Beheersovereenkomst : gezondheidsbevordering en ziektepreventie naar de doelgroep sekswerkers

Transcriptie

1 Beheersovereenkomst : gezondheidsbevordering en ziektepreventie naar de doelgroep sekswerkers Jaarverslag 2013 Voor de uitvoering van deze beheersovereenkomst is er een samenwerking tussen vzw PASOP en vzw GHAPRO. Hun activiteiten worden in dit jaarverslag samengebracht. Hun werkingsgebied is heel Vlaanderen. Vzw PASOP Vzw GHAPRO Brabantdam 100B Verversrui Gent 2000 Antwerpen

2 Resultaatsgebied 1: Het aanbieden van informatie, documentatie en advies, met bijzondere aandacht voor de klantgerichtheid aan de overheid, de intermediairs, het algemeen publiek en specifieke doelgroepen over het thema seksuele gezondheid met betrekking tot sekswerkers. Opdracht 1.1. Het ontwikkelen, onderhouden en uitdragen van deskundigheid op vlak van seksuele gezondheid bij sekswerkers. Pasop/Ghapro bouwde zijn expertise op vlak van seksuele gezondheid en andere beroepsgebonden problemen van de kwetsbare en moeilijk bereikbare doelgroep vrouwelijke en mannelijke sekswerkers in 2013 verder uit. Pasop/Ghapro bleef de focus houden op evidence- based werken door opvolgen van evoluties binnen de seksuele preventieve gezondheidszorg en door het raadplegen van de wetenschappelijke literatuur. resultaatsgebied 2). Pasop werkte mee aan het doctoraatsonderzoek van Dominique Boels, Vakgroep Strafrecht en Criminologie UGent: Governing the Political Informal Economy: Case Study in Three Informal Markets. Pasop/Ghapro droeg de opgebouwde expertise verder uit naar de provincies Limburg en Vlaams- Brabant. In 2013 namen de werkplaatsbezoeken door het team Ghapro, in het noordelijk deel van Vlaams- Brabant verder toe. Het team Pasop Hasselt kende een kleine uitbreiding van 8u arts en verpleegkundige, waardoor het team nu uit 3 i.p.v. 2 mensen bestaat. Er werd ook een samenwerking gestart met Espace P Luik op de - Truiden, waar de arts van Pasop samen met de psychosociaal werker van Espace P op ronde gaat. Dit blijkt beter te werken dan wanneer beide organisaties apart een ronde deden. Pasop/Ghapro besteedt aandacht aan vorming en deskundigheidsbevordering van de eigen medewerkers. Medewerkers krijgen de mogelijkheid om hun kennis op verschillende relevante domeinen verder te ontwikkelen. Aangezien er extra aandacht wordt besteed aan het gebruik van roesmiddelen lag één van de focussen op het uitbreiden van de kennis rond roesmiddelen. Maar ook erd opleiding gevolgd. - Sociale media in de social profit? Cera en Weliswaar, 24 jan 2013 Brussel. - Hepatitis B en C anno 2013, UZA hepatologie, 26 januari 2013 Antwerpen. - Genitale verminking bij vrouwen, GAMS België, maart, Brussel. - Infosessie, app op weg naar de huisarts, de8, 19 maart 2013, Antwerpen. - Neurobiologie van verslaving, Professor Dom, 21 maart, St- Hieronymus Sint Niklaas. - Gericht aanvragen van labotesten, huisartsenkring Vaartland, 16 april 2013,Willebroek. - Het brein als behandelterrein, bijscholing door Anneke Goudriaan, 3 mei, VUB Brussel. - - Vorming roesmiddelen (productinfo alcohol, ) bespreekbaar stellen, CGG Vagga, 22 mei 2013, Antwerpen. - De betekenis van schuld en schaamte in een hulpverleningscontext, aanpak van alcohol en andere drugproblemen bij etnisch culturele minderheden (ECM), SODA, 31 mei 2013, Antwerpen. - Empowering Women living with Hiv, she day, 7 juni 2013, Brussel. - Cervixscreening, heden en toekomst, aml, 11 juni 2013, Antwerpen. - Vorming op maat rond verslaving door CAD Limburg, 18 juni, Hasselt - Panorama op borstkanker voor de huisarts, ZNA, 22 juni 2013, Antwerpen 2

3 - Effect van drugs in de hersenen, spuitenruil free clinic, 23 september 2013, Antwerpen. - Lokale detailhandel drugs in Antwerpen, SODA, 26 september 2013, Antwerpen. - Update anticonceptie 2013, hormonen op leven en dood, 28 september 2013, Wilrijk. - Motiverend werken rond middelenproblematiek, CGG Vagga, 4 oktober 2013, Antwerpen Overleg rond transgenders, dr. Tsjoen en Mr Motmans, boysproject, 11 oktober 2013, Antwerpen. - Studiedag, nieuwe drugs nieuwe trends, SODA, 11 oktober 2013,Antwerpen. - Hiv- Soa en co infecties, avondseminarie met als aanleiding en onderwerp : STI en Aids worldcongress Vienna 2013, 22 oktober 2013, Antwerpen. - Het getriggerd brain in therapie, Dr Guislain instituut, 19 november Gent. - VAD studiedag in Vlaams Parlement, 22 november, Brussel. - Heb je eigenlijk nog een dokter nodig voor een hiv- test? Middag symposium, ITG, 12 december 2013, Antwerpen. - Sti and hiv/aids in Belgium,WIV ISP, 10 december 2013, Brussel. Aangezien prostitutie wordt gekenmerkt door multi- problematiek wordt er ook gefocust op bredere - Preventie van familiaal geweld, Zijn vzw, 21 maart 2013,Brussel. - Hervorming van de jeugdzorg, 16 april, Gent. - Basisvorming en overzicht vreemdelingrecht, Foyer, 15 april 2013, Brussel. - Basisvorming vreemdelingenrecht, focus gezinshereniging, Foyer, 18 april 2013, Brussel - Basisvorming vreemdelingenrecht, focus illegaal verblijf, Foyer, 19 april 2013, Brussel. - Basisvorming vreemdelingenrecht, cases en oefeningen, Foyer, 26 april 2013, Brussel. - Praktijkdag over de toekomstoriëntering met mensen zonder wettig verblijf, De8, 18 juni 2013, Antwerpen - Uitwisselingsoverleg Adic, OGGPA (overlegplatform Geestelijke Gezondheidszorg Antwerpen), 06 juni 2013, Antwerpen - - Feiten en getuigenissen over hiv behandeling, sensoa positief, Gent, 28 november Studievoormiddag: alcohol heeft een (harde) hand in partnergeweld, Zijn vzw, 13 december 2013, Antwerpen. - Studiedag transgenders op de werkvloer, WOHO academy, 12 december 2013,Brussel. De bibliotheek wordt jaarlijks uitgebreid met relevante literatuur en rapporten. Naast th. prostitutie,, geestelijke geraadpleegd door medewerkers, studenten of andere geïnteresseerden. 3

