Raadsnota Aan de gemeenteraad, 1. Doel, Samenvatting en Advies van het raadsvoorstel 2. Situatie / Aanleiding / Probleem

Transcriptie

1 Raadsnota Raadsvergadering d.d.: 23 september 2013 Agenda nr: 5 Onderwerp: Lichte Gemeenschappelijke Regeling Maas en Mergelland Aan de gemeenteraad, 1. Doel, Samenvatting en Advies van het raadsvoorstel Er is een actief samenwerkingsverband inzake de problematiek afvalwater in de regio werkzaam bestaande uit: - de gemeenten Vaals, Simpelveld, Gulpen-Wittem, Eijsden-Margraten, Valkenburg aan de Geul, Meerssen en Maastricht. - het Waterschap Roer en Overmaas (WRO) / Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) Inzake de afvalwaterproblematiek is een uitvoerig beleidsplan / ambitieplan voor de regio in 2012 opgesteld. De beleidsuitgangspunten / ambities van de partners zijn daarin vastgelegd. Ook een operationeel plan (dat 30 afzonderlijke acties omvat) dat in samenwerking van alle betrokken partijen wordt uitgevoerd, is opgesteld. De looptijd van de acties is thans tot en met 2017 voorzien. De richting en de vormgeving van de regionale samenwerking is verder uitgewerkt en gedefinieerd. Er wordt voorzien in: - effectieve bestuurlijke samenwerking gelet op de gekozen ambities - de vormgeving van de ambtelijke inzet bij het efficiënt en doelmatig samenwerken aan afvalwater Dit voorstel aan de Raad geeft de achtergronden om te komen tot een Lichte Gemeenschappelijke Regeling van de samenwerkende partijen inzake afvalwater met een geldigheid van 5 jaar, voorshands tot en met het j aar Deze termij n valt samen met de actualisering van de GRP s in het samenwerkingsgebied. 2. Situatie / Aanleiding / Probleem Gemeenten en waterschappen staan voor een zeer serieuze opgave. De rioleringssector, hoewel gefinancierd uit een doelheffing, moet zich ook instellen op bezuinigingen om de stijging van de lokale lasten te beperken. Daarnaast ziet de vakwereld in de watersector, maar met name gemeenten, het personeelstekort toenemen. Dit maakt de organisatie kwetsbaar en vergroot de afhankelijkheid van adviesbureaus. Het (afval)waterbeheer is een sector waar grote bedragen in omgaan. Tot nog toe hebben de verantwoordelijke beheerders afzonderlijke gemeentes en waterschappen steeds op zichzelf aan hun eigen verantwoordelijkheid invulling gegeven. Door slim samen te werken met andere gemeenten en de waterschappen kan er structureel bespaard worden op de kosten voor het toekomstig rioleringsbeheer. Dit is ook de essentie van de ledenbrief VNG dd. 5 november 2010 (Lbr 10/102), waarin (op basis van de eindrapportage van de commissie Feitenonderzoek) de conclusie wordt getrokken, dat door samenwerking op het gebied van doelmatig beheer van de gehele waterketen forse besparingen te bereiken zijn. Een gelijkluidende brief is ook door de Unie van waterschappen verstuurd aan de waterschappen. De omvang van die besparingen zal volgens de commissie Gast landelijk ca 550 mln. in 2020 bedragen. De noodzaak van besparingen wordt ondermeer gemotiveerd door de voorziene kostenstijging tot Men rekent op een kostenstijging van ca 600 mln. vanwege de klimaatverandering, de verbetering van de waterkwaliteit en vervangingen binnen het rioleringsstelsel. De samenwerking tussen gemeenten onderling en met waterschappen gaat uit van het bundelen van kennis en capaciteit en het verder professionaliseren van de beheertaken. Er is geen sprake van overheveling van taken of verantwoordelijkheden. Pagina 1 van 6

