Radiotherapie concurreert met dure geneesmiddelen

Transcriptie

1 Radiotherapie concurreert met dure geneesmiddelen Maastro clinic: individuele aanpak kenmerk huidige kankerbehandeling Weer aan het werk na of met kanker

2 Inhoudsopgave 2 Radiotherapie concurreert met dure geneesmiddelen 4 Individuele aanpak kenmerk huidige kankerbehandeling 7 Issues & Insights 10 Weer aan het werk na of met kanker 14 Voeding en leefstijl verminderen risico op kanker 16 Adverteerdersindex Inleiding door Ernst Delfos, uitgever Het aantal gevallen van kanker in Nederland neemt in het jaar 2030 toe met ruim 40%, zegt de Wereldgezondheidsorganisatie. Door een vroegere diagnose en een betere behandeling blijven wel steeds meer patiënten met kanker langer leven. De optimale aanpak van kankerbehandeling in het algemeen is een combinatie van bestraling (radiotherapie), chirurgie en systemische therapiëen (chemo-, immunohormonotherapie). Van een dodelijke aandoening is kanker meer een chronische aandoening geworden, waarmee vrouwen en mannen kunnen blijven leven en werken. Inmiddels is de helft van de (ex)kankerpatiënten jonger dan 65 jaar en maakt dus deel uit van de beroepsbevolking. Bedrijven moeten zich erop instellen, dat er meer werkenden met kanker in de werkkring komen en dat mensen na hun kankerbehandeling ook weer terugkomen. Het risico op kanker kan met maar liefst een derde worden verlaagd door veranderingen in voeding en leefstijl. Werkgevers kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Deze en andere actuele ontwikkelingen op het gebied van kankerpreventie en -behandeling zijn aanleiding voor het redactieteam van Medical Insights om deze sector uitgebreid te belichten. Het resultaat leest u nu. Een informatieve uitgave, die inzicht geeft in een snel veranderende markt. 1

3 Radiotherapie concurreert met dure geneesmiddelen Radiotherapie is een efficiënte manier van kankerbehandeling tegen relatief lage kosten. Het therapeutische effect van straling wordt bereikt door het vernietigen van niet-gewenste (kanker-)cellen in een bepaald doelgebied. Hierbij wordt het gezonde weefsel maximaal gespaard. Niet alleen geneest zo een groot deel van de patiënten, ook is bestraling van groot belang voor de palliatieve zorg. Hiermee concurreert radiotherapie nadrukkelijk met een groeiende lijst van (dure) geneesmiddelen. Marcel Verheij Per jaar komen er zo n nieuwe kankerpatiënten bij, van wie de helft wordt bestraald. In 2020 komen we op nieuwe patiënten per jaar en dus groeit het aantal bestralingen mee, zegt prof. dr. Marcel Verheij, voorzitter van de NVRO (Nederlandse Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie). Maar het aantal redenen om radiotherapie in te schakelen, neemt ook toe. De dubbele vergrijzing bijvoorbeeld betekent meer ouderen en voor hen is bestraling een goede behandelmethode. Door hun kwetsbare gezondheid lopen zij minder risico s dan bij een operatieve ingreep. Een tweede factor is de steeds effectiever wordende chemotherapie. Daardoor leven patiënten langer, wat de kans op herhaalbehandelingen voor uitzaaiingen vergroot. Radiotherapie wordt dan vaak toegepast. Chronische ziekte? Kanker wordt daarom steeds meer betiteld als chronische ziekte, maar Verheij vindt het geen gelukkige benaming: Wij willen juist ziekteoorzaken vroeg opsporen met de ambitie om te genezen en niet om te berusten in de ziekte. Een chronische ziekte vraagt om een langdurige behandeling en daar hangt bovendien een prijskaartje aan. Maar nieuwe geneesmiddelen zijn niet altijd even kosteneffectief. Chirurgie zorgt namelijk voor ongeveer 50% van de genezing van kanker, radiotherapie voor 40% (tegen slechts 6% van de kosten van de oncologische zorg, zeer kosteneffectief) en farmaceutische middelen voor 10 à 20%. Het kostenaandeel van deze middelen is echter veel groter dan van chirurgie en radiotherapie. Nieuwe middelen dragen significant bij aan tumorcontrole, maar