De invloed van procescondities op de afdoding van Enterobacteriaceae en de invloed van stoombehandeling van meelvoeders op de aminozuur gehalten

Transcriptie

1 Proefverslag 509 De invloed van procescondities op de afdoding van Enterobacteriaceae en de invloed van stoombehandeling van meelvoeders op de aminozuur gehalten (proef LAA-37 + LXC-38, projectcode AN97-1; PV-509; Y1998) auteurs: ir. D. Dijkshoorn ir. G.J. Borggreve dr. A. Veldman december 1998 trefwoorden: aminozuurgehalten, behandeling, beschikbaar lysine, technologie, salmonella, decontaminatie Instituut voor de Veevoeding "De Schothorst" Meerkoetenweg 26, Postbus AM LELYSTAD tel.nr Inleiding In het kader van het streven naar de productie van Salmonella-vrije voeders, wordt in verschillende landen geëxperimenteerd met het verhitten van legmeel. Voor de afdoding van Salmonella worden procédés gebruikt waarbij het meel verhit wordt tot C gedurende 2-8 minuten. De verhitting wordt bereikt door aan het meel oververhitte stoom (temperatuur > 100 C) toe te voegen. Sommige systemen verwarmen daarnaast het voer indirect via mechanische energie en/of een verhitte mantel. Door UCAAB is aangegeven dat na het behandelen van meel minder vrije lysine werd geanalyseerd. Dit is mogelijk een gevolg van Maillard-reacties. Maillard-reacties zijn reacties tussen een aldose-groep (van suikers) en een vrije NH 2 -groep (van aminozuren), waardoor nieuwe verbindingen ontstaan en het aminozuurgehalte zal afnemen. Vrije aminozuren hebben altijd een vrije NH 2 -groep. Lysine en arginine hebben een vrije NH 2 -groep als het aminozuur onderdeel is van een aminozuurketen. Door de complexe ruimtelijke structuur van het eiwit, zullen waarschijnlijk niet alle vrije NH 2 -groepen even gemakkelijk bereikbaar zijn, waardoor eiwitgebonden aminozuren mogelijk minder gevoelig zijn voor Maillard-reacties. Het verlies aan aminozuren door Maillard-reacties zal toenemen bij een toenemende intensiteit van het proces. Hierdoor en vanwege de energiekosten is het dus zaak het proces niet intensiever te maken dan noodzakelijk is voor het afdoden van Salmonella-bacteriën. Omdat in Nederland de vraag naar voer met de garantie dat het vrij is van Salmonella toeneemt, is in een tweetal laboratoriumproeven nagegaan in hoeverre verlies van aminozuren optreedt bij langdurige verhitting met stoom. Daarnaast is onderzocht of het verlies aan grondstofgebonden aminozuren lager is dan het verlies aan vrije aminozuren. Om de te onderzoeken procescondities te kunnen vaststellen, is eerst een literatuuronderzoek uitgevoerd naar de invloed van procescondities op de afdoding van Salmonella. In dit proefverslag zijn de resultaten van het literatuuronderzoek en de twee laboratoriumproeven vermeld. Literatuuronderzoek naar de invloed van procescondities op de afdoding van Salmonella In een tweetal publicaties (Vanderwal,1979; Himathongkham et al., 1996) is de relatie tussen afdoding van Enterobacteriaceae of Salmonella en de procesparameters temperatuur, vocht en tijdsduur afzonderlijk onderzocht. De afdoding van bacteriën wordt vaak weergegeven d.m.v. D-waarden. Een D-waarde is de benodigde tijdsduur om het aantal (levende) bacteriën met een factor 10 te reduceren. In figuur 1 zijn de resultaten van het onderzoek van Vanderwal weergegeven.

