Pluriformiteit en gelijke behandeling

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Pluriformiteit en gelijke behandeling"

Transcriptie

1 Toespraak Laurien Koster 19 mei 2011 Erasmus Universiteit Rotterdam Pluriformiteit en gelijke behandeling Professor Huisman, Dames en heren, Het is mij een genoegen, maar vooral een eer op dit symposium het woord te voeren. Vandaag staat het recht op pluriform onderwijs centraal. Professor Huisman motiveerde zijn verzoek aan mij om hierover te spreken met een verwijzing naar de positie die de Commissie Gelijke Behandeling in het debat over pluriformiteit in het onderwijs, door haar oordelen en haar adviezen, kortom haar positie in de praktijk van het onderwijs. De Commissie rekent het zich ook tot taak op belangrijke thema s stof voor het maatschappelijk debat aan te reiken. Ik hoop daar vandaag een bijdrage aan te leveren. Het begrip Pluriformiteit heeft in de context van artikel 23 grondwet een andere connotatie dan in de Algemene Wet gelijke Behandeling, de AWGB. Grondwettelijk gaat het natuurlijk allereerst om de garantie op geestelijk neutraal onderwijs en daardoor ruimte voor verscheidenheid in opvatting en identiteit binnen het verband van de school. Daarnaast staat de grondwettelijke garantie om het bijzonder onderwijs conform de eigen opvattingen en identiteit vorm te kunnen geven. Artikel 23 GW verankert dus binnen het onderwijs de vrijheden van burgers hun eigen opvattingen, levensbeschouwingen te ontwikkelen en uit te dragen, als neerslag van de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst. Fundamentele rechten verankerd in grondwet en mensenrechtenverdragen. Daaraan onlosmakelijke verbonden en zo u wilt de keerzijde van deze vrijheden is dat in het bijzonder onderwijs anderen kunnen worden uitgesloten. Zodat in eigen kring het tegendeel van pluriformiteit ontstaat. De pluriformiteit bestaat dan nog wel in het kunnen voorkomen van vele vormen van eenzijdigheid. De islamitische school, de katholieke school en de protestants-christelijke school in allerhande gradaties. Het begrip pluriformiteit in de AWGB is van een andere orde. Allereerst speelt een en ander zich af op een ander speelveld, binnen andere verhoudingen. Met artikel 1 grondwet als opmaat vestigt de AWGB rechten tussen burgers op toegang en participatie op belangrijke maatschappelijke terreinen als arbeid, goederen en diensten, en onderwijs. Daaraan ligt ook niet de keuzevrijheid ten grondslag die de resultante is van artikel 23 Grondwet veeleer het ontbreken van keuzes. De noodzaak om de bescherming van de AWGB in te roepen doet zich immers voor wanneer men vanwege kenmerken die men niet kan afleggen buiten spel wordt gezet. Ras, geslacht, seksuele gerichtheid, handicap en chronische ziekte, leeftijd je kiest het niet. Pluriformiteit is dan de resultante van de toegang die de AWGB aan mensen biedt. Op welke wijze komen deze zaken op het pad van de Commissie Gelijke Behandeling? Ik neem u mee op een wandeling door de praktijk. De grootste dilemma s en aandachtspunten komen wij dan vanzelf tegen. Ter voorbereiding van deze toespraak keek ik terug in de uitspraken van de CGB tot 1 januari Van de 76 oordelen, die de CGB in 2011 tot op heden uitsprak hadden er 14 betrekking op het onderwijs. In 2010, waren dat er 30 op de 193. Het gaat daarbij overigens zowel om verzoeken van onderwijsdeelnemers als personeelsleden. Opvallend is dat van alle oordelen in 2010 en 2011 er slechts enkele betrekking hebben op ras/afkomst en alle overige op onderscheid op grond van religie en handicap of chronische ziekte. En alle religiezaken hadden betrekking op islamitische geloofsuitingen. In gedachten moet overigens gehouden worden dat onderscheid op grond van islamitisch geloof of geloofsuiting een samenval kent met afkomst en wanneer de hoofddoek in het spel is ook met geslacht. Daarvan wordt dan overigens meestal geen expliciete issue gemaakt.

2 Anders dan in de politieke arena is onderscheid naar seksuele gerichtheid binnen het onderwijs bij de CGB de grote afwezige, althans in verzoeken om een oordeel. Natuurlijk is van algemene bekendheid dat de kwestie wel speelt binnen een deel van het bijzonder onderwijs. Als ik u meeneem door de praktijk van de CGB moeten we het dus hebben over religie en handicap/chronische ziekte. Dit zijn de twee gronden waarop mensen emancipatie zoeken en botsen met bestaande standaarden en opvattingen. Scholen staan hierbij uiteraard in de frontlinie, ook door hun socialisatiefunctie. Dat betekent overigens niet dat binnen het onderwijs discriminatie naar ras/afkomst geen issue zou zijn. In het grote onderzoek uit eigen beweging dat de Commissie in 2008 en 2009 deed bij met name een specifieke opleiding van de Haagse Hogeschool naar aard en omvang van discriminatie op grond van etnische afkomst werd vrij omvangrijke discriminatie gevonden. Belangrijk waren de bevindingen, die de context van de Haagsche Hogeschool overstijgen. Bevindingen die dan ook in andere discriminatiezaken herkenbaar worden. Ze zijn te belangrijk om hier niet kort enkele te noemen: Mechanismen in de samenleving hebben hun weerslag op verhoudingen in de school: o alle betrokkenen ervaren de negatieve doorwerking van de verscherping van posities en bewustzijn rond etniciteit en religie in het maatschappelijk debat; o het taboe op discriminatie in Nederland vertaalt zich in bepaalde reactiepatronen als de term discriminatie valt. Ontkenning, verkeerd begrepen, bagatellisering. Dat maakt zowel adequate behandeling als ontspannen omgaan met het onderwerp of discriminatie-ervaringen bespreekbaar maken lastig. Diversiteit vraagt diversiteitsmanagement; pluriformiteit van opvattingen en culturen gaat niet vanzelf goed Diversiteitsmanagement kan ook gevraagd worden van de schoolleiding, vanuit de wettelijke zorgplicht voor een discriminatievrije werk- en leeromgeving Uit de follow-up van dit onderzoek blijkt dat in de workshops voor docenten met name die zorgplicht voor de discriminatie leeromgeving docenten aanspreekt en motiveert in houding en beleid tegenover studenten. Dan kom ik toch tot de twee hoofdstromen in het zaakspakket in relatie tot onderwijs: religie en handicap/chronische ziekte. De verplichting van de school jegens de leerling/student met een beperking en de verplichtingen om zich te onthouden van discriminatie op grond van geloof hebben gemeen dat het in beide gevallen om een discriminatieverbod gaat. Maar verder is er vooral in de praktijk sprake van een verschillend afwegingskader en andersoortige verplichtingen voor zowel onderwijsinstelling als leerling. De Wet H/Cz, nu ruim 6 jaar van kracht, is de neerslag van wereldwijd groeiende opvattingen dat de individuele mens gezien moet worden in zijn vermogen tot functioneren, niet in zijn beperkingen. Waar, als gezegd bij de grond religie alle zaken in 2010 en 2011 over islamitische geloofsuitingen gingen weinig pluriformiteit wat dat betreft legt de mens met een beperking, die zaken in vele soorten en maten. En dat is een deel van de problematiek, denk ik. Scholen blijken nog onvoldoende voorbereid op de mate waarin leerlingen toegang vragen. Maar hier geldt evenzeer als bij de Haagse Hogeschool: onbewust of niet slecht bedoeld discrimineren komt even hard aan. De zorgplicht voor de leerling zal ook hier scholen aanspreken, maar het is moeilijk ad hoc met deze problematiek om te gaan. Juist de grote verscheidenheid aan mogelijke beperkingen en dientengevolge te onderzoeken aanpassingsmogelijkheden noopt onderwijsinstellingen tot ontwikkeling van beleid. Beleid dat ziet op de omgang met leerlingen met een beperking en de procedure omtrent het verzoek om een doeltreffende aanpassing. En dat alles ook bekend te

