B&W-Aanbiedingsformulier

Transcriptie

1 B&W.nr , d.d. 19 mei 2009 B&W-Aanbiedingsformulier Onderwerp Rioolheffing naar waterverbruik BESLUITEN Behoudens advies van de commissie 1. Vast te stellen bijgaande brief aan de raad Rioolheffing naar waterverbruik met de conclusies dat bij het heffen naar waterverbruik: a. er nauwelijks minder drinkwaterverbruik is te verwachten; b. de heffing duurder is waardoor de gemiddelde last hoger zal worden; c. een afhankelijkheid van de informatievoorziening door een derde optreedt; d. een substantieel deel van de gebruikers niet naar daadwerkelijk eigen m3 verbruik kan worden belast; 2. dat Leiden op dit moment andere maatregelen treft om consumenten te bewegen tot besparingen op hun drinkwaterverbruik; 3. het advies om ten aanzien van de rioolheffing voor gebruikers die ziet op de afvalwaterzorgtaak, de huidige tariefsystematiek van huishoudenomvang bij woningen en waterverbruik bij niet-woningen met een vast bedrag t/m 250 m3, te continueren. Samenvatting Het college adviseert in een brief aan de raad om bij de rioolheffing van gebruikers de huidige grondslagen te handhaven en niet over te gaan op heffing naar kubieke meters waterverbruik voor iedereen. Er is nauwelijks minder drinkwaterverbruik door een dergelijke heffing te verwachten. De heffing is daarnaast duurder waardoor het gemiddeld verschuldigde bedrag hoger zal worden. De gemeente is op dit moment op een ander vlak actief om consumenten te bewegen het drinkwaterverbruik terug te brengen.

2 De leden van de Gemeenteraad Bezoekadres Postadres Telefoon Website Gemeente Leiden Stadhuis Stadhuisplein 1 Postbus PC Leiden sleutel@leiden.nl Datum 19 mei 2009 Contactpersoon Joop van Dissel Ons kenmerk Doorkiesnummer 5150 Onderwerp Koppeling rioolheffing aan drinkwaterverbruik Geachte leden van de Raad, We hebben u vorig jaar toegezegd nader te onderzoeken welke taken en plannen de nieuwe verbrede waterheffing met zich meebrengt en welke mogelijkheden er zijn om via de hoogte van de rioolheffing het waterverbruik te beïnvloeden. In deze brief gaan we met name op dat laatste in. Bij de afvalwaterzorgplicht zou een gebruikersheffing (deels) naar waterverbruik kunnen passen. De andere twee onderdelen waarvoor de rioolheffing als dekking dient, te weten de hemelwaterzorgplicht en de grondwaterzorgplicht, alsmede een eventuele eigenarenheffing voor de afvalwatertaak zullen in een later stadium behandeld worden. Eerst zal een overzicht worden gegeven van de Leidse ontwikkelingen in het rioolrecht en een algemene beschrijving van de nieuwe rioolheffing. Leidse ontwikkelingen rioolrecht Tot 2006 werd sedert jaren in Leiden geen algemeen, door ieder verschuldigd, rioolrecht 1 en geen afvalstoffenheffing geheven. Er werd gesproken van een OZB-mix, het grootste deel van de kosten van riolering en de kosten van verwerking van huishoudelijke afvalstoffen werden bestreden uit de algemene middelen. Met de landelijke afschaffing van de OZB gebruikers woningen en de maximering van de overige OZB-tarieven per 2006 kon deze situatie niet meer voortduren. De gemeente kreeg voor de afgeschafte OZB wel recht op een compensatie-uitkering op het niveau van het rekentarief en een suppletie-uitkering voor het restant, maar deze suppletie-uitkering wordt jaarlijks afgebouwd tot uiteindelijk nihil. Voor het belastingjaar 2006 werd voor het rioolrecht bij niet-woningen de grondslag waterverbruik gehandhaafd en een vast bedrag voor verbruiken tot en met 500 m3 toegevoegd. Bij woningen werd een bedrag afhankelijk van de huishoudenomvang geïntroduceerd, met twee tariefcategorieën namelijk één- en meerpersoonshuishoudens. 1 Voor waterverbruiken van minder dan 500 m3 was het tarief 0.