4 Opdracht 1.2 Het op vraag van de Vlaamse overheid deelnemen aan werkgroepen en vergaderingen Pasop/Ghapro engageert zich om deel te nemen aan werkgroepen en vergaderingen die de Vlaamse (of een andere) overheid organiseert. - Pasop/Ghapro neemt deel aan het Vlaams SOA- overleg. - Positieve testresultaten worden aangegeven bij Toezicht Volksgezondheid en er wordt meegewerkt aan de SOA- registratie van het WIV - Pasop/Ghapro nam deel aan het Sexpert symposium in februari en de daarop volgende reflectiegroepen. We volgden ook de informatie op via de website van Sexpert. - Pasop/Ghapro werden gevraagd om als expertisecentra voor sekswerkers te participeren in de ontwikkeling van het Nationaal AIDS- plan. In de loop van 2013 jaar namen beide organisaties deel aan verschillende werkgroepen en aan de voorstelling van het nationaal plan. Opdracht 1.3. Het op eigen initiatief of op vraag informeren en adviseren op vlak van seksuele gezondheid bij sekswerkers van de overheid, relevante organisaties, de media en de bevolking. Pasop/Ghapro verspreidt informatie over seksuele gezondheid bij sekswerkers via de website, het jaarrapport en andere publicaties zodat die voor een breed publiek toegankelijk zijn. Pasop/Ghapro gaan in op directe vragen naar informatie en advies van diverse overheden. Ze nemen waar nodig een signaalfunctie op, of brengen de doelgroep rechtstreeks in contact met de overheid om participatie aan bepaalde besluitvorming te bevorderen. Op het lokaal en Vlaams niveau worden signalen doorgegeven. Zo stelden de organisaties de Vlaamse Gemeenschap op de hoogte van de toenemende vraag naar onveilige seks van prostituanten, en werd een antwoord geformuleerd op een parlementaire vraag naar hulpverlening voor sekswerkers in Brussel. Pasop/Ghapro gaat in op directe vragen naar informatie en advies van intermediairs. Ze besteden aandacht aan deskundigheidsbevordering van intermediairs door het verzorgen van presentaties op studiedagen en het geven van vorming op vraag. Pasop gaf een vorming voor vrijwilligers van VZW Aditi (seksuele dienstverlening aan mensen met een handicap) en voor de medewerkers van MSOC Gent. Pasop/Ghapro levert een bijdrage in opleidingstrajecten van studenten uit diverse studierichtingen door aanbieden van stageplaatsen, medewerking aan afstudeerprojecten en mogelijkheid tot studiebezoeken aan de organisatie. In 2013 werd er bij Ghapro geen stageplaats aangeboden. Ghapro gaf 9 maal een presentatie i.v.m. de eigen werking aan studenten verpleegkunde en sociaal werk afkomstig uit de Thomas More hogeschool Mechelen, Karel de Grote Hogeschool, KATHO Kortrijk, tweedekansonderwijs zorgkundigen Antwerpen. Pasop lichtte de eigen werking en de problematiek van sekswerkers toe aan een groep van studenten sociaal werk, studenten seksuologie, studenten verpleegkunde en ontving ook individuele studenten maatschappelijk werk, criminologie, verpleegkunde in het kader van een eindwerk of thesis. Pasop werkte ook mee aan een projectweek rond ijds onderwijs). Pasop/Ghapro informeert de media op vraag en soms ook op eigen initiatief. In 2013 verscheen er een klein artikel in de locale informatiebladen i.v.m. de werking van Ghapro (o.a. De Antwerpenaar). Pasop bracht sekswerkers in contact met journalisten van krant en radio i.v.m. de situatie in de Gentse raambuurt. 4