vormen een forse kostenpost en de winst is relatief beperkt. Samen met chirurgie Radiotherapie is een lokale behandeling en richt zich alleen op die plek waar een tumor zich bevindt. Daarmee lijkt deze veel op chirurgie. Dus werken de twee behandelmethodes nauw samen om een zo effectief mogelijke combinatie te vormen. Bij darmkanker zorgt de radio therapeut, met behulp van een voorbestraling, voor het krimpen van de tumor, wat de chirurg een grotere kans geeft op volledig verwijderen ervan. Een ander voorbeeld is borstkanker: de chirurg haalt eerst het gezwel weg, waarna de radiotherapeut het risicogebied er omheen bestraalt. Ook de combinatie van bestraling en chemotherapie is effectief en daarom bij een groot aantal vormen van kanker de standaard behandeling. Bijtijds opsporen Hoe eerder kanker wordt ontdekt, hoe beter het behandelingsresultaat. Verheij: Bijtijds opsporen heeft dus prioriteit. Het is belangrijk dat het bewustzijn hierover verder toeneemt. De taak van het stimuleren van zelfonderzoek ligt vooral bij patiëntenorganisaties, de eerstelijn, de huisarts, en bij de overheid, zoals via het permanente bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Daarnaast speelt KWF Kankerbestrijding een belangrijke rol in het informeren van patiënten rond het herkennen van bepaalde symptomen. Gelukkig wordt de patiënt steeds mondiger en komt vaak al zelf met informatie van internet. Nauwkeuriger Radiotherapie wordt steeds nauwkeuriger. Vroeger werd een röntgenfoto gemaakt, waarop dan de botstructuur en ongeveer de plek van de tumor zichtbaar werden. Maar door de onzekerheid van de exacte locatie en uitbreiding van de tumor waren ruime marges nodig. Daarbij werden ook gedeelten van gezonde weefsels bestraald, met ongewenste bijwerkingen. De beeldvorming van nu wordt steeds exacter, dankzij geavanceerdere apparatuur als CT-, MRI- en PET-scanners. Deze brengen naast de anatomie, ook functionele eigenschappen van de tumor in beeld. De PETscan bijvoorbeeld meet de activiteit van cellen. Tumorcellen delen zich vaak snel en hebben daardoor een hoger suikerverbruik. Door een kleine hoeveelheid radioactief suiker in te spuiten, hoopt dit zich op in de tumor. Dit is te zien op de scans. Bovendien is het bestraalde gebied ook steeds kleiner geworden. Het bestralingsvolume ( doelgebied ) wordt namelijk niet meer bestraald vanuit twee richtingen zoals vroeger, maar vaak vanuit vele (soms meer dan 10) verschillende richtingen. Deze bundels komen samen in één brandpunt, waardoor de tumor daar de hoogste dosis krijgt en de omgeving de laagste. Protonen De ontwikkelingen gaan snel, want de nieuwste apparatuur houdt al rekening met beweging en ademhaling. Verheij: Over niet al te lange tijd volgt de mogelijkheid van bestraling met fotonen naar bestraling met protonen, waardoor de bestraling nog preciezer en effectiever kan worden. Ook zien wij veel mogelijkheden in de combinatie van bestraling met biologische middelen die specifieke processen in de tumorcel beïnvloeden, de zogenaamde biologicals of smart molecules. Contact met farmaceutische industrie Mede daarom heeft de NVRO een toenemend contact met de farmaceutische industrie. Een kankerbehandeling bestaat uit meerdere disciplines zoals radiotherapie en chemotherapie en samen met de farmaceutische industrie kijken we welke combinaties de beste resultaten opleveren. Al tijdens het ontwikkelingsproces van deze middelen kijken we hoe we de kans op genezing van patiënten kunnen vergroten. Een mooi voorbeeld is de ontwikkeling van een anti-lichaam dat zich richt tegen de groei van kankercellen, in combinatie met bestraling in de behandeling van hoofd-halskanker. Samen is dit effectiever dan alleen bestraling, het middel voegt echt iets toe. Op meer plekken groeit het besef dat multidisciplinaire samenwerking meer oplevert. Sommige farmaceutische bedrijven hebben zelfs al een speciale radiotherapiegroep. 2 3

