Een vak apart. Rondetafelgesprek

Transcriptie

1 26 Rondetafelgesprek Een vak apart Hoe heeft de crisis het vak van beleggingsadviseur veranderd? Vier mensen die dagelijks in de frontlinie tussen aanbieders en beleggers opereren vertellen op persoonlijke titel wat zij meemaken. door Pietet Kort op de vuurpijl. Voor de tredietcrisis keken beleggers voolal naar rendement. Wat kan ik verdienen? Nu letten ze veel meer op kosten en op de stabiliteit van financiële instellingen." IEXPÍofs: Er is veel gebeurd in de laatste tíen jaar. De AEx is gehalveerd, er zíjn veel nie uw e b e Ie g g in g s p r o duct e n b ij g e h o m e n, de rcgelgeving is strenger geworden en we hebben net een van de diepste jnancíëie críses aller tijden meegemaakt. wat heeít dat allemaal betekend voor het vak varr beleggingsadvisew? Petêr Hietink "Als ik mijn eigen rol als beleggingsadviseur moet omschdjven dan was ik vroeger intermediair tussen de klant en de beurs en nu meeí intermediair tussen de klant en de bank. Het dsicomanagement kosttewoeger misschien 20% van mijn tijd, maar nuwel60%. Dat is ovengens niet negatieí maar wel een verandering." Kian Liem:"Cliënten zijn ook een stuk mondigeí geworden. Het laatste decennium heeft de AXX inclusief dividend ongeveer lr% gedaan.metde kredietc sis als klap l E x P r o Í s 0 f / f 0 Walterlans: "Nieuwe regelgeving is daarbij centraalkomente staan, maar deze regelgeving waarborgt niet altijd het beste beleg gin8sadvies. Het gevaar is dat adviseurs de regelgeving gaan gebruiken om zich in te dekken. Dat hoeft niet altijd ten goede van het ad\ries [e komen. De regelgeving is bedoeld om van productgedchte verkoop naar klantgedchte advísering te gaan. Dat is voor een deelwel gelult. Maar het kan ook beklemmend werken."

2 27 Bob S(hotsman: "Veelmensen gingen er vanuit dat het met aandelen altijd wel goed zoukomen.le ziet nog steeds dat de vcrwachre "prdp".lenter op aaldeler 4a 5% hoger liggen dan de verwachte rende menten op obligaties. Dat geeft mensen het idee dat ze met meer risico toch eell hoger rendement gaan halen. Wij hameren nululst op de negatieve aspecten van het beleggen in aandelen- Je moet mensen bewust maken van de lisico's. Vroeger werden er mooie plaatjes geschetst: als het gemiddelde rendement zo hoog is, dan heb je na zoveeljaar zoveel. Wij gaan steeds meer met scenario analyses werken. Wat gebeurt er als de beurs eerst +3o% en dan 2o% doet?".lans:"daarmee zet je de advieswereld behoorlijk op zijn kop. Bij het CPB werken ze nu ook met scenarioprognoses. Dat is ook rnditv"kve.l rêàl crirher.lr ci er een belegger die precies dat historische ren dement van 9% op de MSCI index haalt. Uitgaande van een statistische normale verdpl ng l^àalt qo:ó.nlnder en 5oob l-aalr meer. Liem:"Ja, maar dit is al stap twee. Het begint bij het stellen van de goede wagen aan een cliênt. Wat zijn zijn doelen, wat zijn zijn wensen, hoe kijkt hij aan tegen rlsico? Heeft hij ervaring met beleggen? Daarna ga je kijken of die doelstellingen wel haalbaar zijn? In dat deel van het advies 1s in het Schotsman: "Je kunt beleggers ook beschermen door ze risico niet te laten nemen" verleden ook veel fout gegaan." Jans: "Maar als je haalbaarheidspercenta ges gaat hanteren loopje het gevaar dat als je zegt:'de kans dat we het gaan halen is 8o%', dat zo'n klant je aankijkt en denkt: 'wat moet ik daarmee?'voor ons heeft het begrip dsico een andere lading dan vooi de klant." Hietink "le moet je afwagen: is mijn baan als beleggingsadviseur het vooíekenen v".1.