3 maken. En toegekende aanpassingen duidelijk naar de medewerkers te communiceren en bij voorkeur vast te leggen. In de gelijke behandeling wordt van de normadressaat altijd gevraagd uit zijn comfort zone te treden, afstand te doen van eerste, vaak stereotype reacties. Dat geldt ook voor het onderzoek naar mogelijke aanpassingen voor jonge mensen die binnengesloten willen worden met ook meer pluriformiteit als opbrengst. Religie Met de uitingen van godsdienst en levensovertuiging raken mensen elkaar en treedt de noodzaak tot beheersing van de daarbij vrijkomende wrijvingswarmte op. De oplossingen die daarvoor in het openbare onderwijs getroffen worden zijn wettelijk van een andere orde dan in het bijzonder onderwijs. In het openbaar onderwijs is per definitie ruimte voor pluriformiteit van gedachtegoed en daarmee ook voor daarbij behorende uitingen. In 1999 al oordeelde de CGB dat als een stagiaire een hoofddoek draagt op een openbare school, dit niet uitsluit dat zij een open instelling heeft en in staat is onderwijs te geven in overeenstemming met het karakter van de school. Dit geldt a fortiori voor leerlingen; de school heeft hun geloof of levensovertuigingen of vrijheid van meningsuiting met uiting en al te accepteren. Toch blijken in de praktijk zich tal van gevallen van kledij of gedrag en omgangsvormen voor te doen, waarmee scholen niet voetstoots akkoord gaan. Uiteraard is in de loop der jaren de lijn in de oordelen van de Commissie uitgekristalliseerd. Zulke voorschriften van scholen, die rechtstreeks gericht zijn tegen de religieuze betekenis of connotatie van kleding, gedrag of uiterlijk maken direct onderscheid naar geloof. De wet laat geen rechtvaardiging van direct onderscheid toe. Zulke voorschriften kunnen ook indirect onderscheid opleveren indien zij tot effect hebben dat zij groepen die bepaalde kleding dragen of gedragsnormen in acht nemen, in het bijzonder treffen. Een voorbeeld daarvan is het voorschrift handen te schudden als begroeting. Dit kan joodse of islamitische gelovigen, die fysiek contact met het ander geslacht afwijzen bijzonder treffen. Dit vergt valide redenen om het onderscheidmakende te rechtvaardigen, waarbij legitimiteit van het doel, en de geschiktheid en noodzakelijkheid van het voorschrift gewogen worden. Dat vergt uiteraard ook waardering van de diverse betrokken belangen waaronder prominent de rechten van anderen. Instellingen voor openbaar onderwijs maken met dergelijke verboden en beperkende voorschriften al snel wettelijk verboden onderscheid. Zij moeten immers juist alle geloven en overtuigingen eerbiedigen. Instellingen voor bijzonder onderwijs kunnen deze regels onder bepaalde omstandigheden rechtvaardigen met een beroep op hun grondslag. In hapklare brokken moet de school het volgende kunnen laten zien: - Dit is mijn grondslag - Dat betekent het in de praktijk - Zo heb ik grondslag en consequenties bekend gemaakt - Zo houd ik leerlingen en ouders daar aan - En daarom past die geloofsuiting daar niet bij Een instelling van bijzonder onderwijs op godsdienstige of levensbeschouwelijke grondslag bepaalt zelf haar grondslag en haar doel. De Commissie heeft niet tot taak grondslag en doel of de betekenis ervan voor het stellen ven bepaalde eisen te beoordelen. Beoordeeld moet worden of het bevoegd gezag in redelijkheid heeft kunnen beslissen zoals zij heeft gedaan (kamerstukken). De Commissie hanteert derhalve een marginale toets, maar het is aan de onderwijsinstelling om aan te tonen dat zij een consistent beleid voert gericht op het handhaven van haar identiteit. Tot zover de lijn, maar hoe ziet dat er nu uit in de praktijk. Ik noem u een zaak, waarin een bijzondere school met een beroep op haar grondslag het dragen van een hoofddoek mocht verbieden. De leerlingen van deze school hoefden niet van katholieke signatuur te zijn, maar zij moesten wel de grondslag van de school te onderschrijven. Aan de ouders werd bij aanmelding gevraagd of zij de identiteit en visie van de school onderschrijven en respecteren; zij

4 ondertekenen een schoolleercontract. Hiervan was een leerlingenstatuut onderdeel, waarin was opgenomen dat kleding die geassocieerd kon worden met een niet katholieke overtuiging, niet was toegestaan binnen het schoolgebouw. Een leerlinge ging in haar eindexamenjaar een hoofddoek dragen vanwege haar islamitisch geloof. De school besloot dat de leerlinge haar hoofddoek buiten de lessen, in de mediatheek en in de aula mocht dragen. Het meisje wilde de hoofddoek echter altijd, dus ook in de lessen dragen. De Commissie oordeelde dat verweerster direct onderscheid maakte door het hanteren van het verbod op het dragen van kledingstukken, die geassocieerd konden worden met een nietkatholieke overtuiging. Maar de school kon een geslaagd beroep doen op de wettelijke uitzondering. Dat niet alle scholen die het bevoegd gezag in stand hield dezelfde eisen hanteerden, maakte dit niet anders. Hierin heeft het bevoegd gezag een zekere vrijheid. Dit zou anders zijn als op de betreffende school onduidelijk inconsequent en inconsistent zou zijn gehandeld. Dat brengt ons onvermijdelijk bij de zaak, die bekend is geworden als de Volendam-zaak. De zaak is onder de rechter, hetgeen in Nederland leidt tot terughoudendheid erover te spreken. De Commissie kan uiteraard altijd haar eigen oordeel uit de doeken doen. Ook in Volendam was sprake van een meisje dat een hoofddoek wilde gaan dragen. De school vroeg haar te wachten tot het bestuur daarover een beslissing had genomen. Zij paste het schoolreglement aan door het verbod op hoofddeksels uit te breiden met hoofddoek. Toen het meisje na de zomer een hoofddoek ging dragen werd haar de toegang tot de lessen ontzegd onder verwijzing naar de kleding regel. De Commissie heeft vastgesteld dat de school niet kenbaar had gemaakt dat de kledingregel verband hield met de grondslag. Het was ook geen algemeen verbod op kleding of attributen die uiting geven aan een andere religie dan de katholieke. De school communiceerde dat de hoofddoek alleen opgenomen was om één lijn te trekken met mutsen en petjes. Pas na doorvragen op de zitting zei de school dat de hoofddoekverbod was ingesteld ter verwezenlijking van de grondslag. Dat alles vond de Commissie geen consistent beleid ter handhaving van de grondslag. Dit oordeel kreeg pas brede aandacht toen vervolgens de rechter in deze zaak anders oordeelde. Het rechterlijk oordeel heeft echter terstond aanleiding gegeven tot een spoed algemeen overleg van de kamer ministers Donner en Van Bijsterveldt over de gevolgen van die uitspraak voor segregatie in het onderwijs. Met alle terughoudendheid waarmee de kamer dit debat wilde voeren zijn toch heel wat vragen en dilemma s rond pluriform onderwijs naar voren gebracht Ik heb een kleine bloemlezing gemaakt. U mag zelf bedenken van wie de tekst afkomstig is. Als het dragen van een hoofddoek voor een groot deel van de scholen een reden is om leerlingen de toegang te ontzeggen, kan dat de segregatie in het onderwijs versterken. Tot nu toe gold dat 5 % van de scholen, die streng religieus zijn en dat hebben verankerd, de ruimte heeft om zo n maatregel te treffen. Het is voor het CDA denkbaar dat alle bijzondere scholen in Nederland zo n maatregel kunnen nemen. (Jasper van DIJN, SP) De kwestie van de Don Boscoschool plaatst de discussie in een nieuw licht. Dit is namelijk een gewone katholieke school, waarvan er duizenden zijn. Tweederde van die 7000 scholen is in naam een bijzondere school. Stel dat zij het voorbeeld van de Don Bosco school volgen. Er moet nog eens goed naar artikel 23 Grondwet gekeken worden ( ). Anders gaan we terug naar de verzuiling. (Sterk, CDA) Mochten we volgend jaar constateren dat 60% van het bijzonder onderwijs inderdaad op deze manier vorm gaat geven aan dat artikel, dan houden we een nieuw debat. Ik constateer dat een aantal scholen wel vindt dat het botst met hun grondslag. Dat moet kunnen. Als het de norm gaat worden, dan hebben we een andere discussie.

