Bieden tablets een meerwaarde binnen de lessen aardrijkskunde?

Transcriptie

1 Katholieke Hogeschool Leuven Departement lerarenopleiding Campus Naamsesteenweg Heverlee Tel Fax Bieden tablets een meerwaarde binnen de lessen aardrijkskunde? Een onderzoek naar leerwinsten Promotor: Hannelore Verstappen Academiejaar Steven Verheyden Afstudeeronderzoek voor het behalen van het diploma: Bachelor in het secundair onderwijs Aardrijkskunde Nederlands

2 Voorwoord Met dit afstudeeronderzoek komt het afstuderen met rasse schreden dichterbij. Iets waar ik al enorm lang naar uitkijk. Eindelijk de mogelijkheid om de geleerde vakdidactische en inhoudelijke principes over te brengen naar de leerlingen. De stages vormden hierbij een voorproefje en deden verlangen naar meer. Doorheen de opleiding is mijn kijk op de wereld en in het bijzonder op onderwijs verruimd. Daarom wil ik iedereen bedanken die een grote rol heeft gespeeld in zowel mijn opleiding als in mijn afstudeeronderzoek. In de eerste plaats alle lectoren, vanwege hun inspiratie die ze met bravoure omzetten naar de leerkrachten van de toekomst. In het bijzonder wens ik Hannelore Verstappen te bedanken, mijn promotor, voor de vele tips die ze mij heeft gegeven en voor het breed houden van mijn vizier. Door haar raadgevingen heb ik dit afstudeeronderzoek tot een goed einde weten te brengen. Daarnaast wil ik het Don Boscocollege in Hechtel bedanken om mij de mogelijkheid te geven om mijn afstudeeronderzoek in hun school te laten doen. Daarbij wens ik ook uitdrukkelijk Pieter Destoop en Vanessa Maes te bedanken voor de vele tips. Tot slot wil ik iedereen bedanken die er voor me was tijdens het schrijven van dit afstudeeronderzoek. Niet in het minst mijn ouders, die me altijd zijn blijven steunen. Zij hebben me de kans gegeven om deze opleiding te mogen genieten. Ik vond het ontwikkelen van dit afstudeeronderzoek een uitermate boeiende ervaring. Ik hoop dat dit gereflecteerd wordt in jullie leeservaringen. Veel plezier! Steven 2

3 Inhoud Voorwoord... 2 Inhoud...3 Inleiding Welke soorten apps zijn bruikbaar binnen aardrijkskundeonderwijs? Ondersteunende apps Dropbox Pinterest Twitter Thinglink Simple Mind Prezi Book Creator imovie QR-codes Wordpress Explain everything Socrative Facebook Nearpod Vakgebonden apps Goole Earth Khan academy Nasa Visualization Explorer ArcGis Universal Counters UN Country Stats World Bank Data Finder World in Figures Thunder equake Map Spotzi Atlas Welke mogelijkheden zijn er om tablets in je lessen te integreren? Algemene info onderzoeksopstelling Uitgevoerde lesconcepten met tablets

4 2.2.1 Test met behulp van Socrative Volledige les met behulp van Nearpod Niet-uitgevoerde mogelijkheden Tabletgebruik binnen de lessen Nederlands Biedt het gebruik van tablets leerwinst? Voor en nadelen van tabletgebruik in het onderwijs Voordelen van tabletgebruik in het onderwijs Nadelen van tabletgebruik in het onderwijs Onderzoek naar leerwinst Onderzoeksopzet Resultaten Conclusies Bevindingen leerlingen...38 Besluit...40 Literatuurlijst...41 Lijst met bijlagen

5 Inleiding Sinds 2010 is er de steile opmars van de tablet. Is het een hype? Of is het van blijvende aard? Moet het onderwijs mee op de kar springen? En als het mee op de kar springt, hoe moet het dan geïntegreerd worden in de lessen? Allemaal vragen die bij me opkwamen voor de start van dit afstudeeronderzoek en waar ik een antwoord op probeer te vinden door na te gaan of het gebruiken van tablets in de lessen aardrijkskunde tot een meerwaarde leidt voor de leerlingen. Langs de ene kant springen er een heel aantal scholen op de kar van de tablets, zo is er bijvoorbeeld in Blankenberge een heuse ipad-school. Daar tegenover staat dat er slechts in tien procent van de secundaire scholen meer dan tien tablets ter beschikking zijn voor educatieve doeleinden. Wanneer een school mee in de dans springt, waar moet dan aan voldaan worden? Hoe kan je kwaliteitsvol onderwijs leveren met tablets? Daarvoor heb ik een praktijkonderzoek gedaan binnen het vak aardrijkskunde. In het eerste deel ga ik na welke soorten apps er bestaan en welke bruikbaar zijn binnen aardrijkskunde onderwijs. Het tweede deel reikt mogelijkheden aan om tablets te gebruiken binnen de lessen aardrijkskunde. In het laatste deel ga ik na of tablets een meerwaarde kunnen betekenen voor de leerwinsten van de leerlingen. 5