êr'etdeíprl aareer clienr o'r> r 1r baan het zo goed mogelijk begeleíden van de keuze van die cl1ênt om te gaan beleggen? Ik denk dat het dat laatste is. Wat dooí de crisis aan de oppervlakte kwam is dat men vaak op zoek ging naar rendement dat eí niet was. Er is een wildgroei ontstaan die niet meei te houden was. We willen heel graag rendement voorschotelen, maai rs l^e wel real.s..srl-l ( zeg dltud. rk bêr gêên beleggen adviseur, maar een beleggingsadviseur.ik adviseer mensen niet om te gaan beleggen, maar ik adviseer ze als ze dip kp, rzc :l opmrrl-t hehhcn " Schotsmanr "Je bent wel onderdeel van dat traject, als de klant die keuze maakt?" Hietink: "Soms wel, maar je moet daadn zo min mogelijk sturend zijn." Liem: "Dat ben ik niet helemaal met je eens. Ik denk dat je als adviseur ook de taak hebt o-r le)ll e1. DaI kdn ook betekenen ddt je afen toe nee moet verkopen. Als je met een píospect aan tafel zit en je weet dat de doe len niet realiseerbaar zijn, dan is hetje taak om dat kenbaar te maken. Op basis daaruan zou hij zi.jn verwachtingspatroon kunnen bi'.rcllen F1-o rre. dan houot hel op Hietinkr "l' -rt" te veel men\ên eddn oelêggen die egenlijk niet hadden moeten gaan beleggen.",. : Vtoeger bestand een beleggingsadvies vaak uit een specífeke patteíeuílle van losse aandelen en obligaties. Daor de opbom t var p'adlt(leí. en tl5i.ap,aítelen is dat oak vennded. Hoe ziet een advíes er bíj jullíe uit? Schotsman: "Ailes kan, maar mijn belang rijkste rol als adviseur is het bepalenvan de juiste asset allocatie." I E X P r o f s 0 I / 1 0

3 28 Liem: "Ja,75% van het resultaat wordt behaald door asset allocatie beslissingen. De asset allocatie is je ee6te verdedigingslinie. De tactische in.ulling is stap twee." Schotsman: "Er is wel een enorme verschuiving gaande van individuele aandelen naar bele gglngsfondsen of trackers. Eerst vanuit de bank, maar je merkt nu ook dat klanten zelí wagen naar beleggingsíondsen of trackers." Liem:"De bijdrage van een adviseuí of beheerder speelt zich op twee vlakken aí In eerste instatie op een goede inventarisatie van de behoeftes van de cliënt en het zoeken van een passende stlategie daarbij. Daarnaast zit de toe8evoe8de waarde in het nemen van asset allocatie beslissingen. Niemand heeft foutloos de cdsis voorspeld, maar erwaíen al woeg signalen dat het wa1 minder goed zou gaan. Daàr ku n je je asset allocatie op aanpassen, door binnen de overeengekomen grenzen bijvoorbeeld de weging aandelen wat aan te passen ten gunste van meer deíensieve belegingen. Hietink: Een van de voordelen van de regelgeving die steeds wordt aangescheryt is dat je min of meer wordt gedwongen om met je klanten steeds een soort nulmetingte doen. Ik ben het erhelemaal mee eens dat de stra tegische asset allocatíe uiteindelíjk doorslaggevend is voor het langetermijnrende ment, maar je moet om de zoveeltijd ook de uitgangspunten van de klant opnieuw in kaart brengen.in zo'n crisis gaat alles heel hard en oen je volleoib bezi8 met risicobeheersing. ondertussenworden mensenwel twee tot driejaar ouder en verandert hun persoonlijke situatie. Die nulmeting moet je keer op keer blijven doen. Vroeger was het: kom lekker bij ons beleggen. TegenwooÍdig is het:eerst een goed financieel plan maken. Pas in een latere fase gaan we het eens over beleggen hebben. Die beginfase is veel belangdjker aan het worden." Jans: "Toch denk ik dat veel klanten nog steeds naar jullie toekomen met het idee datjullie een kristallen bol hebben die het snoepje van de week kan aanwijzen." SchotsÍnan: "Ik denk dat dat nog geen 5% van mijn klanten zijn, hoor, die echt actief willen beleggen." lexptofs: Wie zijn er nu eigenlijk het voor zichtigst? De adviseurs oj de klanten? Schotsman: "Ik heb klanten die twee crises na elkaar hebben meegemaakt. Die zijn echt vooêichtigeí gewoíden. Wat ook neespeeit is datje pensioen dichterbij komt, dus dan gaje vanzelfvooeichtiger beieggen." Lien: "Beleggers vertonen vaak kuddegediag. In het voo4aar van 2oo9 wilde iedereen door dezelfde draaideur naar buiten. Ze