5 Beertema(PVV) Voor alle duidelijkheid, want er zitten nogal wat cultuurrelativisme in dit huis, de hoofddoek is geen modestatement van zelfbewuste meiden die hun eigen keuze maken. Het is een waardeoordeel ten opzichte van de meiden en vrouwen die het niet willen en niet hoeven. (Dijkgraaf, SGP) Volgens mij moet het gaan over de vraag of de voorlopige uitspraak van de rechter over het hoofddoekverbod impact heeft op hoe wij aankijken tegen de vrijheid van onderwijs. Als ik de woorden van alle woordvoerders op een rijtje zet, zeg ik nee, we hebben nog heel veel discussie te gaan over tal van onderwerpen, zoals de acceptatieplicht, de interpretatie van artikel 23, de verhouding tussen Kerk en Staat en de relatie daarvan met onderwijs ( ) Het verbijstert ons dat aan de ene kant wordt gezegd dat het prettig is dat scholen een zo open mogelijk beleid hebben, maar dat ze aan de andere kant acuut worden afgestraft als ze een open beleid hebben en een bepaalde beslissing nemen. De flexibiliteit gaat zo uit het systeem. We moeten niet bij de minste of geringste beslissing daaraan grote consequenties verbinden voor het systeem. Donner: De uitspraak van de rechter heeft niets te maken met het huidige debat, maar met de vraag wanneer is consistent consistent? De rechter constateert dat je om consistent te zijn, je ooit moet beginnen met consistent zijn. Er is dus nu een eerste keer. Dat is de substantie voor de uitspraak die er nu ligt. Voor het overige is er geen wijziging ten opzichte van de uitspraken tot nu toe. Men moet geen consequenties bedenken op grond van een geval. Jede consequenz fuhrt zum teufel. Wat ik u met name niet wil onthouden zijn de volgende filosoferende woorden: De positie van de school en de positie van het meisje zijn beide respectabel. Het is niet gek om voor je overtuiging uit te komen, alleen zoals dat meisje of in georganiseerd verband zoals de school. Andere mensen of scholen hadden in dezelfde positie misschien andere, maar even respectabele keuzes gemaakt. Iemand anders had het hoofddoekje afgelegd of een andere school had het hoofddoekje toegelaten. Beide gebeurt frequent, maar niet deze leerling en deze school. Ook dat verdient respect en leidt tot een botsing. De redenering van de rechter is dat de school een besluit heeft genomen waar je blij mee kunt zijn of dat je kunt betreuren. Het is in ieder geval een besluit dat zo met de identiteitsgebonden instelling samenhangt dat het primair is aan een identiteitsgebonden school. Hebben we hiermee een nieuwe vorm van een hoofddoekjesbeleid in Nederland gevestigd? Nee, het is aan andere scholen om tot andere afwegingen te komen en aan andere meisjes om daar anders mee om te gaan. Wat hier gezegd wordt komt erop neer dat beide beslissingen toestaan of verbieden even gerechtvaardigd kunnen zijn. Maar hoe dan te oordelen bij een botsing, wat is dan het kader? Moet er inderdaad een zodanig primaat bij de bijzondere school dat zij altijd beide kanten uit kan. Zitten die 7000 bijzondere scholen allemaal in dezelfde positie dat ze beide kanten uit kunnen? Gedogen zij dan allemaal alleen maar de leerling van andere signatuur en staat het hen op ieder moment vrij de deur voor sommige leerlingen te sluiten? Wordt dit pas een probleem wanneer veel meer scholen dat gaan doen en zo ja, wat is dan de theoretische oorzaak van dit probleem? Iets in de termen van: hee, niemand laat meer hoofddoeken toe, nu begint het op discriminatie en uitsluiting van een groep te lijken. Hoe moet de CGB of de rechter dan de beslissing van een school beoordelen? Gaan de eisen van consequent en consistent omgaan met de grondslag op de schop? En noemen we het dan willekeur of verzuiling met als consequentie dat degene die uitgesloten wordt maar zijn eigen onderwijs moet inrichten. Juristen hebben ook zo hun geloof en het mijne is dat in een rechtsstaat duidelijkheid moet bestaan onder welke omstandigheden je iemand op grond van een persoonskenmerk uit mag sluiten van zoiets fundamenteels als onderwijs, zeker wanneer die persoon al deelnemer is. De rechtspraak biedt tot nu toe het duidelijke kader dat ik u zojuist voorhield.

6 Blijft dat de feiten van het concrete geval altijd weer opnieuw gewaardeerd moeten worden en dat in die waardering verschillen kunnen optreden tussen CGB en rechter, maar ook in opvolgende stadia van een rechtsgang. Ook dat zijn de checks and balances van een rechtstaat. Er ligt ruimte bij de scholen zelf. Maar naarmate de school meer een open karakter heeft gekregen en meer leerlingen van verschillende signatuur aanwezig zijn zou een school zich ook de vraag kunnen stellen: Verschilt dat islamitische meisje door het gaan dragen van een hoofddoek zodanig van het meisje dat zonder hoofddoek bij ons op school startte dat onze grondslag ter discussie komt? Ik zou zeggen, geen vraag voor een juridisch afwegingskader en dus ook geen vraag die de CGB beantwoordt. Maar wel een vraag die samenhangt met inkleuring van de verantwoordelijkheid van scholen in een steeds pluriformere samenleving. En waarover zij het gesprek met de ouders, de leerlingen en met elkaar zouden kunnen aangaan. Dat moet mogelijk zijn zonder dat het fundamentele recht van ouders om hun kind in hun eigen levensbeschouwelijke sfeer te laten school gaan wankelt. Dilemma s zullen er blijven. Ik schets tot slot de zaak, waarin de CGB op 9 mei jl. een oordeel gaf. Tegen de stichting Quo Vadis. Quo Vadis is het bevoegd gezag van 20 scholen voor basisen speciaal onderwijs, waarvan 13 een interconfessioneel, vier een protestants-christelijke en 13 een katholiek denominatie hebben, in totaal 500 leerkrachten. De verzoekster in deze zaak, laten we haar Aisha noemen, is moslima, maar zij heeft aan de katholieke Pabo de opleiding tot leraar in het katholiek primair onderwijs gevolgd en ook nog een akte godsdienst/levensbeschouwing voor leraar katholiek primair onderwijs behaald. Zij heeft haar stages vooral op katholieke basisscholen gelopen, waarvan de laatste 4 maanden op een katholieke basisschool van Quo Vadis tot grote tevredenheid van de betreffende school. Het is juist daar dat men haar heeft aangeraden te solliciteren. Aisha wordt afgewezen op grond van haar eigen islamitische overtuiging als zij bij de digipool van Quo Vadis als oproepleerkracht solliciteert, kort gezegd met een beroep op de grondslag. De statuten van Quo Vadis laten aan duidelijkheid niets te wensen over. Er staat dus een stevige grondslag. De CGB komt toch tot het oordeel dat Quo Vadis verboden onderscheid jegens Aisha maakt omdat is gebleken dat zij in de praktijk niet steeds consequent omgaat met de benoeming van leerkrachten en met de check op hun christelijke geloofsovertuiging. Het dilemma is zichtbaar. De grondslag is zeer duidelijk omschreven, maar de praktijk is een smal pad, waarvan de afdwalingen consequenties hebben. Als die maatstaf niet zou bestaan, en afdwalingen dus zonder consequenties zouden blijven, dan zou dat de afwijzing van deze katholiek voorbeeldige islamitische lerares Aisha arbitrair en dus verdacht maken. Dus resteert een gestrengheid, die flexibiliteit niet toelaat. En dan komt weer Donners uitspraak in beeld: Jede Konsequenz fuhrt zum Teufel. Tweederde van de basisscholen hebben een bijzondere lees christelijke grondslag, maar dat geldt niet voor de Nederlandse bevolking. Waar gaat het naar toe? Het is niet aan rechter of de CGB daarin voorop te lopen. De naam van deze zaak is symbolisch. Quo Vadis? Waarheen gaat gij? Terug naar de pluriformiteit van 1917, die de nieuwkomers naar onderwijs in eigen kring wijst of naar een meer verlichte vorm pluriformiteit, die toch recht doet aan het recht om onderwijs conform de eigen overtuiging te genieten. Een ding is zeker, de plicht tot een verantwoording van keuzes blijft.