4 Individuele aanpak kenmerk huidige kankerbehandeling Radiotherapie is de therapie van de toekomst, maar het is geen magic bullet! Dat zegt Prof. dr. Philippe Lambin, hoogleraardirecteur van Maastro clinic in Maastricht. De optimale aanpak van kankerbehandeling in het algemeen is een combinatie van bestraling, chirurgie en systemische therapiëen (chemo-, immuno-hormonotherapie). Kanker is eigenlijk niet meer dan een normale cel die onsterfelijk is geworden, in tegenstelling tot bijvoorbeeld bacteriën en virussen. Nu is het wel gemakkelijk om kankercellen dood te maken, maar de patiënt moet natuurlijk wel blijven leven zonder complicaties. Maria Jacobs en Philippe Lambin Stichting Maastro clinic werd in 1977 opgericht in Heerlen. Doel was radiotherapeutische zorg te verlenen aan patiënten met kanker in Midden- en Zuid- Limburg en vanaf dit jaar ook in Noord- Limburg. In 2006 verhuisde de gespecialiseerde kliniek naar Maastricht. Reden was de academisering door de samenwerking tussen Maastro clinic met de Universiteit Maastricht en het academisch ziekenhuis Maastricht verder uitbouwen. In dit samenwerkingsverband vinden sinds 2000 veel onderzoeks- en onderwijsactiviteiten plaats. Lambin: Voortdurend doen wij onderzoek om de kankerbehandeling te verbeteren, de overlevingskans voor patiënten te verbeteren en de bijwerkingen te verminderen. Omdat wij veel onderzoek in eigen huis doen, kunnen we de resultaten meteen implementeren in onze dagelijkse behandelingen. Zelfstandig, zonder overheidsgeld Maastro clinic is één van de zes zelfstandige radiotherapeutische centra die Nederland kent. De laatste jaren groeiden het wetenschappelijk onderzoek en de klinische activiteiten fors, dankzij financiële bijdragen van onder meer Europese zijde, het Koningin Wilhelmina Fonds (KWF), STW, NWO en zelfs Amerikaanse (NIH) subsidies. Het onderzoek richt zich op vijf gebieden: klinisch onderzoek bij patiënten, laboratoriumonderzoek naar de bestraling van tumoren, fysicaonderzoek en knowledge engineering ( computer sciences ). De speerpunten zijn long- en rectumkanker, tumor micro-omgeving, imaging guidedradiotherapie en predictie van uitkomst. Maastro clinic telt ruim 230 medewerkers uit elf landen. Wij zijn er trots op dat we ons werk zonder overheidsgeld kunnen doen, zegt Lambin. Onze kracht is onze medewerkers, die vakoverschrijdend denken en kunnen samenwerken met andere disciplines. Cure, cheap en conservative De kern van radiotherapie is dat het de DNA (genetisch materiaal) van de tumorcellen kapot maakt. Dit gebeurt steeds nauwkeuriger, dankzij geavanceerde apparatuur. Lambin: In Nederland wordt 50% van de kankerpatiënten minstens één keer met radiotherapie bestraald en van alle genezen patiënten werd 40% bestraald. Radiotherapie is een effectieve behandeling, wij noemen dat ook wel cure, cheap en conservative (de drie C s). Dankzij bestraling hoeft er in vergelijking met andere behandelmethodes minder weggehaald te worden en worden minder organen aangetast. Radiotherapie is zeer kosteneffectief. Het omvat namelijk onge- veer 6% van het oncologiebudget en is een factor 2 tot 6 goedkoper dan chirurgie of chemotherapie. Vergrijzing Radiotherapie kan het grootste deel van de kankertypes behandelen. Tenzij de kankercellen zich al hebben uitgezaaid op meer dan vijf plekken in het lichaam. zegt Lambin. Dan wordt het lastiger om specifieke tumoren te bestralen met curatieve opzet. Een systemische behandeling, zoals chemotherapie, geeft dan meer kans op remissie. Met andere woorden, hoe minder de kanker is uitgezaaid, hoe meer kans radiotherapie geeft. Dankzij de gerichte aanpak en de minimale bijwerkingen is radiotherapie ook meer geschikt voor ouderen dan chemotherapie. Gezien de toenemende vergrijzing denken wij dat de rol van radiotherapie de komende jaren groter wordt. Van tot uur Maastro clinic bestraalt vijf dagen per week, met gemiddeld per dag zo n 220 bestralingen, dus