2 Figuur 1 Effect van vocht en temperatuur op Enterobacteriaceae (aantal/g voer) in voedsel Uit de figuur blijkt dat de D-waarde lager wordt bij toenemende vochtgehalten en temperaturen. Himathongkham et al. hebben op laboratoriumschaal de invloed van vocht, temperatuur en tijd onderzocht op de afdoding van S. Enteritidis in meelvoer voor kalkoenen. Het voer werd gemengd met water tot het gewenste vochtgehalte en vervolgens in plastic zakjes gedaan en zodanig verdeeld dat een laagdikte van 1 mm ontstond. Het voer werd verhit door de zakjes in een verwarmd waterbad te plaatsen. In tabel 1 zijn de resultaten van dit onderzoek samengevat. Ter vergelijking zijn de onderzoeksresultaten van P. Vanderwal weergegeven (uitgevoerd onder vergelijkbare omstandigheden). Tabel 1 Benodigde tijdsduur (min.) om het aantal bacteriën met een factor (=4D) te verminderen bij verschillende vochtpercentages en temperaturen temperatuur C Himathongkham (S. Enteritidis) Vanderwal (Enterobacteriaceae) 10% vocht 15% vocht 10% vocht 15% vocht , , ,5 8 n.b. Om te kunnen spreken van decontaminatie van voer moet minimaal een afdoding met een factor (=4 á 5D) bereikt worden. Von Mogen Israelsen et al. (1996) hebben een experiment uitgevoerd met natuurlijk besmet katoenzaadschroot. Door dit katoenzaadschroot nat te maken en twee dagen bij 25 C op te slaan, ontstond een uitgangsmateriaal met zeer hoge aantallen Salmonella-bacteriën. Deze grondstof werd opgemengd met droog katoenzaad (1:8) en vervolgens gebruikt om een mengvoer (63% tarwe, 21% katoenzaad, 13% raapzaadschroot en 3% destructievet) te produceren dat gemiddeld 3100 MPN (most probable number) Salmonella s per 100 g bevatte. Door toevoegen van stoom werd het meel opgewarmd tot C, het vochtgehalte steeg daardoor tot 17-20%. Vervolgens werd bij verschillende expander-instellingen geëxpandeerd en gepelleteerd. De maximum temperatuur in de expander en het wel of niet pelleteren waren het meest bepalend voor de gerealiseerde vermindering van het aantal bacteriën. In tabel 2 is een samenvatting van de resultaten weergegeven. Tabel 2 De invloed van procestemperaturen bij expanderen en pelleteren op de afdoding van Salmonella-bacteriën in mengvoer max. temperatuur in expander 1) temperatuur direct na expander temperatuur direct na persmatrijs afdoding na expander afdoding na pers

3 1) De max. temperatuur is als volgt berekend: temperatuur voor expander + 2* opgenomen vermogen (in kwh/ton). Door het pelleteren neemt de afdoding duidelijk toe. Dit is zeer waarschijnlijk een gevolg van de verlenging van de periode dat het voer aan de hoge temperatuur wordt blootgesteld. Israelsen schat dat de verblijfstijd in de expander ongeveer 4 sec. en in de matrijs 8 sec. bedroeg. De totale verhittingstijd (inclusief conditioner) is dan waarschijnlijk sec. geweest. Verhoging van de capaciteit van de installatie van 4 naar 8 ton/u resulteerde in een berekende verblijfstijd van 4 sec. in de matrijs en in een iets verminderde afdoding (4 keer meer Salmonella s). Het mengvoer had een vochtgehalte van 13,5% vocht. In 9 behandelingen werd 2% extra vocht toegevoegd. Hierdoor werd de effectieve afdoding iets verhoogd t.o.v. de 3 behandelingen waarbij geen extra vocht werd toegevoegd. Door de auteurs wordt aangegeven dat een verhoging van het vochtgehalte boven de 15% waarschijnlijk niet veel meer bijdraagt aan een snellere afdoding van Salmonella. Conclusies op basis van literatuur Uit het onderzoek van Israelsen et al. blijkt dat bij hogere temperaturen