betrekken van kennisinstellingen via SmartPort. - Identificatie initiatieven voor vergroening economie en potentiële ketenpartners. - Nieuwe LOC op basis van NEN-rapportage. - Roadmap voor ontwikkeling houtcluster. - Kennisdeling in de keten (bijvoorbeeld via SmartPort ontbijtsessies). - Advies betreffende opzet biobased platform. Robine Koning (Abengoa) Matthijs Pelsma (EMO)