circa behandelingen per jaar. Daarvoor beschikt de kliniek over zeven lineaire versnellers ofwel bestralingsapparaten. Directeur bedrijfsvoering Maria Jacobs: Wij willen mensen altijd zo snel mogelijk helpen. Soms is het zelfs nodig om een tumor twee keer per dag te bestralen en daarom loopt onze bedrijfstijd van tot uur. Uit onderzoek weten we namelijk dat bij sommige indicaties tweemaal per dag bestralen, met een interval van acht uur, betere resultaten oplevert. Overigens zijn wij de enige kliniek in Europa die tot zo laat werkt. Lambin voegt toe: Kankerbestrijding is een wedstrijd tussen cellen, omdat deze zich snel vermenigvuldigen. De patiënt kan in zo n periode dan ook niet op vakantie of, zoals wij dat zeggen, er is geen weekend voor een tumor. Voortschrijdende technologie Om de best mogelijke behandeling te kunnen geven, investeert Maastro clinic in de nieuwste bestralings- en beeldvormingsapparatuur. Dankzij de snel voortschrijdende technologie kunnen we tumoren steeds beter in beeld brengen en een steeds gerichtere en dus effectievere bestraling geven. Zo waren wij in 2003 de eerste met een 4D PET-CT-scanner. De PET-scan is een gevoelig apparaat dat de stofwisseling in groeiende kankercellen opspoort, de CT-scan stelt gedetailleerd de grootte, vorm en plaats van de tumor vast. Dankzij deze combinatie kunnen we de exacte plaats en kenmerken van de tumor bepalen. Dit vergroot de kans dat we 4 5

5 de locatie van tumor nauwkeurig identificeren en dus ook de kans op genezing, legt Lambin uit. De PET-CT-scanner is echter nog niet geschikt voor alle tumoren, onderstreept Lambin: Sommige zijn beter te zien met Magnetische Resonantie. Elke soort kanker vraagt om een andere aanpak. Daarom zijn er ook tal van gespecialiseerde kankerteams ontstaan rondom specifieke aandoeningen, zoals long, rectum en hoofden halskanker. Individuele aanpak In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is kanker geen op zichzelf staande ziekte. Lambin: Een deel van de aandoeningen is voor 100% te genezen, een deel juist helemaal niet. Bovendien zijn er veel verschillen tussen de aandoeningen en ook bínnen een specifieke aandoening zijn er veel verschillen. Deze verschillen van kanker tot kanker en zelfs per patiënt binnen één tumor. Daarom kenmerkt de kankerbehandeling van nu zich door de individuele aanpak. Met het oog daarop worden continu nieuwe behandelingsvormen ontwikkeld. Zo geven we bijvoorbeeld sinds kort een overdosis bestraling geven op plekken binnen één tumor die meer resistent zijn. Een andere recente ontwikkeling is de Deze bestaat uit verschillende behandelwijzen. Op basis van bepaalde algoritmen voorspellen we wat de kans van een de behandelwijzen is bij een specifieke patiënt. In longkanker wordt overigens al meerdere jaren gewerkt met predictiemodellen. Vroeger kreeg de patiënt een vaste dosis bestraling, maar nu geven we een maximale dosis op de tumor, waardoor de kans op longcomplicaties minder dan 12% is geworden. Patiënt laten meebeslissen De rol van de individuele patiënt wordt dus steeds belangrijker. Dat blijkt ook uit de toename van shared decision making. Jacobs: De traditionele benadering in de zorg is nogal paternalistisch, maar we laten de patiënt steeds meer meebeslissen, mede regievoeren, over de te volgen behandelroute. Elke behandeling, inclusief bijwerkingen, heeft namelijk impact op de rest van het leven van de patiënt. Denk aan een oma van 70 die nog veel met haar kleinkinderen onderneemt. Bij de start van haar kankerbehandeling zei ze: Doe wat je wil, maar geef me niet teveel gif, want ik wil graag mijn gelukkige leven behouden. En een man van 50 met een bedrijf, vrouw en kinderen wilde nog van alles doen, dus hebben we de behandeling op zijn wensen afgestemd. Serious games Het precies in kaart brengen van wat iemand nog met de rest van zijn leven wil doen, is wel ingewikkeld, geeft Jacobs toe. Om de wensen van de patiënt