5 Resultaatsgebied 2: Ontwikkelen van methodieken en materialen met betrekking tot gezondheidsbevordering en ziektepreventie specifiek gericht op sekswerkers. Opdracht 2.1. Het wetenschappelijk onderbouwd ontwikkelen, valideren, optimaliseren en actualiseren van concepten, methodieken en werkinstrumenten voor gezondheidsbevordering en ziektepreventie specifiek gericht op sekswerkers. Pasop/Ghapro kan terugblikken op een jarenlange ervaring bij het hanteren van specifieke methodieken/werkinstrumenten om sekswerkers te bereiken. Toch blijft het nodig om deze verder te optimaliseren om ervoor te zorgen dat een nog groter deel van de sekswerkers geïnformeerd en gecounseld wordt en zich jaarlijks laat screenen. - Sekswerkers houden soms halsstarrig vast aan de verkeerde gebruiken inzake vaginale hygiëne. Hierdoor worden veel vaginale problemen veroorzaakt. Om sekswerkers aan te zetten tot de juiste handelingen werd deze folder op hun noden afgestemd. Om zoveel mogelijke diverse sekswerkers te bereiken werd deze brochure in 2013 verder aangepast en vertaald in 4 extra talen (Spaans, Bulgaars, Roemeens, Thais). - Pasop/Ghapro ontwikkelde nieuwe folders over anticonceptie algemeen, de pil, de vaginale ring, de hormoonpleister. Sekswerkers zijn slecht geïnformeerd over het gebruik van anticonceptie en doorsnee informatiefolders zijn onvoldoende afgestemd op hun leefwereld. Vanuit de diverse culturele achtergrond van sekswerkers komen specifiek vragen, verwachtingen en vooroordelen rond anticonceptie naar boven. Daarom is het belangrijk hun specifieke lichamelijke bezorgdheden (vb. gewichtstoename) te benoemen. Omdat er veel fouten worden gemaakt in de correcte inname van anticonceptie werden de brochures Om zoveel mogelijk sekswerkers te bereiken werden deze brochures vertaald in 9 talen. - Sekswerkers worden indien nodig doorverwezen naar de reguliere gezondheidszorg. Om de diverse doelgroep kennis te laten maken met de huisartspraktijk werd de reeds bestaande vertaald. Pasop/Ghapro volgt de wetenschappelijke literatuur om zijn beleid rond SOI- screening, behandeling, vaccinatie en anticonceptie bij te sturen indien nodig. Op basis van de bevindingen 2012 (literatuurstudie + vergelijken van gehanteerde praktijken in België en Nederland) werd dit beleid uitgeschreven in een, die ook via de website ter beschikking is voor intermediairs (vb. de huisarts). Ghapro houdt jaarlijks een wetenschappelijke teamvergadering, waarin het gehele medisch aanbod wordt geëvalueerd en eventueel aangepast. Uit de resultaten van 2013 (opdracht 3.3) blijkt dat het nuttig is om ook oraal en anaal voor gonorroe en chlamydia te testen. In 2014 wordt de. Pasop heeft jaarlijks een overleg met de klinisch biologen van het labo om het testbeleid te evalueren en bij te sturen indien nodig. Met hetzelfde doel werd ook overleg gepleegd met de dienst gynaecologie en anatomo- pathologie. Specifiek rond baarmoederhalskanker werd de wetenschappelijke literatuur rond screening en HPV- vaccinatie verder opgevolgd. Ghapro/Pasop kozen ervoor om voorlopig nog geen algemene aanbeveling rond HPV- vaccinatie bij sekswerkers te maken. Sekswerkers die individuele vragen hebben naar vaccinatie, en in aanmerking komen, worden op maat geïnformeerd en eventueel gevaccineerd wanneer zij dit wensen. 5

6 N.a.v. de resultaten en aanbevelingen van het effectonderzoek in opdracht van het kenniscentrum van het Vlaams Ministerie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, heeft Pasop/Ghapro in 2013 bijzondere aandacht besteed aan klanten van sekswerkers. Gezien klanten van sekswerkers behoren tot het algemeen publiek waarnaar Sensoa zich richt, werd een samenwerking opgezet waarbij de website seksualiteit.be werd aangevuld met basisinformatie voor klanten over de prostitutiesector, het prostitutiebezoek en veilige seks met een sekswerker. ( Verder hebben we onderzocht welke expertise er in het buitenland bestaat. We willen in 2014 van daaruit vertrekken om verder partners te zoeken voor concrete acties naar klanten. Pasop/Ghapro slaagden erin om samen met de Waalse partners deze urgentie als actiepunt in het Nationaal hiv actieplan te laten opnemen. Er werd ook contact gelegd met de afdeling toezicht volksgezondheid (team infectieziektebestrijding en vaccinatie) om aandacht te vragen voor de maatschappelijke opdracht i.v.m. sensibiliseren klanten. 6

7 Resultaatsgebied 3: Implementeren van de methodieken en materialen bij sekswerkers Opdracht 3.1. Outreach activiteiten: het preventieaanbod aanbieden op nieuwe en gekende werkplaatsen en permanentie verzekeren in het inloopcentrum. Pasop/Ghapro biedt dienstverlening aan sekswerkers over heel Vlaanderen, en heeft zich intern als volgt georganiseerd om het hele werkingsgebied te kunnen bestrijken: het team Ghapro bezoekt werkplaatsen in de provincie Antwerpen en het deel Vlaams- Brabant ten noorden van Brussel, het team Pasop Gent bezoekt werkplaatsen in de provincies Oost- en West- Vlaanderen en het deel Vlaams- Brabant ten westen van Brussel, het team Pasop Hasselt bezoekt werkplaatsen in de provincie Limburg en het deel Vlaams- Brabant ten oosten van Brussel. Elk team beschikt over een kantoor met consultatieruimte zodat sekswerkers ook zelf naar de organisatie kunnen komen. We sporen permanent nieuwe werkplaatsen op, op erotische sites en lokale kranten en bezoeken deze met het mobiel team. Gekende werkplaatsen worden minstens 1 keer per jaar bezocht. Het mobiele team bezoekt de werkplaatsen in functie van de noden of de vraag van sekswerkers. Zo speelt de equipe flexibel in op kenmerken van lokale prostitutiesettings door de frequentie van de bezoeken op te voeren of te verminderen. De werkplaatsen (nieuwe en gekende) worden geregistreerd volgens sector en geografisch gebied, en in een databestand bijgehouden. Ghapro biedt in het inloopcentrum in Antwerpen vrije medische consultatie aan op maandag (14-16 u) en op woensdag en vrijdag (10-12 u). Daarbuiten kan er nog op afspraak worden gewerkt. Het inloophuis is ook bereikbaar buiten de medische consultaties voor allerlei andere vragen van sekswerkers. Pasop biedt in het inloopcentrum in Gent vrije medische consultatie aan op vrijdag (11-13u). Daarbuiten kan er nog op afspraak worden gewerkt. Het inloopcentrum is ook bereikbaar buiten de medische consultaties voor allerlei andere vragen van sekswerkers. In Hasselt wordt de mogelijkheid geboden om naar de medische consultatie te komen op afspraak. Ook voor andere dan medische zaken kunnen sekswerkers langskomen op afspraak. Naast de consultatiemomenten voorzien alle teams in telefonische permanentie. Sekswerkers kunnen bij Pasop/Ghapro ook terecht voor aankoop van condooms, glijmiddel, sponsjes. Dit is dienstverlening die aansluit bij het preventief gezondheidsaanbod; het wordt niet opgevat als een commerciële activiteit om inkomsten te genereren voor de VZW. Tijdens de werkplaatsbezoeken en in het inloopcentrum worden contacten gelegd met nieuwe en gekende sekswerkers. Beschrijving van het aantal, de aard en de ligging van de gekende en geïdentificeerde nieuwe werkplaatsen. Er werden in totaal 775 werkplaatsen bezocht: 386 door het team Pasop en 389 door het team Ghapro. Het aantal bezochte werkplaatsen is licht gedaald in vergelijking met vorig jaar (- 38). Dit heeft enerzijds te maken met personeelswissels en afwezigheid van personeel door ziekte en anderzijds het verdwijnen van een aantal werkplaatsen. 7