2 De thans bestaande ambtelijke samenwerking in deze regio is voortgekomen uit de Optimalisatie Afvalwater Studies (OAS) Heugem-Limmel en Wijlre-Simpelveld. Als vervolg daarop werken sinds begin 2011 de gemeenten Maastricht, Meerssen, Eijsden-Margraten, Valkenburg a/d Geul, Gulpen- Wittem, Vaals en Simpelveld en het waterschap Roer en Overmaas (WRO) / Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) op ambtelijk niveau aan samenwerking op het gebied van (afval)waterbeheer. De samenwerking is ontstaan en gegroeid op basis van vertrouwen en gedeelde belangen, zij is bottom up tot stand gekomen. Zij steunt op de (enthousiaste) inzet van de medewerkers van de deelnemende organisaties. Deze werken al geruime tijd actief met elkaar samen. In een goed aangestuurd collegiaal verband kan veel kennis verder worden ontwikkeld en gedeeld en kan er efficiency winst worden behaald. Aldus wint de aanpak van de problematiek aan kwaliteit, vermindert de kwetsbaarheid en, door een meer professionele aanpak die bovendien op een efficiënte schaal plaatsvindt, worden tal van kosten bespaard. Om de samenwerking ook bestuurlijk te verankeren is begin 2011 tevens een bestuurlijk overleg in het leven geroepen, waarin zitting hebben de zeven water -wethouders van de deelnemende gemeenten en de voorzitter van het waterschap Roer en Overmaas. In 2012 is op basis van een van te voren door het bestuurlijk overleg opgestelde beleidskeuzenotitie een gezamenlijk beleidsplan / ambitieplan (Afval)waterbeheer Maas en Mergelland (AWP) uitgewerkt, waarin de uitgangspunten en ambities op het gebied van (afval)waterbeheer zijn vastgelegd. Het AWP is de basis voor de nieuwe GRP-en van de afzonderlijke gemeenten. De gemeenten Maastricht, Meerssen en Eijsden-Margraten zullen deze verbrede GRP-en nu reeds vaststellen. De overige gemeenten hebben nu nog een vigerend plan, maar zij zullen uiterlijk 2017 hun verbreed GRP vernieuwen, zodat dan de beleidsuitgangspunten voor alle deelnemende gemeenten optimaal op elkaar zijn afgestemd. Centraal thema in het beleidsplan is een actieprogramma van 30 actielijnen op het gebied van (afval)waterbeheer waar, in gezamenlijkheid, de komende jaren aan gewerkt zal worden. Het VGRP van de gemeente Valkenburg aan de Geul heeft een looptijd tot en met Via een apart voorstel wordt aan uw raad de herberekening van het kostendekkingsplan voorgelegd. Bij het opstellen van het AWP is ook gesproken over bestendiging en aansturing van het samenwerkingsverband ná uitwerking van het beleidsplan / ambitieplan (Afval)waterbeheer. Regiobreed wordt zowel ambtelijk als bestuurlijk de behoefte gevoeld aan een adequate borging en vormgeving van de samenwerking zoals die wordt beoogd en (voor een deel) effectief is naast de ambtelijke, gezamenlijke en efficiënte aanpak van de 30 actiepunten. Op het vlak van afvalwater zijn een adequaat management daarvan én een attente sturing op het effect cruciaal. Op basis van een externe studie heeft het bestuurlijk overleg reeds geconcludeerd dat een Lichte Gemeenschappelijke Regeling (LGR) hiervoor op termijn de meest optimale kaders biedt. 3. Relatie met bestaand beleid De voortgang in de regionale samenwerking wordt door het Rijk en de gezamenlijke overheidskoepels (VNG, UvW, VEWIN en IPO) bewaakt in de vorm van een interventieladder. Hiertoe is vanaf medio 2013 een visitatiecommissie actief. Bij onvoldoende voortgang kan dit leiden tot interbestuurlijk toezicht door de provincie (VNG, ledenbrief Lbr. 12/051) gemeenten en het waterschap. 4. Gewenst beleid en mogelijke opties De uitvoering van en het bestendigen en formaliseren van de (regionale) samenwerking rond de afvalwaterproblematiek sluit aan bij: - de breed gevoelde behoefte aan renderende en goed functionerende intergemeentelijke samenwerking op de regionale schaal van Maas en Mergelland; - de aanpak van de afvalwaterproblematiek in de breedste zin; - de opstelling van een plan waarin de samenwerking in 30 actielijnen concreet vorm krijgt ( ambitieplan Afvalwaterbeheer Maas en Mergelland ); Pagina 2 van 6

