Jaargang 15. Nr. 4 5 augustus Thema: voedselveiligheid. Opening Callebaut s Chocolate Academy Centre. Fabrikant moet e-proof worden

Transcriptie

1 Jaargang 15. Nr. 4 5 augustus 2014 Thema: voedselveiligheid Fabrikant moet e-proof worden Opening Callebaut s Chocolate Academy Centre

2 for your next career move in food Productieleider Betrokken people manager die de afdeling op een hoger niveau brengt Nijkerk Intertaste is met 3 productielocaties marktleider in de levering van pure kruiden en specerijen direct vanuit origine, seasonings, sauzen en soepen in tal van toepassingen en samenstellingen. Alle producten worden geleverd in hoeveelheden, verpakkingen en kwaliteiten zoals de klant die wenst. In Nijkerk produceert men met ± 140 medewerkers in verschillende ploegendiensten natte sauzen en dressings voor zowel A-merk klanten als voor Private Label. Voor de afdeling Vullen en Verpakken zijn wij op zoek naar een kritische en enthousiaste Productieleider. Deze daadkrachtige en pragmatische people manager geeft leiding aan ± 30 medewerkers en is verantwoordelijk voor het optimaal laten functioneren van het vul- en verpakkingsproces zodat doelstellingen op het gebied van veiligheid, kwaliteit en output worden behaald. Daarnaast ben je initiator en coördinator van verbeterprojecten voor de afdeling Vullen en Verpakken. Consultant: Annemarie van den Bos, telefoon of Masters in Cereal Technology Rotterdam Sales Account Manager Ingredients Ondernemer die met consultative selling kansen creëert in een internationale markt Rotterdam Codrico Rotterdam B.V. is een succesvol, internationaal opererend en innoverend productiebedrijf van hoogwaardige half- en eindproducten voor de levensmiddelen- en diervoedingsindustrie. Als grondstof voor het productieproces worden mais en graanproducten gebruikt om producten te maken voor bijvoorbeeld ontbijtgranen, hartige snacks zoals tortilla chips en gemaksvoeding. Met een team van 65 medewerkers vormt zij een hecht en trots team met een Rotterdamse mentaliteit. In de Rijnhaven staat het hoofdkantoor, van waaruit de commerciële activiteiten worden aangestuurd, daarnaast zijn ook Productie, R&D en Logistiek hier gevestigd. Door de groei en de ambitie voor de komende jaren wordt het Sales team uitgebreid en zijn wij op zoek naar een energieke Sales Manager Ingredients die verantwoordelijk is voor het realiseren van omzet- en afzetgroei bij internationale klanten in de food en feed industrie. Consultant: Annoek Kogelman, telefoon of Implementatietechnoloog Met passie voor optimalisatie- en verbetertrajecten Leerdam VSI BV is een internationaal opererende, succesvolle en toonaangevende producent van voedingsrepen. Het modern ingericht en sterk geautomatiseerde bedrijf werkt voor afnemers in de gehele wereld. VSI onderscheidt zich daarbij door een hoge graad van expertise op het gebied van productieprocessen en exclusieve recepturen voor o.a. dieet-, sport-, candy- en functional food-repen. VSI produceert voedingsrepen voor merkeigenaren en Private Label. De ontwikkeling van repen gebeurt veelal in co-creatie. Er werken ruim 190 medewerkers en het bedrijf is sterk groeiend. Met een team van 11 personen op R&D heeft VSI alle benodigde kennis en kunde op het gebied van ingrediënten, coatings en smaak. Door de groei zijn wij voor VSI op zoek naar een ambitieuze Implementatietechnoloog die verantwoordelijk is voor het vertalen en implementeren van productontwikkelingsconcepten naar de productielijnen. Consultant: Michiel Dekkers, telefoon of Senior Packaging Technologist In a challenging international environment close to marketing and operations Schoonrewoerd The Fromageries Bel Group is one of the world s largest producers of branded cheeses, with brands such as Mini Babybel, La Vache qui rit, Leerdammer, Boursin, Apericube and Kiri. Worldwide, approximately 11,400 people work for the Bel Group and the brand cheeses are sold in 120 countries. They are a reliable and professional business partner that stands for quality, innovation, strong brands and social entrepreneurship. Bel Leerdammer BV designs, manufactures and packaged branded cheeses and cheese products of high quality under the Leerdammer brand. Bel Leerdammer in Schoonrewoerd has an innovation center, as well as production facilities in Schoonrewoerd, Dalfsen and Wageningen. Currently we are searching for a pragmatic Senior Packaging Technologist who is responsible for leading packaging innovation and renovation projects, from start-up until implementation in production at several locations in The Netherlands. Consultant: Annoek Kogelman, telephone: +31 (0) or +31 (0) ) Quality Product Coördinator Inhoudelijke gesprekspartner tussen de leverancier en de markt A.S. Watson is s werelds grootste retailer op het gebied van Health & Beauty met wereldwijd meer dan medewerkers en ca winkels. In de Benelux is zij actief met de winkelformules Kruidvat, Trekpleister, ICI Paris XL, Prijsmepper en Pour Vous. Het is een snel groeiende onderneming met een bedrijfscultuur die wordt gekenmerkt door ondernemingszin, zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, resultaatgerichtheid en een informele werksfeer. Op het hoofdkantoor in Renswoude is de centrale inkoopafdeling gevestigd. Deze afdeling is naast de inkoop van A-merken ook verantwoordelijk voor het onderhouden en ontwikkelen van een kwalitatief, hoogwaardig Private Label assortiment. Wij zijn op zoek naar een gedreven Quality Product Coördinator verantwoordelijk voor het borgen en optimaliseren van de productkwaliteit van de Private Label producten van ICI Paris XL en consumentenartikelen van Kruidvat en Trekpleister. Consultant: Janneke van der Logt, telefoon of Voor meer informatie zie onze website: of mail uw reactie naar: info@dupp.nl dupp - food recruitment Gen. Foulkesweg 66, 6703 BW Wageningen i t Renswoude

3 01_Cover.indd :44 Jaargang 15. Nr. 4 5 augustus 2014 Inhoud nr. 5 5 augustus 2014 Thema: voedselveiligheid Fabrikant moet e-proof worden Opening Callebaut s Chocolate Academy Centre Bij de voorpagina: In deze EVMI aandacht voor vele aspecten van voedselveiligheid. Van het vertrouwen van consumenten in de veiligheid, tot communicatie bij incidenten en een overzicht van recalls in de eerste helft van Vanaf pagina 11. Mixed 4Kort nieuws uit de sector Opening Insectpoint Kenniscentrum bundelt krachten 7 Voedselveiligheid Orde scheppen in de infor 11matiechaos Houd bij recall de regie in 16handen Openbaarmaking inspectie 19resultaten Strengere controles vetten feed 23in Terughaalacties eerste helft Einde aan private roodvlees 28keuring Hondenbier Met vleesextract en alcoholvrij 30 Barry Callebaut 31 Opening Chocolate Academy Centre Productherformulering Minder zout, vet en suiker 34 Productnieuws Palatinose verlengt houd 41 baarheid Online verkoop 42 Fabrikant moet e-proof worden Go-Tan 44 Handelsmissie naar Indonesië Biologische voeding Meer antioxidanten, minder 46 cadmium Productnieuws Vreugdenhil zet in op ver 49 duurzaming Productnieuws voedsel 15veiligheid Service 50 Cartoon, agenda en colofon eisma voedingsmiddelenindustrie augustus