Botsende rechten in het onderwijs

Botsende rechten in het onderwijs Botsende rechten in het onderwijs Factsheet over de soms botsende relatie tussen vrijheid van onderwijs, het verbod op discriminatie en vrijheid van godsdienst Bureau Discriminatiezaken Kennemerland Postbus

Nadere informatie

LEIDRAAD KLEDING OP SCHOLEN

LEIDRAAD KLEDING OP SCHOLEN LEIDRAAD KLEDING OP SCHOLEN Inleiding De laatste tijd is er veel publiciteit geweest rond scholen die hun leerlingen verboden gezichtsbedekkende kleding of een hoofddoek te dragen. Uit de discussies die

Nadere informatie

Leidraad voor kleding op scholen

Leidraad voor kleding op scholen Leidraad voor kleding op scholen KS Fectio Vastgesteld door het DTO Vastgesteld door het bestuur Vastgesteld door de GMR d.d.: d.d.: d.d.: KS Fectio 1 Inleiding Wij leven in een maatschappij die in beweging

Nadere informatie

Beleidsnotitie Kledingvoorschrift

Beleidsnotitie Kledingvoorschrift Beleidsnotitie Kledingvoorschrift Versie 01-08-2012 Postbus 930 3800 AX Amersfoort tel. 033-2570645 fax. 033-2570646 e.mail: info@kpoa.nl Inleiding Om de scholen in staat te stellen handelend op te kunnen

Nadere informatie

29 september 2009 BELEIDSNOTA. Kledingvoorschriften

29 september 2009 BELEIDSNOTA. Kledingvoorschriften 29 september 2009 BELEIDSNOTA Kledingvoorschriften S. van Duijn Beleidsmedewerker P&O Status: Definitief Kenmerk: 1.25 Directieberaad: 24 maart 2009 Bestuur: GMR: 29 september 2009 INHOUDSOPGAVE Pag. 1.

Nadere informatie

Protocol. Kledingvoorschriften

Protocol. Kledingvoorschriften Protocol Kledingvoorschriften INHOUDSOPGAVE Pag. 1. AANLEIDING 2 2. UITGANGSPUNTEN BIJ KLEDINGVOORSCHRIFTEN 2 3. UITGANGSPUNTEN 4 1 1. AANLEIDING Met kleding kan men tegenwoordig van alles uitdragen. Zo

Nadere informatie

gelijke behandeling en passend onderwijs 25 maart 2014 Actieweek passend onderwijs

gelijke behandeling en passend onderwijs 25 maart 2014 Actieweek passend onderwijs gelijke behandeling en passend onderwijs 25 maart 2014 Actieweek passend onderwijs Voorstellen Domenica Ghidei lid van het College voor de Rechten van de Mens Dick Houtzager lid van het College voor de

Nadere informatie

Oordeel 2012-133. Datum: 3 augustus 2012. Dossiernummer: 2012-0076. Oordeel in de zaak van [... ] wonende te [... ], verzoekster.

Oordeel 2012-133. Datum: 3 augustus 2012. Dossiernummer: 2012-0076. Oordeel in de zaak van [... ] wonende te [... ], verzoekster. Oordeel 2012-133 Datum: 3 augustus 2012 Dossiernummer: 2012-0076 Oordeel in de zaak van [... ] wonende te [... ], verzoekster tegen Stichting ROC Midden Nederland gevestigd te Utrecht, verweerster 1 Procesverloop

Nadere informatie

7 november 2013 Platformdag Gehandicapten mbo Marije Graven

7 november 2013 Platformdag Gehandicapten mbo Marije Graven Workshop: 10 jaar WGBH/CZ 7 november 2013 Platformdag Gehandicapten mbo Marije Graven College voor de Rechten van de Mens (Sinds 1 oktober 2012, opvolger van de CGB) Missie is om mensenrechten te: Bewaken

Nadere informatie

Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd:

Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd: 31 832 Wijziging van de Algemene wet gelijke behandeling, het Burgerlijk Wetboek, de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte, de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd

Nadere informatie

ECCVA/U200801782 CVA/LOGA 08/37 Lbr. 08/187

ECCVA/U200801782 CVA/LOGA 08/37 Lbr. 08/187 Brief aan de leden T.a.v. het college informatiecentrum tel. (070) 373 8021 betreft gelaatsbedekkende kleding bij gemeentepersoneel Samenvatting uw kenmerk ons kenmerk ECCVA/U200801782 CVA/LOGA 08/37 Lbr.

Nadere informatie

Schrijfvaardigheid Formuleren, handelingsdeel 1 en schrijfplan 2

Schrijfvaardigheid Formuleren, handelingsdeel 1 en schrijfplan 2 Wat betekent dit? Schrijfvaardigheid Formuleren, handelingsdeel 1 en schrijfplan 2 W817 " Foutief taalgebruik Handelingsdeel 1 Tip van Rob: http://www.nu.nl/gadgets/2681270/ultrabooks-volgend-jaar-stukgoedkoper.html

Nadere informatie

NOTITIE. Advies kaders toelatingsbeleid m.b.t. vluchtelingen Mrs. A. Klaassen en J. van den Brink, BVD Advocaten December 2015.

NOTITIE. Advies kaders toelatingsbeleid m.b.t. vluchtelingen Mrs. A. Klaassen en J. van den Brink, BVD Advocaten December 2015. NOTITIE Advies kaders toelatingsbeleid m.b.t. vluchtelingen Mrs. A. Klaassen en J. van den Brink, BVD Advocaten December 2015 Vraag Op veel instellingen van bijzonder onderwijs op reformatorische grondslag

Nadere informatie

Rapportage van de werkgroep identiteit en eigenheid

Rapportage van de werkgroep identiteit en eigenheid Rapportage van de werkgroep identiteit en eigenheid De rapportage van de werkgroep identiteit, samengesteld uit twee directeuren en twee GMR-leden (ouder en leerkracht) per bestuur, is door de stuurgroep

Nadere informatie

Maak ruimte voor de Marco Borsatoschool

Maak ruimte voor de Marco Borsatoschool Maak ruimte voor de Marco Borsatoschool Vrijheid ter discussie Particuliere school De Koers: geen onderwijs Voornemens schrapping rk-identiteit basisscholen Den Bosch Geen stichting scholen met meer richtingen?