in kortere tijd voldoende afdoding bereikt kan worden. Het is onduidelijk in hoeverre de hogere druk (t.o.v. de experimenten van Himathongkham en Vanderwal) tijdens expanderen en pelleteren heeft geholpen bij de afdoding. Door inter- en extrapolatie kan uit de literatuurgegevens globaal afgeleid worden welke procesinstellingen nodig zijn voor het verkrijgen van een voldoende afdoding van salmonellabacteriën met behulp van stoom. Deze instellingen zijn in tabel 3 weergegeven. Tabel 3 Geschatte benodigde tijdsduur (min.) voor 4D-reductie van Salmonella in voer bij verhitting met stoom vochtgehalte voer temperatuur van het voer % 6 3 1,5 1 14% 3 1,5 1 0,75 Bepaling van de invloed van de hitte-/vochtbehandelingen van meelvoeders op de aminozuurgehalten (proef LAA-37 en LXC-38) Inleiding Tijdens verhitten van mengvoer om het voer te decontamineren, kan de beschikbaarheid van aminozuren afnemen ten gevolge van Maillard-reacties. Het verlies van aminozuren neemt toe bij hogere temperaturen en/of langere procestijden. Om verlies aan beschikbare aminozuren zoveel mogelijk te voorkomen, dienen de procesomstandigheden zo mild mogelijk te zijn. Het is op basis van de literatuur niet duidelijk of een hogere temperatuur bij een korte procestijd minder verlies geeft dan een lagere temperatuur gedurende een langere tijd. Evenmin is duidelijk wat de invloed is van het vochtgehalte op het verlies aan lysine. Om te kunnen nagaan of de beschikbaarheid van aminozuren kan afnemen bij een zodanige verhitting van meelvoeders dat een voldoende afdoding van salmonella plaatsvindt, zijn twee laboratoriumproeven uitgevoerd. Het voordeel van het uitvoeren van stoombehandelingen op laboratoriumschaal is, dat deze proeven goedkoper kunnen worden uitgevoerd. Om inzicht te krijgen of de laboratoriummethode vergelijkbare resultaten oplevert als de praktijk, is ook een behandeling uitgevoerd met procesomstandigheden (tijd en temperatuur) zoals die in de praktijk bij persen voorkomen. Maillard-reacties kunnen, afhankelijk van de intensiteit van de reactie, in verschillende gradaties optreden. In de beginstadia van de reactie kan de blokkering van aminogroepen nog worden opgeheven, maar al spoedig is dit niet meer het geval. Door zure hydrolyse kan weliswaar een aanzienlijk deel van de lysine weer worden vrijgemaakt, maar in het maagdarmkanaal is deze hydrolyse niet mogelijk. Dit betekent dat een deel van de aminozuren niet voor het dier beschikbaar is, maar nog wel geanalyseerd zullen worden. Daarom zijn er analysemethoden ontwikkeld waarmee het beschikbare lysinegehalte bepaald kan worden. Uit verschillende onderzoeken blijkt echter dat de gehalten aan beschikbaar lysine een sterke correlatie vertonen met de totale hoeveelheid geanalyseerde lysine. Daarom is in dit onderzoek volstaan met analyse van de totale en vrije aminozuurgehalten. Proefopzet Proefdoelen 1. Bepalen of een verhitting bij relatief lage temperatuur gedurende langere tijd leidt tot een grotere vermindering van het