6 1. Welke soorten apps zijn bruikbaar binnen aardrijkskunde onderwijs? Vooreerst is er een belangrijk onderscheid te maken tussen de verschillende apps. Wanneer je een eerste keer gaat zoeken naar apps die je in je les kan integreren, geraak je in een warrig kluwen van apps en adviezen. Daarom heb ik ervoor geopteerd om in mijn afstudeeronderzoek te verwijzen naar 2 soorten apps. Enerzijds de ondersteunende apps, anderzijds de vakspecifieke apps. De grote valkuil van lessen organiseren op een tablet, is het gebruik van louter vakspecifieke apps. 1 Dit is voornamelijk bruikbaar om grafieken en tabellen te actualiseren. Daar tegenover staat dat de ondersteunende apps multi-inzetbaar zijn in de klas. 1.1 Ondersteunende apps Ondersteunende apps zijn apps waarmee de leerlingen hun leertaken tot een goed einde kunnen brengen. Er zijn verschillende mogelijkheden om hiertoe te komen. In eerste instantie kan je werkbladen ontwikkelen die de leerlingen met behulp van een Dropbox-account kunnen downloaden. Het grote voordeel hiervan is dat de leerlingen op ieder moment hun taak kunnen onderbreken en opslaan. Deze opgeslagen taak valt op ieder mobiel apparaat te raadplegen. Een ander bruikbaar instrument zijn quiz-apps. Via deze quizapps kunnen de leerlingen hun net geleerde leerstof laten testen. De leerkracht staat in contact met alle tablets waardoor hij onmiddellijk de resultaten van iedere tablet ontvangt. Hij kan dus onmiddellijk zien met welk onderdeel van de leerstof de leerlingen problemen ondervinden. Een laatste mogelijkheid is het opstarten van een Facebook-groep voor jouw klas. Zo vormt die groep een aanvulling op het elektronisch leerplatform dat jouw school gebruikt. In die groep worden bijvoorbeeld herinneringen gepost voor taken en/of toetsen. Er kunnen tevens discussies worden opgestart door middel van de pollfunctie van Facebook. 1 Specht, M. (2014). How can tablet technology change teaching and learning?. 2 Drago, Idilio, et al. (2012). "Inside dropbox: understanding personal cloud storage services." 6

7 1.1.1 Dropbox Dropbox 2 is een online cloud storage. Online cloud storage houdt in dat je je taken op ieder moment kan opslaan en vervolgens op ieder mobiel apparaat kan raadplegen. Dropbox is momenteel de grootste aanbieder van online cloud storage. De voordelen van het gebruik van Dropbox zijn legio. Dropbox biedt immers een grote opslagruimte. Daarnaast hoef je niet te werken met USB-sticks of met externe harde schijven. Hierdoor verdwijnt je risico dat je opgeslagen werk verliest door een crash van een van deze apparaten. Dropbox kan je in de klas integreren door via de app een werkblad aan te bieden aan de leerlingen. Indien de leerlingen niet klaar geraken met dit werkblad, kunnen ze er thuis verder aan werken op een moment dat het voor hen past. Indien ze niet over een smartphone of tablet beschikken, kunnen ze Dropbox raadplegen via hun pc of laptop. Naast werkbladen of taken kan je ook presentaties delen met de leerlingen in je klassen. Tot slot kunnen leerlingen ook hun eigen inzichten delen met hun medeleerlingen. De basisvoorwaarde voor een vlot verloop met Dropbox is dat iedere leerling een eigen account moet aanmaken. Dit account kun je koppelen aan je Facebookaccount waardoor je je snel kunt aanmelden Pinterest Pinterest 3 is een sociale netwerksite waarbij leden items kunnen pinnen op een board. Het is de site die het snelst ter wereld is gegroeid. 4 Met Pinterest kunnen de leerlingen een board aanmaken dat betrekking heeft op het lesonderwerp. Vervolgens kunnen ze op zoek gaan naar interessante afbeeldingen, video s,... en deze toevoegen aan hun board. Het sociale karakter zit hem in het gegeven dat deze boards openbaar zijn. Je moet je niet registreren om de boards te bekijken. De leerlingen kunnen dus elkaars board gaan bekijken om op deze manier nieuwe informatie te verkrijgen. Indien ze bij een klasgenoot een interessante afbeelding, video,... terugvinden, kunnen ze deze repinnen op hun eigen board. Op deze manier kan de leerkracht ook de boards van de leerlingen volgen. Denk maar aan de progressie die ze maken met het aanvullen van hun boards binnen een 2 Drago, Idilio, et al. (2012). "Inside dropbox: understanding personal cloud storage services." Proceedings of the 2012 ACM conference on Internet measurement conference. ACM. 3 Dudenhoffer, C. (2012).Pin it! Pinterest as a library marketing and information literacy tool. College & Research Libraries News Constine, J. (2012) Pinterest hits 10 million US monthly uniques faster than any standalone site ever comscore..retrieved