8 Figuur 1 toont de geografische spreiding van de bezochte werkplaatsen. Elke gemeente of stad werd aangeduid. Er werd niet aangeduid hoeveel werkplaatsen in een bepaalde stad of gemeente bezocht worden. Dit kunnen er één of meerdere zijn. Tabel 1: Aantal en soort bezochte werkplaatsen per provincie Antwerpe Oost- West- Vlaams- n Vlaanderen Vlaanderen Brabant Limburg Totaal Raam Bar Privé Massagesalon Escort Totaal Figuur 2: Aantal en soort bezochte werkplaatsen per provincie Antwerpen Limburg Vlaams- Brabant West- Vlaanderen Oost- Vlaanderen Escort massagesalon Privé Bar Raam Het aantal bezochte werkplaatsen is het grootst in Antwerpen en vervolgens Oost- Vlaanderen omdat in de raamprostitutiebuurt in Antwerpen en Gent veel werkplaatsen op een kleine oppervlakte liggen. Bovendien geldt voor de provincie Antwerpen in het algemeen dat veel werkplaatsen op een kleine oppervlakte liggen door de dichte bebouwing. Het aantal bezochte werkplaatsen is kleiner in 8

9 Vlaams- Brabant en Limburg omdat Pasop/Ghapro daar nog maar actief is sinds eind 2011, en omdat de middelen ontbreken om er dezelfde capaciteit aan personeel in te zetten. Aantal gerealiseerde contacten met de doelgroep In totaal werden er 9302 contacten met de doelgroep gerealiseerd. Dit is een stijging in vergelijking met vorig jaar (+702). Voor Pasop zijn de contacten van alle teamleden weergegeven. Voor Ghapro zijn enkel de medische consultaties vermeld. De contacten die via de outreachwerker van Ghapro verliepen (uitsluitend schipperskwartier) worden niet apart vermeld. In 2013 vonden er veel minder outreachmomenten in het schipperskwartier plaats ten gevolge van personeelswissel. Ghapro heeft in de stad Antwerpen een apart luik voor sociale dienstverlening. Dit wordt uitsluitend betoelaagd door de stad Antwerpen, en heeft ook een aparte registratie. Tabel 2: overzicht contacten met de doelgroep Ghapro Pasop Totaal Aantal contacten via consultatie Aantal contacten via outreach Aantal telefonische contacten Aantal contacten via mail of chat Nvt * Totaal aantal individuele contacten *Contacten via mail komen zelden voor en worden niet apart geregistreerd. Aantal bereikte sekswerkers In totaal werden er 2861 sekswerkers bereikt door beide organisaties. In 2013 zien we een groei in bereikte sekswerkers van 7% (+179). Tabel 3: Aantal bereikte sekswerkers met verdeling nieuw/gekend Ghapro Pasop Totaal Aantal bereikte sekswerkers Nieuw 583 (43%) 797 (53%) 1380 (48%) Gekend 762 (57%) 719 (47%) 1481 (52%) Elk jaar wordt een groot aantal nieuwe sekswerkers bereikt. Er is namelijk veel in- en uitstroom in de sector. Beschrijving van de doelgroep naar geslacht, leeftijd, nationaliteit, werkvorm en geografische werkplek. Tabel 4: Bereikte sekswerkers volgens geslacht en leeftijd Ghapro Pasop Totaal Aantal bereikte sekswerkers Man Vrouw Gemiddelde leeftijd 31,7 32,4 Leeftijd jongste sekswerker Leeftijd oudste sekswerker ,3% van de bereikte sekswerkers zijn vrouwelijk. De mannelijke sekswerkers blijven een moeilijk te bereiken doelgroep, gezien zij minder zichtbaar zijn in het werkveld. 9

10 Ghapro werkt hiervoor samen met het Boysproject in Antwerpen. Zij doen specifiek outreach naar de Ghapro voorziet 1 keer per maand een medische consultatie tijdens het inloopmoment bij Boysproject. In 2013 zagen we een toename van 34% van het aantal bereikte mannelijke sekswerkers tijdens de consultaties bij Boysproject. In 2014 zullen de consultaties hier verder uitgebreid worden. Pasop contacteert zelf mannen via internet. Zij werken vooral als escort of soms privé. Doordat het team in 2013 minder tijd kon besteden aan het opsporen van advertenties en het telefonisch contacteren van mannen, is hun aantal gedaald. Figuur 3: Verdeling bereikte sekswerkers per leeftijdscategorie (N=2689) < 25 jaar jaar jaar jaar > 40 jaar De grootste groep sekswerkers (27%) heeft een leeftijd tussen de 25 en de 30 jaar. Bijna 50% van de sekswerkers is jonger dan 30 jaar. 10