4 Kort nieuws AH past reclame aan Albert Heijn zal zijn Hollandse kip niet meer aanprijzen met mededelingen als 100 procent verantwoorde kip en goede leefomstandigheden. Na een uitspraak van de Reclame Code Commissie (RCC) past de supermarkt de reclame aan. Unilever verkoopt Slim-Fast Unilever verkoopt het afslankproductenmerk Slim- Fast en de daarmee samenhangende wereldwijde activiteiten aan investeringsmaatschappij Kainos Capital. Slim-Fast is actief in Noord-Amerika, het Verenigd Koninkrijk en Ierland. Financiële details zijn niet bekendgemaakt. Het bedrijf stond al in de etalage. Vion kiest voor verantwoorde soja Vion Food Group gaat volledig over op de inkoop van verantwoorde soja voor de productie van Beter Leven-varkensvlees en Milieukeur-varkensvlees. Vion heeft onlangs RTRS-certificaten aangekocht waarmee de verantwoorde soja voor de productie van Beter Leven- en Milieukeur-vlees wordt afgedekt. Suiker belangrijker dan vet Consumenten in Europa letten steeds vaker op het suikergehalte in voedingsmiddelen en juist minder op het vetgehalte, stelt Euromonitor International. Deze trend zet verder door, verwacht het marktonderzoeksbureau. DSM neemt Aland over DSM heeft de producent van vitamine C Aland overgenomen. In april kondigde DSM al aan over de acquisitie te onderhandelen. Aland is gevestigd in Hong Kong, maar produceert vitamine C in China. ADM lijft Wild Flavors in ADM neemt het Zwitserse Wild Flavors GmbH over. Het bedrijf betaalt 2,2 miljard euro voor de leverancier van natuurlijke smaakcomponenten en ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie. Wild Flavors heeft een netto jaaromzet van zo n 1 miljard euro. Mixed Leverancier Superunie kan factuur direct laten betalen Een deel van de leveranciers van Superunie kan vanaf 1 oktober 2014 gebruik maken van Supply Chain Finance. Deelnemers aan dit financiële platform van Superunie kunnen zelf het tijdstip van betaling van hun rekeningen bepalen, stelt de inkooporganisatie van 13 supermarktketens. Zo kan een factuur al binnen een week aan de leverancier worden betaald, ongeacht de met Superunie overeengekomen betalingstermijn, aldus Superunie. Volgens Dick Roozen, algemeen directeur van Superunie, biedt dit nieuwe systeem grote voordelen voor de daarvoor geselecteerde leveranciers. De financieringskosten voor leveranciers worden hierdoor aanzienlijk lager en de betalingszekerheid is gegarandeerd. Superunie is ervan overtuigd hiermee een ideaal evenwicht te hebben gevonden voor de financiële belangen van onze leveranciers en die van ons als grote inkoopcoöperatie. Daarmee verbeteren we de continuïteit in de keten. Door als eerste grote partij in de Nederlandse foodretail dit initiatief te nemen, wil Superunie een bijdrage leveren aan de groeiende populariteit van Supply Chain Finance (SCF). In de praktijk betekent SCF een nauwe samenwerking tussen Superunie, de leverancier, het SCF platform en een bank. Facturen van leveranciers worden door Superunie gefiatteerd en vervolgens doorgezet naar het SCF platform, waar de facturen worden verwerkt. De betrokken leverancier kan vervolgens zelf kiezen op welk moment de factuur door de bank wordt uitbetaald: onmiddellijk of op een later moment, bijvoorbeeld vlak voor de salarisbetalingen. De leverancier betaalt volgens Superunie voor deze dienstverlening een vergoeding aan de financiële instelling die aanzienlijk lager is dan zijn huidige financieringskosten van uitstaande facturen. Smilde neemt failliet Homemade over Homemade is overgenomen door Koninklijke Smilde. De producent van bakmixen was in juli failliet verklaard. Homemade maakt sinds 15 juli deel uit van de business unit Smilde Bakery van het voedingsmiddelenconcern uit Heerenveen. Homemade, gevestigd in Roden, produceert een uitgebreid assortiment bakmixen en brengt deze op de markt onder het consumentenmerk Homemade. Het bedrijf heeft circa 15 medewerkers. Ronald Bijma van Homemade is positief over de overname. Homemade heeft de afgelopen jaren een stormachtige ontwikkeling meegemaakt en kan zich als onderdeel van het 151-jarige Koninklijke Smilde nu verder ontwikkelen. Alex Kruiter van Smilde Bakery stelt met de uitbreiding met Homemade de marktpositie en het productportfolio uit te breiden. Ook voegen we een nieuw ontwikkelingsplatform, homebaking, toe aan onze innovatiestrategie. SecureFeed moet veiligheid verhogen Partijen in de diervoedersector hebben een nieuwe organisatie opgericht voor de borging van veiligheid van voeders en grondstoffen. SecureFeed wil als centraal aanspreekpunt fungeren voor alle ketenpartijen in de zuivel-, ei- en vleesketens en voor externe partijen. Morubel overgenomen Belgisch garnalenbedrijf Morubel, voormalig dochter van Heiploeg, is overgenomen door investeringsmaatschappij Bencis Capital Partners. Morubel was zelfstandig sinds februari, na het faillissement van Heiploeg en de overname van dat bedrijf door Parlevliet & Van der Plas. Het was al vanaf het begin de bedoeling om een nieuwe eigenaar voor het bedrijf te vinden. 4 eisma voedingsmiddelenindustrie augustus 2014

5 Column Ruim 300 miljoen boete voor worstkartel Duitse vleeswarenproducenten kwamen tientallen jaren bijeen om te praten over marktontwikkelingen en prijzen. Sinds 2003 werden daadwerkelijk afspraken over prijsverhogingen gemaakt. Het Bundeskartellamt heeft daarom 21 bedrijven die deelnamen aan een Duits worstkartel boetes van in totaal 338 miljoen euro opgelegd. Naast de bedrijven zijn ook 33 verantwoordelijke managers beboet. Onder de beboete bedrijven zijn dochters van Zur Mühlen-Gruppe, ClemensTönnies-Gruppe en het Zwitserse Nestlé. Volgens het Bundeskartellamt was ook Lutz Fleischwaren van Vion in Landsberg am Lech bij het kartel betrokken. Diverse bedrijven hebben aangekondigd in beroep te gaan. Volgens de Duitse autoriteiten ontmoetten worstfabrikanten elkaar tientallen jaren in de Atlantic-kring, genoemd naar de eerste ontmoetingsplaats, het Hamburgse Hotel Atlantic. Ze spraken daar over marktontwikkelingen en prijzen. Door de grote variatie in worstsoorten en verpakkingsgrootten ging het niet om prijsafspraken voor specifieke producten, maar om prijsklassen voor productgroepen. Daardoor konden aan de detailhandel hogere prijzen worden berekend. Van plaag naar prachtproduct staat er boven het artikel dat begint op pagina 9 van deze uitgave. Het verhaal gaat over de opening van Insectpoint, een centrum in Lelystad dat de grootschalige kweek van insecten voor dierlijke en menselijke consumptie moet versnellen. De vraag naar eiwit gaat stijgen. Tegen 2050 moeten er in de wereld 9 miljard monden worden gevoed. Bovendien stijgt op veel plaatsen het inkomen, Enge beestjes Efsa: Acrylamide is risico Acrylamide in voedingsmiddelen verhoogt mogelijk het risico op het ontwikkelen van kanker. Dat stelt Efsa in haar voorlopige evaluatie van de stof. Daarmee bevestigt de Europese voedselveiligheidsorganisatie eerdere evaluaties. De stof acrylamide zit onder meer in koffie, gefrituurde aardappelproducten, koekjes, ontbijtkoek, crackers en krokante en zachte broodjes, maar ook in babyvoeding. Acrylamide ontstaat bij verhitting zonder water (bakken, roosteren, braden, frituren) bij een temperatuur hoger dan 150 graden Celsius. Het verhoogde risico is gebaseerd op dierenstudies. Het risico geldt voor alle leeftijdsgroepen, maar kinderen lopen, gezien hun gewicht, het meeste risico door blootstelling aan acrylamide. Diverse EU-landen en ook Europese autoriteiten raadden al eerder aan het acrylamide-gehalte in voeding te verminderen. De Europese voedselfederatie FoodDrinkEurope ontwikkelde in samenwerking met de Europese Commissie en de EUlidstaten een toolbox waarmee voedingsmiddelenfabrikanten het gehalte aan acrylamide kunnen verlagen. Diverse bedrijven ontwikkelden functionele ingrediënten waarmee de vorming van acrylamide kan worden tegengegaan. De afgelopen jaren het gehalte in sommige productgroepen verlaagd, maar in andere wordt nog steeds veel acrylamide aangetroffen. Eat2Move start voor topsporter en oudere Eat2Move is officieel van start gegaan. In Eat2Move werken acht Gelderse organisaties op het gebied van sport, voeding en gezondheid samen. Het centrum richt zich de komende zes jaar op innovatie rond voeding en beweging voor topsporters en ouderen. Er wordt kennis ontwikkeld over de specifieke voedingsbehoefte bij prestaties en herstel. Er wordt onder meer gekeken naar de voedingsstatus en het gezondheidsprofiel van sporters. Zo wordt geanalyseerd of er tekorten aan voedingsstoffen zijn en wat nodig is om herstel te optimaliseren. Sporters (top- en breedtesporters), coaches en begeleiders, medici en zorgprofessionals maken hun eisen en wensen kenbaar. Aan de hand daarvan worden voedingsmiddelen ontwikkeld en in de praktijk getest met specifieke eiwitten gericht op spieropbouw en herstel van spierkracht na een operatie. waardoor de vraag naar vlees toeneemt. Kortom, een levensgroot probleem dat om een oplossing vraagt. Insecten kunnen voor een deel van de oplossing zorgen. Als het aan de initiatiefnemers van Insectpoint ligt, zijn producten met insecten binnen enkele jaren in de supermarkt te vinden, naast het gehakt. Veel mensen krijgen bij het woord insecten al jeuk. Ze moeten er niet aan denken die kriebelende, enge beestjes op te eten. Maar is een sprinkhaan zonder pootjes of vleugels wezenlijk anders dan een gepelde garnaal? Is het niet een kwestie van even wennen aan het idee? Insecten in herkenbare vorm, zijn voor de fijnproevers. Vermoedelijk komen er bij de gemiddelde consument helemaal geen herkenbare insecten op het bord te liggen. Net zoals het vlees op ons bord niet lijkt op een koe, een varken of een kip. We willen bij het eten van een hamburger helemaal niet aan koetje-boe denken en bij het eten van kipfilet ook niet aan een lief kuikentje. Gemalen insecten zullen worden verwerkt in bewerkte producten, zoals soepen, sauzen, hamburgers en snacks. Insecten als ingrediënt dus, en niet zo zeer als maaltijdcomponent. In voedingsmiddelen verhogen insecten niet alleen het eiwitgehalte, maar kunnen ze bovendien de smaak en de textuur verbeteren. Hybride producten met vlees en plantaardig eiwit waren er al, daar zullen op termijn producten met vlees en insecten, en wellicht ook plantaardig eiwit en insecten bijkomen. Voordat het zover is, moeten er nog wel wat belemmeringen in de regelgeving worden weggenomen. Ook moet het productieproces worden verbeterd en opgeschaald. Maar daar is dus Insectpoint voor opgericht. Norbert van der Werff, redactiecoördinator eisma voedingsmiddelenindustrie augustus