Nadere informatie

KLEDINGPROTOCOL DR. SCHAEPMANSTICHTING

KLEDINGPROTOCOL DR. SCHAEPMANSTICHTING KLEDINGPROTOCOL DR. SCHAEPMANSTICHTING 21 maart 2011 Dr. Schaepmanstichting Enschedesestraat 68 7551 EP Hengelo Ov Kledingprotocol Dr. Schaepmanstichting definitief 21 maart 2011 1 Kledingprotocol Dr.

Nadere informatie

Hare Excellentie J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Postbus BJ DEN HAAG

Hare Excellentie J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Postbus BJ DEN HAAG Hare Excellentie J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Postbus 16375 2500 BJ DEN HAAG Onderwerp Internetconsultatie passend onderwijs CGB-advies 2011/02 Datum

Nadere informatie

12 mei 2009, c.q. 18 mei 2009 (per mail)

12 mei 2009, c.q. 18 mei 2009 (per mail) Naam document: Schoolreglement Versie 4 Voorstel van AD d.d. 12-02-2009 (versie 3) Behandeling in directieoverleg d.d. 24-02-2009 (versie 3) Aangeboden aan GMR of MR: GMR Aangeboden d.d.: 10-03-2009 Gehele

Nadere informatie

Interne gedragscode voor patiënten- en gehandicaptenorganisaties

Interne gedragscode voor patiënten- en gehandicaptenorganisaties Interne gedragscode voor patiënten- en gehandicaptenorganisaties Wat is een interne gedragscode? Een gedragscode beschrijft expliciet de gedragsnormen en regels voor medewerkers (inclusief vrijwilligers

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Brussel, SG-Greffe(2008)D/

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Brussel, SG-Greffe(2008)D/ COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN SECRETARIAAT-GENERAAL Brussel, SG-Greffe(2008)D/ Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de Europese Unie Herrmann-Debrouxlaan 48 1160 Brussel Betreft:

Nadere informatie

Een nieuwe koers ten aanzien van de gewetensbezwaarde ambtenaar

Een nieuwe koers ten aanzien van de gewetensbezwaarde ambtenaar VNG-notitie mei 2008 Een nieuwe koers ten aanzien van de gewetensbezwaarde ambtenaar Op 15 april 2008 heeft de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) uitspraak gedaan over de vraag of een gemeente verboden

Nadere informatie

Onderzoek: 27 maart 2019 Auteur: Jeroen Kester. Religieus onderwijs

Onderzoek: 27 maart 2019 Auteur: Jeroen Kester. Religieus onderwijs Onderzoek: 27 maart 2019 Auteur: Jeroen Kester Religieus onderwijs Samenvatting Meerderheid wil religieus onderwijs afscha!en Een meerderheid (60 procent) is voor de afscha!ng van het onderwijs met religieuze

Nadere informatie

Op 18 november 2009 heeft het raadslid Flos (VVD) onderstaande motie ingediend:

Op 18 november 2009 heeft het raadslid Flos (VVD) onderstaande motie ingediend: Reactie van het College van B en W op de motie inzake Aanpak Discriminatie Amsterdam (openstellen functies voor iedereen bij ingehuurde organisaties) van het raadslid Flos (VVD) van 18 november 2009. Op

Nadere informatie

De plaats van identiteit in uw personeelsbeleid. De praktische toepassing van identiteit

De plaats van identiteit in uw personeelsbeleid. De praktische toepassing van identiteit De plaats van identiteit in uw personeelsbeleid De praktische toepassing van identiteit Inhoud Omgaan met: identiteit bij de instroom identiteit tijdens de werkzame identiteit bij de uitstroom Wettelijk

Nadere informatie

Gedragscode en gedragsregels voor leerlingen van het Kennemer College Beroepsgericht. A. Uitgangspunten

Gedragscode en gedragsregels voor leerlingen van het Kennemer College Beroepsgericht. A. Uitgangspunten Gedragscode en gedragsregels voor leerlingen van het Kennemer College Beroepsgericht A. Uitgangspunten 1. Respect voor verschillen en de noodzaak van overeenstemming Over goed en kwaad en over de waarde

Nadere informatie

Wettelijke kaders & regelgeving

Wettelijke kaders & regelgeving Wettelijke kaders & regelgeving Handreikingen voor toepassing in de praktijk Introductie op Module 4 Cursus Selecteren zonder vooroordelen: Voor de beste match! Dit opleidingsaanbod is tot stand gekomen

Nadere informatie

Kerk-staat verhoudingen in verandering. James Kennedy Amsterdam, 29 november 2017

Kerk-staat verhoudingen in verandering. James Kennedy Amsterdam, 29 november 2017 Kerk-staat verhoudingen in verandering James Kennedy Amsterdam, 29 november 2017 Notitie Scheiding Kerk en Staat Gemeente Amsterdam (2008) Vier beginselen die relatie overheid en religie bepalen: 1. Scheiding

Nadere informatie

DISCRIMINATIE OF NIET?

DISCRIMINATIE OF NIET? PRIMAIR ONDERWIJS DISCRIMINATIE OF NIET? Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2013 2014 33 344 Voorstel van wet van de leden Dijkstra en Schouw tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en de Algemene wet gelijke behandeling met betrekking

Nadere informatie

RESPECT VOOR IEDEREEN

RESPECT VOOR IEDEREEN PRIMAIR ONDERWIJS RESPECT VOOR IEDEREEN Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I Opgave 2 Religieus recht 7 maximumscore 2 een beargumenteerd standpunt over de vraag of religieuze wetgeving en rechtspraak voor bepaalde bevolkingsgroepen tot cultuurrelativisme leidt 1 een uitleg van

Nadere informatie

HET FUNDAMENT. Identiteit en kernwaarden BOOR: een stevig fundament voor het omgaan met culturele dilemma s

HET FUNDAMENT. Identiteit en kernwaarden BOOR: een stevig fundament voor het omgaan met culturele dilemma s HET FUNDAMENT Identiteit en kernwaarden BOOR: een stevig fundament voor het omgaan met culturele dilemma s Omdat we met diversiteit opgroeien in Rotterdam, wil dat nog niet zeggen dat we er vanzelf mee

Nadere informatie

Voorkeursbeleid: de (on)mogelijkheden

Voorkeursbeleid: de (on)mogelijkheden Voorkeursbeleid Voorkeursbeleid: de (on)mogelijkheden Als een werkgever een diverse samenstelling van zijn personeelsbestand nastreeft, heeft hij daarvoor enkele instrumenten ter beschikking. Te denken

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Juist in het openbaar onderwijs

Juist in het openbaar onderwijs Juist in het openbaar onderwijs Over de aandacht voor levensbeschouwing op de openbare school Legitimatie MARLEEN LAMMERS Wie denkt dat het openbaar onderwijs geen aandacht mag besteden aan levensbeschouwing,

Nadere informatie

Onderwijs en Kinderopvang

Onderwijs en Kinderopvang Onderwijs en Kinderopvang Rapportage ledenpeiling 19 juni tot en met 9 juli 2014 Inleiding Scholen in het primair onderwijs werken steeds vaker nauw samen met organisaties voor kinderopvang of bieden zelf