11 Figuur 4 : Verdeling bereikte sekswerkers per provincie (N=2849) Vlaams- Brabant 6,7% Geen vaste werkplaats 2,2% Andere 0,6% Limburg 10,5% Provincie Antwerpen 41,1% West- Vlaanderen 13,1% Oost- Vlaanderen 25,7% Tabel 5: Vergelijking bereikte sekswerkers per provincie (N2849) Antwerpen 1171 (41%) 1124 (42%) Oost- Vlaanderen 733 (26%) 688 (26%) West- Vlaanderen 372 (13%) 345 (13%) Limburg 299 (11%) 225 (9%) Vlaams- Brabant 192 (7%) 211 (8%) Geen vaste werklocatie 64 (2%) 49 (2%) Andere 18 (1%) 11 (0,5%) Tegenover 2012 zien we een stijging van het aantal bereikte sekswerkers. Deze toename kunnen we terugvinden in alle provincies. Enkel in Vlaams Brabant zijn er iets minder sekswerkers bereikt. Dit heeft te maken met sluiting van werkplaatsen en met een toegenomen vraag vanuit de sekswerkers in Limburg t.o.v. sekswerkers in het oostelijk deel van Vlaams- Brabant. Het grootste deel van de bereikte sekswerkers werkt in de provincie Antwerpen. Doordat de provincie zeer dichtbebouwd is, liggen de werkplaatsen geografisch dichter bij elkaar, en kunnen er gemakkelijk meer sekswerkers bereikt worden. De grote raamprostitutiebuurt met bijna 300 ramen zorgt ook voor een hoog aantal sekswerkers. Omdat Ghapro in het midden van het Antwerpse schipperskwartier ligt, maakt dit ook de toegang van de sekswerkers in de raamprostitutie zeer laagdrempelig. Er worden dubbel zoveel sekswerkers bereikt in Oost- Vlaanderen dan in West- Vlaanderen. Dit komt ook grotendeels door de aanwezigheid van 93 ramen in de raamprostitutiebuurt in Gent. Ongeveer de helft van de bereikte sekswerkers in Oost- Vlaanderen wordt gezien in deze buurt. Net als Ghapro ligt Pasop er middenin. In de raamprostitutie zijn er bovendien veel wissels van sekswerkers door komen en gaan van vooral Hongaarse meisjes, waardoor het aantal verschillende personen dat bereikt wordt ook toeneemt. Een kleine groep sekswerkers heeft geen vaste werkplaats (bvb escort). Het is mogelijk dat zij zowel in binnen- als buitenland werken, op vraag van de klant. 11

12 Enkele sekswerkers uit naar de medische consultaties omdat dit voor hen vaak dichter bij de woonplaats is. Sekswerkers die zich aanmelden uit een andere provincie worden steeds geïnformeerd over de organisatie die daar actief is (Ghapro, Pasop, maar ook Espace P) zodat zij gemakkelijker toegang hebben tot de nodige zorg. Figuur 5: Verdeling sekswerkers volgens werkvorm (N=2840) % van de bereikte sekswerkers is actief in de raamprostitutie. Op de tweede plaats vinden we de sekswerkers actief in de privéhuizen (23%) en op de derde plaats de bars (18%). Vooral de sekswerkers uit de raamprostitutie werden in 2013 meer bereikt (1029 t.o.v. 887 in 2012). Voor Pasop heeft dit te maken met een nog groter geworden groep van sekswerkers die maar kort in de raambuurt blijven werken in Gent, en met de samenwerking met Espace P in Sint Truiden. Figuur 6: Bereikte sekswerkers volgens sector en provincie (N=2827) Antwerpen Vlaams Brabant Limburg Oost Vlaanderen West Vlaanderen Andere Geen vaste werkplek bar raam escort Privé Massagesalon Andere café/straat 12

13 - In bovenstaande figuur valt opnieuw de grote vertegenwoordiging op van sekswerkers uit de raamprostitutie in de provincies Antwerpen en Oost- Vlaanderen, respectievelijk 43% en 57%. - Voor de provincie Antwerpen is de tweede grootste groep werkzaam in de privéhuizen (21%). In mindere mate zijn sekswerkers actief in bars (11%), massagesalons (10%) en op straat of café (13%). In 2013 werden er extra toeren naar de bars georganiseerd, waardoor het bereik van deze sekswerkers is toegenomen t.o.v In Oost- Vlaanderen worden verder vooral veel sekswerkers uit privé en massagesalons bereikt (samen 25%), en in mindere mate bars (14%). - In West- Vlaanderen werden ongeveer evenveel sekswerkers bereikt in bars (39%) als in privé (44%). - In Vlaams Brabant zien we een verschuiving in bereikte sekswerkers/sector t.o.v Er werden vooral sekswerkers bereikt in privéhuizen (35%) en massagesalons (46%). Sekswerkers in de bars werden veel minder bereikt (17%) omdat er enkele bars dichtgingen. - Voor Limburg zien we de grootste vertegenwoordiging van sekswerkers actief in massagesalons (34, %) en bars (31%). Figuur 7: Bereikte sekswerkers volgens nationaliteit en provincie (N=2754) Provincie Antwerpen Vlaams Brabant Limburg Oost West Vlaanderen Vlaanderen Andere Geen vaste werkplek Onbekend België Europa EU O Noord- Afrika en Midden Oosten Azië Noord Amerika/Oceanië Europa EU W Europa Niet- EU Subsahara Latijns Amerika - In de provincie Antwerpen vinden we vooral sekswerkers afkomstig uit Europa EU 2013 Oosten (38%), voornamelijk uit Roemenië en Bulgarije. Deze sekswerkers werken vooral in de raamprostitutie. Op de tweede plaats vinden we de Belgische sekswerkers (19%), die vooral terug te vinden zijn in de privéhuizen. Een derde grote groep zijn de sekswerkers afkomstig uit de Subsahara landen (12%), voornamelijk Nigeria, die vooral in de straat/caféprostitutie werkzaam zijn. - Voor alle andere provincies zien we dat de Belgische nationaliteit het meest voorkomt. Doch in Vlaams Brabant zien we een bijna even grote groep afkomstig uit Azië (29% t.o.v. 31% met de Belgische nationaliteit). Deze Aziatische sekswerkers zijn vooral afkomstig uit Thailand en werken in massagesalons. In Limburg zien we 3 groepen die ongeveer even veel voorkomen: België (26%), Latijns Amerika (26%) en Europa EU Oost (25%). 13