6 Kort nieuws Topman Zwanenberg in RvC Vion Ronald Lotgerink, de CEO van Zwanenberg Food Group, is lid geworden van de Raad van Commissarissen bij Vion Food. Hij gaat zich vooral bezighouden met financiën en marktverhoudingen. Afzet alcoholvrij bier stijgt Alcoholvrij en alcoholarm bier wordt in Nederland steeds populairder. De verkoop ervan steeg vorig jaar met bijna 14 procent. Zoutverlaging door sojasaus Fabrikanten die natuurlijke sojasaus als ingrediënt gebruiken, kunnen de hoeveelheid zout in bewerkte voedingsmiddelen met ruim 30 procent verminderen. Dat stellen onderzoekers van Wageningen UR Food & Biobased Research en Kikkoman. Algemeen verbindend verklaren Erkende producenten- en brancheorganisaties krijgen de mogelijkheid voorschriften tijdelijk algemeen verbindend te verklaren. Dat betekent dat ook niet-leden zich daaraan moeten houden. Dat heeft minister Kamp bekendgemaakt. Van der Heijden commissaris Unilever Kitty van der Heijden (49) is per 1 juli 2014 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Unilever Nederland. Van der Heijden bekleedde diverse posten in binnen- en buitenland bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Zij volgt prof. dr. Rietje van Dam op. Kennis allergie bij familie baat patiënt De kwaliteit van leven van mensen die kampen met een voedselallergie kan worden verbeterd door de kennis daarover te vergroten bij mensen die direct met hen te maken hebben, zoals artsen, familie, vrienden en leraren. Dit stelt Nicole Goossens in haar proefschrift. Ze promoveerde 30 juni aan de Rijksuniversiteit Groningen. Tips tegen voedselverspilling op melk Supermarktketen Plus zet sinds 1 juli op melkpakken van het huismerk tips tegen voedselverspilling. De Nederlandse consument gooit per jaar naar schatting voor 2,5 miljard euro aan voedsel weg. Zonde! Voor het milieu én de portemonnee, aldus de retailer. Barentz neemt Maustepavelu over Ingrediëntenleverancier Barentz International heeft de overname bekendgemaakt van het Finse Maustepalvelu. Door de acquisitie groeit de capaciteit in Europa voor de ontwikkeling en productie van voor de klant op maat gemaakte mengsels. Mixed Voedingscentrum Bachelor s Award voor Steamit Het concept Steamit, met zoete en hartige hapjes, geserveerd op een bordje van suikerriet, heeft de Voedingscentrum Bachelor s Award 2014 gewonnen. Steamit werd ontwikkeld door drie studenten Food Design & Innovation van HAS Hogeschool. Ellen Bressers, Chantal Boots en Ruben de Ruijter ontwikkelden het concept voor de gezonde en duurzame take-away snack. Ze bedachten een product dat past bij mensen die gezond en duurzaam willen snacken als ze op het station zijn. Ze ontwierpen steambits, kleine gestoomde wontonhapjes met verschillende groente- en fruitvullingen en een topping. Ze bedachten ook hoe het geserveerd moet worden (op een duurzaam bordje van suikerriet) en hoe het verkooppunt eruit moet zien. De prijs werd vrijdag 13 juni uitgereikt tijdens het minisymposium Eerlijk over eten van het Voedingscentrum. (Foto: Voedingscentrum) Vion: 5 tot 10 vestigingen dicht Vion gaat in Duitsland vijf tot tien productielocaties sluiten. Dat heeft CEO Michiel Herkemij gezegd tijdens een persconferentie. Door de sluiting van de vestigingen wil het vleesbedrijf de komende twee jaar 100 miljoen euro besparen. Om welke locaties het gaat, is nog niet bekend. Vion heeft 34 fabrieken in Duitsland. De afgelopen jaren werden er in Duitsland, net als in Nederland, al diverse productiefaciliteiten gesloten. Herkemij stelde dat hij bij zijn aantreden bij Vion een klein half jaar geleden een onderneming aantrof die functioneerde als een soort Russische planeconomie. De verschillende vestigingen moeten meer gaan samenwerken. De kostenbesparing moet daarnaast worden gerealiseerd door gunstiger inkoop en een efficiëntere supply chain. Naast kosten besparen wil Vion Food ook investeren in de resterende productielocaties. Stoelendans in bestuur FrieslandCampina CFO van FrieslandCampina Kees Gielen is per 1 januari 2015 benoemd tot chief operating officer business development. Hij wordt in de executive board verantwoordelijk voor uitbouw van de activiteiten in met name Azië en Afrika. Gielen wordt als CFO opgevolgd door Hein Schumacher, afkomstig van HJ Heinz. Schumacher treedt op 1 september 2014 in dienst bij FrieslandCampina. Per 1 januari 2015 treedt hij aan in de executive board in de functie van chief financial officer. Schumacher heeft elf jaar gewerkt bij HJ Heinz. In zijn laatste functie was hij Executive Vice-President & Zone President Heinz Asia Pacific en lid van de executive board van HJ Heinz. Bas van den Berg is per 1 januari 2015 benoemd tot executive director van de business group Cheese, Butter & Milkpowder. Van den Berg is momenteel managing director van de werkmaatschappij Branded Netherlands/Belgium. Van den Berg volgt Piet Hilarides op, die per 1 januari 2015 is benoemd tot chief operating officer van de business group Consumer Products Asia. Berndt Kodden, momenteel global category director kindervoeding, volgt per 1 januari 2015 Van den Berg op als managing director van de werkmaatschappij Branded Netherlands/Belgium. 6 eisma voedingsmiddelenindustrie augustus 2014

7 Insectpoint wil ontwikkelingen versnellen Van plaag naar prachtproduct Tekst: Tessa Nederhoff Foto s: Tessa Nederhoff, Norbert van der Werff Insecten werden in Europa tot voor kort vooral als plaag gezien. We zien insecten echter meer en meer als een kans om in de eiwitbehoefte van mensen en dieren te voorzien. De kennis over optimale kweekmethodes is nog gering. Daarin wil het onlangs geopende Insectpoint in Lelystad verandering brengen. Het kweken van de insecten gebeurt echter ces verbeteren is dan ook de insteek van het nog niet op grote schaal. Opschaling van de centrum, een initiatief van Wageningen UR productie is nodig als insecten een serieuze en Ger van der Wal, eigenaar van Insect Europe. Thijs Breukink, die namens de Raad van alternatieve eiwitbron moeten vormen. Grootschaliger kweken en het productiepro- Bestuur van Wageningen UR, het welkomstwoord sprak bij de opening van het Insectpoint, hoopt dat dit prachtige product over vijf jaar naast gehakt in de supermarkt ligt. Paar producenten Zover is het nog niet, meent Ineke Mastenbroek, werkzaam bij Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland. Er zijn al wat initiatieven en meerdere verkooppunten, maar vaak gaat het om insecten als reptielenvoer en slechts heel soms om een humane snack. Er zijn nog maar een paar producenten en er moet nog veel gebeuren. Wel is er al een brancheorganisatie voor insectenkwekers, Venik, en is er Een lekker hapje bij de opening: insecten met chocoladesaus. >>> eisma voedingsmiddelenindustrie augustus