komen vaak pas weer de markt in op het moment dat de mooiste tijd voorbij is. Het loont om tegen de kudde in te gaan, maar het is lastig om ze er van te overtuigen dat het een goed instapmoment is." lans: "Dat vereist commerciêle vaardigheden.ik spreekveel intermediairs die te maken hebben met kleineíe retailklanten. Die mensen hebben hun buik he-le-maal vol van beleggen.ik had gehoopt dat het beleggen ditjaar weer opgepald zou worden door intermediairs - ook vanwege de rentedalin8 - maar ik zie dat bij de kleine klanten helemaal niet terug." Hietink "In tijdenvan cdsis gaan mensen meer sparen. Dat heeft niet zozeerte maken met de omvang van hun portefeuilles, maar meer met het idee dat ze meer liquide willen zijn. Daar ligt onzekerheid aan ten grordslag. Merser z in nog steeds àng.tig en ze zien ook nog geen knntenkoppen dat hfl êro<1ê vnnrhii i< ' Liem: "Er is een mismalch tu5sen de reële economie en de financiële maíkt. De eeíste signalen waren in principe al zichtbaar in 2oo7.ln de echte economie was ertoen nog niets aan de hand. We zitten nu juist in de fase waadn de financiêle markten alweer behoorlijk hersteld zijn, maar tegelijkertijd zien we de werkloosheid en I E X P r o f s 0 1 / 1 0

4 29 het aantal faillissementen nog oplopen. Dat is ook iets wat je de eindbelegger probeefr uit te ieggen. Die ziet alleen maar dikke chocoladeletteís in de klant oveí de economie." lans: "Kleinere retailklanten hebben hun buik he-le-maal vol van beleggen",ans; Graag leg ik de volgende stelling en vraag neer. Volgens mij was het probleem in 2008 niet zozeer dat de aandelenmarll omlaag ging, maarvooral dat het.txed income gedeelte niet meerwerd ingevuld met tladitonele staatsobligaties, maar met structured products, rommelhlrpotheken, hoeje het ook noemenwil. Aggressievere producten. Had dat iets met integdteit te maken? Omdat het producten waren waar ook een hogere verdienste zat? Of dacht iedereen gewoon dat dat echt veilig wasl Hietink: "In de periode waarin die hoger renderende obligatiestructuren popu lairwaren was de rente laag. Mensen gingen op zoek naar rendement. Daar zijn structuren voor veeonnen, die allemaal waren gebaseerd op een bepaalde rentestructuur. Maar in 2oo8 ging het niet alleen verkeerd met de rente, maar ook met de uitgevende instellingen.in deze sertor gebeurde iets soortgeljjks als in de aandelenmarkt: in maart stonden sommige perpetuals en steepeners op 2o à 3o%, maar sommige stonden niet veel later weer boven de 9o%. Mensen zijn, soms gedwongen, op hele nare momenten uitgestapt. Heeft dat te maken met rntegriteit) Tk denk her n iet. lk neb ze relí ook wel eens aangeraden. De wereld is alleen heel snei veranderd." Liem: "Je hebl her wel over een sysleemcrisis. Het volledig opdrogen van liquiditeit. Dat heeft niets met integiteit te maken. Dit was ook vool ptofessionais niet te voorzten. Het gevolg is wel dat beleggers veel meer doordrongen zijnvan Íisico en rendement. Dat is het positieve uitvloeisel." lexptofs: Is dat wel zo? Het líjkt me voor een belegger nu heel moeilíjk inte schatten val de nti.os zijn.zeus <taatsobliqalies zijn inmíddels tricky business geworden. Hietink "lk denk dat we steeds minder over dsico en rendement gaan praten, maar meer over risico en de persoonlijke situatie van de belegger." Schotsman: "We zijn nu anders bezig om mensen attent te maken op ristco. -e maalt een hele planning en daar laat je een scenadoanalyse op los,waarbije vooral inzich telijk maakt wat de risico's naaí beneden zijn.",ans: "Maar die scenadoanalyses zijn weer gebaseerd op een normaalverdeling en met die statistiek ging hetjuist mis in de cdsis." Schotsman, "Als je alleen naar het gemiddelde van de uitkosten kijkt wel. Maar wij tonen het anders; als een soort waterual. Dan zieje alle scenado's