14 - In Oost- en West- Vlaanderen is er een grote groep sekswerkers uit EU Westen. Het gaat hier vooral om Franse vrouwen door de nabijheid met de Franse grens en het repressievere beleid t.a.v. prostitutie in Frankrijk. - In 2013 werden de sekswerkers uit Europa EU Oost de grootste groep in Vlaanderen (27,4%), nipt gevolgd door de Belgische sekswerkers (26,9%). Hierbij moet wel opgemerkt worden dat de sekswerkers uit EU Oost een zeer mobiele groep zijn in vergelijking met de Belgische sekswerkers. - De sekswerkers uit Europa EU Oost die werken in Oost- Vlaanderen zijn voornamelijk Hongaarse vrouwen; de groep Europa niet- EU zijn meestal Albanese vrouwen. Figuur 8: Bereikte sekswerkers volgens nationaliteit en sector (N=2802) België Europa EU West Europa EU Oost Europa Niet- EU Noord- Afrika en Midden Oosten Subsahara Azië Latijns Amerika Noord- Amerika en Oceanië Bar Escort Massage Privé/thuis Raam Straat/café Andere Wanneer we de nationaliteiten per sector bekijken, zien we een grote vertegenwoordiging van Europa EU 2013 Oost (56%) in de raamprostitutie en van Belgische sekswerkers in de privéhuizen (60%). In de massagesalons zien we een grote vertegenwoordiging van Aziatische sekswerkers (34%, vooral Thailand), op de voet gevolgd door de Belgische sekswerkers (26%). De barprostitutie heeft meer verschillende nationaliteiten. Omdat Ghapro in de stad Antwerpen specifieke outreach doet naar de Subsahara- sekswerkers in een lokaal café gekend voor de caféprostitutie, is het logisch dat deze nationaliteit oververtegenwoordigd is binnen de straat/café prostitutie. 14

15 Aantal personen dat een huisarts of gynaecoloog in de reguliere gezondheidszorg kent bij wie men terecht kan voor beroepsgebonden gezondheidsproblemen. In 2013 werden 1516 sekswerkers bevraagd of zij een huisarts of gynaecoloog kennen die op de hoogte is van hun beroep. Slechts 207 sekswerkers (14 Dit bevestigt nogmaals het taboe dat rond sekswerk hangt en de drempel die er is om dit binnen de reguliere gezondheidszorg te vermelden. Opdracht 3.2. Beschrijving hoe informatie en advies worden verstrekt Beschrijving van hoe informatie en advies wordt verstrekt. Nieuwe en gekende sekswerkers worden bevraagd op hun kennis,vaardigheden, attitude en gedrag. Sekswerkers op nieuwe en gekende werkplaatsen worden ingelicht over soi, het belang van screening voor baarmoederhalskanker, het belang van vaccinatie tegen hepatitis B, over anticonceptie, over het correct gebruik van condoom en glijmiddel, over wat te doen bij Informatie en advies worden zowel mondeling als aan de hand van GVO- materiaal verstrekt. De mobiele equipes nemen steeds het GVO- materiaal mee naar de werkplaats, en het ligt ook duidelijk zichtbaar in de consultatieruimte. Nieuwe sekswerkers krijgen brochures in een passende taal bij het eerste contact; zo nodig wordt dit herhaald bij gekende sekswerkers. Uit ervaring blijkt dat vele sekswerkers het correcte gebruik van een condoom niet goed onder de knie hebben. Daarom wordt er met een oefenpenis en instructiefilmpje de condoomhandeling geoefend. De doelgroep sekswerkers is zeer divers. We hanteren meerdere strategieën om informatie en advies over te brengen naar mensen van verschillende herkomst. Naast vertalen van het GVO- materiaal naar noodzakelijke talen, ontwikkelen we ook vaker niet- talig GVO- materiaal. Voor de inhoud van het advies werken we cultuursensitief. We doen regelmatig beroep op de Vlaamse tolkentelefoon Babel, maar worden geconfronteerd met beperkte mogelijkheden rond sommige talen en het niet afgestemd zijn van deze dienstverlening op de werkuren van sekswerkers. Daarnaast versterken we de meertaligheid van onze medewerkers maximaal via ons aanwervingsbeleid. Sekswerkers kunnen ook informatie vinden op de website van Pasop/Ghapro en op de algemene informatieve website ( Hier kunnen sekswerkers uitgebreide informatie werd de website aangevuld met nieuw documentatiemateriaal over, waarin verschillende th. Daarnaast worden de meest belangrijke links vermeld voor sekswerkers om hun zoektocht naar adequate hulpverlening in Vlaanderen te vergemakkelijken. De nieuwe website wordt actief gepromoot op de consultatie en tijdens de werkplaatsbezoeken. Voorlopig werd geen mogelijkheid gevonden om de website te promoten op erotische sites waar sekswerkers adverteren. Dit blijkt te duur (ervaring zusterorganisatie Espace P). 15