8 met de overheid een Green Deal gesloten om belemmeringen in regelgeving weg te nemen. Maar er zijn nog wel doorbraken nodig op het gebied van regelgeving en productie. Door de kleinschalige productie zijn insecten nu nog te duur voor de diervoederindustrie en in de humane sector is er rondom acceptatie en de novel food-regelgeving nog wel het een en ander te verhapstukken. Vandaar dat Mastenbroek blij is met het kenniscentrum Insectpoint. Het bundelen van krachten in een kenniscentrum is een goed begin. Er kan onderzoek worden uitgevoerd, kennis worden gedeeld, en innovaties kunnen worden gerealiseerd en gedemonstreerd. De krekels worden in Lelystad gekweekt in kunststofbakken in een afgesloten ruimte. Enorme belangstelling Dat de belangstelling voor insecten enorm is, toont Arnold van Huis aan. Hij is expert op het gebied van eetbare insecten en als entomoloog werkzaam bij Wageningen UR. Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd neemt het aantal publicaties over eetbare insecten exponentieel toe. We hebben in 2013 het boek Edible Insects gelanceerd en dat is nu 6 miljoen keer gedownload. Het insectenkookboek heeft al een prijs gewonnen en we hebben net een conferentie over insecten achter de rug waar heel veel mensen uit 45 verschillende landen op af kwamen, somt Van Huis op. Voedingswaarde De voedingswaarde van insecten is volgens Van Huis beter dan van gewoon vlees. Het bevat prima eiwitten, meer onverzadigde vetzuren en meer micronutriënten, zoals ijzer en zink. Daarnaast is de voederconversie van insecten enorm. Voor een kilogram insecten heb je twee kilo voer nodig. Dat is twaalf keer minder dan bij de productie van rundvlees. Dat komt waarschijnlijk omdat insecten koudbloedig zijn, oppert Van Huis. Ook is er In 2012 kwam de eerste Nederlandse versie van het insectenkookboek uit. Bij de presentatie daarvan in Wageningen sneed prof. Louise Fresco toen werkzaam bij de UVA maar inmiddels bestuursvoorzitter van Wageningen UR een met insecten bereide taartversie van het kookboek aan. minder kans op overdracht van ziektes, om 1,3 miljard ton, of 750 miljard dollar. Insecten zijn goede kandidaten om organische omdat insecten verder van mensen af staan dan vee, en zijn er minder problemen met reststromen op te ruimen. dierenwelzijn. Waarschijnlijk ervaren insecten geen emotie en pijn omdat hun hersenen Knelpunten daarvoor te klein zijn. Toch geven we ze het Hoe mooi het ook klinkt, er zijn nog wat hobbels voordeel van de twijfel door ze in te vriezen te nemen op het gebied van de regelgeving, zegt voordat ze worden verwerkt. Daarnaast stoten insecten veel minder broeikasgassen en derij slachten. Moeten we dan een slachthuis ook Van Huis. Je mag geen dieren op je boer- ammoniak uit en is er veel minder land nodig voor insecten gaan opzetten? DG Sanco heeft voor insectenkweek dan voor veehouderij. aangegeven dat deze regels voor insecten ongewenst zijn, maar ook lastig te veranderen. Dat is een belangrijk punt, aangezien nu 80 procent van het landbouwareaal door veeteelt De ontwikkelingen op het gebied van insectenkweek gaan relatief langzaam. Volgens wordt ingenomen. Tegelijkertijd zijn insecten in staat een ander probleem op te lossen; het Van Huis komt dat vooral doordat insectenkwekers geheimzinnig doen over hun kweek- opruimen van afval. Van de agrarische productie wordt een derde weggegooid, dat gaat methode, aangezien ze allemaal denken dat ze een zaligmakende procedure hebben ontwikkeld. Dat maakt samenwerken lastig. Maar als je samenwerkt, kom je veel sneller Partners Insectpoint ergens. En precies dat wil het Insectpoint Om de interactie tussen bedrijven en bewerkstelligen: samenwerken om zo de ontwikkelingen te versnellen. kennisinstellingen te vergroten, is er in Insectpoint kantoor- en labruimte gecreëerd voor bedrijven die zich richten Leden werven op de kweek van insecten en eventueel partner willen worden van het censectpoint leden nodig. Vandaar dat er gestart is Om samen te kunnen werken, heeft het Intrum. Initiatiefnemers van zijn Wageningen UR en Ger van der Wal, eige- ingeschakeld dat partijen in de markt inter- met het werven van leden. Er is een bureau naar van Delibugs en Insect Europe. viewt: kwekers, afvalverwerkers, mengvoederbedrijven, overheden, scholen. Ze krijgen onze Inmiddels zijn ook World Ento en Energy & Exploitation unit Lelystad plannen voorgelegd en de vraag wat ze eraan aangesloten bij Insectpoint. Het centrum staat open voor nieuwe partners. gen we in beeld hoe andere partijen over het toe zouden willen voegen. Op die manier krij- Insectpoint denken. De eerste indruk is dat 8 eisma voedingsmiddelenindustrie augustus 2014

9 Krekelkweek De krekels van Insectpoint worden gekweekt in bakken, waarin eierdozen zijn gestapeld zodat er meer krekels in passen. Ze krijgen droog- en natvoer. Het voer dat ze krijgen is biologisch, zodat ook de insecten als biologisch kunnen worden afgezet. Voor humaan gebruik worden de krekels na de zevende vervelling verwerkt. Na de achtste vervelling zijn ze volwassen, maar dan krijgen ze ook vleugels en een harder pantser met veel gytine, waar de mens weinig mee kan. Vandaar dat er is gekozen om de insecten eerder te oogsten. De eerste tien dagen brengen de krekeltjes in een doorzichtige bak door, zodat ze beter in de gaten kunnen worden gehouden. Bitterballen met meelwormen tijdens het Food4You festival in Wageningen. Insecten kunnen ook worden verwerkt in bijvoorbeeld soepen, sauzen, burgers, kroketten en kipnuggets. meerdere partijen enthousiast zijn. Samen met die partijen willen we concrete projecten optuigen waar we vanaf september echt mee aan de slag gaan, vertelt Van der Wal. Vertrouwen kweken De komende tijd zal het Insectpoint zich voornamelijk richten op regel- en wetgeving. Er is markt voor insecten, maar op het gebied van regelgeving is er nog veel onduidelijk. Als dat beter wordt, kunnen we de kweek grootser aanpakken, meent Van der Wal. Er moeten duidelijke richtlijnen komen voor dierlijke en humane consumptie van insecten. Wij willen een aanspreekpunt vormen voor overheden die vragen hebben. Het is een grootschalige industrie die op gang komt, maar de overheid vraagt zich bijvoorbeeld af hoe de voedselveiligheid kan worden geborgd. We kunnen met het Insectpoint laten zien wat de risico s zijn van insectenkweek zijn en op welke manier de voedselveiligheid kan worden geborgd. Dat kan bijvoorbeeld door vast te leggen onder welke omstandigheden de insecten moeten worden gekweekt en verwerkt en deze voorwaarden in de HACCP-richtlijnen op te nemen. Er kan bijvoorbeeld worden afgesproken om alleen op plantaardige substraten te kweken. Daar willen we aan werken. Als de voedselveiligheid is geborgd, kweken we vertrouwen. Voor insecten is het nog niet duidelijk of ze onder de Novel Food-regeling vallen. Wij willen ze eruit houden. Insecten zijn niet nieuw; ze worden allang op grote schaal gegeten, alleen niet in Europa. Je kunt insecten prima eten, mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan op het gebied van voedselveiligheid. Binnen Insectpoint kunnen we openstaande vragen over risico s en voedselveiligheid grootschalig onderzoeken. We willen aantonen dat de risico s laag zijn. Het gaat de goede kant op; er ontstaat vertrouwen. Als gesprekspartner kunnen we samen met andere partijen laten zien dat de kweek van insecten controleerbaar is en zo de ontwikkelingen versnellen. Praktijktesten met krekels Van der Wal heeft er vertrouwen in dat de regelgeving op korte termijn wordt geregeld. Het is niet zo dat het werk van het Insectpoint er dan op zit. Er kunnen ook praktijktesten worden gestart. Per project moet het voor leden mogelijk zijn om aan te sluiten. Op die manier worden we een soort proeffabriek waarbinnen niet alleen wordt gepraat, maar ook actie wordt ondernomen. Samen met het bedrijfsleven boeken we direct resultaat. In eerste instantie richt Insect Europe het bedrijf van Van der Wal zich vooral op foodtoepassingen. Dat is een van de redenen dat er voor de kweek van krekels is gekozen. Krekels zijn erg lekker en hebben een hoog culinair gehalte. Voor feed is het prima om maden of larven te verwerken, maar voor de humane consumptie hebben we voor krekels gekozen. Ze zien er niet alleen aantrekkelijker uit, maar bevatten ook meer insectenvlees, doordat ze een dunnere huid hebben. Voor de voedingsindustrie zullen de krekels worden verwerkt tot meel. De meelproducten kunnen worden verwerkt in bijvoorbeeld soepen, sauzen, burgers, kroketten en kipnuggets. Niet alleen als smaakversterker, maar ook om een bepaald eiwitgehalte te bereiken. Van der Wal ziet hier ook kansen voor slagers. Ze kunnen vlees produceren met insecten als smaakversterker. Krekelmeel geeft bijvoorbeeld een goede smaak. Bij een blinde test met gehaktballen met en zonder krekelmeel, kozen negen van de tien mensen voor de bal met het krekelmeel. Terughoudend Het grootste argument om nu nog geen insectenmeel te verwerken, is de terughoudendheid. Winkeliers zijn bang dat het consumenten afschrikt wanneer ze vermelden dat er insecten in een product zijn verwerkt. Ook daarin wil Insect Europe verandering brengen. Met een grote marketingcampagne willen we de retail en consument overtuigen van de lekkere smaak van insecten. Volgens Van der Wal is de acceptatie een kwestie van tijd. De meeste mensen staan er wel voor open om eens een insect te proberen. Mocht de acceptatie een vlucht nemen, dan is de productie makkelijk op te schalen, meent Van der Wal. Binnen Insect Europe gebruiken we momenteel tien procent van de totale capaciteit. Opschalen is makkelijk mogelijk als de markt loskomt. Maar om grote volumes aan te kunnen, is het van belang om samen te werken. En laat dat nu net het doel zijn van Insectpoint. eisma voedingsmiddelenindustrie augustus

