Partnerpensioen op risicobasis gewikt en gewogen door StAR

Transcriptie

1 Door Albertjan ten Thije, senior jurist De Stichting van de Arbeid (StAR) heeft in juni een advies uitgebracht over partnerpensioen op risicobasis. Het advies staat in het teken van de gevolgen van partnerpensioen op risicobasis bij baanwisseling. In dit artikel worden het advies en de aanbevelingen van de StAR nader toegelicht. Partnerpensioen op risicobasis gewikt en gewogen door StAR AAanleiding voor het StAR-advies februari 2009, TK , nr Brief d.d. 16 maart 2009 Kamervragen van het lid Omtzigt 1 en de beantwoording daarvan door minister Donner 2 in het voorjaar van 2009 zijn voor de StAR aanleiding geweest om met een advies over partnerpensioen op risicobasis bij baanwisseling te komen. Een op risicobasis verzekerd partnerpensioen heeft geen waarde en komt daarom bij baanwisseling te vervallen. Als de gewezen deelnemer vervolgens komt te overlijden is er geen uitkering voor de partner. Waardeoverdracht is een manier om het risico te beperken dat er in het geheel geen uitkering volgt voor de partner bij overlijden van de gewezen deelnemer. Door de onderdekking bij pensioenfondsen met als gevolg een blokkade op waardeoverdracht wordt, bij een op risicobasis verzekerd partnerpensioen, de kans groter dat er na overlijden van de gewezen deelnemer geen partnerpensioen tot uitkering komt. De periode tussen einde deelname en effectuering van een waardeoverdracht wordt namelijk verlengd met de periode van onderdekking. Overigens hebben de pensioenkoepels dit probleem zelf onderkend en de pensioenfondsen opgeroepen om zich coulant op te stellen als zich een overlijdensgeval voordoet. Opkomst partnerpensioen op risicobasis De StAR constateert dat het partnerpensioen sinds de jaren negentig steeds vaker op risicobasis verzekerd wordt. Als oorzaken zijn aan te wijzen: de afnemende behoefte aan partnerpensioen omdat partners zelf inkomsten hebben; Sociaal akkoord 1997 stond in het teken van kostenbeheersing pensioenregelingen; het in artikel 2b PSW opgenomen 11