in beeld, met een gemiddelde Iijn er doorheen. DaaÍomheen laten we de hele waaier zienvan mogelijke scenado's. Dan kunje dus ook heel duidelijk laten zien wat er bijvoorbeeld gebeuít als je voor offensiefkiest: píma, maar dan kan het dus heel goed gebeuren dat in 2024 het geld op is. Het wertelijke risico voor de belegger is het niet halen van de doelstel- 1ingen." Hietink "De prognoses die uit de modellen komen veranderen natuurlijk ook met de tild mee. Waar eer offensieíprofrel vierjaar geleden nog op 11% uitkwam, is dat nu 9%" Liem: "De kans is \,Tij groot dat na verloop van tijd defocus meerkomt te liggen op absoluut rendement, in plaats van relatief rendement. De grote groep van huidige beleggers bestaat vooral uit babyboomers, melsen die Ln relatiefkorte tljd een bepaalo I E X P r o f s 0 t / 1 0

5 3o t *J ',-' rrkoner willen gaan genreten L.t een beleg glngspoftefeuille. le kuntje afi./ragen ofdie 2% ertra rendement met alle bijbehorende ri<r.ó c 1^rêl h,<+ in 7^ n citriaiiê Schotsman: "Wat je ziet is dat dsicoprofielen voorheen strakke bandbreedtes hadden, rrda I dd. er I J vêêl 'nêêr' L irrte i(. VroegPr hadje bij een neutraal profleltussen de 40 _ej en 60'è adndelen r1 po.l.e il e. N J l u r _ê varieren tussen 20 en 8o%. Dat is ook nodig, want als ik in de oude situatie met een neutraal mandaat de markt zag verzwakken kon ik maar tot 40% afbouwen. Dit geeft meer ruimte om je beterte kunnen indekken." Liem: "In dat kader is het wel interessant dat de Autodteit Financièle Markten (AIM) nu juist bezig is met het maken van stan.la!r/lrrcr.nnr^fi êlêh " Jans: "Het is jammer dat dat nu pas gebeufi. ook is het opvallend, omdat de AFM de afgelopen 4 à 5 jaar uitgesproken tegen het standaardiseren van piofielen was. En nu opeens moet het toch gestandaardiseerd worden." Schotsman: "Je kunt beleggers ook bescher men door ze risico niet te laten nemen. Een Íisicoprofiel is absoluut nuttig, maar het belangrijkste is dat een klant beseft welk isico hij loopt." Jans: "Het nadeel van zo'n standaard is dat heel veel paftijen eï hun visie interug wil len zien. Het eindresultaat is waarschijnlijk een compromis- Dan kunje beter één paitij aanwijzen van wie je weet:die zijn deskundig,laten die het gewoon doen." Hietink "Het rlsico is ook dat je op een gegeven moment zegt:nu heb ik het gedaan Toals d" AfM ner \,vil. dlc r. l"olldt "nijn rran nturnnr dolrilzhaid nn Jans: "Wij doen ook een workshop integriteit. Dan zie je die houding ook vaak: ik heb de regels niet oveltreden, dus ik neo een intege àdviec g.gevpn lnte8ri te-[ gaal rer5 \,e"dêr oan oinnen de rebel> blijven." :. ':.:: Het lijkt alsoíde discussie over belegginsadvies zich vooral taespitst ap de kasten van advíes en lan producten. Merken jullíe àat klanten daar meer mee beziq zijn? Liem: "Ja, dat merk ik wel.in het verleden telde vooïal rendement. Hadje het goed gedaan, dan hadje er bij wijze van spreken een klant bij. Nu gaat het veel vaker over kosten- Kijk ook maar naar de opkomst van Iral(er> Mdr' rorh zijnlagekosrenielde he; 'ge graa.. Me- een AcX líà.\e' had p dê afgelopen tienjaar per saldo niets verdiend. ' Onze eruaring is dat beleggers het niet erg vinden om kosten te betalen, mits ze trans parant zijn en mits ze weten wat ze elvoor terug krijgen." Hietink "Kosten worden inzichtelljker, dat is heel goed. Maar men eist daar wel performance voor terug en ik denk dat dat teíecht is.",ans: "lk betreur het wel een beetje, die focus op de kostenkant, want ik denk dat de verschillen aan de opbrengstenkant tussen paftijen veel groter zijn dan de kostenver schillen. Wij volgen bij BBOC de resultaten van de modelportefeuilles van banken en op driejaarsbasis loopt het rendementsver schil voor een neutraal profiel op tot wel 2o%. Tem/ijl in termen van