Nadere informatie

Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING

Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING 29311 Wijziging van de Algemene wet gelijke behandeling en enkele andere wetten naar aanleiding van onderdelen van de evaluatie van de Algemene wet gelijke behandeling, de Wet gelijke behandeling van mannen

Nadere informatie

Diversiteitsvraagstukken: aanpassing van kledijvoorschriften

Diversiteitsvraagstukken: aanpassing van kledijvoorschriften Diversiteitsvraagstukken: aanpassing van kledijvoorschriften Henk Keygnaert en Joke Vanreppelen 24 oktober 2011 1.1 Voorbeeldcase Volgende week start een stagiaire op de dienst burgerzaken. Zij draagt

Nadere informatie

3.2.1 Thema 1: Vrienden versie 2

3.2.1 Thema 1: Vrienden versie 2 3.2.1 Thema 1: Vrienden versie 2 1. Eigen antwoord: ik vind het belangrijk dat ik met iemand kan lachen. 2. Een persoonlijke band tussen mensen die elkaar leuk vinden en vertrouwen. 3. Eigen antwoord:

Nadere informatie

Aanvulling van de Gedragscode Hypothecaire Financieringen en de toelichting daarop

Aanvulling van de Gedragscode Hypothecaire Financieringen en de toelichting daarop Advies Commissie Gelijke Behandeling inzake Aanvulling van de Gedragscode Hypothecaire Financieringen en de toelichting daarop aan de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en het Contactorgaan Hypothecair

Nadere informatie

GEDRAGSCODE Samuëlschool ( mei 2013)

GEDRAGSCODE Samuëlschool ( mei 2013) GEDRAGSCODE Samuëlschool ( mei 2013) Deze gedragscode is opgesteld omdat de Samuelschool een veilige school wil zijn. Een school waarin de identiteit en het unieke van iedere persoon uitgangspunt is van

Nadere informatie

Democratiequiz met achtergrondinformatie over democratie en rechtstaat

Democratiequiz met achtergrondinformatie over democratie en rechtstaat Democratiequiz met achtergrondinformatie over democratie en rechtstaat Beschrijving van de activiteit De quiz wordt gespeeld op de wijze van petje op, petje af. In de plaats van petjes krijgen de kinderen

Nadere informatie

Onze vraag: Waarom onze vraag?

Onze vraag: Waarom onze vraag? Onze vraag: Gaat u ermee akkoord dat toekomstige overheden ervoor moeten zorgen dat er bij openbare besturen en in het onderwijs geen verbod bestaat op het dragen van levensbeschouwelijke tekenen op de

Nadere informatie

GEDRAGSCODE/REGELING TER VOORKOMING VAN SEKSUELE INTIMIDATIE, AGRESSIE, GEWELD (WAARONDER PESTEN) EN DISCRIMINATIE

GEDRAGSCODE/REGELING TER VOORKOMING VAN SEKSUELE INTIMIDATIE, AGRESSIE, GEWELD (WAARONDER PESTEN) EN DISCRIMINATIE GEDRAGSCODE/REGELING TER VOORKOMING VAN SEKSUELE INTIMIDATIE, AGRESSIE, GEWELD (WAARONDER PESTEN) EN DISCRIMINATIE Breda, maart 2013 1 Voorwoord In artikel 1 van de grondwet is te lezen: Allen die zich

Nadere informatie

TRAINING LEVENSBESCHOUWELIJK DENKEN EN COMMUNICEREN

TRAINING LEVENSBESCHOUWELIJK DENKEN EN COMMUNICEREN TRAINING LEVENSBESCHOUWELIJK DENKEN EN COMMUNICEREN Doelen De student kan levensbeschouwelijk denken over gewone dingen van het leven. De student wordt zich bewust van zijn eigen levensbeschouwing en kan

Nadere informatie

Beste ouder(s)/ verzorger(s) van leerlingen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar,

Beste ouder(s)/ verzorger(s) van leerlingen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar, de kunst van het leren Nieuwveen, 19 maart 2015 Aan : Ouder(s)/verzorger(s) met kinderen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar Betreft : Informatie en aanmeldingsformulier, schooljaar 2015-2016;

Nadere informatie

de stelling 1 Botsing van grondrechten

de stelling 1 Botsing van grondrechten 431 AWGB en enkel feit A.C. Hendriks* 1 Botsing van grondrechten De Stelling waarop Nehmelman en ik gevraagd zijn te reageren betreft een klassiek voorbeeld van botsende grondrechten in de horizontale

Nadere informatie

STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING. Inleiding

STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING. Inleiding STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING Inleiding De door leidinggevenden gehanteerde stijlen van beïnvloeding kunnen grofweg in twee categorieën worden ingedeeld, te weten profileren en respecteren. Er zijn twee profilerende

Nadere informatie

Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag

Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag Kinderdagverblijf Eigenwijs, handelend onder Vertah BV, verder te noemen organisatie: hanteert deze Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag voor

Nadere informatie

PRIMAIR ONDERWIJS HOE WOON JIJ?

PRIMAIR ONDERWIJS HOE WOON JIJ? PRIMAIR ONDERWIJS HOE WOON JIJ? Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit is

Nadere informatie

Gedragscode CMWW. Met elkaar, voor elkaar. versie

Gedragscode CMWW. Met elkaar, voor elkaar. versie Gedragscode CMWW Met elkaar, voor elkaar versie 2018.1 1 Inhoud Gedragscode CMWW... 3 Artikel 1: Definities:... 3 Artikel 2: Doel en uitgangspunt:... 3 Artikel 3: Status en reikwijdte van de gedragscode...

Nadere informatie

Gedragscode Bernardusschool Den Haag

Gedragscode Bernardusschool Den Haag Gedragscode Bernardusschool Den Haag Ruychrocklaan 340 2597 EE Den Haag Wat is een gedragscode? Een belangrijk onderdeel van veiligheidsbeleid is het opstellen van regels voor het sociale verkeer op school.

Nadere informatie

Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen

Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen Inleiding De commissie identiteit, in opdracht van het bestuur en de directies van de Stichting St. Josephscholen, heeft de identiteit van de

Nadere informatie

ONTMOETEN IS GEWOON DOEN!

ONTMOETEN IS GEWOON DOEN! 12 ONTMOETEN IS GEWOON DOEN! DE LERAAR ALS DUIDER VAN MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN A. de Pater 13 De titel van deze bijdrage is die van een convenant tussen een burgerlijke overheid in den lande en

Nadere informatie

PRIMAIR ONDERWIJS WAT IS VRIENDSCHAP

PRIMAIR ONDERWIJS WAT IS VRIENDSCHAP PRIMAIR ONDERWIJS WAT IS VRIENDSCHAP Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit

Nadere informatie

DE VOORZITTER VAN DE RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG, ZITTING HOUDENDE TE HASSELT ARREST van 5 OKTOBER 2004

DE VOORZITTER VAN DE RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG, ZITTING HOUDENDE TE HASSELT ARREST van 5 OKTOBER 2004 A.R. nr. 04/2029/A: Rep. Nr. 7 754 DE VOORZITTER VAN DE RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG, ZITTING HOUDENDE TE HASSELT ARREST van 5 OKTOBER 2004 In zake: 1. A. IsmaiI. werknemer, geboren op 12.06.1960 en zijn

Nadere informatie

Informatiebeveiliging en privacy. In kleine stapjes zonder grote woorden

Informatiebeveiliging en privacy. In kleine stapjes zonder grote woorden Informatiebeveiliging en privacy. In kleine stapjes zonder grote woorden 1 Programma 1. Waarom privacy er toe doet 2. Waar gaat privacy over 3. Bewust 6x Zorgvuldiger 4. Waar zitten de risico s 5. Vragen

Nadere informatie

5.10.1 Gedragscode FloreoKids. Versie 1 26-7-2011

5.10.1 Gedragscode FloreoKids. Versie 1 26-7-2011 5.10.1 Gedragscode FloreoKids Versie 1 26-7-2011 5.10.1. Gedragscode FloreoKids Om elkaar te beschermen heeft FloreoKids in een gedragscode beschreven op welke wijze we met elkaar en met onze klanten omgaan.