8 bepaald thema. Op deze manier is Pinterest ook inzetbaar als evaluatieinstrument. Een andere mogelijkheid is dat jij als leerkracht een board ontwerpt waarop je tijdens het jaar de belangrijkste nieuwsfeiten pint. Of je laat deze opdracht uitvoeren door leerlingen. Zo gaan ze zelf op zoek naar de markantste feiten uit de actualiteit Twitter Twitter 5 is net zoals Pinterest een sociale netwerksite. Een belangrijk verschil is echter dat je hier werkt met boodschappen die uit maximum 140 tekens bestaan. Via Twitter kan je personen of instanties volgen die boodschappen de wereld in sturen. Dit betekent dat je ook personen of instanties kan volgen die betrekking hebben tot je lessen. Binnen aardrijkskunde kun je bijvoorbeeld geologen of een instantie zoals de NASA volgen. Op deze manier integrereer je actualiteit binnen je lessen aardrijkskunde. Daarnaast kan je Twitter in de klas op verschillende manieren inzetten. Vooreerst kan je ervoor zorgen dat leerlingen jou als leerkracht volgen en dat ze elkaar volgen. Jij kan via Twitter les gerelateerde artikels en filmpjes delen met de leerlingen. Daarnaast kunnen zij ook interessante filmjes, afbeeldingen,... met hun klasgenoten en met jou delen. Door hashtags toe te voegen kan je je tweets categoriseren. Zo kan je een aparte hashtag in het leven roepen voor jouw klasgroep zodat alle gedeelde informatie eenvoudig terug te vinden is. Een andere mogelijkheid is om leerlingen de essentie van de geziene leerstof te laten noteren in een tweet. Op deze manier leren de leerlingen om hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden. Een extra aanvulling op Twitter volrmen de Twitpolls. Dit zijn polls die via een link tevoorschijn komen op je Twitteraccount. Jouw volgers kunnen via deze link hun stem uitbrengen. Je krijgt dus een snel resultaat als je leerlingen/medeleerkrachten/ouders wil bevragen. Tevens worden leerlingen door het correct leren gebruiken van Twitter mediawijzer: wat kan ik tweeten? Wie kan mijn tweets zien? Wat zijn de gevolgen van mijn tweets? Tot slot kan Twitter ook ingezet worden tijdens de examenperiode. Zo kan Twitter een (extra) hulpkanaal vormen door middel van Tweets in verband met examenvragen aan leerkrachten te stellen. Dit zou dan een aanvulling kunnen zijn op de eerder traditionele manier van contact via . Het grote voordeel van Twitter, haar korte en snelle tweets, vormt eveneens het grote nadeel. Je bent immers beperkt tot die Pauwels, V. (2013). Twitter gebruiken in de klas. Apps in de les. Geraadpleegd via 8

9 tekens en daarin kan je geen uitgebreide vragen stellen of opmerkingen poneren Thinglink In tegenstelling tot Twitter en Pinterest is Thinglink geen sociale netwerksite. Thinglink 6 is een site waar je afbeeldingen kan uploaden en waarbij je vervolgens pointers kan toevoegen. Via die pointers kun je verbindingen leggen met webadressen waar meer foto s, een video, tekstuitleg,... te vinden zijn. Tevens kan je door middel van de pointers printscreens van eigen tekstfragmenten of Powerpointvoorstellingen tevoorschijn laten komen. Op die manier kunnen de leerlingen op eigen tempo extra informatie verwerken. Binnen aardrijkskunde denk ik daarbij aan een Thinglink-afbeelding van de kaart van Moesson Azië waarbij er via de pointers meer informatie te vinden is over de landen die tot Moesson Azië behoren. Om Thinglink te kunnen gebruiken, hebben alle leerlingen een account nodig Simple Mind + Simple Mind + is een app die zich uitstekend verleend tot mindmappen. In tegenstelling tot andere mindmap-apps, biedt deze app een eenvoudig en ongelimiteerde mogelijkheid tot mindmappen. Andere apps zijn namelijk gelimiteerd in het aantal onderverdelingen dat je kan maken. Deze app is inzetbaar op verschillende vlakken. Zo is het mogelijk om de leerlingen op het einde van de les de geziene leerstof in een mindmap te laten verwerken. Een andere mogelijkheid is om dit te laten toepassen als een huistaak. Vanwege het feit dat leerlingen met deze app hoofdzaken van bijzaken dienen te onderscheiden, wordt er ingespeeld op de vakoverschrijdende eindterm leren leren. Indien leerlingen hierin gestimuleerd worden, kunnen ze gemakkelijker hun leerstof structureren. De exporteringsmogelijkheden voor deze app zijn weliswaar zeer beperkt. Indien je als leerkracht overzicht wil krijgen van de verschillende mindmaps van de leerlingen, moeten ze een printscreen nemen en deze in bijvoorbeeld de hierboven beschreven Dropbox plaatsen. 6 Boelen, B. (2014). Enkele leuke tools om in de klas te gebruiken. Schoolbytes. Geraadpleegd via 9