expense ratio het hoogste verschil l,5 tot 2% is. Schotsman: "Vorigjaar was erveel te doen om de retrocessies die íondsen betalen aan de bank. Dat veiandert nu.in de adviestak doen we daar nog niets mee, maar in onze vermogensbeheerpropositie gaan wij de retiocessies teruggeven aan de klant. Dus de klant betaalt de bank alleen nog maar voor de a>sei al ol.rlre. rp aloer hót vdn e meerwaalde als adviseur hebben. Als je nct goed doel kur Je ook een Boedê Dric vragen. Mensen de het allemaal zelf willen doen moeten dat vooral doen. Die gaan naar Binck, waar de kosten laag zijn. Maar l É X P r o Í s 0 I / I 0

6 31 als je echt advies nodig hebt, dan moet je ook verwa.hten datje daarvoor betaalt.".lans: "Precies, jullie toegevoegde waarde is enorm. Jullie benchmark is namelijk niet een index, maai jullie benchmark is het rendêfie4[ oa- êê1 parliculier zou behalen als hij het zèlfzou doen. De ondeeoeken laten zien dat particulieren die het zelfdoen vooral geld verliezen-" Schotsman: "Die klanten missen in iecier geval de hele aanloop, namelijk het vermo, gensregiestuk." ::;/,. tt):.: Wat hanteren jullie als bench mark? Liem;"ledere beleggerwil het hoogste ren dement met het minste risico_ We hanteren zelfeen benchmatkt die afhangt van de asset allocatie die we hanteren_ Een deel aandelen, een deel obligaties. Nederlandse beleggers zijn v j snel geneigd om naar de AEXte kijken. Die staat in de krant, dat zijn de mensen gewend." Hietink: "In een opgaande beurs is de AEX het referentiepunt. Als er in de krant staat AEX +35%'dan kijkt iedereen op zijn afschdft ofze dat ook hebben. Maar in een 'leergarnde mdrkt is de nu. ijr de standaard." Liem: "75% van het resultaat wordt hepaald d oo r a sset allocati e- besl i ssi nge n" Schotsman:"Dat maakt het vak wel eens 1astig." ItyPiofs: Hoe àenhen jullie dat àit vak zich de komende jaren gaat ont Àlikkelen, temidden van alle krachten vanuit de markt en de toezíchthouders? Liem:"lk ben er niet zo somber over.ik heb als vermogensbeheerder meer vijheid dan een beleggingsadviseur. Er zullen wel meer bewuste keuzes tussen actief en passief beleggen gemaakt gaan worden. Wij doen bijvoorbeeld aan actief aandelenmanagement via een waardedngsmodel, waarmee zeer gediscipiineerd (deep) value aarrdele worden geselecteerd. Maar in obligaties zijn we juist naar passieígegaan. Omdat actief beheer in obligaties volgens ons niet tot extra rendement leidt. Je moet niet in alles het slmsrp jongetje van de kla s wtllen zijn. Hietink: I{ derk dal net vak van beleg gingsadvi."ur ondel druk var de regelgeving steeds Iastiger wordt. Dat heeft te maken met de vdjheid die een klant en een adviseur hebben vooial de klant om niet mee te gaan in het beleid van de bank. De vraag is waar de zorgplícht dan eigenlijk ligt. De waag is ook offinancièle instellingen, ais erweer zo'n cdsis komt, die isico's nog wel willen iopen. " Schotsman: "Strategische allocatie is het allerbelangdjkste en stockpicking is van ondergeschikt belang. Steeds meer mensen zullen de Íondsselectie door een vermogensbeheerder laten regelen. Mijn taak als àdvrseur i" dr n nog 'teêd) om ze Tê bêge etden in het proces om meer of minder risico te nemen. Dat is het belangdjkste.ik vind l'êl jammer ir dre rin dat ik het nog alrjd leuk vindt om goede beleggingen te vezin nen, maar het ls nu al zo'n klein deel varl mijn werk, dat dat al niet relevant meer ls." Jans: "De geschiedenis herhaalt zich. Voor een pedode zal er best een grote focus zijn op risk management en minder op rende mentspotentieel. Maar het geheugen van de markt is over het algemeen kort, dus voor je l'ei weer gà je weer êpn I,n ldperr waadn de focus op rendement komt te ]ig gen.in die zin is de kredietcrisis niet anders dan de crises hieryoor." or/ro I E X P r o f s 0 1 / 1 0