2 uitruilrecht van opgebouwd partnerpensioen dat kostenverhogend werkt; versobering in de eerste pijler (Anw kariger dan AWW) die gevolgd wordt in de tweede pijler. In percentages komt het erop neer dat in 2006 van alle actieve deelnemers bij pensioenfondsen, bij 64% het partnerpensioen op risicobasis verzekerd was. Het ligt voor de hand om aan te nemen dat sinds 2006 dit percentage alleen maar toegenomen zal zijn, vooral vanwege de toenemende behoefte aan kostenbeheersing. Er is geen reden om aan te nemen dat dit percentage bij door verzekeraars uitgevoerde pensioenregelingen lager zal zijn. Eerder hoger gezien de opkomst van premieovereenkomsten waarbij het partnerpensioen standaard op risicobasis is verzekerd. Bestaande manieren om risico te beperken Voor gewezen deelnemers bestaan er al diverse mogelijkheden om het wegvallen van het partnerpensioen bij baanwisseling te beperken. Ten eerste kan het risico beperkt worden door waardeoverdracht te plegen naar de pensioenregeling van de nieuwe werkgever. Dat kan echter een langdurig proces zijn en gedurende die periode is er bij overlijden geen partnerpensioen. Deze termijn wordt nog langer als er bij de waardeoverdracht een pensioenfonds betrokken is dat in onderdekking verkeert. Sinds 2009 helaas een actueel probleem. Ook is het niet in alle gevallen zinvol om de waarde over te dragen naar de nieuwe pensioenregeling. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als de nieuwe pensioenregeling geen toeslagverlening kent, terwijl de oude pensioenregeling wel een toeslagregeling kent. Opgemerkt moet worden dat waardeoverdracht niet altijd het verval van het partnerpensioen op risicobasis opvangt. Of dat (gedeeltelijk) zo is hangt af van de nieuwe pensioenregeling én de wijze waarop daarin een waardeoverdracht verwerkt wordt. Ten tweede heeft de wetgever in artikel 61 Pensioenwet het risico proberen te ondervangen door pensioenuitvoerders te verplichten tot het aanbieden van een uitruil van ouderdomspensioen in partnerpensioen bij einde deelname. Er wordt echter alleen geruild als de gewezen deelnemer hiermee instemt. De kans is dus aanwezig dat het ruiltraject nog niet is afgerond op het moment dat de gewezen deelnemer overlijdt. Er is dan nog steeds geen partnerpensioen voor de achterblijvende partner. Als derde punt is in artikel 55 lid 5 Pensioenwet bepaald dat de dekking van het partnerpensioen op risicobasis doorloopt als de gewezen deelnemer direct aansluitend in de WW belandt. Hierbij moet opgemerkt worden dat de omvang van de uitkering bij overlijden doorgaans lager zal zijn dan bij overlijden gedurende het deelnemerschap, omdat er geen rekening wordt gehouden met toekomstige deelnemersjaren. StAR aanbeveling: tijdelijke uitruil De StAR is van mening dat de hiervoor genoemde manieren om het risico te beperken niet voldoende zijn, om te voorkomen dat werknemers die van baan wisselen ongewenst geconfronteerd worden met een ontoereikend partnerpensioen. Daarom raadt zij sociale partners en pensioenuitvoerders aan om standaard een tijdelijke ruil van ouderdomspensioen naar partnerpensioen in de pensioenregeling op te nemen, als het partnerpensioen op risicobasis verzekerd is. Concreet houdt deze tijdelijke ruil in dat als het partnerpensioen op risicobasis verzekerd is, de pensioenuitvoerder standaard (een deel van) ouderdomspensioen uitruilt in partnerpensioen, zodat er bij overlijden een uitkering volgt. Alleen als de gewezen deelnemer aangeeft deze ruil niet te willen, wordt er niet uitgeruild. De ruil is gedurende maximaal 24 maanden van toepassing. Bestaande manieren om verval risicopartnerpensioen bij baanwisseling op te vangen: ruil ouderdomspensioen in partnerpensioen (61 lid 2 PW) waardeoverdracht dekking risico partnerpensioen blijft in stand gedurende WW-periode (55 lid 5 PW) Aanbeveling StAR: tijdelijke standaardruil ouderdomspensioen in partnerpensioen maximaal 24 maanden 12

3 Partnerpensioen op risicobasis komt steeds vaker voor De verzekering van het partnerpensioen gedurende maximaal 24 maanden is niet gratis, er is premie voor verschuldigd. De StAR rept alleen over een op het partnerpensioen in mindering te brengen risicopremie, maar er zijn ook andere methoden van financiering denkbaar, zoals het verdisconteren in de ruilvoet of bij een verzekerd kapitaal een eenmalige koopsom ten laste van de waarde. Na het verstrijken van deze termijn wordt de uitruil teruggedraaid tenzij de gewezen deelnemer aangeeft deze te willen continueren. Vanwege de risicopremie en het verstrijken van de tijd zal de terugruil van het partnerpensioen niet hetzelfde ouderdomspensioen opleveren als het ouderdomspensioen dat oorspronkelijk is geruild bij de beëindiging van de deelname. De standaard tijdelijke ruil wordt in het voorstel van de StAR alleen aangeboden als er sprake is van een huwelijkspartner of van een geregistreerde partner. Sociale partners kunnen dit echter uitbreiden naar niet geregistreerde partners. Als er geen partner is, vindt er geen tijdelijke ruil plaats. Als het partnerpensioen verzekerd wordt op basis van het onbepaalde partnersysteem zou de uitvoerder uit moeten gaan van de partnergegevens in de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Bij dit laatste valt aan te tekenen dat het GBA ook uitkomst kan bieden als er sprake is van niet geregistreerde partners. Dit is echter geen sluitend systeem en mede afhankelijk van de definitie van niet geregistreerde partner in de betreffende pensioenregeling. Als de oude pensioenregeling in het geheel geen partnerpensioen kent, wordt de tijdelijke standaardruil niet >> 13