in beeld te brengen, maken we in het kader van een onderzoekproject onder andere gebruik van zogenaamde serious games. Met deze spelletjes krijgt de patiënt ook zelf een helder beeld van de rest van zijn leven. Protonen Radiotherapie werkt op basis van ioniserende straling. Naast alle voordelen heeft dit als nadeel dat de werking minder wordt naarmate de bestraling dieper in de cel komt. De volgende ontwikkeling staat al in de startblokken, namelijk de protoontechnologie. Lambin: Protonen geven een explosie van energie op een bepaald punt in het lichaam, waardoor we nog beter kunnen doseren. Met andere woorden: veel energie gericht op de tumorcellen en minder op cellen eromheen. De protoonbehandeling is inmiddels door de Tweede Kamer goedgekeurd, maar we wachten nog op specifieke vergunning van de minister. Dat moet niet te lang meer duren om onze internationale positie te behouden. Nederland in het algemeen en Maastricht in het bijzonder is op gebied van radiotherapie wereldwijd kasteelheer, maar andere landen dreigen ons in te halen. We moeten dus snel aanhaken! Issues & Insights Jaarlijks telt Nederland meer dan nieuwe gevallen van kanker. Bij meer dan een half miljoen mensen is ooit een diagnose kanker gesteld. De meesten daarvan zijn al genezen van hun ziekte of zullen daarvan genezen. Desondanks sterven jaarlijks meer dan Nederlanders aan de gevolgen van kanker. Met man en macht wordt gewerkt om de ziekte kanker te beteugelen. Zo worden programma s voor vroegdiagnostiek verfijnd en behandelingen gestandaardiseerd en verbeterd. Daarnaast proberen enkele duizenden onderzoekers in Nederland elke dag opnieuw hun steentje bij te dragen aan een oplossing van het probleem kanker. Naast chirurgie en chemotherapie is radiotherapie (of bestraling ) de derde belangrijke behandelingsvorm. Voor de bestraling wordt gebruik gemaakt van röntgenstraling die wel vele malen sterker is dan de straling voor het maken van röntgenfoto s. Soms wordt ook een radioactieve bron gebruikt die in het lichaam in of dichtbij de tumor wordt aangebracht. Voor alle gebruikte straling geldt dat deze onzichtbaar, niet te ruiken en niet voelbaar is. Bij radiotherapie wordt straling gebruikt voor het behalen van een therapeutisch effect. De schadelijke effecten van straling worden bij radiotherapie ingezet voor het vernietigen van nietgewenste cellen in een bepaald doelgebied. Maastro clinic Radiotherapie is te verdelen in therapie met uitwendige bronnen (teletherapie) en therapie met ingekapselde bronnen (brachytherapie). Verder is binnen de radiotherapie een indeling te maken ten aanzien van de aard van de aandoening van de patiënt en ten aanzien van het doel van de therapie, curatief of palliatief. Radiotherapie wordt in Nederland in 20 over het land verspreide instellingen uitgevoerd. Bronnen: KWF Kankerbestrijding, CBS, Mens-en-gezondheid.nl, Maastro clinic, Wereld Kanker Onderzoek Fonds, Nederlandse Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie, AMC Amsterdam Maastro clinic, gevestigd in Maastricht, is een bestralingsinstituut dat de bestraling (radiotherapie) van diverse kankersoorten voor patiënten in Limburg verzorgt. Maastro clinic draagt op drie manieren bij aan de kankerbestrijding: 1. radiotherapie volgens de laatste stand van de wetenschap, in samenspraak met de patiënt en op een zo veilig mogelijke manier; 2. grensverleggend wetenschappelijk onderzoek, waarvan de resultaten direct worden vertaald in verbetering van de behandeling; 3. opleiding en onderwijs, gericht op goede hulpverleners nu en in de toekomst. Samen met de Limburgse ziekenhuizen verzorgt Maastro clinic radiotherapie op vier locaties: in Maastricht, Sittard, Heerlen en in Venlo. In totaal gaat het om circa behandelingen per jaar. Maastro clinic telt zo n 230 medewerkers. 6 7