10 Jaargang Jaargang 14, nr. 15, 7 nr. 1 november 4 17 juni _Cover.indd :28 AROVAC ADV FOOD Portrait_NL_HiRes.pdf 1 24/04/14 11:03 Bag Filling Units Bag Vacuumisers Palletisers Stretchhooders C M Y CM VACUÜM FOOD ZAKKENVUL MACHINES Arodo ontwerpt en ontwikkelt zakkenvul machines voor het vacuüm verpakken van diverse voedsel producten. Dit brengt vele voordelen met zich mee ten opzichte van conventioneel verpakken: Geen micro perforaties Langere levensduur 100% bescherming tegen vocht Geen geuren en/of lekkages Zeer geschikt voor fijn poederproducten zoals melkpoeder, voedsel ingrediënten, etc. Capaciteit op aanvraag. Voor afvulgewichten tot 50 kg! Het volgende nummer verschijnt op: dinsdag 16 september De sluitdatum voor het reserveren van uw advertentie is: MY CY dinsdag 26 augustus CMY K De sluitdatum voor het aanleveren van uw advertenties is: vrijdag 29 augustus ARODO BVBA Tel sales@arodo.be Neem voor informatie over adverteren contact op met Felix Berentsen, tel. +31 (0) f.berentsen@eisma.nl of Wilma Zijlstra, tel +31 (0) w.zijlstra@eisma.nl Mogen wij even opscheppen? EVMI is de online marktleider in vakkennis voor de voedingsmiddelenindustrie. Kijk dagelijks op voor actueel nieuws en meld u meteen aan voor de gratis nieuwsbrief. Innoveren Thema: ingredients volgens Mondelez De Integrale hartelijke aanpak groeten nodig Keesmakers Paardloze koets verovert van tegen de voedselverspilling Anuga het en koeloze kaasschap melk

11 Rol fabrikanten, retailers en wetenschappers Orde scheppen in de informatiechaos Tekst: Norbert van der Werff Foto s: Voedingscentrum voedselveiligheid De veiligheid van voedsel staat door alle schandalen ter discussie. Consumenten krijgen grote hoeveelheden feiten en verzinsels over zich uitgestort. Ze hebben weinig vertrouwen in deskundigen. Wat kunnen fabrikanten, retailers en wetenschappers doen om helderheid te scheppen? Dat kwam aan de orde tijdens het symposium Eerlijk over eten van het Voedingscentrum. Eigenlijk zouden we allemaal voedingsexpert tijdens het symposium indrukwekkende feiten moeten zijn. Eten en drinken doen we namelijk allemaal en iedere dag. Prof. Fred Brouns, bent, heb je uur besteed aan eten over het consumptiegedrag op. Als je 70 hoogleraar Innovatie Gezonde Voeding aan en drinken. Je hebt 55 miljoen kcal tot je genomen en meer dan liter Universiteit Maastricht, lepelde vrijdag 13 juni gedronken. Hoewel je dus zou verwachten dat het kennisniveau hoog is, is niets minder waar, zo toonde hij aan de hand van filmpjes van straatinterviews aan. Veel consumenten zijn ervan overtuigd dat je van eten na 20:00 uur dik wordt omdat je het eten dan niet meer verteert, terwijl het echt niet uitmaakt of je s ochtends, s middags of s avonds eet. En vrijwel niemand weet dat er in een glas sinaasappelsap bijna evenveel suiker zit als in een glas cola. Brouns maakte duidelijk dat er ontzettend veel onzin beweerd wordt door zelfverklaarde >>> eisma voedingsmiddelenindustrie augustus

12 Fred Brouns meent dat misleiding en bedrog van alle tijden zijn. deskundigen, die op veel consumenten geloofwaardig overkomen. Sommige auteurs maken selectief gebruik van de wetenschap, zoals de schrijver van Broodbuik die lang geleden is opgeleid tot arts. Brouns noemde het idee achter een andere populaire methode, de Voedselzandloper, dat je geen granen mag eten, nergens op gebaseerd. Hij stelde dat onjuiste feiten vaak blijven rondzingen. Keer op keer wordt bijvoorbeeld beweerd dat mensen in evolutionair opzicht niet gewend zijn aan het eten van granen, omdat ze dat pas jaar doen. Maar jaar geleden werd er al tarwe en rogge gegeten en meer dan een miljoen geleden aten mensen al grassen en zaden. Verzuurde knieën Brouns toonde een filmpje van een zelfbenoemd expert op het gebied van superfoods die na het volgen van een schriftelijke cursus een microscoop aanschaft en aan de hand van de vorm van de bloedcellen van patiënten voedingsadviezen geeft. Brouns benadrukte wel dat er niks nieuws onder de zon is. Kwakzalverij, misleiding en bedrog zijn van alle tijden. Hij illustreerde dat met een oud filmpje over F. Jacobo, een typetje van Kees van Kooten, die honing op de knieën van een patiënt deed tegen de verzuring Niet alleen consumenten laten zich misleiden, ook politici worden in het ootje genomen en dragen bij aan de verspreiding van onjuiste informatie. Zo had CDA-Europarlementariër Esther de Lange zich wijs laten maken dat inktvisringen ook wel van varkensanus worden gemaakt. Discussie aangaan We zijn echt de weg kwijt, concludeert Brouns. Ook Simone Hertzberger van Ahold Europa is van mening dat het algemene kennisniveau van voeding niet hoog is. Experts focus on hazards, consumers focus on fears, aldus de senior director Product Integrity Topics. Als het gaat om wat familieleden zeggen, gaat het niet alleen over feiten, maar ook over emoties; over wat mensen voelen. Ze legde uit dat de consument over het algemeen ver weg staat van de productie van voedingsmiddelen. Ze noemde dat prima, omdat de consument per definitie altijd gelijk heeft. Het is aan het bedrijfsleven om daar op de juiste manier mee om te gaan. Uitleggen wat een bedrijf doet, volstaat daarbij niet meer. Albert Heijn roert zich daarom in de discussie met consumenten over voeding. Transparantie en vertrouwen zijn volgens haar aan elkaar gekoppeld. Door helder te communiceren over het eigen beleid en misvattingen op internet te weerleggen, wil de retailer het voedselvertrouwen van consumenten vergroten. We willen actief de discussie aangaan. Niet reactief, niet defensief, maar actief. Albert Heijn hanteert daarvoor sinds circa negen maanden twee instrumenten. De eerste daarvan is het Twitter-account dat door Hertzberger wordt heeft ruim volgers en er zijn al ruim tweets gepost. De tweets die het meest interessant gevonden worden, zijn die waarin ik meld wat níet lukt. Zoals dat we het zoutgehalte van frikandellen niet kunnen verlagen omdat de klant dat niet wil Het tweede middel is meediscussiëren op het invloedrijke forum Foodlog, dat zich richt op foodprofessionals. Ik praat daar mee over heikele onderwerpen. Ze meent verder dat consumenten over het algemeen wel vertrouwen hebben in de informatie op het etiket, maar niet in het verhaal daarachter. Naast het aangaan van de discussie ziet ze voor Albert Heijn het bieden van keuze aan de consument als een begin van een antwoord om het vertrouwen te vergroten. 12 eisma voedingsmiddelenindustrie augustus 2014