4 lysinegehalte dan bij hoge temperaturen gedurende kortere tijd. 2. Bepalen of de gebruikte laboratoriummethode herhaalbaar is. 3. Bepalen of bij procescondities die vergelijkbaar zijn met persen in de praktijk de gebruikte laboratoriummethode invloed heeft op het lysinegehalte. Proefbehandelingen Twee voeders met veel, respectievelijk geen synthetische lysine werden gedurende verschillende tijdstippen bij verschillende temperaturen behandeld. De eerste proef werd uitgevoerd om de laboratoriumopzet te testen en een indruk te krijgen van de vermindering van het lysinegehalte bij procestijden zoals die bij de verschillende op de markt zijnde systemen aangegeven worden. In de tweede proef zijn de procestijden zodanig aangepast, dat nog voldoende afdoding van salmonella bereikt zou kunnen worden. Tevens werd een behandeling (nr. 1) opgenomen met procestijden en temperaturen zoals die in de praktijk bij persen gehanteerd worden. In tabel 4 en 5 zijn de proefbehandelingen van beide proeven weergegeven. Tabel 4 Proefbehandelingen proef 1 (LAA-37) behandeling voercode streeftemperatuur C tijdsduur * 1 A B A B A B * Tijdsduur nadat streeftemperatuur bereikt is. Tabel 5 Proefbehandelingen proef 2 (LXC-38) behandeling extra water voercode streeftemperatuur C tijdsduur * 1 - B B B t/m 4-3 ** 3% B * Tijdsduur nadat streeftemperatuur bereikt is. ** Om inzicht te krijgen in de herhaalbaarheid van de behandeling werd deze behandeling drie keer uitgevoerd. Proefvoeders Voor de proeven werd gebruik gemaakt van monsters van proefvoeders die in de vleeskuikenproeven PSF-37 en PSA-38 zijn gevoerd. Voer A had een hoog gehalte aan vrije aminozuren, voer B bevatte vrijwel geen vrije aminozuren. De samenstelling van de proefvoeders is in tabel 6 weergegeven. Tabel 6 Samenstelling en berekende gehalten van de proefvoeders voercode A B diermeel, 14,5% RV 6,70 6,70 vismeel, 70% RE 0,60 3,00 lupinen, 33,5 RE 1,39 -,-- maïs 13,98 -,-- sojaschroot, I/U, 47% RE -,-- 3,70 tapioca, 65% zetmeel 0,90 15,55 verenmeel 2,00 1,19 zonnebloemzaadschroot 5,00 -,-- raapzaad, gemalen 1,50 -,-- lysine-hcl 0,40 -,-- tarwe 60,00 60,40 aardappeleiwit 0,95 4,50 sojaolie 0,06 0,66

5 destructievet 3,10 2,15 krijt 0,32 0,15 zout 0,06 -,-- premix tryptofaan (5%) 0,29 -,-- monocalciumfosfaat 0,15 -,-- premix vit.+spoorelementen 1,00 1,00 eigen premix (maïs) 0,60 -,-- premix enzym Biofeed+C.T. 0,50 0,50 premix anticoccidium 0,50 0,50 (salinomycine) Totaal 100,00 100,00 Berekende gehalten : vocht ruw eiwit ruw vet ruw celstof zetmeel OE (vlk), kcal/kg calcium 7,2 7,2 fosfor 5,3 4,9 natrium 1,7 1,7 kalium 4,7 5,7 lysine 10,04 10,09 vrij lysine 3,1 - Methode van behandeling De behandeling met stoom vond plaats in een laboratoriumopstelling. Hierbij werd ± 100 g voer in een bakje gedaan en m.b.v. een roerder in beweging gehouden. Vervolgens werd hete stoom (136 C) door het bakje geleid. Met behulp van een thermometer werd continue de temperatuur van het voer bepaald. Afhankelijk van het verschil tussen de gemeten temperatuur en de gewenste temperatuur volgens de proefopzet werd de stoomtoevoer aangepast. Direct na de stoombehandeling werd een monster genomen voor directe vochtbepaling. Vervolgens werd het voer uitgespreid op een schaaltje en in een gekoelde omgeving (4 C) geplaatst om af te koelen. Hiervoor werd alleen voer gebruikt dat zich tijdens het verhitten niet aan de wand had gehecht. Analyses In alle monsters van proef 1 werd vrij (wateroplosbaar) en totaal lysinegehalte bepaald. In proef 2 werden het totaal gehalte en het wateroplosbare gehalte van alle aminozuren bepaald. Resultaten proef 1 (LAA-37) Tabel 7 Gerealiseerde procesomstandigheden proef 1 beh. nr. voercode opwarmtijd 1) procestijd temp. gem. temp. max. 2) vocht via stoom 3) vocht na koelen 1 A B A B A B ) Tijd voordat de gewenste temperatuur werd bereikt. 2) Deze temperatuur werd gedurende korte tijd bereikt (max. 10 seconden). 3) Berekend als vochtgehalte direct na behandeling (voor koelen) minus vochtgehalte uitgangsmateriaal.