6 Onderzoek maakt tijdelijke dataopslag noodzakelijk Het Maastrichtse bedrijf Open Line biedt zowel housing-, hosting- als Smart Cloud Storage-diensten aan. Daarnaast kunnen, met behulp van Smart Cloud Back-up Solutions, back-ups rechtstreeks naar het Open Line-datacenter worden gemaakt. Ook Maastro clinic maakt van deze diensten gebruik. Een gesprek over het hoe en waarom met Open Line-directeur Jo Verstappen en Fred Körver, programma manager Informatisering en Services van Maastro Clinic. Open Line verzorgt voor Maastro clinic het beheer van de complete IT-infrastructuur. Wij zorgen ervoor dat alle hardware optimaal functioneert en houden hun IT-kennis up-to-date. Ook doen we samen projecten gericht op de doorontwikkeling van de ITinfrastructuur, vaak op verzoek van radiotherapeuten of laboranten van Maastro clinic, aldus Verstappen. Maastro clinics afdeling Informatisering en Services houdt zich bezig met onder meer het onderhoud van IT-apparatuur en software. Denk hierbij aan apparatuur als de lineair versnellers, waarmee Maastro clinic haar patiënten bestraalt. Ook doet de afdeling het functioneel beheer van het Elektronisch Medisch Dossier van patiënten, zorgt zij voor voldoende datacapaciteit en ontwikkelt ze software voor prototypes. Grillige opslagbehoefte Open Line neemt al jaren het databeheer uit handen van Maastro clinic, inclusief de gebruikelijke storagediensten. Verstappen: Op onze servers verzorgen wij onder andere alle back-ups voor Maastro clinic. Deze infrastructuur is echter ook eenvoudig te gebruiken als primaire storage. Omdat Maastro clinic een grillige opslagbehoefte heeft, stelden wij het idee van Smart Cloud Storage voor. Het bedrijf groeit namelijk explosief en heeft regelmatig tijdelijk behoefte aan opslag van grote datavolumes. Denk bijvoorbeeld aan een periode van drie maanden voor de opslag van onderzoeksgegevens. Tijdelijk grote stroom data Körver beaamt dit en onderstreept dat Maastro clinic steeds meer flexibiliteit in haar opslagcapaciteit nodig heeft: Enerzijds kennen we een normale, autonome datagroei, waar we de komende jaren prima op kunnen plannen en investeren. Maar we hebben ook te maken met een aantal instabiele, onzekere factoren. Binnen Maastro clinic vinden namelijk veel onderzoeken plaats. Deze zorgen telkens voor een bepaalde periode voor een grote stroom data. Tot voor kort kochten wij hiervoor extern tijdelijke opslagcapaciteit in, maar die data kunnen we nu flexibel op de servers van Open Line opslaan. Na afloop van het onderzoek hebben we die opslagcapaciteit niet meer nodig. Wij betalen daardoor alleen voor het gebruik, dus zonder extra investeringen. Dit geeft ons een grote flexibiliteit in welke gegevens wij waar willen opslaan. Zo kunnen we snel en direct inspelen op de opslagbehoefte, en deze bovendien upscalen en downscalen. Onafhankelijk van tijd en plaats Anno 2012 telt Open Line 100 medewerkers en werkt zij structureel samen met vooraanstaande organisaties in de ICT-branche. Verstappen: Onze visie sluit nauw aan bij de ontwikkelingen in de maatschappij. De economie globaliseert en nieuwe generaties stellen andere eisen aan een werkplek. Met onze dienstverlening haken wij hierop in door een ICT-infrastructuur aan te bieden waarmee klanten altijd en overal onafhankelijk van tijd of plaats kunnen werken. Ook al staat Verstappen positief tegenover het begrip werken in de cloud, voor het opslaan van grote hoeveelheden data is meer nodig dan alleen een server ergens op internet. Storage op internet is onder meer afhankelijk van de capaciteit van de internetlijn en de bandbreedte. Dus moet je de storage optimaal afstemmen op de toepassingen, applicaties en behoeften. Voor grote databestanden en mailservers heb je nu eenmaal snelle verbindingen en korte lijnen met de IT-systemen nodig. Dan is storage in huis, of Smart Cloud Storage zoals wij dat noemen, de beste en meest betrouwbare oplossing. Goed beveiligd Maastro clinic en Open Line hebben hiervoor een transparante samenwerking opgezet. Verstappen: Maastro clinic