16 Aantal sekswerkers dat correct condoomgebruik, correct glijmiddel en een juiste strategie bij condoomfalen aangeeft bij bevraging Tabel 5: Bevraging omtrent condoomgebruik, glijmiddelgebruik en strategie bij condoomfalen Condoomgebruik bij orale seks (N= 902) Altijd 455 Meestal 163 Soms 243 Nooit 16 Geen orale seks 25 Klaarkomen in de mond (N= 419) Ja 72 Nee 347 Is orale seks zonder condoom een risico? (N=310) Ja 135 Nee 175 Gebruik glijmiddel bij vaginale seks (N= 950) Altijd 376 Meestal 150 Soms 191 Nooit 219 Geen vaginale seks 14 Strategie bij klapcondoom (N= 1016) Volledig fout antwoord 426 Gedeeltelijk juist * 393 Volledig juist 197 * Gedeeltelijk juist: weten iets, maar niet alles (bv niet spoelen of AC gebruik en sperma eruit laten lopen) Uit de bevraging blijkt het belang van blijvende informatie en counseling omtrent condoomgebruik, glijmiddelgebruik en juiste strategie bij klapcondoom. Ongeveer de helft (50%) van de sekswerkers geeft aan altijd een condoom te gebruiken bij orale seks. Wanneer er geen condoom gebruikt wordt, geeft 44% van de bevraagde sekswerkers aan dat ze zich bewust zijn van het risico; het grootste deel geeft aan niet te laten klaarkomen in de mond. We kunnen hierbij besluiten dat de kennis rond overdracht van soi en risico- inschatting beperkt is en een blijvend aandachtspunt in de preventieve informatie. Slechts 40% van de bevraagde sekswerkers gebruikt altijd een glijmiddel bij vaginale seks. Slechts 19% van de bevraagde sekswerkers kent de juiste strategie bij een klapcondoom (sperma laten uitlopen, niet spoelen, zo nodig noodanticonceptie, onderzoek op soi). Opdracht 3.3: Het voorzien van een aangepast gezondheidsaanbod inzake beroepsgebonden het preventief handelen, inzonderheid de screening op soi, en baarmoederhalskanker en vaccinatie voor hepatitis B. Beschrijving van de gehanteerde screeningsmethode en adviezen Aan alle sekswerkers werd aangeboden om zich minstens 1 keer per jaar te laten screenen op hiv, syfilis, chlamydia en gonorroe. Extra screening werd aangeboden n.a.v. klachten of wanneer de sekswerker een risico gelopen had. Voor nieuwe sekswerkers of wanneer de immuunstatus niet gekend is, wordt ook een controle voor hepatitis B aangeraden. 16

17 Aan alle sekswerkers die geen bescherming hadden tegen hepatitis B wordt een volledige vaccinatie aangeboden. Deze vaccinatie wordt actief opgevolgd door de deelnemende sekswerkers te herinneren aan hun volgende afspraak voor vaccinatie (telefonisch of via outreach). Na de derde dosis werd getest of er voldoende respons was voor levenslange bescherming. Aan de vrouwelijke sekswerkers werd aangeboden om zich te laten screenen voor baarmoederhalskanker. Bij een afwijkend uitstrijkje werd een controleonderzoek uitgevoerd of doorverwezen naar een gynaecoloog. Wanneer een soi werd vastgesteld werden de sekswerkers behandeld door Pasop/Ghapro of doorverwezen naar gespecialiseerde hulpverlening. Indien nodig werden partners doorverwezen voor screening of behandeling. Behandelingen zijn gebaseerd op nationale en internationale aanbevelingen en- gezondheid.be/ziektes/ziektelijst- A- Z/SOA/ Bij nieuwe en gekende vrouwelijke sekswerkers werd nagegaan of ze naast het condoom een ander anticonceptiemiddel gebruikten, en of ze dit op de juiste manier gebruikten. Indien nodig werd anticonceptie voorgeschreven of toegediend. Er werd extra aandacht besteed aan noodanticonceptie. Aantal sekswerkers dat een jaarlijkse screening voor SOI en baarmoederhalskanker laat uitvoeren Tabel 6: Bevraging omtrent testen Aantal sekswerkers getest voor SOI afgelopen jaar (N= 1099) Ja 660 Nee 439 Aantal sekswerkers getest voor PAP afgelopen jaar (N= 1142) Ja 626 Nee 377 Getest maar > 1 jaar geleden * 139 * Bij een normaal PAP- resultaat zal Ghapro om de 2 jaar screenen Uit de bevraging blijkt dat een groot deel van de sekswerkers een uitstrijkje voor baarmoederhalskanker laat afnemen. Sekswerkers kunnen hiervoor terecht bij Ghapro/Pasop, maar ook in de reguliere gezondheidszorg. Gezien in de reguliere gezondheidszorg screening voor baarmoederhalskanker ook een aandachtspunt is, is dit ook gemakkelijker bespreekbaar, zonder dat sekswerkers hun werk moeten vermelden. Een jaarlijkse soi- test gebeurt minder. Meer sekswerkers geven aan dit vooral te doen bij Pasop/Ghapro, omdat deze onderzoeken moeilijker bespreekbaar zijn in de reguliere gezondheidszorg. Aantal uitgevoerde screeningsonderzoeken Tabel 7: Aantal geteste sekswerkers Ghapro Pasop Totaal HIV Syfilis Chlamydia Gonorroe Hepatitis B PAP

18 Voor Hepatitis B gaat het enkel om de testen bij nieuwe sekswerkers of gekende sekswerkers waarvan men de immuunstatus nog niet kent. Resultaten van de screeningsonderzoeken Tabel 8: Resultaten soi- screening (HIV, syfilis, gonorroe en chlamydia) Ghapro Pasop Totaal HIV 6/1419 (0,4%) 0/933 (0,0%) 6/2352 (0,3%) Syfilis 11/1429 (0,8%) 1/929 (0,1%) 12/2358 (0,5%) Gonorroe 26/1647 (1,6%) 17/1027 (1,7%) 43/2674 (1,6%) Chlamydia 114/1634 (7,0%) 90/1128 (8,0%) 204/2762 (7,4%) resultaat test = aantal positieve testen/aantal afgenomen testen (%) Chlamydia is de meest voorkomende soi. Zowel voor chlamydia als gonorroe zien we een stijging van infecties t.o.v Er zijn regionale verschillen, maar die zijn heel beperkt en vooral bij de soi met een laag voorkomen (syfilis en hiv, < 1% positieve testen). Gonorroe is de tweede meest voorkomende soi, waarbij we een lichte stijging zien t.o.v (figuur 9). Hiv en syfilis komen eerder zelden voor in de groep geteste sekswerkers. Voor syfilis moeten we de resultaten ook nuanceren: het gaat niet altijd om een acute nieuwe infectie. Het is mogelijk dat sekswerkers in een latent stadium van syfilis zijn beland. Wanneer niet zeker is of er een behandeling werd toegediend, wordt de sekswerker als positief voor syfilis beschouwd en een behandeling opgestart. Figuur 9: Evolutie resultaten soi- screening ( ). Aantal positieve testen/aantal afgenomen testen (%). 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% hiv syfilis gonorroe chlamydia 1,0% 0,0% Wanneer we de evolutie bekijken over de laatste 5 jaar zien we dat voorkomende infectie blijft en hiv, syfilis en gonorroe veel minder voorkomen. chlamydia de meest Tabel 9: Resultaten PAP Ghapro Pasop Totaal NILM ASCUS LSIL HSIL Totaal