6 Uit tabel 7 blijkt dat de gerealiseerde temperaturen bij voer A en B goed overeenkomen. De toename van het vochtgehalte door toevoeging van stoom is bij overeenkomstige behandelingen wel verschillend (vergelijk behandeling 3 met 4 en 5 met 6). Dit verschil is mogelijk een gevolg van een iets hogere stoomdosering bij behandeling 6 t.o.v. 5 vlak voor het verstrijken van de 5 minuten. Het was namelijk niet mogelijk om de stoomdosering zodanig af te stellen dat deze constant was. In tabel 8 zijn de resultaten van de lysinebepalingen weergegeven. Tabel 8 Geanalyseerde gehalten aan vrij en totaal lysine in de verschillend behandelde voeders beh. nr. voercode procestijd temp. gem. vrij lysine (g/kg ds) totaal lysine (g/kg ds) 1 A - - 3,8 11,8 2 B - - 0,1 11,4 3 A ,0 (80) 1) 9,8 (83) 1) 4 B ,1 9,6 (84) 5 A ,1 (83) 10,2 (86) 6 B ,1 9,8 (86) 1) ( ) = aandeel in % t.o.v. de controlebehandeling. In alle met stoom behandelde voeders nam het lysinegehalte met 14-17% af. Opmerkelijk is dat het lysinegehalte in de behandelingen met een hogere temperatuur minder terugliep dan bij de lagere temperatuur. Het is de vraag of dit een werkelijk verschil is, of dat dit te maken heeft met de ruis van de methode van verhitten en analyse. Vrij lysine nam met 17-20% af. Dit is dus iets hoger dan de afname in totaal lysine. Vrij lysine is dus mogelijk iets gevoeliger dan eiwitgebonden lysine, maar dit verschil is niet groot. Resultaten proef 2 (LXC-38) Tabel 9 Gerealiseerde procesomstandigheden proef 2 beh. nr. opwarmtijd 1) procestijd temp. gem. temp. max. 2) vocht toegevoegd vocht direct na behandeling vocht via stoom 3) vocht na koelen ) Tijd voordat de gewenste temperatuur werd bereikt. 2) Deze temperatuur werd gedurende korte tijd bereikt (max. 10 seconden). 3) Berekend als vochtgehalte direct na behandeling (voor koelen) minus vochtgehalte uitgangsmateriaal. De gewenste procestijden en temperaturen (zie proefopzet) werden redelijk gehaald. Bij behandeling 1 en 2 duurde het vrij lang voordat de gewenste temperaturen bereikt werden. Opvallend is dat bij behandeling 1 en 2 de hoeveelheid vocht die via stoom aan het product is toegevoegd gelijk is, ondanks het grote verschil in procestijd. Mogelijk is vlak voor het beëindigen van behandeling 1 nog een grote hoeveelheid stoom door het voer geleid. Dit water is bij het koelen weer verdampt. De vochtgehalten na koelen voldeden wel aan de verwachtingen. Behandeling 1 zou moeten overeenkomen met de behandeling die in de praktijk uitgevoerd wordt (met stoom conditioneren en vervolgens (expanderen en/of dubbel) persen. Door de lange opwarmtijd was de totale behandelingstijd langer dan de procestijden die in de praktijk voorkomen. In tabel 10 zijn de resultaten van de aminozuuranalyses weergegeven. Bij methionine en lysine is onderscheid gemaakt in het gehalte vrije aminozuren (via premix toegevoegd) en grondstofgebonden aminozuren. Het gehalte aan grondstofgebonden aminozuren werd berekend door het totaal geanalyseerde gehalte te verminderen met het gehalte aan vrije aminozuren. Tabel 10 Geanalyseerde ruw eiwit- en aminozuurgehalten in de verschillend behandelde monsters en in het uitgangsmateriaal (beh. 0). De gehalten zijn omgerekend naar g/kg ds behandeling tijd temp extra vocht ruw eiwit (1,2) 1) vrije a.z. methionine 2,44 2,23 2,12 2,04 2,07 (0,05)