10 1.1.6 Prezi Prezi 7 is een andere mogelijkheid om informatie te groeperen en te presenteren. Prezi leent zich uitstekend als presentatie-app. Prezi is een app die sinds 2009 op de markt is en sindsdien aan populariteit wint ten opzichte van Powerpoint. Er zijn enkele wezenlijke verschillen tussen Prezi en Powerpoint. Zo is een Powerpoint-presentatie vaak nogal statisch. Hier tegenover werkt Prezi met een oneindig groot presentatieblad waarop je eenvoudig je informatie kan groeperen. Op een eenvoudige manier kan je inzoomen en uitzoomen en daardoor linken leggen tussen de verschillende onderdelen van je presentatie. Een ander voordeel is de gemakkelijke hanteerbaarheid voor beginnelingen: na enkele keren heb je de mogelijkheden van Prezi onder de knie. Deze app is ook bruikbaar in de klas en wel op twee verschillende manieren. Enerzijds kan je via je tablet verbinding maken met een smartboard en op die manier je presentatie aan de klas laten tonen. Indien je niet in het bezit bent van een smartboard, bestaat er nog altijd de Prezi-website waarop je je presentaties te allen tijde kan opslaan en oproepen. Dit zorgt er ook voor dat leerlingen zowel in de klas als thuis aan hun presentaties kunnen verder werken Book Creator Book creator is een zeer gebruiksvriendelijke app die je kan gebruiken om zelf een e-book te creëren dat de leerlingen kunnen gebruiken op hun tablets. Indien je als school volop de kaart van de tablets trekt, is zo een e-book onontbeerlijk. Wanneer je een e-book ontwikkelt, mag dat in geen geval een digitale blauwdruk zijn van een gedrukt werkboek. In tegenstelling tot een gedrukt boek, bevat een e-book meer media: meer afbeeldingen, geïntegreerde video s, geïntegreerde opdrachten,... Een e-book kan je vergelijken met een zelfgemaakte cursus, maar dan via een tablet. Naast Book Creator kan je ook Creative Book Builder gebruiken. Creative Book Builer biedt je meer mogelijkheden, maar is daardoor ook iets moeilijker te hanteren. 7 Casteleyn, J. (2011). Nooit meer PowerPoint?. AD REM (MECHELEN)= TIJDSCHRIFT VOOR ZAKELIJKE COMMUNICATIE, 5,

11 1.1.8 imovie imovie is een app die enkel beschikbaar is voor toestellen die draaien op Apple-software. De mogelijkheden om imovie in de klas te gebruiken zijn enorm. 8 In de eerste plaats kunnen leerlingen zelf video s creëren die betrekking hebben tot verschillende lesonderwerpen. Daarna kunnen ze deze op Youtube plaatsen. imovie biedt de mogelijkheid om hun zelf gecreëerde video s te bewerken door ze te voorzien van tekst. Binnen aardrijkskunde zijn er ook veel mogelijkheden om te werken met imovie. Een eerste mogelijkheid is om de leerlingen in kleine groepjes een instructievideo te laten maken. De leerlingen zouden deze instructievideo kunnen maken met betrekking tot het thema gesteentes. Ieder groepje voert filmt dan bijvoorbeeld de doorlaatbaarheidsproef van één gesteente uit. De synthese bestaat dan uit het bepalen van welk gesteente de grootste doorlaatbaarheid heeft door het vergelijken van de verschillende filmpjes. De leerlingen kunnen een timer laten meelopen op het filmpje om deze synthese te vereenvoudigen. Een andere mogelijkheid binnen aardrijkskunde is het gebruik van imovie op excursies. Ook hier worden dan groepen gevormd die verschillende opdrachten krijgen. Zo moet de ene de debietmeting van een rivier filmen. De andere groep filmt hoe ze een hellingsgraad berekenen. Daarnaast kunnen de leerlingen tijdens een excursie in het staalbekken de verschillende onderdelen van de staalproductie filmen en ze benoemen met behulp van de app. Tot slot kan imovie ook een reflectiemiddel voor jouw onderwijspraktijk betekenen. Indien je jezelf filmt gedurende enkele lesmomenten, dan kan je daaruit leren. Ben ik voldoende expressief? Steken mijn lesmomenten goed in elkaar? Is mijn vraagstelling voldoende gevarieerd? QR-codes QR-codes 9 zijn een soort barcodes die leesbaar zijn door een QR-app te installeren op je smartphone of tablet. QR-codes worden door deze app gescand. Als leerkracht kan je op relatief eenvoudige wijze zelf QR-codes ontwikkelen. Deze QR-codes kunnen verwijzen naar websites die meer informatie geven over het lesonderwerp. Daarnaast kunnen ze ook refereren naar een ingevulde versie van een opdrachtenblad. Binnen aardrijkskunde 8 Espejo, D., Maas, D., Lefebvre, D. (2011). 13 ways to use imovie in the classroom, Edapps Ca. Geraadpleegd via 9 Van Schie, H. QR-codes in het onderwijs. ICT-idee. Geraadpleegd via 11