13 Simone Hertzberger roert zich via Twitter namens Albert Heijn in de discussie met consumenten over voeding. Lessen op internet Volgens Brouns kunnen wetenschappers een rol spelen om consumenten van betrouwbare informatie te voorzien. Wetenschappers moeten actiever worden op social media. Tijdens de publiekslezing van de Nederlandse Academie van Voedingswetenschappen in januari heb ik voorgesteld dat universiteiten en de Nederlandse Academie van Voedingswetenschappen korte lessen van zo n tien minuten op YouTube gaan zetten. Zo kunnen ze consumenten informeren over thema s als de gezondheidsaspecten van granen en brood, de gezondheidsaspecten van zuivel, E-nummers en transvetten. Met de filmpjes op internet wil Brouns tegenwicht bieden aan alle onzin over voeding die wordt verkondigd. Hij volgt daarmee het voorbeeld van Amerikaanse universiteiten als Harvard, UC Davis en Mayo Clinic die ook lessen op internet hebben gezet. Afbreukrisico Afgezien van de beperkte kennis van consumenten en de grote hoeveelheid onzin die via internet en social media over hen wordt uitgestort, is het afbreukrisico van de voedingsmiddelenbranche toegenomen door internationalisering en nieuwe technologie. Hertzberger constateert dat het risico op recalls en reputatieschade groter is geworden door de overgang van lokale producten naar wereldwijde handel in grondstoffen en voedsel. Ook zijn er verbeterde technische mogelijkheden om heel lage besmettingsniveaus te detecteren. Bovendien kan fraude met DNA-typering gemakkelijker worden geconstateerd. Westerse autoriteiten kunnen zich geen lakse houding veroorloven. Volgens Hertzberger wordt vaak gezegd dat er door de druk op de prijs minder focus is op veiligheid. Mensen zeggen dat, maar ik weet niet of dat zo is. Kletspraatjes Ook voedingsmiddelenfabrikanten zelf moeten transparant zijn, menen zowel Brouns als Hertzberger. Fabrikanten verschuilen zich achter de wet. Ze zeggen dat het allemaal op de verpakking staat, zegt de Maastrichtse hoogleraar. Ook Nelleke Polderman, expert voeding van de Consumentenbond, constateert dat. Ook al is iets wettelijk toegestaan, veel consumenten vinden het toch misleidend. Daarom fabrikanten: wees eerlijk en transparant over wat je verkoopt. Met de campagne Kletspraatjes tracht de Consumentenbond misleidende etiketten tegen te gaan. Consumenten kunnen foto s mailen van producten waar volgens hen wat loos mee is, voor wat betreft de informatie. Als de organisatie zich in de kritiek kan vinden, wordt de foto op de website geplaatst en treedt de Consumentenbond in contact met de producent. Soms wordt ook een melding gedaan bij de NVWA, als de wet wordt overtreden. Iedere maand is er een Kletspraatjesverkiezing, waarbij zo n 1500 mensen hun stem uitbrengen. De Consumentenbond heeft gemerkt dat er verschillende soorten Kletspraatjes zijn: de consument wordt op het verkeerde been gezet; de naam van het product is misleidend; de informatie over de portiegrootte of de voedingswaarde is niet juist; of het product lijkt gezond, maar bevat veel suiker, zout of vet. Uit het overleg met de fabrikant blijkt dat producenten soms een andere interpretatie geven van de wet, zegt Polderman. Toch wordt de etikettering van de helft van de producten aangepast. Tijdens het symposium werd gestemd over enkele klachten over producten. Daarbij bleek dat de opvattingen over misleiding sterk uiteenlopen. Wat voor de een aanvaardbaar is, is voor de ander pure misleiding. eisma voedingsmiddelenindustrie augustus

14 VAKBEURS VOOR PROCESAPPARATUUR, -ENGINEERING EN -AUTOMATISERING 30 SEPTEMBER - 3 OKTOBER 2014 JAARBEURS, UTRECHT DE GROOTSTE VAKBEURS VOOR DE TOTALE NATTE EN DROGE PROCESINDUSTRIE IN DE BENELUX De nieuwste producten en technieken van ruim 200 exposanten Hoogwaardig lezingenprogramma i.s.m. ISPT, NVDO en FedEC Representatief aanbod met 50% Solids en 50% Fluids Ook gratis toegang tot Macropak, Industrial European Dairy Show en World of Technology & Science

15 ISACert/NAK AGRO overgenomen door Vinçotte ISACert/NAK AGRO is eind april overgenomen door het Belgische Vinçotte en gaat verder als Vinçotte ISACert Nederland B.V. ISACert stelt aansluiting te hebben gevonden bij een instelling met goede faciliteiten en zo te kunnen inspelen op nationale en internationale ontwikkelingen. Vinçotte vertegenwoordigde ISACert al in België en Frankrijk. Het bedrijf had ook al een vestiging in Nederland. Vinçotte is een professionele internationale dienstverlener die, naast certificatieactiviteiten in de agrifood-sector, tevens keuringen en niet destructief onderzoek (NDO) verzorgt en inspectie- en certificatiediensten verleent voor de veiligheid bij onder andere drukapparatuur, elektrotechnische installaties, hef- en hijsmiddelen en attracties & speeltoestellen. De expertise omvat tevens de certificatie van arbo-veiligheid (VCA, OHSAS 18001), Social Accountability (SA 8000) en milieumanagement (ISO 14001). De overname is onderdeel van de internationale strategie van Vinçotte en betekent verruiming van het dienstenaanbod in de Nederlandse markt. Daarnaast heeft Vinçotte de ambitie om zijn certificatieactiviteiten in de voedingsindustrie via het internationale ISACert-netwerk wereldwijd verder uit te breiden. Meer info: Vinçotte NEN-Handboek food management systemen voedselveiligheid Tankinspectie met rope access techniek Hoge tanks en drogers in de voedings- en farmaceutische industrie kunnen volledig en snel worden geïnspecteerd met de zogenaamde rope accesstechniek. Deze touwtechniek is sneller en heeft minder risico op beschadiging van de tank dan een inspectie met een steiger. De kans op menselijke ongelukken is bovendien kleiner en er wordt op kosten bespaard. In verschillende sectoren wordt tegenwoordig met rope access gewerkt. Met name in de offshore is deze methode een gangbaar alternatief voor steigerbouw. Bactoforce uit Tiel introduceert deze werkwijze nu voor de inspectie van grote installaties in de levensmiddelenindustrie. Bij rope access-techniek werken de inspecteurs met een veiligheidsharnas, twee veiligheidslijnen en minimaal twee onafhankelijke ankerpunten. Ook het gebruikte gereedschap is vastgemaakt aan touwen. Rope access-werk vereist certificering en gekeurde arbeidsmiddelen. De Bactoforce rope access-inspecteurs zijn opgeleid in erkende IRATA-trainingsinstituten. Door schaalvergroting worden installaties in de levensmiddelenindustrie zoals tanks en sproeidrogers steeds groter en vooral hoger. Het opsporen van defecten in deze installaties is lastig en moet tijdig gebeuren om het risico op vervuiling met micro-organismen te voorkomen. Regelmatige inspecties brengen scheuren, corrosie, lekkage en slechte hygiëne aan het licht. Een herstelreparatie is dan mogelijk vóórdat de productveiligheid in gevaar komt. Kennisnetwerk voor normontwikkeling en normtoepassing NEN heeft sinds kort een nieuw handboek beschikbaar met daarin opgenomen twee belangrijke ISO-normen voor certificatie van food safety management systemen. Het handboek bundelt alle informatie die certificerende instellingen nodig hebben voor een betrouwbare en efficiënte audit. Het Handbook Food safety for management systems combineert ISO/TS (eisen aan organisaties die certificaten uitgeven op basis van ISO 22000) en ISO/IEC (algemene eisen voor organisaties die audits uitvoeren). De gevolgen van onveilig voedsel kunnen ernstig zijn en managementsystemen zoals ISO helpen een organisatie om gevaren op te sporen en te beheersen. Certificatie van een managementsysteem voor voedselveiligheid kan klanten geruststellen door aan te geven dat een organisatie een deugdelijk systeem heeft ingevoerd om de veiligheid van voedsel te waarborgen. Dit werkt echter alleen als er vertrouwen is in certificatie. Het nieuwe handboek, gebaseerd op beide ISO-normen, omschrijft de regels voor eenduidig auditen. De competenties van de auditor worden beschreven, zoals ervaring en opleiding, maar ook bijvoorbeeld hoe lang een audit zou moeten duren. Meer info: Bactoforce Verbeterde Keofitt-monsternamekranen Binnen de voedingsmiddelenindustrie is betrouwbare monstername uit een (aseptisch) proces of systeem van groot belang. Foutieve bemonstering kan een monster opleveren dat niet representatief is met de nodige problemen en onvoorziene kosten van dien. Het kan leiden tot afkeur van een batch en levert extra werk op voor productie- en laboratoriummedewerkers. Een goed monster geeft een reële reflectie van de condities van het product in een proces of systeem. Keofitt-monsternamekranen bieden hiervoor de oplossing, aldus de leverancier. Ze hebben geen dode hoeken en kunnen door een hoogwaardige oppervlakte-afwerking uitstekend worden gereinigd. De oppervlakte-afwerking is onlangs naar een hoger niveau gebracht, waardoor vuilaanhechting nog beter wordt voorkomen. De technische specificaties: Buitenzijde geëlektropolijst RA < 1,2 µm Inwendig geëlektropolijst RA < 0,5 µm Procesaansluitingen geëlektropolijst RA < 0,5 µm Meer info: NEN Meer info: Monstername.nl eisma voedingsmiddelenindustrie augustus