7 lysine 3,21 3,11 2,95 2,83 2,85 (0,08) grondstofgebonden 2) methionine 3,17 2,91 3,03 3,15 3,01 (0,09) lysine 7,83 7,32 7,22 7,02 6,93 (0,12) totaal gehalte methionine 5,61 5,14 5,15 5,19 5,08 (0,08) lysine 11,04 10,43 10,16 9,85 9,78 (0,16) arginine 12,19 11,89 12,13 11,88 11,7 (0,20) overige a.z. 167,1 160,8 163,11 162,8 161,2 (1,39) 1) Gemiddelde en tussen haakjes de standaardafwijking van de 3 herhalingen. 2) Het gehalte aan grondstofgebonden aminozuren werd berekend door het totaal geanalyseerde gehalte te verminderen met het gehalte aan vrije aminozuren. Uit tabel 10 blijkt dat het ruw eiwitgehalte in de ds afneemt bij de behandelde monsters. Dit is niet te verklaren. Behandeling 4 is drie keer herhaald. Hoewel de procescondities niet helemaal gelijk waren, werd slechts een kleine variatie gevonden tussen de verschillende herhalingen. De standaardafwijking van het gemiddelde was maximaal 3%. In alle behandelde monsters zijn de aminozuurgehalten (vrij of grondstofgebonden) afgenomen. Doordat het ruw eiwitgehalte ook lager is, is niet duidelijk of dit een gevolg is van het lagere ruw eiwitgehalte of dat de aminozuren gereageerd hebben en daardoor niet meer analyseerbaar zijn. Omdat het gehalte aan overige aminozuren (aminozuren die niet kunnen reageren in een Maillard-reactie) ook is afgenomen, is het zeer waarschijnlijk dat er sprake is geweest van ontmenging. Om te corrigeren voor de verschillen in ruw eiwit, zijn de aminozuurgehalten omgerekend als percentage van het geanalyseerde ruw eiwitgehalte van ieder monster. In tabel 11 zijn deze berekende waarden gerelateerd aan de controlebehandeling (=100). Tabel 11 Aminozuurgehalten als percentage van het geanalyseerde ruw eiwitgehalte per monster en uitgedrukt als percentage van het berekende gehalte in de controlebehandeling (=100) behandeling tijd temp extra vocht vrije a.z. methionine (1,7) lysine (2,0) grondstofgebonden methionine (3,6) lysine (1,7) totaal gehalte methionine (1,9) lysine (1,4) arginine (2,3) overige a.z (0,7) Uit de tabel 11 blijkt dat van beide toegevoegde vrije aminozuren de gehalten afnemen. Het gehalte aan vrije methionine neemt relatief meer af dan het vrije lysinegehalte. De relatieve afname van beide vrije aminozuren onder invloed van de verschillende behandelingen vertoont wel hetzelfde beeld. Omdat eiwitgebonden methionine niet beschikt over vrije NH 2 -groepen, zou het gehalte niet mogen afnemen door behandeling. Dit blijkt zo te zijn, met uitzondering van behandeling 1. Waarschijnlijk is dit een gevolg van de variatie in analysemethode en/of ontmenging. De afname van grondstofgebonden lysine neemt in gelijke mate af als het gehalte aan vrije methionine en/of lysine. Bij vergelijking van de totale gehalten blijkt, dat het procentuele verlies aan methionine en lysine ongeveer gelijk is. Het argininegehalte neemt niet af, hoewel dit aminozuur wel beschikt over een vrije NH 2 -groep. Het gehalte aan overige aminozuren blijkt na correctie voor het ruw eiwitgehalte niet af te nemen door behandeling. Op basis van de cijfers in tabel 11 blijkt dat de mildste behandeling (nr. 1) resulteert in het kleinste verlies aan lysine. Deze behandeling was opgezet om de methode te vergelijken met de praktijk. Om cijfers uit de praktijk te krijgen is het aminozuurgehalte van een vleeskuikenvoer voor en na expanderen+ pelleteren (procesomstandigheden: conditioneren tot 90 C en expanderen bij 122 C, kegeldruk 46 bar, vermogen 300 Amp.) bepaald. De resultaten zijn in tabel 12 vermeld. Tabel 12 Ruw eiwit- en aminozuurgehalten (g/kg ds) in een vleeskuikenvoer voor (persmeel) en na expanderen + pelleteren (korrel) persmeel korrel ruw eiwit (100) vrij lysine 2,8 2,74 (98) vrij methionine 2,50 2,58 (103) totale gehalten lysine 15,8 15,5 (98)