12 kunnen QR-codes geïmplementeerd worden in Google Maps. Door een QRcode te lezen gaan leerlingen rechtstreeks naar één bepaalde plaats Wordpress De Wordpress-app biedt de mogelijkheid om je blog overal en altijd up-todate te houden. Via de app kan je reacties beheren, blogs posten,... Via de website zijn de uitgebreide functionaliteiten te raadplegen. Een van de mogelijkheden om Wordpress in de klas te gebruiken is om het te beheren als een digitaal portfolio. Via dit portfolio kunnen de leerlingen hun werk digitaal tentoon spreiden. Dit biedt twee grote voordelen. Enerzijds verzamel je alle werkjes van je leerlingen via dit portfolio waardoor je een snel overzicht krijgt. Anderzijds is er een sociaal aspect aan Wordpress. De leerlingen bevinden zich in de mogelijkheid om reacties te geven op de posts van hun medeleerlingen. Deze vorm van feedback geven kan eventueel betrokken worden in het evaluatie-instrument. Een blog is erg handig om de items te posten die ze met de voorgaande apps ontwikkeld hebben. Denk dan bijvoorbeeld aan het posten van hun mindmaps, of hun filmpjes die ze gecreëerd hebben via imovie. Op deze manier dient een blog als verzamelinstrument voor al hun creaties. Deze blog hoeft niet noodzakelijk vakgebonden te zijn. Het is net een meerwaarde die je creëert door samen te werken met verschillende vakken. Zo kunnen leerlingen voor het vak Nederlands bijvoorbeeld hun recensie hier posten en kunnen ze feedback op elkaars schrijfopdrachten geven Explain everything Explain everything is een app die je als leerkracht in staat stelt om snel een screencast te ontwikkelen. Een screencast is een presentatie die in principe start vanaf nul. Jij beslist welke informatie je toevoegt en op welke wijze afbeeldingen, filmpjes, informatieve website met extra informatie je die informatie integreert. Daarnaast kan je stukken uit Word of Powerpoint halen en in je presentatie verwerken. Wanneer je klaar bent met de informatie in de presentatie te plaatsen, kan je starten met het opnemen van een voiceover. Op deze manier ontwerp je een instructiefilmpje. Dit instructiefilmpje kan je ofwel klassikaal laten zien door het te projecteren, ofwel kan je het verspreiden via apps zoals Dropbox zodat leerlingen het thuis kunnen 12

13 (her)bekijken. Zo ben je als leerkracht aan het differentiëren: leerlingen die de leerstof trager tot zich nemen, kunnen immers zo vaak naar het filmpje kijken als zij dat nodig achten. Een van de mogelijkheden om deze app te integreren in de klas en de leerlingen actief te betrekken is om deze app te verwerken in coöperatief leren. De verschillende expertengroepen kunnen zo zelf een presentatie met vocie-over maken over het onderdeel waarin zij de expert zijn. Nadien kunnen deze presentaties op de Wordpress blog gepost worden zodat ze altijd te herbekijken zijn door alle leerlingen. Daarnaast speelt de app Explain everything een grote rol in de flipped classroom. Een flipped classroom 10 houdt in dat de rol van de leerkracht verschuift. Zo zorgt de leerkracht immers voor instructiefilms die de leerlingen thuis bekijken. Deze instructiefilms roepen vragen op bij de leerlingen die ze mee naar de klas nemen. Op basis van deze vragen zet de leerkracht de leerlingen aan het werk in verschillende groepen. In plaats van dat de uitleg over een bepaald thema in de klas plaatsvindt in de traditionele opstelling, gebeurt ze nu dus via Explain everything. Leerkrachten die deze manier van werken toepassen geven aan dat ze nu effectief tijd hebben om iedere dag en iedere les met iedere leerling te kunnen werken. Via deze weg is het ook eenvoudiger om te differentiëren: leerlingen die sterker zijn vinden hun eigen weg, terwijl de leerlingen die dreigen op te geven meer sturing krijgen van hun leerkrachten. Tot slot kan je ook nog eens de flipped classroom flippen. 11 Je kan ook de leerlingen zelf instructiefilmpjes laten maken. Door het feit dat leerlingen zelf uitleg konden verschaffen in hun filmpjes, begrepen ze de leerstof veel beter. De leerlingen weten immers dat ze kunnen terugkomen op hun fouten door middel van de technologie. Iets wissen is snel gebeurd. De filmpjes worden geplaats op een Youtube-kanaal. Hierdoor kunnen ook andere leerlingen uit andere scholen hun kennis verder verruimen. Een belangrijke voorwaarde is dat je de flipped classroom in je lessen integreert naast andere werkvormen. De meerwaarde van de inspirerende leerkracht komt niet volledig tot zijn recht indien hij enkel lesgeeft door middel van instructiefilmpjes. 10 Tucker, B. (2012). The flipped classroom. Education Next, 12(1), Faems, B Flipping the classroom zet de les op zijn kop. Klasse. Geraadpleegd via 13