3 Voor het belastingjaar 2007 werd de grondslag van het rioolrecht gewijzigd in WOZ-waarde. Sedert 2008 geldt bij woningen wederom de grondslag huishoudenomvang, nu naar drie categorieën net zoals bij de afvalstoffenheffing. Het rioolrecht niet-woningen werd weer een heffing naar waterverbruik met een vast bedrag voor de eerste 500 m3. Vanaf het belastingjaar 2009 is die grens van het vaste tarief verlaagd naar 250 m3 en wordt bij verbruiken boven de 250 m3 een bedrag per m3 geheven. De nieuwe rioolheffing Op 1 januari 2008 is de wet verankering en bekostiging watertaken in werking getreden 2. Met deze wet zijn een aantal nieuwe zorgplichten geïntroduceerd, zijn een aantal taken verduidelijkt en is een nieuw bekostigingsinstrument in de Gemeentewet opgenomen. De zorgplichten zullen worden uitgewerkt in het GRP. Het betreft drie taken: 1. de zorg voor afvoer van het afvalwater (de afvalwaterzorgplicht); 2. het zorgen voor voldoende berging van het hemelwater (de hemelwaterzorgplicht); 3. de zorg voor het voorkomen of tegengaan van grondwaterproblemen (de grondwaterzorgplicht). Het nieuwe bekostigingsinstrument in de Gemeentewet betreft het nieuwe artikel 228a. Voorheen werd op basis van het algemene rechten -artikel (art. 229) het rioolrecht geheven. Vanaf het belastingjaar 2010 is het verplicht over te gaan op de rioolheffing. Evenals bij het rioolrecht het geval was, mag bij de rioolheffing niet meer opbrengst worden behaald dan de uitvoering van de taken kost. Het is een bestemmingsheffing waarmee kosten kunnen worden verhaald om maatregelen te treffen die de gemeente noodzakelijk acht voor een doelmatig werkende riolering en overige maatregelen ten aanzien van hemelwater en grondwater. Dit betekent dat het individuele profijt van de heffing door de gemeente niet meer hoeft te worden aangetoond. De gemeente kan de kosten verhalen die ze maakt voor het nakomen van de zorgplichten uit de Wet verankering en bekostiging van gemeentelijke watertaken. Er kan worden gekozen voor twee verschillende heffingen, één voor de afvalwaterzorgplicht (die behoort tot de waterketen) en één voor de andere twee plichten (die behoren tot het watersysteem). Complicatie daarbij is echter dat de afvoer van regenwater op dit moment nog in belangrijke mate fysiek is vervlochten met de waterketen. Fysieke ontvlechting brengt hoge kosten met zich en het zal nog vele jaren duren voordat het einddoel bereikt is. De wetgever heeft de gemeenten de mogelijkheid geboden om ook in de toekomst met één heffing te blijven werken 3. Bij de aanleg van nieuwe riolering zijn er naast de rioolheffing nog andere mogelijkheden om de kosten te dekken. Gedacht kan worden aan opbrengsten van grondverkopen en eenmalige aansluitrechten. Ook baatbelasting is nog een genoemde belastingvariant. Gemeente blijft belastingplicht en grondslag bepalen Net zoals bij het huidige rioolrecht, mogen gemeenten de rioolheffing zelf door middel van een eigen belastingverordening nader vormgeven. Zaken als het bepalen van de belastingplichtige, de 2 Wet Wijziging van de Gemeentewet, de Wet op de waterhuishouding en de Wet milieubeheer in verband met de introductie van zorgplichten van gemeenten voor het afvloeiend hemelwater en het grondwater, alsmede verduidelijking van de zorgplicht voor het afvalwater, en aanpassing van het bijbehorende bekostigingsinstrument (nr ) 3 Uit Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel

4 heffingsgrondslag en de heffingsmaatstaf worden dus overgelaten aan de gemeenteraad. Gemeenten mogen zowel gebruikers als eigenaren, of slechts één van beide categorieën, als belastingplichtigen voor de heffing aanwijzen 4. Hierin is geen verandering gekomen. De uitbreiding van de taken zou echter aanleiding kunnen zijn de keuze voor de groep belastingplichtigen te wijzigen c.q. uit te breiden. Zo zou de bekostiging van grondwater- en hemelwatertaken wellicht eerder of mede door eigenaren opgebracht moeten worden. Heffen naar waterverbruik Bij het heffen naar waterverbruik wordt aangesloten bij de hoeveelheid afgenomen water van het waterbedrijf. Op grond van de Gemeentewet 5 is het waterbedrijf verplicht de informatie te verstrekken die van belang is voor de heffing van het rioolrecht. Als maatstaf van heffing kan dan worden bepaald dat wordt geheven naar de hoeveelheid water dat in de verbruiksperiode eindigend in het aan het belastingjaar voorafgaande kalenderjaar is toegevoerd. Het waterverbruik in die verbruiksperiode is dan bepalend voor de hoogte van de aanslag. Alleen als die verbruiksperiode wordt genomen is het op zich mogelijk om de aanslag rioolheffing naar waterverbruik op te nemen in de verzamelde aanslag in februari van het belastingjaar. Het is echter nog niet zeker of dat dan daadwerkelijk gaat lukken 6. Op dit moment wordt in Leiden deze grondslag gehanteerd bij de niet-woningen (met een vast bedrag voor het verbruik t/m 250 m3). Andere gemeenten Uit het Belastingoverzicht Grote gemeenten 2009 (COELO) blijkt dat slechts één van de 35 grote gemeenten, te weten Lelystad, heft naar werkelijke m3 waterverbruik. De andere maken gebruik van de volgende grondslagen voor de gebruiker: -vastrecht (12x) -woz-waarde (5x) -huishoudenomvang (4x inclusief Leiden) -vast bedrag per 200 m3 waterverbruik waardoor bijna alle huishoudens een vastrecht betalen. 7 4 Er loopt op dit moment nog wel een cassatieberoepzaak waarbij belanghebbende stelt dat een volledig kostendekkende heffing bij uitsluitend één van de twee categorieën niet kan. De Advocaat Generaal heeft echter geconcludeerd dat het is toegestaan. In de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel waarbij de nieuwe rioolheffing is geïntroduceerd, wordt expliciet vermeld dat geen wijziging in de bestaande praktijk van het hanteren van een heffing bij één van de twee, wordt beoogd. 5 Artikel 246a jo artikel 1, lid 1 letter f Besluit gegevensverstrekking gemeentelijke belastingheffing 6 Bij Lelystad lukt het niet om de definitieve aanslag op te nemen in de verzamelde aanslag omdat de gegevens pas in jan/feb van het waterbedrijf wordt ontvangen. Op dit moment is het in Leiden wel gelukt om (het grootste deel van) de heffing > 250 m3 bij niet-woningen in februari op te leggen. Bij een algemene heffing naar m3 waterverbruik zijn er echter een veel groter aantal koppelingen te maken. Op dit moment is voor ons niet inzichtelijk of zo n grote operatie in zo n korte tijd kan worden gerealiseerd. 7 Concernbegroting 2008 Heerlen: Door deze grove indeling vallen bijna alle huishoudens in dezelfde (laagste) categorie.