4

5 StAR sluit af met een aanbeveling om tijdelijke ruil mogelijk te maken geboden. Wel dient de uitvoerder de vrijwillige ruil van ouderdomspensioen naar partnerpensioen als bedoeld in artikel 61 PW aan te bieden. Tijdelijke uitruil en scheiding Artikel 57 PW lid 2 bepaalt dat de gewezen partner bij scheiding na de beëindiging van de deelname recht krijgt op het partnerpensioen dat vanwege de beëindiging van de deelname is behouden. Omdat er in het StARadvies standaard ouderdomspensioen naar partnerpensioen wordt geruild, al is het tijdelijk, ontstaat er na de beëindiging van de deelname een aanspraak op partnerpensioen. Voor de automatische terugruil van partnerpensioen naar ouderdomspensioen na 24 maanden is de handtekening van de partner vereist. Als er sprake is van een scheiding is het nog maar de vraag of de (ex-)partner bereid is mee te werken aan de terugruil. Overigens is de handtekening van de partner ook vereist als er waardeoverdracht plaatsvindt van het door ruil ontstane partnerpensioen. Het bijzonder partnerpensioen dat ontstaat na scheiding blijft overigens buiten een waardeoverdracht. Onduidelijkheden Het advies van de StAR gaat niet in op de verhouding tussen de vrijwillige ruil van ouderdomspensioen naar partnerpensioen die verplicht aangeboden moet worden op grond van artikel 61 lid 2 PW en de tijdelijke standaardruil. Zijn dit bijvoorbeeld opvolgende bevoegdheden of kannibaliseren deze vormen van ruil elkaar? Met dit laatste wordt gedoeld op het feit dat door gebruik te maken van de vrijwillige ruil de noodzaak voor een verplichte standaardruil niet meer aanwezig is. Een gewezen deelnemer snijdt zich dan mogelijk als het ware zelf in de vingers door gebruik te maken van door de uitvoerder aangeboden mogelijkheid tot uitruil, iets dat zich nu al voordoet bij samenloop van de ruil uit artikel 61 lid 2 PW en de dekking gedurende de WW-periode (artikel 55 lid 5 PW). Uit het voorstel blijkt niet of de vrijwillige ruil geboden moet worden na afloop van de tijdelijke ruil. De StAR spreekt over een periode van maximaal 24 maanden. Onduidelijk is of daarmee bedoeld wordt dat sociale partners ook een kortere termijn af kunnen spreken of dat daarmee gedacht wordt aan de mogelijkheid van een kortere termijn als dat logischerwijs volgt uit de omstandigheden, bijvoorbeeld bij ingang van het ouderdomspensioen binnen 24 maanden. Sociale partners en uitvoerders aan zet Het advies van de StAR sluit af met een krachtige aanbeveling aan sociale partners en pensioenuitvoerders om de tijdelijke ruil mogelijk te maken. Een tijdpad wordt er niet geschetst. In het advies geeft de StAR aan dat deze oplossing zonder aanpassing van de Pensioenwet mogelijk is. De StAR laat het aan de wetgever om te bezien of die de tijdelijke standaardruil eventueel als verplichte of vrijwillige optie in de Pensioenwet op wil nemen. Naast de introductie van de tijdelijke standaardruil benadrukt de StAR het belang van informatieverstrekking aan deelnemers en gewezen deelnemers over de effecten van partnerpensioen op risicobasis. De Pensioenwet bevat standaard al verplichtingen voor pensioenuitvoerders om aandacht te schenken aan de specifieke gevolgen/ risico s van partnerpensioen op risicobasis. Door te pleiten voor de tijdelijke standaardruil wordt de eigen verantwoordelijkheid van de (gewezen) deelnemer echter naar de achtergrond geplaatst. Enigszins tegenstrijdig mag dat gerust genoemd worden. << 15