14 Socrative Socrative 12 is een quiz - app waarmee je een ander elan aan je klassieke les kan geven. Er bestaan twee verschillende apps. De ene is de teacher-app waarmee jij als leerkracht een virtueel klaslokaal opent. Ieder virtueel klaslokaal krijgt een eigen klasnummer. Dit klasnummer moeten de leerlingen in hun student-app ingeven om toegang te bemachtigen tot de kamer. Er zijn diverse manieren om met Socrative aan de slag te gaan. Een van de mogelijkheden is om gedurende je les aan de leerlingen een vraag te stellen. Hierbij zijn verschillende soorten vraagstellingen mogelijk. Zo zijn er ja/neevragen, meerkeuzevragen of open vragen. Als leerkracht krijg je onmiddellijk de antwoorden van alle leerlingen op je tablet tevoorschijn. Dit is dus een eenvoudige manier om te achterhalen of leerlingen een specifiek deel van de leerstof begrepen hebben. Een andere mogelijkheid is om op voorhand een quiz te ontwikkelen en deze na een groter lesgeheel te laten invullen door de leerlingen. Ook hier krijg je weer onmiddellijk een dubbel overzicht. Langs de ene kant zie je bij welke vraag iedere leerling zich bevindt, langs de andere kant krijg je de antwoorden onmiddellijk tevoorschijn op je tablet. Dit geeft je dus de mogelijkheid om klassikaal bij te sturen bij vragen die door de meerderheid fout beantwoord worden. Daarnaast kan je ook individueel bijsturen bij leerlingen die in totaal een zwakke score halen. Een handigheid van deze app is de mogelijkheid om de resultaten van de leerlingen in een Excel-bestand naar je adres te laten sturen. Dit geeft je de mogelijkheid om achteraf dieper in te gaan op de moeilijke vragen. Hierbij kan je dan de leerlingen met een leerachterstand individueel remediëren op basis van de fouten die ze gemaakt hebben. Uiteraard kan je Socrative ook inzetten als evaluatiemiddel. Wanneer je op voorhand een quiz opstelt, kunnen de leerlingen deze als evaluatieinstrument invullen tijdens de les. Je stuurt daarna het rapport door naar je adres waardoor je in het bezit van een handig Excel-blad met alle gegevens. Dit bespaart verbeterwerk. Het nadeel is echter dat je geen vragen kan stellen met een te lang antwoord aangezien ieder antwoord anders geformuleerd wordt. Socrative rekent immers antwoorden fout die niet 100% overeenkomen met de opgegeven antwoorden. 12 Backhouse, A., Wilson, I., & Mackley, D. (2014). Using ipads to increase the level of student engagement in the peer review and feedback process. In First International Conference on the use of ipads in Higher Education

15 Daarenboven kan je de resultaten die je ontvangt via jouw tablet, rechtstreeks projecteren zodat de leerlingen zelf kunnen zien waar de fouten zich bevinden. Je kan dus onmiddellijk inpikken op de moeilijkheden die de leerlingen hebben ondervonden door de vraag klassikaal ter sprake te brengen. Een laatste mogelijkheid om aan de slag te gaan met Socrative is door middel van een stellingenspel. Een mogelijk thema om hiermee aan te snijden is de houtontginning in het Amazonewoud. De leerlingen kunnen op een eenvoudige wijze via hun tablet aangeven of ze wel/niet akkoord zijn met een stelling. Hiermee wordt dus gezorgd dat leerlingen hun eigen mening durven te geven in plaats van de groepsdruk te volgen. Nadat iedereen zijn mening heeft gegeven is het mogelijk om de resultaten te projecteren. Zo krijgen de leerlingen onmiddellijk een visualisatie van de resultaten. Wanneer de resultaten geprojecteerd zijn, kan je de markantste resultaten eruit halen en de leerlingen hun argumenten laten toelichten waarom ze pro of contra gestemd hebben. Een bijkomend voordeel is dat er op deze manier op vakoverschrijdend gebied aan de mondelinge vaardigheden van de leerlingen wordt gewerkt Facebook Facebook wordt door veel leerlingen gebruikt en is daardoor niet meer weg te denken uit hun leven. Meerdere keren per dag controleren ze hun Facebookaccount. In plaats van Facebook uit de klas te weren, kan je Facebook integreren in je lessen. Facebook kan vooral dienstdoen als een vervanging of aanvulling op het gebruikte elektronisch leerplatform in de school. 13 Uit onderzoek blijkt immers dat veel leerlingen niet op dagelijkse basis hun elektronisch leerplatform controleren waardoor ze heel wat informatie dreigen te mislopen. 14 Een van de mogelijkheden om Facebook te integreren in je lespraktijk is door het aanmaken van een groep. Uiteraard is het hiervoor belangrijk om de mening van de klas te weten. Welke sociale netwerksite gebruiken zij het regelmatigst? Is iedereen ermee akkoord om een Facebook-groep op te richten? Als er aan deze noodzakelijke voorwaarden voldaan is, kan je verder 13 Shiu, H., Fong, J., & Lam, J. (2010). Facebook Education with social networking websites for teaching and learning. In Hybrid Learning (pp ). Springer Berlin Heidelberg. 14 VSK, E. (2013). Verslag welke invloed heb jij op school?. Vlaamse Scholierenkoepel,

16 gaan met de volgende stap: het eigenlijke gebruik van de Facebook-groep. Zo kan je de groep gebruiken als discussieplatform. Als voorbereiding op een thema kan je een stelling in de groep posten. De leerlingen hebben twee manieren om hierop te reageren. Enerzijds kunnen ze aangeven in welke mate ze akkoord gaan met de stelling. Anderzijds kunnen ze in het commentaarvak hun argumenten posten. Op deze manier worden leerlingen geteased met betrekking tot het thema. Een belangrijke randvoorwaarde is het maken van goede afspraken. Ga je leerlingen op Facebook laten schrijven in spreek of schrijftaal? In welke mate ga je de discussies als leerkracht modereren? Naast een discussieplatform is het uiteraard ook mogelijk om de leerlingen warm te maken voor een thema door een interessant filmpje/ afbeelding/ cartoon te posten. Daarnaast kunnen leerlingen ook zelf interessante links posten in verband met de lesthema s. De leerlingen ontvangen bij iedere nieuwe post in de groep een notificatie. De leerlingen gaan regelmatig deze notificaties bekijken waardoor ze op de hoogte zijn van wat er in de groep gepost wordt. Een andere belangrijke factor om Facebook in de klas te gebruiken is het gegeven dat je op deze manier leerlingen tijdens het werken met Facebook attent kan maken op de gevaren. Zo wordt de ICT-eindterm veilig, verantwoord en doelmatig omgaan met ICT 15 geïmplementeerd in je lessen. Een laatste mogelijkheid is het instellen van belangrijke data. Stel dat je een grote overhoring gepland hebt, dan kan je dit instellen in de Facebook-groep. Alle leerlingen krijgen hiervan een melding in hun persoonlijke feed. Deze Facebook-agenda kan een aanvulling vormen op de digitale agenda die elektronische leeromgevingen nu aanbieden Nearpod Nearpod 16 is een app waarmee je een Powerpoint-presentatie kan uploaden. Als leerkracht kan je daarna tussen de slides verschillende filmpjes, quizzen, polls, links naar websites,... plaatsen. Deze lessen worden gemaakt via de website van Nearpod, niet via de app. De leerlingen openen de app Nearpod 15 VVKSO. (2007). Eindtermen ICT eerste graad. Leerplan VVKSO eerste graad. 16 Gawlik, C. Engaging students with thear ipad and iphone applications. International conference on technology in collegiate mathematics,