Nadere informatie

MONITOR DISCRIMINATIEZAKEN Tabellen

MONITOR DISCRIMINATIEZAKEN Tabellen MONITOR DISCRIMINATIEZAKEN 2017 Tabellen COLLEGE VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS Kleinesingel 1-3 Postbus 16001 3500 DA Utrecht T 030 888 38 88 Teksttelefoon: 030 888 38 29 F 030 888 38 83 E info@mensenrechten.nl

Nadere informatie

2. Als ik nu voor mijn kind(kinderen) een school moest kiezen zou mijn voorkeur weer uitgaan naar een katholieke school

2. Als ik nu voor mijn kind(kinderen) een school moest kiezen zou mijn voorkeur weer uitgaan naar een katholieke school Ouder-enquête betreffende identiteit en levensbeschouwing Paus Joannesschool Ingeleverd: 133 formulieren, 35 ouders hebben aanvullende opmerkingen gemaakt (26%). Ingevuld op een 5-puntsschaal. 1= helemaal

Nadere informatie

Arbeidsrecht «JIN» [...], wonende te [...], verzoekster tegen Stichting Montessori Scholengemeenschap Amsterdam, gevestigd te Amsterdam, verweerster

Arbeidsrecht «JIN» [...], wonende te [...], verzoekster tegen Stichting Montessori Scholengemeenschap Amsterdam, gevestigd te Amsterdam, verweerster Jurisprudentie in Nederland december 2014, afl. 10 «JIN» Arbeidsrecht 205 [...], wonende te [...], verzoekster tegen Stichting Montessori Scholengemeenschap Amsterdam, gevestigd te Amsterdam, verweerster

Nadere informatie

Gedragscode Commissies van Toezicht bij de justitiële inrichtingen

Gedragscode Commissies van Toezicht bij de justitiële inrichtingen Gedragscode Commissies van Toezicht bij de justitiële inrichtingen November 2011 Inleiding Een fatsoenlijke samenleving wordt wel omschreven als een samenleving waarin mensen niet worden vernederd door

Nadere informatie

1 Allereerst: integratie zou ik willen omschrijven als het verwerven van volwaardig staatsburgerschap van nieuwkomers in een samenleving die op voet

1 Allereerst: integratie zou ik willen omschrijven als het verwerven van volwaardig staatsburgerschap van nieuwkomers in een samenleving die op voet Integratie in Nijmegen Bijdrage van Paul Cliteur aan het integratiedebat van de gemeente Nijmegen op 22 maart 2007 De Nijmeegse gemeenteraad wil nieuw beleid ontwikkelen op het gebied van integratie, heb

Nadere informatie

Voorlichting voor scholen Over gelijke behandeling, discriminatie en vooroordelen

Voorlichting voor scholen Over gelijke behandeling, discriminatie en vooroordelen Voorlichting voor scholen Over gelijke behandeling, discriminatie en vooroordelen Anti Discriminatie Bureau Voor Nijmegen en omgeving 024 32 40 400 www.adbnijmegen.nl Anti Discriminatie Bureau Nijmegen

Nadere informatie

Datum van inontvangstneming : 02/06/2015

Datum van inontvangstneming : 02/06/2015 Datum van inontvangstneming : 02/06/2015 Vertaling C-188/15-1 Zaak C-188/15 Verzoek om een prejudiciële beslissing Datum van indiening: 24 april 2015 Verwijzende rechter: Cour de cassation (Frankrijk)

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Gelijke behandeling. informatie voor werknemers

Gelijke behandeling. informatie voor werknemers Gelijke behandeling informatie voor werknemers Gelijke behandeling: informatie voor werknemers Het is wettelijk bepaald dat iemand niet ongelijk behandeld mag worden vanwege zijn godsdienst, levensovertuiging,

Nadere informatie

https://reports1.enalyzer.com/root/surveymanagement/getblob.aspx?blobid=31bfe83be43e4bf b98809f0f

https://reports1.enalyzer.com/root/surveymanagement/getblob.aspx?blobid=31bfe83be43e4bf b98809f0f In welke leeftijdscategorie valt u? Number / Percentage Jonger dan 25 jaar; 6% 66 Tussen de 25 en 34 jaar; 120 Tussen de 35 en 44 jaar; 13% 145 Tussen de 45 en 54 jaar; 205 Tussen de 55 en 64 jaar; 28%

Nadere informatie

23 maart 2004. CGB-advies/2004/04

23 maart 2004. CGB-advies/2004/04 Reactie Commissie Gelijke Behandeling op het eindrapport "Bruggen Bouwen" (Kamerstukken II 2003/04, 28 689, nr. 8) van de Tijdelijke Commissie Onderzoek Integratiebeleid 23 maart 2004 CGB-advies/2004/04

Nadere informatie

Gedragscode Versie: januari 2016 Vastgesteld: januari 2016 Door: Coördinatieteam Netwerk Gewoon Samen Evaluatiedatum: Januari 2017

Gedragscode Versie: januari 2016 Vastgesteld: januari 2016 Door: Coördinatieteam Netwerk Gewoon Samen Evaluatiedatum: Januari 2017 Gedragscode Versie: januari 2016 Vastgesteld: januari 2016 Door: Coördinatieteam Netwerk Gewoon Samen Evaluatiedatum: Januari 2017 Beste vrijwilliger van Netwerk Gewoon Samen, Netwerk Gewoon Samen heeft

Nadere informatie

Artikel 1 in drievoud: eerste Gelijke Behandelingslezing minister Hirsch Ballin

Artikel 1 in drievoud: eerste Gelijke Behandelingslezing minister Hirsch Ballin Artikel 1 in drievoud: eerste Gelijke Behandelingslezing minister Hirsch Ballin Toespraak 10-11-2009 Utrecht, Minister Hirsch Ballin Koninklijke Hoogheid, Dames en heren, Allereerst feliciteer ik de Commissie

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

& Sociale Integratie. Beleidsstuk ACTIEF BURGERSCHAP. Actief burgerschap & Sociale integratie. Het Palet MeerderWeert 1

& Sociale Integratie. Beleidsstuk ACTIEF BURGERSCHAP. Actief burgerschap & Sociale integratie. Het Palet MeerderWeert 1 Beleidsstuk ACTIEF BURGERSCHAP & Sociale Integratie Actief burgerschap & Sociale integratie. Het Palet MeerderWeert 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1: Visie op actief burgerschap & sociale integratieactie Hoofdstuk

Nadere informatie

Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies. basisscholen

Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies. basisscholen Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies basisscholen Zíj zijn stom, gemeen, lelijk Uitsluiten, uitschelden en pesten horen niet bij een school waar leerlingen

Nadere informatie

Bijzonder procesdoel 3: ontdekken van mensenrechten

Bijzonder procesdoel 3: ontdekken van mensenrechten Bijzonder procesdoel 3: ontdekken van mensenrechten Eerste leerjaar B 3.1. Mijn rechten Beroepsvoorbereidend leerjaar 3.1. Mijn rechten Wie ben ik? * De leerlingen ontdekken wie ze zelf zijn - de mogelijkheden

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG www.rijksoverheid.nl www.facebook.com/minbzk www.twitter.com/minbzk Uw kenmerk Datum 22 december 2017 Betreft Beantwoording