3 - de formulering van een voorstel voor de vormgeving van de bestuurlijke samenwerking en de sturing daarop; - de complexiteit van de problematiek die adequaat wordt getackeld; - de schaalvoordelen die een gebundelde aanpak zal bieden (minder-meer, besparingen, kwalitatieve voordelen, etc.); - het Bestuursakkoord Water en de wet Milieubeheer. Door de verbeterde vormgeving en formaliseren van de samenwerking wordt een deugdelijk en officieel fundament gelegd onder de gebundelde acties van alle partijen in de regio. Die bundeling is noodzakelijk vanwege de complexiteit, de veelvormigheid van het vraagstuk en door de schaalvoordelen en de efficiencywinst die door goede samenwerking zijn te behalen. De vorm van een Lichte Gemeenschappelijke Regeling biedt een helder, efficiënt en werkbaar kader daartoe. De regeling legt verder de hoofdlijnen van de projectorganisatie vast. Deze wordt belast met de sturing op en deels de uitvoering van het programma. De aanpak van de samenwerking kent 2 niveaus van activiteit en controle : 1. Bestuurlijk: in de vorm van een bestuurlijke werkgroep met vertegenwoordigers van de 7 gemeenten en het waterschap Kerntaken zijn: programmering, afstemming, beleidsbepaling, monitoring van de voortgang. 2. Operationeel: in de vorm van een projectorganisatie, in deeltijd bemand door aangestelde manager en de desbetreffende medewerkers van de gemeenten en WRO Kerntaken zijn : monitoring, advisering, ontwikkeling, uitvoering volgens het opgestelde plan van uitvoering. De kosten van de (deeltijd)manager voorzitter van het werkverband, secretariële bijstand bureauen werkingskosten en een beperkt budget voor communicatie worden geschat op ,- per jaar en worden door alle deelnemers gezamenlijk gedragen volgens een afgesproken verdeelsleutel. De verdeelsleutel wordt gevormd door de heffingsinkomsten. Verder wordt uitgegaan van een som van ,- die wordt bestemd voor de realisatie van werkonderdelen, de realisatie van projecten. Oorspronkelijk is hiervoor een hoger bedrag geraamd maar er kan voor minder worden gefunctioneerd : inbreng van ervaringen uit andere regio s leidt tot besparing op kosten Voor deze verdeelsleutel is gekozen, omdat de bijdrage voor alle partijen aldus eenduidig te bepalen is. De heffingsinkomsten voor gemeenten is het aantal heffingseenheden maal heffingsbedrag. Voor het waterschap / waterschapsbedrijf zijn dit de inkomsten vanuit de zuiveringslasten. Verdeelsleutel heffingsomvang Eijsden-Margraten 11,7% Gulpen-Wittem 5,8% Meerssen 8,8% Maastricht 43,8% Simpelveld 3,9% Vaals 4,9% Valkenburg a/d Geul 8,8% Totaal gemeenten 87,5% WRO / WBL 12,5% Totaal gemeenten en WRO / WBL 100% Het budget wordt gebruikt om gezamenlijke onderzoeken / activiteiten uit te voeren. Bijvoorbeeld het opstellen van moederbestekken, de wijze van bepalen van het verhard oppervlak, enz. Dit zijn alle zaken die bij het rioolbeheer komen kijken. Pagina 3 van 6