vraagt ons om extra storage en wij bepalen waar we de data plaatsen. Of het nu op de servers bij Maastro is of in ons datacenter. Met onze ICT-infrastructuren kan Maastro clinic altijd en overal werken. Alle bedrijfsgegevens staan veilig op Open Line-servers die 24/7 beschikbaar zijn. De gebruiker logt in en heeft toegang tot de gewenste gegevens. Dat komt niet alleen de flexibiliteit ten goede. Maastro clinic en andere klanten zij er ook van verzekerd dat hun data goed beveiligd zijn tegen fysieke calamiteiten, zoals brand, instorting, etc. Maar ook tegen elektronische bedreigingen van hackers, virussen, etc. Datacenters vormen sowieso een cruciale rol in de kernactiviteiten van Open Line. In de huidige opzet maakt het bedrijf gebruik van twee datacenters. Als antwoord op autonome groei en toename van diensten die vanuit deze datacenters worden geleverd, opende Open Line onlangs een volledig eigen datacenter naast de bestaande datacenters bij Maastricht Airport. Open Line Australielaan AA Maastricht Airport T +31(0) F +31(0) I

7 Weer aan het werk na of met kanker Door een vroegere diagnose en een betere behandeling blijven steeds meer patiënten met kanker langer leven. Van een dodelijke aandoening is kanker meer een chronische aandoening geworden, waarmee vrouwen en mannen kunnen blijven leven én werken. Inmiddels is de helft van de (ex)kankerpatiënten jonger dan 65 jaar en maakt dus deel uit van de beroepsbevolking. Bedrijven moeten zich erop instellen, dat er meer werkenden met kanker in de werkkring komen én dat mensen na hun kankerbehandeling ook weer terugkomen, aldus klinisch arbeidsgeneeskundige oncologie David Bruinvels. Als mensen het hebben over de relatie tussen arbeid en gezondheid draait het om werkgerelateerde ziekteverschijnselen. Gelukkig krijgen mensen nog maar zelden kanker door het werk, zegt Bruinvels. Denk aan longkanker en mesothelioom bij de beruchte blootstelling aan asbest of aan huidkanker bij het werken met teer, bitumen en asfalt. En in drukkerijen stonden mensen 20 jaar geleden nog met hun ellebogen in de drukinkt. Nu gebeurt alles vanachter de pc en wordt schadelijke stoffen afgezogen en geventileerd. Asbestkanker Verreweg de meeste bedrijven weren kankerverwekkende stoffen uit het productieproces of van de werkplek. Ook wordt in toenemende mate onderzoek gedaan naar nieuwe veroorzakers van kanker, zoals elektromagnetische straling en nanodeeltjes. Kanker ontstaat dus nauwelijks nog door het werk. Wel overleden in Nederland in 2010 nog 481 mensen door mesothelioom, een specifieke asbestkanker. Dit is een erfenis van vele jaren terug, want het duurt lang voordat asbestkanker zich heeft ontwikkeld. Daarnaast wordt de laatste jaren gespeculeerd over het ontstaan van borstkanker door nachtdiensten, maar daarvoor is nog geen overtuigend wetenschappelijk bewijs. Onlangs zijn in de Nederlandse Nightingale Studie verpleegkundigen tussen de 18 en 65 aangeschreven, om te ontdekken of er onder deze vaak in de nacht werkende doelgroep significant vaker borstkanker voorkomt aldus Bruinvels. Accentverschuiving Toch heeft kanker nog steeds invloed op werk. Mensen werken steeds langer door en door de vergrijzing neemt de kans op kanker tijdens het werkzame leven toe. In 2000 was het aantal (ex)kankerpatiënten binnen de beroepsbevolking , nu is dat ruim en in 2015 mogelijk Foto: Martine Sprangers David Bruinvels Foto: NKI-AVL meer dan Door de vergrijzende werkpopulatie wordt de kans steeds groter dat werknemers al een keer kanker hebben doorgemaakt. Dit is dus een accentverschuiving van arbeid als oorzaak van kanker naar het werken met of na kanker. Werken is de norm Vóór 2002 kwamen werknemers met kanker relatief eenvoudig in de WAO terecht, tien jaar later is het een uitzondering als deze werknemers een WIA-uitkering krijgen en niet meer terug hoeven te komen. Anno 2012 is werken dan ook de norm, benadrukt Bruinvels. De werkgever