16 Symposium product recall in de foodsector Houd bij terughaalactie de regie in handen Tekst en foto s: Norbert van der Werff Voedingsmiddelenbedrijven moeten ervoor zorgen dat ze bij voedselincidenten zelf aan het stuur blijven. Als ze niet tijdig en adequaat handelen, neemt de NVWA de regie over. Dat kan ervoor zorgen dat (meer) reputatieschade ontstaat. Ook de communicatie is van groot belang. crisismanagement en communicatie, merkte op dat de NVWA duidelijk wil maken dat ze bij voedselincidenten niet passief langs de zijlijn staat. De NVWA gebruikt recalls om op de trom te slaan, om te laten zien dat ze ferm optreedt. Er zijn twee soorten bedrijven: ondernemingen die bij een incident hun verantwoordelijkheid nemen en bedrijven die dat niet doen en daarmee duidelijk maken dat ze hun klanten en de consument eigenlijk niet zo belangrijk vinden. Dat constateert Peter van den Broek, advocaat bij Kennedy van der Laan en onder meer betrokken bij aansprakelijkheidskwesties. Hij was één van de sprekers op het symposium Product recall in de foodsector van Euroforum, dinsdag 17 juni in Utrecht. De NVWA heeft als beleid zacht waar het kan en hard waar het moet, legde Van den Broek uit. Als een bedrijf de zaken niet op orde heeft, neemt de NVWA bij een voedselincident het roer over, zoals eerder dit jaar gebeurde bij Van Hattem. Toen het vleesbedrijf de tracering niet op orde bleek te hebben, moest het bedrijf veel meer terughalen dan aanvankelijk de bedoeling was. De NVWA schuwt daarbij de media niet, ook omdat zij zelf de kritiek kreeg dat ze er niet bovenop zat. Hij noemt die ontwikkeling eng. Ook Noud Bex van Bex Communicatie, dat gespecialiseerd is in Communicatie Om de schade bij een voedselincident te beperken, ziet Van den Broek verder een grote rol weggelegd voor een goede communicatie. Dat thema werd verder uitgewerkt door Bex, die vorig jaar 64 bedrijven bijstond bij een acute crisis. Dat waren overigens niet allemaal crises in de voedingsmiddelenindustrie. Hij adviseert voedingsmiddelenbedrijven Meldwijzer De NVWA heeft de nieuwe Meldwijzer onveilige levensmiddelen in mei op haar website gepubliceerd. In het document wordt met behulp van pijlen aangegeven in welke gevallen onveilige levensmiddelen wél en in welke gevallen ze niet moeten worden gemeld bij de NVWA. De meldwijzer legt uit wat het verschil is tussen schadelijke en ongeschikte levensmiddelen. Nieuw is onder andere dat ondernemers die levensmiddelen produceren schadelijke levensmiddelen moeten melden, óók als ze nog in eigen beheer op voorraad zijn met het oog op de verkoop. De wetgeving voor het melden is niet gewijzigd; de nieuwe meldwijzer helpt de bestaande wetgeving beter te interpreteren. Bij twijfel kunnen de ondernemers het meldformulier onveilige levensmiddelen gebruiken om in contact te komen met de NVWA. Noud Bex: De NVWA gebruikt recalls om te laten zien dat ze ferm optreedt. 16 eisma voedingsmiddelenindustrie augustus 2014

17 voedselveiligheid De nieuwe Meldwijzer Onveilige levensmiddelen van de NVWA. om zich goed voor te bereiden. Bij crisiscommunicatie is het van belang snel, open en eerlijk én zorgvuldig te communiceren. Oefen de bereikbaarheid van mensen, controleer of de procedures kloppen. Bex pleit ervoor bij een ernstige crisis niet de reguliere woordvoerder de externe communicatie te laten verzorgen, maar de algemeen directeur. Daarmee laat je zien dat je de situatie serieus neemt. Je kunt daarvan afwijken als de directeur een ramp is als woordvoerder of te druk is met het managen van de crisis. Het is belangrijk om al het slechte nieuws in één keer naar buiten te brengen. Als later blijkt dat een bedrijf belangrijke informatie heeft achtergehouden, kan dat de reputatie namelijk extra schaden. Maak direct bij het naar buiten brengen van het incident excuses en benadruk dat de andere producten wel in orde zijn. Ook de interne communicatie is van belang. Leg daarom medewerkers nogmaals de afspraken voor contacten met de pers uit. Bij een recall moet de fabrikant altijd de vinger aan de pols houden. Wij bellen ter controle altijd zelf met het callcenter. Ook bezoeken we altijd supermarkten. Zijn de producten wel uit het schap gehaald? Volgens Bex stuurt bij een terughaalactie 5 tot 15 procent van de consumenten de streepjescode van een product terug. Met instellingen die veel tegen klagende consumenten. Hij denkt daarbij niet direct aan financiële compensatie, maar bijvoorbeeld aan kaartjes voor een attractiepark. producten hebben gekocht, zoals kinderdagverblijven die pakjes drinken hebben ingeslagen, kunnen aparte afspraken worden gemaakt zodat ze geen uren aan het knippen zijn. De communicatiedeskundige vertelde dat bedrijven er goed aan doen coulant te zijn Meldwijzer De NVWA heeft 15 mei 2014 een nieuwe versie gepubliceerd van de Meldwijzer onveilige levensmiddelen, een beslisboom die duidelijk maakt wanneer een incident gemeld >>> Voorkomen productrecalls Bij de stelling Certificering is een prima middel om de voedselveiligheid en kwaliteit van levensmiddelen te borgen en dus om productrecalls te voorkomen staken sommige deelnemers zowel het groene als het rode stembriefje de lucht in, vanwege het woord voorkomen. Dat daarmee het risico beperkt kon worden, daar waren de aanwezigen het wel mee eens, maar helemaal voorkomen worden, kunnen incidenten niet. Dagvoorzitter Helmie Keijsers concludeerde dat certificering dus goed is voor de voedselveiligheid. Ze voegde daaraan toe, te verwachten dat certificering zoals we dat nu kennen, zal gaan verdwijnen. We gaan toe naar een systeem van onaangekondigde audits. Dat levert toegevoegde waarde. Keijsers adviseerde bedrijven zelf de tracering regelmatig te oefenen. Doe dat met een complex product. Veel bedrijven pakken daar een gemakkelijk product voor. Het is zinvoller dat met een complex product te doen. eisma voedingsmiddelenindustrie augustus