4 Overigens is het niet zo dat het werkbudget bovenop de kosten komt die iedere gemeente afzonderlijk maakt. Het zijn kosten die we sowieso maken, maar nu in lijn van een groter verband: Maas & Mergelland. Door onderzoeken gezamenlijk op te pakken denken we veel doelmatiger en kostenefficiënter te kunnen werken. 5. Samenwerking Naast de inhoudelijke megatrends, waar we zeker mee te maken gaan krijgen (denk aan klimaatverandering en de zorg voor het milieu) is het vooral de winst die we samen kunnen boeken door op regionaal vlak goede werkafspraken te maken. De 3 K s zij n daarmee zeker gediend: Kwaliteit verhogen, Kosten reduceren en Kwetsbaarheid van de afzonderlijke partijen verkleinen. Door een uitgekiende efficiënte en praktische aanpak is deze winst ook daadwerkelijk te boeken. Binnen de organisaties is de bereidheid om de inspanningen en investeringen te delen en aldus meer effect te bereiken volop aanwezig. Duurzaamheid en (volks)gezondheid zijn beide zeer gediend met een adequaat stelsel voor afvoer, zuivering en (deels) hergebruik van afvalwater en een professioneel beheer van dergelijke stelsels. Door de aanwezige kennis te delen schept de regionale samenwerking daartoe betere voorwaarden. 6. Aanbestedingen N.v.t. 7. Financiën Het gemeentelijk kostendeel betreffende de (deeltijd)manager, bureau- en werkingskosten en communicatie en het gemeentelijk aandeel in het werkbudget komt ten laste van het exploitatiebudget GRP. Bij de herberekening van het kostendekkingsplan, apart raadsvoorstel, worden deze kosten apart benoemd. 8. Communicatie Aan communicatie zal uiteraard de nodige aandacht worden besteed. Zo vond eind februari 2013 al een geslaagde raadsconferentie plaats over de implicaties en de voordelen van de aanpak van het thema afvalwater in regionaal verband. Het verslag daarvan is, ter informatie, bijgevoegd. Ervan uitgaand dat alle deelnemende partners instemmen met het aangaan van de Lichte Gemeenschappelijke Regeling, is in oktober van dit jaar een gezamenlijke ondertekening met persmoment voorzien. 9. Afwegingen en Advies Wanneer niet overeenkomstig de aangegeven beslispunten besloten, betekent dit dat de deelnemer het samenwerkingsverband niet omarmt en in het verdere samenwerkingstraject geen rol meer zal spelen. Hiermee komt tevens de samenwerking binnen de gehele regio onder druk te staan. De voortgang in de regionale samenwerking wordt door het Rijk en de gezamenlijke overheidskoepels (VNG, UvW, VEWIN en IPO) bewaakt in de vorm van een interventieladder. Hiertoe is vanaf medio 2013 een visitatiecommissie actief. Bij onvoldoende voortgang kan dit leiden tot interbestuurlijk toezicht door de provincie (VNG ledenbrief Lbr. 12/051). De coördinerende werkzaamheden van het samenwerkingsproces worden uitgevoerd door de vakambtenaar van de afdeling Civiele Techniek. De tijdsbesteding van deze ambtenaar wordt in deze samenwerking geschat op circa een halve dag per week. Zonder samenwerking zou dat tijdsbeslag groter zijn. Indien de gemeenten in de regio en het waterschap een Lichte Gemeenschappelijke Regeling zoals voorgesteld gezamenlijk kunnen aangaan kan het kwartier maken volgen nodig voor de aanpak van de verdere inrichting en organisatie van de samenwerking zoals beoogd. De verantwoording van de uitgaven zal middels rapportages plaatsvinden tijdens het bestuurlijk overleg Maas en Mergelland. Pagina 4 van 6

5 De resultaten van de deelprojecten binnen het samenwerkingsverband Maas en Mergelland kunnen middels rapportages aan het eigen bestuur worden gepresenteerd. Voorstel: 1. Kennis te nemen van de geschetste achtergronden van de samenwerking inzake afvalwater ten aanzien van het aangaan van een Lichte Gemeenschappelijke Regeling. 2. In te stemmen met bijgaande ontwerptekst bedoeld als formulering van de Lichte Gemeenschappelijke Regeling. 3. Te besluiten tot het aangaan van een dergelijke Lichte Gemeenschappelijke Regeling met alle partners en partijen inzake samenwerking m.b.t. afvalwater. 10. Bijlagen 1. Ontwerp - Tekst van de lichte gemeenschappelijke regeling inzake de samenwerking afvalwater in zuidelijk Zuid Limburg : de regio Maas en Mergelland Met als bijlagen daarbij: 2. Verslag van de bijeenkomst voor de raden en besturen in de Polfermolen te Valkenburg dd Heuvellands (afval)water gestroomlijnd. Beleidsplan / Ambitieplan (afval) waterbeheer Maas en Mergelland, uitgave 2012 Het college van burgemeester en wethouders van Valkenburg aan de Geul, L.T.J.M. Bongarts algemeen directeur/gemeentesecretaris Drs. M.J.A. Eurlings burgemeester Pagina 5 van 6

6 De raad van de gemeente Valkenburg aan de Geul, Gezien het voorstel van het college van burgemeester en wethouders de dato 18 juni 2013; Gehoord de raadsadviescommissie Stedelijke Ontwikkeling en Beheer de dato 3 september 2013; B e s l u i t : 1. Kennis te nemen van de geschetste achtergronden van de samenwerking inzake afvalwater ten aanzien van het aangaan van een Lichte Gemeenschappelijke Regeling. 2. In te stemmen met bijgaande ontwerptekst bedoeld als formulering van de Lichte Gemeenschappelijke Regeling. 3. Te besluiten tot het aangaan van een dergelijke Lichte Gemeenschappelijke Regeling met alle partners en partijen inzake samenwerking m.b.t. afvalwater. Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad van 23 september De raad voornoemd, A.M. Hoeberigs griffier Drs. M.J.A. Eurlings voorzitter Agenda nr.: 5 Registratie nr.: Pagina 6 van 6