19 In totaal werden er 911 uitstrijkjes voor baarmoederhalskanker afgenomen. Hiervan hadden 28 % een afwijkend resultaat (ASCUS, LSIL of HSIL). In functie van het resultaat en de voorgeschiedenis werd ofwel een follow- up binnen de organisaties afgesproken of doorverwezen naar de reguliere gezondheidszorg, met name de gynaecoloog. Gezien er met verschillende laboratoria wordt gewerkt met elk een eigen protocol rond HPV- testen, werd er niet bij alle uitstrijkjes een HPV- test uitgevoerd. Bij 462 uitstrijkjes gebeurde dit wel, en 45% was positief voor HPV (hierin zijn uitstrijkjes met een normale cytologie inbegrepen). Dit komt goed overeen met wat er in de literatuur terug te vinden is. Een recente literatuurstudie van Soohoo et al (2013) 1, geeft een gemiddelde prevalentie van HPV wereldwijd van 42,7%. Beschrijving van de gehanteerde vaccinatiemethode Vrouwelijke sekswerkers krijgen een vaccinatie aangeboden voor hepatitis B. Pasop/Ghapro hanteren een schema. Het is belangrijk het kortst mogelijke schema te gebruiken, gezien de grote mobiliteit van de sekswerkers. Na volledige vaccinatie wordt nagekeken of er voldoende immuunrespons is, zo niet wordt een dubbele booster gegeven. Mannelijke sekswerkers krijgen ook een vaccinatie aangeboden voor hepatitis A, omdat zij een groter risico lopen op basis van gebruikte sekstechnieken. Ghapro is gestart met screening sinds september 2012; Pasop deed dit al langer. We constateren wel dat veel mannen al antistoffen hebben voor hepatitis A, en dat er vaak niet moet gevaccineerd worden. Gezien de beperkte meerwaarde voor onze doelgroep, zal dit aanbod afgebouwd worden. Aantal sekswerkers gestart met vaccinatie in vergelijking met het aantal kandidaten na screening Tabel 10: Screening en vaccinatie voor hepatitis B. Ghapro Pasop Totaal Aantal geteste sekswerkers Aantal sekswerkers zonder immuniteit Aantal sekswerkers gevaccineerd Aantal sekswerkers met immuniteit na natuurlijke infectie Aantal sekswekrers met immuniteit na infectie (drager) Aantal sekswerkers met minimaal 1 vaccin in Aantal sekswerkers dat bijkomende vaccinaties nodig had sekswerkers werden bij het eerste contact getest op hepatitis B. De helft had geen antistoffen, en kwam in aanmerking voor vaccinatie. Bijna één op drie werd vroeger gevaccineerd (32%). Nog eens 16% had natuurlijke immuniteit na infectie en behoefde geen verdere opvolging. Tenslotte was 2% van de geteste sekswerkers drager van het virus. Zij werden geïnformeerd, gecounseld omtrent risico op overdracht en zo nodig doorverwezen. In 2013 kregen 487 sekswerkers minimaal 1 vaccinatie voor hepatitis B. In 2013 hebben 27 sekswerkers bijkomende (wanneer onvoldoende antistoffen na schema) of een diagnostische vaccinatie voor hepatitis B gekregen. 1 Soohoo M, Blas M, Byraiah G, Carcamo C, Brown B. Cervical HPV Infection in Female Sex Workers: A Global Perspective. Open AIDS J. 2013; 7:

20 Aantal sekswerkers dat een juiste strategie rond anticonceptie toepast Figuur 10: Bevraging rond gebruik van anticonceptie (N= 1753) Het gebruik van anticonceptie blijft een aandachtspunt in de preventie bij sekswerkers. Uit bevraging blijkt dat bijna 2/5 sekswerkers (39%), geen enkele (regelmatige) vorm van anticonceptie gebruikt. Enkelen van hen kennen wel de noodanticonceptie of gebruiken een condoom, maar dit wordt hier niet als juiste strategie gezien. Bij de sekswerkers die wel een regelmatige vorm van anticonceptie nemen is de pil de meest voorkomende methode (55%). Op de tweede plaats komt het spiraaltje (12%). In mindere mate komen de pleister en de ring voor. Opdracht 3.4: Informatie aanreiken aan de doelgroep rond bestaande hulpverlening en hen toe leiden naar gepaste zorg. Beschrijving van hoe de informatie wordt aangereikt Op de portaalwebsite wordt informatie gegeven over de eigen werking, zodat men ook sekswerkers kan bereiken die nog niet in contact waren met de organisaties. Nieuwe sekswerkers kunnen via mail of telefonisch een afspraak maken met het mobiele team, of ze kunnen op consultatie komen in het inloophuis. Via outreach en in het inloopcentrum krijgen alle nieuwe sekswerkers informatie over de eigen werking. Dit gebeurt mondeling, via posters, visitekaartjes en/of folders. Ghapro, Pasop team Gent en Pasop team Hasselt beschikken elk over een folder of kaartje met voorstelling en contactinformatie. De teams van Ghapro/Pasop informeren de sekswerkers en leidden hen toe naar de reguliere hulpverlening wanneer dit wenselijk is. De medewerkers houden hun kennis van de sociale kaart in hun werkingsgebied op peil en wisselen deze kennis onderling uit. Aantal doorverwijzingen Ghapro Pasop Medische doorverwijzingen Sociale doorverwijzingen