17 en loggen zich in via een pincode. Iedere presentatie, dus iedere les, heeft een unieke pincode waarmee de leerlingen toegang kunnen krijgen tot de les (zie bijlage 1). Er zijn twee mogelijkheiden om Nearpod in je klas te gebruiken. Langs de ene kant kan jij het leerproces van de leerlingen in handen nemen. Tijdens de les bepaal jij immers wat er op het scherm van de leerlingen komt te staan. Jouw tablet staat in verbinding met de tablets van de leerlingen. Jij kan dus swipen doorheen de slides, filmpjes,... Die slide of dat filmpje komen simultaan ook tevoorschijn op de tablets van de leerlingen. Daar tegenover staat dat je ook het leerproces in de handen van de leerlingen kunt leggen. Dit doe je door de huiswerkknop aan te duiden. Je krijgt dan een andere pincode waardoor de leerlingen zich op eigen tempo een weg door de presentatie kunnen banen. Daarnaast kan je deze huiswerkknop ook laten gebruiken waarvoor hij oorspronkelijk is bedoeld, namelijk als huiswerk. Door leerlingen de pincode te mailen, of te posten in de Facebook-groep, kan je leerlingen individueel thuis een taak laten maken. Hier krijg je ook weer onmiddellijk de antwoorden op jouw tablet tevoorschijn. Deze resultaten kan je gebruiken voor zowel een formatieve als een summatieve evaluatie. Deze app biedt enkele grote voordelen. Door de verschillende quizmogelijkheden open vragen of meerkeuzevragen kan je als leerkracht testen of de leerlingen de leerstof begrijpen. In een klassikale setting hoor je slechts van één leerling een antwoord en heb je er het gissen naar of de overige leerlingen de leerstof ook begrijpen. Dit impliceert dat alle leerlingen een tablet nodig hebben. Via deze app krijg je een onmiddellijk overzicht van de antwoorden van de leerlingen op jouw tablet. Je kan dus snel individueel bijsturen. Indien je ondervindt dat er vragen zijn die door een groot deel van de klas verkeerd beantwoord worden, dan kan je klassikaal bijsturen. Je krijgt dus een breder overzicht of de leerlingen al dan niet de leerstof onder de knie hebben Een handigheidje van deze app is dat hij ook automatisch de antwoorden opslaat. Je kan de antwoorden dus te allen tijde raadplegen via de Nearpod-website. 17

18 1.2 Vakgebonden apps Naast ondersteunende apps zijn er ook vakgebonden apps. Vakgebonden apps zijn apps waarmee je leerlingen zeer specifiek aan de slag kan laten gaan. In dit onderdeel ga ik in op vakspecifieke apps binnen het onderwijsvak aardrijkskunde. De grote valkuil van tabletgebruik in de klas is dat je louter vakgebonden apps gaat gebruiken. Indien je dit doet, wordt je tablet een doel in plaats van een leermiddel. Om ervoor te zorgen dat je tablet een leermiddel blijft, zijn er twee mogelijkheden. De eerste mogelijkheid bestaat eruit om een les op te bouwen rond de ondersteunende apps zoals die hierboven vermeld zijn. Een tweede mogelijkheid is om een afwisseling te voorzien tussen de ondersteunende en de vakgebonden apps. In de paragrafen hieronder volgt een oplijsting van de meest bruikbare vakgebonden apps binnen de lessen aardrijkskunde Google Earth De bekendste app is zonder twijfel Google Earth. Al moet hier onmiddellijk een kanttekening bij gemaakt worden. De app is een heel stuk beperkter dan het programma dat je op een desktop of laptop kan draaien. Je kan geen leerpad ontwerpen of toepassen. De app van Google Earth is daarentegen wel handig om snel locaties op te zoeken. Het is ook mogelijk om deze locaties op te slaan onder mijn kaarten. Indien je naar een specifieke locatie inzoomt, krijg je niet alleen foto s maar ook een informatieve tekst die geleverd wordt door Wikipedia. Dus via deze weg krijg je snel extra informatie over de plaats die je net hebt opgezocht. Een bijkomend voordeel is dat je met de app heel snel kan in en uitzoomen. In het kader van de lessen rond de 4H s kan je met de app naar plaatsen gaan die overeenkomen met de reliëfeigenschappen. Zo kan je de leerlingen bijvoorbeeld naar de Matterhorn laten inzoomen. Op die manier zien ze als het ware de Matterhorn voor zich en kunnen ze op een eenvoudige manier de getande vorm van het gebergte benoemen. Daarnaast kunnen ze zien dat er een steile helling is. Op deze manier biedt Google Earth-app een meerwaarde binnen de lessen aardrijkskunde. 18