18 moet worden en wanneer niet en welke maatregelen genomen moeten worden. Van den Broek lichtte de meldplicht van voedselincidenten toe. Onveilige levensmiddelen kunnen worden onderverdeeld in schadelijke producten en ongeschikte producten. Bij schadelijke levensmiddelen moet altijd melding gedaan worden bij de NVWA, ook als het voedingsmiddel nog in eigen beheer is. Bij ongeschikte levensmiddelen is dat afhankelijk van de vraag wie in de keten het product in beheer heeft, wie de eerst verantwoordelijke in de keten in Nederland is en of het een private label product is (zie kader Melden of niet?). Dagvoorzitter Helmie Keijsers, directeur van bureau voor consultancy, auditing en trainingen Improving Quality, ging dieper in op de verschillen tussen schadelijke levensmiddelen en ongeschikte levensmiddelen. In het eerste geval gaat het om afwijkingen met gevolgen voor de volksgezondheid, direct of op langere termijn. Denk aan carcinogene en mutagene stoffen en pathogenen. Ze riep daarbij op tot bijzondere aandacht voor producten die zich richten op de YOPI s (Young ones, Old ones, Peter van den Broek pleit er bij een incident voor, de NVWA om advies te vragen en om er externe voedselveiligheidsdeskundigen bij te halen. Pregnant and Immune deficient). Bij ongeschikte producten gaat het om vreemd materiaal, geur- of smaakafwijkingen, bederf, of niet voldoen aan een wettelijke norm of EUveiligheidsgrens. Als het bij vreemd materiaal gaat om bijvoorbeeld glassplinters, valt een product onder de schadelijke levensmiddelen. Niet voldoen aan de wettelijke norm kan in het ene geval betekenen dat het product ongeschikt en in het andere geval dat het schadelijk is. Keijsers: Het is in eerste instantie aan u om te bepalen of het om een schadelijk of en een ongeschikt product gaat. De risicobeoordeling kan Melden of niet? echter ook plaatsvinden in samenspraak met de NVWA. Voor schadelijke producten die de Schadelijk levensmiddel op voorraad In een magazijn met gereed product wordt bij een verificatieonderzoek (geen positieve vrijgave) Salmonella aangetoond in een batch gedroogd fruit. De batch is nog niet verder in de handel gebracht. Dit wordt gemeld bij de NVWA. consument hebben bereikt, geldt in principe altijd een terughaalactie. Bij onveilige levensmiddelen moeten de afnemers en indien relevant de leveranciers worden gewaarschuwd Melden ongeschikt levensmiddel door de retailer Indien in een supermarkt een smaakafwijking aan koekjes wordt vastgesteld, een ongeschikt product, en het betreft een private label dan dient de supermarktorganisatie dit te melden bij de NVWA. Ook de producent van de koekjes dient dit te melden bij de NVWA. Doel hiervan is dat de NVWA in beeld wil hebben of er naast het private label mogelijk ook andere leveringen zijn gedaan aan andere afnemers van hetzelfde product in een andere verpakking. en moet worden voorkomen dat de producten in de handel komen of blijven. Bij onveilige levensmiddelen mag de besmetting niet worden weggewerkt door verdunning. Onveilige grondstoffen mogen niet worden verwerkt, tenzij ze eerst veilig zijn gemaakt. Uitgeleverd ongeschikt levensmiddel Er is bij de productie te veel zout toegevoegd aan het brood. Er is om gezondheidsredenen een limiet aan zout in brood gesteld, dus bij overschrijding is er sprake van een ongeschikt levensmiddel. De partij is nog aanwezig in het eigen bedrijf: geen melding nodig. De partij is reeds uitgeleverd: wel melding. Bovenstaande voorbeelden zijn afkomstig uit de toelichting op de Meldwijzer van de NVWA. Het is niet altijd duidelijk of er meldingsplicht is, te meer omdat vroegtijdig gemeld moet worden, terwijl dan vaak nog niet alle feiten bekend zijn. Van den Broek pleit ervoor de NVWA om advies te vragen en om er externe voedselveiligheidsdeskundigen bij te halen. 18 eisma voedingsmiddelenindustrie augustus 2014

19 Pilot met openbaarmaking inspectieresultaten voedselveiligheid Lunchroom komt er gekleurd op te staan Tekst en foto s: Norbert van der Werff In veel landen is het al heel normaal dat consumenten kunnen zien hoe het gesteld is met de hygiëne in bedrijven die voedsel verwerken, bereiden of verkopen. Nederland is gestart met een pilot met de kleuren van een verkeerslicht bij lunchrooms. Daarna wordt het openbaarmakingproces verder uitgerold binnen de overige horeca en volgen ook andere foodsectoren. Dat bleek tijdens het jubileumsymposium van de Houwers Groep. Doel van de openbaarmaking van de inspectieresultaten is partijen binnen de voedselproductieketen transparantie bieden, zodat zij hun keuzes hierop kunnen baseren; een bijdrage leveren aan het vertrouwen in de overheid en in voedsel én het bevorderen van naleving van de voorschriften door bedrijven. Daarmee wordt dus niet alleen het belang van de consument gediend, maar ook dat van de bedrijven zelf, andere schakels in de keten en de overheid. De app van de horeca-inspectiekaart staat in de app-shop. Projectleider openbaarmaking controlegegevens van de NVWA Tony Nolde maakte tijdens het symposium ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Houwers Groep, op 16 juni in Wageningen, duidelijk dat de voorbereidingen in volle gang waren. Sinds 7 juli kunnen consumenten per lunchroom nagaan of de regels voor veilig voedsel worden nageleefd, uitgedrukt in een kleur. Groen staat voor lunchrooms die de regels goed naleven, oranje voor lunchrooms die problemen dienen op te lossen en rood voor zaken die onder verscherpt toezicht staan. De kleur wit is voor lunchrooms waar de NVWA geen recente controlegegevens over heeft. De beoordeling is te bekijken op nvwa.nl of via de app. De beoordeling hoeft dus niet te worden aangeplakt op de deur, zoals bijvoorbeeld in Engeland en ook hoeft geen verwijzing naar de inspectieresultaten te worden geplaatst op de website van het bedrijf zelf, zoals in Denemarken. Zelfcontrole De gegevens die openbaar worden gemaakt, komen uit drie verschillende bronnen. Een deel is afkomstig van reguliere door de NVWA uitgevoerde inspecties. Ook worden bedrijven beoordeeld via een zelfcontrolesysteem, waarbij een daartoe goedgekeurd inspectiebureau in opdracht van onderneming of formule controles uitvoert. De Houwers Groep doet zulke inspecties al sinds 2010, legde directeur Toos Houwers uit. In 2008 wilde de overheid met zelfcontrole een nieuwe richting inslaan. Toen hadden we daar ons eerste gesprek met de NVWA over en in 2010 waren we het eerste bedrijf dat werd erkend. Bij groen melden we dat door aan de NVWA, wat betekent dat de NVWA geen reguliere inspecties meer uitvoert. Houwers benadrukt het belang van zonder afspraak op de stoep staan, omdat bedrijven zich anders voorbereiden op inspectie. >>> eisma voedingsmiddelenindustrie augustus

20 We komen altijd onaangekondigd, inmiddels weten onze klanten niet beter meer. De inspecties richten zich op beheersing en borging van de processen met speciale nadruk op verbeterpunten. Bedrijven kunnen bij ons in een digitale module real-time zien hoe het met de verbeterpunten staat. Als een inspecteur gebreken constateert die boetewaardig zijn, volgt altijd een herinspectie. Als de zaken dan niet in orde zijn gemaakt, raakt het bedrijf de groene status kwijt. Veilig Voedsel Verklaring Lunchrooms die niet als wit op de app en site willen staan, kunnen op de website van de NVWA een Veilig Voedsel Verklaring downloaden. Door zo n verklaring in te vullen, geven ze aan dat ze menen aan alle eisen te voldoen. Die verklaring wordt binnen 60 dagen gevolgd door een gerichte controle ter verificatie. De Veilig Voedsel Verklaringen vormen daarmee naast inspecties door de NVWA en zelfcontrole dus de derde informatiestroom voor de openbaarmaking van de controlegegevens. Verkeerslicht Volgens Nolde van de NVWA is gekozen voor een simpele indeling met de drie kleuren van een verkeerslicht en de kleur wit voor als er geen recente gegevens beschikbaar zijn. We wilden geen lappen tekst, geen moeilijke woorden, maar een eenvoudig beeldmerk. Mensen zijn in staat dat op de juiste manier te interpreteren. De consument mijdt oranje niet, maar vraagt zich wel af of het goed gaat met het bedrijf. De angst van ondernemers voor een stigma is dan ook niet terecht. Bovendien krijgen bedrijven geen oranje voor onbelangrijke details én worden ze in de gelegenheid gesteld vóór publicatie de situatie te herstellen en dat binnen drie weken aan de NVWA te melden. Als de NVWA van oordeel is dat het probleem is verholpen, krijgt het bedrijf het predicaat groen. Anders gaat het verkeerslicht voor vier maanden op oranje en volgt herinspectie, net zoals nu op kosten van het bedrijf. Rode bedrijven staan onder verscherpt toezicht. Waterdicht is het systeem niet. Nolde erkende dat het altijd mogelijk is dat bedrijven die zich niet aan de voorschriften houden onder de radar blijven, omdat slechts zo n 20 procent van de bedrijven in een jaar wordt gecontroleerd. Dat betreft bedrijven waar geen klacht over binnenkomt en waar ook niet over wordt getwitterd. Arnout Fischer van Wageningen UR lichtte de informatiebehoefte van consumenten over voedselveiligheid toe. Hij verwachtte dat zo n 40 procent van de consumenten geïnteresseerd is in de beoordeling. De helft daarvan kan worden gekenschetst als heavy user van informatie over veiligheid. Uitbreiding De NVWA is de pilot gestart met bedrijven die bij de Kamer van Koophandel geregistreerd staan als lunchroom. Het gaat om Toos Houwers benadrukte het belang van zonder afspraak op de stoep staan, omdat bedrijven zich anders voorbereiden op inspectie. Projectleider bij de NVWA Tony Nolde erkende dat het altijd mogelijk is dat bedrijven die zich niet aan de voorschriften houden onder de radar blijven. 20 eisma voedingsmiddelenindustrie augustus 2014