5 Dertien gemeenten heffen geen rioolrecht van gebruikers, zij heffen uitsluitend rioolrecht van eigenaren. Er zijn wel meerdere kleinere gemeenten die heffen naar waterverbruik. Volgens de Atlas lokale lasten 2008 (COELO) wordt in totaal 12 procent van de bevolking belast naar watergebruik. Hoewel we niet al die gemeenten hebben achterhaald en beschouwd, werd wel duidelijk dat vele daarvan meeliften op de waternota van het waterbedrijf. Ook komt het voor dat een vast bedrag t/m zoveel m3 wordt gehanteerd, daarbij betaalt een groot deel van de huishoudens uiteindelijk een vastrecht. Een qua grootte en qua groepsmeteraantal met Leiden vergelijkbare gemeente die zelf heft naar waterverbruik, hebben wij niet aangetroffen. Lelystad is kleiner en heeft nauwelijks groepsmeters. Overwegingen om over te gaan op heffing naar m3 waterverbruik Er zijn verschillende argumenten om de rioolheffing die ziet op de afvalwaterzorgplicht, geheel of gedeeltelijk te koppelen aan het drinkwaterverbruik. Zo wordt een dergelijke heffing in het algemeen beschouwd als een vergroende vorm van heffen. Door de belasting te relateren aan het verbruikte water zouden gebruikers worden geprikkeld hun waterverbruik terug te brengen en dat is goed voor het milieu (energiebesparingen in de waterketen). Bovendien geeft het de burger kans om de hoogte van zijn belasting te beïnvloeden. Burgers lijken de koppeling van de tarieven aan het watergebruik positief te waarderen 8. Bezwaren tegen heffing naar waterverbruik Uit onderzoek blijkt dat een betekenisvol terugbrengen van het waterverbruik niet te verwachten is. De prijselasticiteit 9 van de vraag naar water blijkt namelijk erg laag. Dat betekent dat een stijging van de prijs van het water weinig effect heeft op de vraag naar water (en dus het verbruik ervan). Daar komt nog bij dat de gemeentelijke kosten van afvalwaterverwerking niet zo zeer afhangen van de mate van waterverbruik waardoor áls er collectief op het waterverbruik zou worden bespaard, het rioolheffingtarief verhoogd moet worden om de kosten in dezelfde mate te kunnen dekken. Verder blijkt in Leiden een substantieel deel van de gebruikers niet naar daadwerkelijk eigen waterverbruik te kunnen worden aangeslagen. Het betreft vier categorieën: het grote aantal gebruikers onder groepsmeters, niet-bemeterde percelen, verhuizingen, en studenten. Een belangrijk deel van de belastingobjecten valt onder een groepsmeter. Volgens beschikbare informatie betreft het circa objecten (=27% van alle belastingobjecten) 10. Dit betekent dat het individuele gebruik niet te meten is waardoor al deze objecten dus niet naar hun verbruik zullen 8 Brief VROM 12 juli 2005 aan Tweede Kamer in het kader van de waterketen ( nr 4). Het betrof hier wel een onderzoek naar het gebruik van een vorm van bundeling van waterketennota s (dus de rekening in één keer). 9 Prijselasticiteit geeft aan hoe sterk een gegeven vraag reageert op prijsveranderingen. 10 Bij de groepsmeters is het aantal objecten dat valt onder groepsmeters afgeleid uit het vorig jaar door het waterbedrijf aangeleverde aantal meterstanden en het aantal belastingobjecten volgens onze administratie. Ook is het waterbedrijf gevraagd hoeveel groepsmeters er zijn. Complicatie daarbij is dat het waterbedrijf weer geen inzicht heeft in (de afbakening van) onze belastingobjecten. Wij zijn nog in afwachting van een opgave van het waterbedrijf.

6 worden aangeslagen. Hetzelfde geldt voor niet-bemeterde percelen. Bij verhuizingen is geen verbruik van een periode die eindigt in het kalenderjaar vóór het belastingjaar bekend. Bij studenten doet zich de situatie voor dat gezamenlijk een object wordt gebruikt maar er doorgaans geen sprake is van een gemeenschappelijke huishouding. Hierdoor zullen ook hier door personen bedragen verschuldigd zijn die niet (uitsluitend) zijn gerelateerd aan hun eigen verbruik. Het betreft circa belastingobjecten (waarin circa studenten). Alles bij elkaar zouden de gebruikers van ruim 30% van alle belastingobjecten niet naar het daadwerkelijke eigen waterverbruik kunnen worden belast 11. Voor deze gebruikers is de hoogte van de belasting dus niet direct beïnvloedbaar. Een ander belangrijk aspect dat zich voordoet bij heffing naar waterverbruik is dat de heffing duurder 12 is waarmee de gemiddelde last hoger zal worden. Daarnaast zullen de lasten (relatief) hoger zijn bij huishoudens met een hoger waterverbruik (er moet dan worden gedacht aan grotere gezinnen, allochtonen en de lagere welstandsklasse 13 ). Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft onlangs, op basis van een uitgebreid onderzoeksrapport 14, besloten niet te gaan heffen naar waterverbruik maar het heffingssysteem naar vervuilingseenheden te handhaven. Overwegingen daarvoor waren: a) dat nauwelijks minder drinkwaterverbruik te verwachten is en b) de extra zorgen die voor Rijnland zouden optreden door de hoge extra kosten, de complexiteit van de heffing, de afhankelijkheid van drinkwaterbedrijven en de problemen bij het ontbreken van verbruiksgegevens. Activiteiten gemeente Leiden om drinkwaterverbruik terug te brengen De gemeente Leiden is op een ander vlak actief om burgers en bedrijven te stimuleren het drinkwaterverbruik terug te brengen. De gemeente wil de hoofddoelen in het Waterplan Leiden 15 zoveel mogelijk met behulp van bewoners en bedrijven bereiken. Hiertoe is de publiekscampagne 11 Gesteld objecten onder groepsmeters + verhuizers (8.100 personen/2,3 gem.per woning=3.500 objecten) en studenten (1.600 objecten) voor zover geen overlap met groepsmeters (aantal onbekend, gesteld op de helft). Totaalaantal objecten ca Duurder door extra perceptiekosten en extra te verwachten kwijtscheldingen (gezien de groep waarnaar de lastenverschuiving plaatsvindt). De extra perceptiekosten hebben met name te maken met de koppeling van de gegevens van het waterbedrijf met de gegevens van de belastingadministratie en het invoeren en bijhouden van forfaits. Daarnaast zijn extra kosten van bezwaarafhandeling te verwachten. De bezwaren zijn immers nu één op één gelinkt met de bezwaren inzake de afvalstoffenheffing omdat die dezelfde grondslag kent. 13 De huishoudens met een groter waterverbruik bestaan volgens onderzoek uit grote gezinnen, de lagere welstandsklasse en allochtonen. Zie het TNS NIPO rapport (2008): allochtonen gebruiken gemiddeld 221,8 liter per dag, waar dat bij autochtonen 120,2 liter per dag is. Ook blijkt het verbruik van de lagere welstandsklasse hoger te zijn dan dat van de hogere welstandsklasse (171,7 liter per dag tegen 125,8 liter per dag). 14 Zie het onderzoeksrapport Koppeling van de nieuwe zuiveringsheffing aan het drinkwatergebruik van huishoudens, een onderzoek naar de mogelijkheden (2008) van Arcadis Nederland BV ten behoeve van het Hoogheemraadschap Rijnland. Op 17 december 2008 heeft de Verenigde vergadering van het Hoogheemraadschap van Rijnland op basis van dit rapport besloten niet over te gaan naar een koppeling aan het drinkwaterverbruik, maar de bestaande methodiek te handhaven.

7 Leiden leeft met water opgezet. In deze campagne worden burgers en bedrijven aangespoord om het water schoon te houden, zelf waterproblemen aan te pakken en ook waterverbruik te verminderen. Aansprekende voorbeelden zijn het in april 2009 verschenen boekje Leiden leeft met water en de Wegwijzer van Leiden. In beide staan tips om waterverbruik te verminderen en rioolverstoppingen tegen te gaan. Een andere actie om het waterverbruik van inwoners te verminderen is een regentonnenactie in juni Een regenton heeft meerdere voordelen; het kan beperkt wateroverlast tegengaan door de opvangcapaciteit en het water uit de ton is te gebruiken voor bijvoorbeeld de tuin. Ook de komende jaren zal vanuit de campagne Leiden leeft met water aandacht blijven voor zuiniger waterverbruik. Conclusie en advies Een rioolheffing naar kubieke meters waterverbruik zal door de lage prijselasticiteit van de vraag naar water nauwelijks leiden tot de daarmee gewenste vergroening. De heffing is echter wel duurder (waardoor de gemiddelde last hoger wordt) en bereikt een substantieel deel van de gebruikers niet in die vorm. Leiden treft op dit moment andere maatregelen om consumenten te bewegen tot besparingen op hun drinkwaterverbruik. Het advies is dan ook voor de gebruikersheffing bij woningen de grondslag heffen naar huishoudenomvang en bij niet-woningen de grondslag m3 waterverbruik met een vast bedrag tot en met 250 m3, te handhaven. Hoogachtend, Burgemeester en Wethouders van Leiden, de Secretaris, de Burgemeester, 15 Het Waterplan Leiden (oktober 2007) is een gezamenlijk beleidsplan van Gemeente Leiden en Hoogheemraadschap van Rijnland. De hoofddoelen zijn ervoor te zorgen dat water in Leiden: minder overlast veroorzaakt, schoner wordt en nog aantrekkelijker wordt om te gebruiken en van te genieten