8 methionine 6,34 6,57 (104) arginine 17,3 17,1 (98) som overig 210,6 208,1 (99) Uit tabel 12 blijkt dat de aminozuurgehalten nauwelijks afnemen door expanderen en pelleteren. Weliswaar is het lysinegehalte in het korrelvoer 2% lager dan in het persmeel, maar dit kan -gezien de hogere methioninegehalten in het korrelvoer- het gevolg zijn van variaties in het voer en de analysemethode. Samenvatting en conclusies In het kader van het streven naar de productie van Salmonella-vrije legvoeders, zijn in het buitenland systemen ontwikkeld waarbij het legmeel met behulp van stoom wordt verhit. Door middel van een literatuuronderzoek is nagegaan welke procesomstandigheden minimaal nodig zijn voor een goede decontaminatie van legvoeders. Verschillende combinaties van vochtgehalte van het voer, procestemperatuur en procestijd zijn mogelijk. In een tweetal proeven is nagegaan of het verhitten van een meelvoeder invloed heeft op het geanalyseerde aminozuurgehalte. Het voer werd in een laboratoriumopstelling verhit met behulp van stoom. De tijdsduur van behandeling, de gemiddelde temperatuur en het vochtgehalte van het meel werden gevarieerd. De procesinstellingen werden zodanig gekozen dat voldoende afdoding van Salmonella-bacteriën bereikt zou worden. Uit de proeven komt naar voren dat het aminozuurgehalte kan afnemen met 20% ten gevolge van behandeling met stoom. Dit betreft de vrije aminozuren (die via een premix worden toegevoegd) en lysine dat in eiwitgebonden vorm nog een vrije NH 2 -groep heeft. Arginine bezit ook een vrije NH 2 -groep, maar dit gehalte bleek niet af te nemen in de onderzochte monsters. Dit is niet te verklaren. De gehalten aan vrije en eiwitgebonden lysine namen in gelijke mate af, waaruit blijkt dat er geen duidelijk verschil is in gevoeligheid voor Maillard-reacties. De behandelingen met de langste procestijd (5 minuten) resulteerden in de grootste afname van het lysinegehalte (15-20%). Deze afname was niet afhankelijk van de onderzochte gemiddelde procestemperatuur (85 C of 100 C). Bij een procestijd van 3 minuten was het verlies aanmerkelijk lager, namelijk 5%. Het behandelen van het meel gedurende kortere tijd bij hogere temperatuur (60 sec. 95 C) of hoger vochtgehalte (+3% water, 90 sec., 85 C), resulteerde in een iets hoger verlies aan lysine, respectievelijk 8 en 7%. Gezien de variatie die gevonden is tussen de 3 herhalingen van eenzelfde behandeling (std = 1,4%) zijn deze verschillen niet erg groot. Duidelijk is dat verhitten van legmeel door toevoegen van stoom en zodanig dat Salmonellabacteriën in voldoende mate gedood worden, zal leiden tot verlies van lysine en eventueel aanwezige vrije aminozuren. Daarbij moet bedacht worden dat in deze proeven het aminozuurgehalte bepaald is na zure hydrolyse. Door zure hydrolyse kan een deel van de gereageerde aminozuren weer vrijgemaakt worden, maar in het maagdarmkanaal is deze hydrolyse niet mogelijk. In de situaties waarbij een duidelijk lager aminozuurgehalte bepaald is, zal het voor het dier beschikbare aminozuurgehalte nog verder afgenomen zijn. Om verlies aan aminozuren te voorkomen, is het waarschijnlijk beter om een andere technologische behandeling toe te passen voor het decontamineren van legmeel. Behandelingen met een korte procestijd, bijv. expanderen, lijken dan beter geschikt omdat daarbij geen vermindering van aminozuurgehalten wordt vastgesteld. Literatuurlijst Himathongkham, Sakchai, Maria des Gracas Pereira, and Hans Rieman. Heat destruction of Salmonella in poultry feed: Effect of time, temperature and moisture. Avian Diseases 40:72-77, Vanderwal, P. Salmonella control of feedstuffs by pelleting or acid treatment. World s Poultry Science Journal, Vol. 35-No. 2- May-July Von Mogen Israelsen, J. Busk, M. Virsoe and Inge Dorte Hansen. Reduzierung des Salmonellenbefalls durch expandieren und pelletieren. Kraftfutter Feedmagazine 12/96, blz