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 31 289 Voortgezet Onderwijs Nr. 103 1 Samenstelling: Leden: Van der Ham (D66), Van Bochove (CDA), voorzitter, Haverkamp (CDA), Van Miltenburg (VVD),

Nadere informatie

Achtergrondinformatie ID!ee. De belangrijkste wetten bij de kernwaarden van het openbaar onderwijs

Achtergrondinformatie ID!ee. De belangrijkste wetten bij de kernwaarden van het openbaar onderwijs Achtergrondinformatie ID!ee De belangrijkste wetten bij de kernwaarden van het openbaar onderwijs Achtergrondinformatie ID!ee Versie 1.0 Maart 2012 Marleen Lammers mlammers@vosabb.nl 0610946652 Hans Teegelbeckers

Nadere informatie

Beantwoording vragen van de leden Van der Vlies (SGP) en Gesthuizen (SP):

Beantwoording vragen van de leden Van der Vlies (SGP) en Gesthuizen (SP): > Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Bezuidenhoutseweg 30 Postbus 20101 2500 EC Den Haag

Nadere informatie

Werkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld CvB

Werkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld CvB Werkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld CvB Identiteit 1.5 Identiteitskaders Identiteit/Identiteitskaders Inhoudsopgave 1. De katholiek/oecumenische identiteit in de nieuwe stichting 3 2. Het

Nadere informatie

Vormgeving christelijke identiteit binnen PricoH

Vormgeving christelijke identiteit binnen PricoH Stoekeplein 8a 7902 HM Hoogeveen tel.: 0528-234494 info@pricoh.nl www.pricoh.nl PricoH heeft acht christelijke basisscholen onder haar beheer. Binnen deze acht scholen werken ruim 200 medewerkers, in diverse

Nadere informatie

Discriminatie? Niet in onze school!

Discriminatie? Niet in onze school! Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies voortgezet onderwijs Hé homo, doe s normaal! Uitsluiten, uitschelden en pesten horen niet bij een school waar leerlingen

Nadere informatie

Wettelijke kaders & Regelgeving: Handreikingen voor toepassing in de praktijk

Wettelijke kaders & Regelgeving: Handreikingen voor toepassing in de praktijk Wettelijke kaders & Regelgeving: Handreikingen voor toepassing in de praktijk Introductie op Module 4 Training Selecteren zonder Vooroordelen Voor de beste match! Dit opleidingsaanbod is tot stand gekomen

Nadere informatie

Datum 5 december 2018 Beantwoording aanvullende vragen voorhang Besluit bekostiging gvo en hvo op openbare scholen

Datum 5 december 2018 Beantwoording aanvullende vragen voorhang Besluit bekostiging gvo en hvo op openbare scholen >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Postbus 20017 2500 EA DEN HAAG Wetgeving en Juridische Zaken Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500

Nadere informatie

Docentenhandleiding Botsende grondrechten

Docentenhandleiding Botsende grondrechten Docentenhandleiding Botsende grondrechten Korte omschrijving programma-onderdeel: De leerlingen worden ingedeeld in groepjes van elk 4 à 6 leerlingen. Afhankelijk van de grootte van de klas ontstaan er

Nadere informatie

Verdieping Rechtsfilosofie Referaat n.a.v. de Grondrechtennota 2004: Grondrechten in een pluriforme samenleving. Auteur: Linde

Verdieping Rechtsfilosofie Referaat n.a.v. de Grondrechtennota 2004: Grondrechten in een pluriforme samenleving. Auteur: Linde Verdieping Rechtsfilosofie Referaat n.a.v. de Grondrechtennota 2004: Grondrechten in een pluriforme samenleving Auteur: Linde Inleiding Dit referaat gaat over de nota grondrechten in een pluriforme samenleving,

Nadere informatie

Ontmoeten is gewoon doen

Ontmoeten is gewoon doen Ontmoeten is gewoon doen Aris de Pater Dit materiaal is onderdeel van het compendium over christelijk leraarschap, van het lectoraat Christelijk leraarschap van Driestar hogeschool. Zie ook www.christelijkleraarschap.nl.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 33 223 Evaluatie Wet medezeggenschap op scholen Nr. 1 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Klachtenprotocol Montessori Scholengemeenschap Amsterdam voor klachten inzake vermoeden tot zeden misdrijf

Klachtenprotocol Montessori Scholengemeenschap Amsterdam voor klachten inzake vermoeden tot zeden misdrijf Klachtenprotocol Montessori Scholengemeenschap Amsterdam voor klachten inzake vermoeden tot zeden misdrijf 24 november 2015 Pagina 1 van 10 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. stroomschema 3. de rol van de medewerker

Nadere informatie

Vraag 4: Draagt u uw overtuiging actief over aan uw kinderen?

Vraag 4: Draagt u uw overtuiging actief over aan uw kinderen? Enquête identiteit. Vraag 1: Ik vul deze vragenlijst in: Alleen 30 (85) Samen, ouder/verzorger/kind 55 Vraag 2: Hoeveel kinderen heeft u op Het klinket: totaal 112 kinderen Vraag 3: Wat is uw religie of

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2008 2009 28 481 Evaluatie Algemene wet gelijke behandeling Nr. 5 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES Aan de Voorzitter van

Nadere informatie

Behoorlijkheidvereisten, zoals opgenomen in de Behoorlijkheidwijzer (Nationale Ombudsman)

Behoorlijkheidvereisten, zoals opgenomen in de Behoorlijkheidwijzer (Nationale Ombudsman) Bijlage 2 Behoorlijkheidsvereisten Behoorlijkheidvereisten, zoals opgenomen in de Behoorlijkheidwijzer (Nationale Ombudsman) 1. Discriminatieverbod Het verbod op discriminatie houdt in dat een bestuursorgaan

Nadere informatie

Geloof, Hoop en Liefde

Geloof, Hoop en Liefde Geloof, Hoop en Liefde Commissie: Onderwijs Directie-overleg: 20-06-2017 GMR: 03-10-2017 (informeren) Raad van Toezicht: 25-09-2017 College van Bestuur: 04-10-2017 Evaluatie: 04-10-2020 1 Inhoudsopgave

Nadere informatie

TOELATINGSBELEID 1. Aanmelding 2. Besluitvorming toelating weigering

TOELATINGSBELEID 1. Aanmelding 2. Besluitvorming toelating weigering TOELATINGSBELEID 1. Aanmelding In onderstaande aanmeldingsprocedure zijn alle wettelijke bepalingen omtrent de aanmelding opgenomen. De aanmeldingsprocedure is als volgt: - Ouders dienen hun kind minimaal

Nadere informatie

1/2. Staten-Generaal. Vergaderjaar BRIEF VAN DE VICE-VOORZITTER VAN DE EUROPESE COMMISSIE

1/2. Staten-Generaal. Vergaderjaar BRIEF VAN DE VICE-VOORZITTER VAN DE EUROPESE COMMISSIE Staten-Generaal 1/2 Vergaderjaar 2008 2009 H 31 544 Subsidiariteitstoets van het voorstel voor een Richtlijn van de Raad betreffende de toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van personen

Nadere informatie

Stagereglement Masteropleiding leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Godsdienst en Levensbeschouwing Tilburg School of Catholic Theology

Stagereglement Masteropleiding leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Godsdienst en Levensbeschouwing Tilburg School of Catholic Theology Stagereglement Masteropleiding leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Godsdienst en Levensbeschouwing Artikel 1 De stage 1. De stage is een onderdeel van de Masteropleiding leraar voortgezet

Nadere informatie

Fort van de Democratie

Fort van de Democratie Fort van de Democratie Stichting Vredeseducatie / peace education projects Het Fort van de Democratie WERKT! Samenvatting van een onderzoek door de Universiteit van Amsterdam naar de effecten van de interactieve

Nadere informatie