19 1.2.2 Khan academy Khan academy is eigenlijk de aanstoker van de flipped classroom. 17 Khan academy is een app die je enorm veel educatieve filmpjes aanbiedt. Tot op heden zijn alle filmpjes weliswaar in het Engels waardoor de leerlingen de nodige kennis van het Engels moeten bezitten om de filmpjes volledig te begrijpen. Daarnaast worden er voor het vak aardrijkskunde voornamelijk onderwerpen aangesneden die in de derde graad van het secundair onderwijs pas aan bod komen. De werking van de app is gebaseerd op het principe van de flipped classroom. Dat houdt in dat het traditionele lesgeven wordt omgedraaid. In het traditionele lesgeven wordt de instructie/theorie in de klas gegeven en worden daarna oefeningen aangeboden in de weinige tijd die rest in de klas. De leerlingen moeten de oefeningen dan vaak thuis voltooien. Net op dat moment zitten ze met de meeste vragen of komen ze helemaal vast te zitten. Dit leidt ertoe dat sommige leerlingen hun motivatie verliezen. Binnen de flipped classroom worden de rollen omgedraaid. De rol van de leerkracht wordt overgenomen door instructiefilmpjes. De leerkracht kan eveneens zelf instructiefilmpjes ontwikkelen waarmee de leerlingen aan de slag kunnen gaan. De eerste stap is dat de leerlingen thuis het instructiefilmpje bekijken. Nadien kunnen ze via de app reeds oefeningen maken en krijgen ze onmiddellijk een foutenanalyse aangeboden. De leerlingen komen nadien naar de klas en gaan verder met de oefeningen die de app biedt of met oefeningen die jij als leerkracht aanbiedt. Dit zorgt ervoor dat je een heel lesuur de tijd hebt om aandacht te besteden aan alle leerlingen. De leerlingen met leerproblemen raken niet gedemotiveerd omdat jij er bent om ze op het moment dat ze vastzitten bij te sturen. Daar tegenover staan de sterke leerlingen die op hun eigen tempo gedifferentieerde oefeningen kunnen blijven maken waardoor ook zij gemotiveerd blijven. Andere voordelen zijn dat leerlingen zelf hun leerproces in handen nemen. Ze kiezen zelf waar en wanneer ze de filmpjes bekijken. Ze bepalen tevens hun leersnelheid zelf. Indien ze iets moeilijk begrijpen, kunnen ze de video snel terugdraaien om hem te herbekijken. Doordat leerlingen op school de 17 Thompson, C. (2011). How Khan Academy is changing the rules of education. Wired Magazine,

20 oefeningen maken, krijgen ze rechtstreeks feedback van de leerkrachten. Hierdoor krijg je als leerkracht een betere inschatting van het niveau van iedere leerling. Khan academy leent zich uiteraard niet enkel om te gebruiken binnen het vak aardrijkskunde. Zo is het ook mogelijk om de app te gebruiken binnen andere vakken. Khan academy biedt immers vooral filmpjes aan die voor de overige wetenschapsvakken en wiskunde zeer bruikbaar kunnen zijn Nasa Visualization Explorer Nasa Visualization Explorer is een app die in het beheer is van de NASA. De NASA geeft via deze app extra informatie over ontdekkingen in verband met de ruimte. Zo krijg je verschillende foto s te zien van ontdekkingen. Wanneer je op één van deze foto s klikt, krijg je een tekst met uitleg. Die uitleg wordt weliswaar in het Engels gegeven. Daarnaast krijg je nog een hele reeks foto s in verband met iedere ontdekking. Er is een mogelijkheid om de ontdekkingen te sharen in je Facebook-groep. Via deze weg pik je dus ook in op de actualiteit. In dit geval is de actualiteit echter ruimtegebonden. Ook een thema dat voornamelijk behandeld wordt in de derde graad van het secundair onderwijs ArcGIS ArcGIS is een app die zich uitstekend leent om mee te werken op excursies. De app bestaat uit verschillende kaarten. Het is aan jou om zelf lagen in te laden. Dit kan bijvoorbeeld een laag zijn in verband met de bevolkingsdichtheid. Zo kan je de bevolkingsdichtheid van een bepaald gebied aflezen uit kaartmateriaal en vergelijken met de waarnemingen. Enerzijds is het mogelijk om bestaande lagen in te laden. Anderzijds biedt de app ook de mogelijkheid om zelf gecreëerde lagen in te laden. Je kan via ArcGIS zelf data invoegen die samen een laag gaan vormen. Denk maar aan het aantal secundaire scholen. Door middel van de adressenlijst van de Vlaamse overheid kan je deze scholen ingeven. Samen vormt deze lijst een laag die je kan inladen op een kaart. Zo worden de plaatsen waar zich 20