verwacht dat zijn medewerkers terugkeren en veel werknemers willen al tijdens hun behandeling graag weer aan het werk. Zij willen graag de structuur en regelmaat van hun normale leven weer oppakken. Ook ondersteuning van collega s en leidinggevenden, zinvol bezig zijn, sociale contacten en bijdragen aan de maatschappij, bevorderen hun herstel. Bovendien blijft zo de financiële positie van de werk nemer in tact, omdat hij blijft werken en geen uitkering hoeft aan te vragen. Toch keert ongeveer een derde van de (ex)kankerpatiënten niet meer terug op het werk. Lichamelijke en emotionele belasting Ondanks de verbeterde overlevingskansen kan kanker terugkomen. Voor werknemers betekent dit veelal een grote lichamelijke en emotionele belasting. Want welke risico s loopt een werknemer die na kanker weer aan het werk gaat? Bruinvels: Ten eerste: kanker vergroot het risico op een tweede kanker. Het is namelijk geen toevalsziekte, zoals een virusinfectie, maar zit ingebakken in het DNA van alle mensen. Ten tweede: kankerbehandelingen zijn zwaar, dus de werknemer kan last hebben van restverschijnselen zoals vermoeidheid en concentratieverlies. De gezondheid van de werknemer is dan ook anders dan voorheen. Zijn werkvermogen blijft wel in tact, maar structureel overwerken of uitgebreid meedoen aan de vrijdagmiddagborrel is vaak niet meer aan de orde. Onder controle houden Het derde risico ontstaat als de kanker niet volledig is genezen. Die kan namelijk weer terugkomen. Met deze onzekerheid moeten zowel werknemer als werkgever rekening houden. Wel kunnen we steeds meer ellende uitstellen en de kanker onder controle houden met behandelingen. Ook al is de prognose goed, slapende kankercellen kunnen zomaar wakker worden. Ten vierde: de kanker komt terug op andere plekken dan voorheen en daarmee is het probleem niet meer lokaal. Vroeger werd je dan opgegeven en kreeg je een palliatieve behandeling om de kwaliteit van leven zo hoog mogelijk te houden. Nu richt deze zich meer op het pijn- en klachtenvrij worden en de tumor de komende vijf tot tien jaar even groot te houden. Omdat de ontwikkelingen erg hard gaan, kan dit in de toekomst ook best de komende twintig jaar of langer worden. Foto: NKI-AVL Problemen Wanneer werknemers na kanker weer aan het werk gaan, lopen ze vaak tegen problemen aan, zo blijkt uit onderzoek. Collega s en leidinggevenden tonen wel begrip, maar niet altijd is het mogelijk om de juiste werkaanpassingen te bieden. Patiënten vinden ook dat hun werkgever moet meedenken over voorzieningen als een apart toilet (bij stoma), het aanpassen van de werkzaamheden, het serieus nemen (niet te dom vervangend werk), flexibele werktijden of thuiswerken (sneller vermoeid), het inbouwen van zekerheid (overname werk door collega bij afwezigheid) en het beschermen tegen te hoge werkdruk. Minimaal voorbereid Toch worden werknemers op hun terugkeer nog slechts minimaal voorbereid, stelt Bruinvels. Het onderwerp werk speelt bijvoorbeeld nauwelijks een rol in de laatste fase van hun kankerbehandeling. Medisch specialisten zien werk niet als een aandachtspunt in hun oncologische, psychosociale zorg. Anderzijds weten bedrijfsartsen weinig over de effecten van kanker op het werkvermogen van 10 11

8 De zorgmarkt is een zeer uitgesproken markt. Een markt die van haar leveranciers vertrouwen, kwaliteit, verantwoordelijkheid & de hoogste professionaliteit vereist. Multitax is al ruim 10 jaar leverancier voor Maastro clinic op het gebied van bewaakt dossiervervoer & vervoer van medische producten. Maar ook op het gebied van zakenvervoer voor professionals, zoals gasten en medewerkers van Maastro clinic. Wie zijn wij? Multitax Transport International, gevestigd te Kerkrade, is een professionele speler in haar vakgebied. Al 22 jaar staat Multitax garant voor service, kwaliteit en vooral flexibiliteit op het gebied van zowel (medisch) internationaal transport & express. Maar ook op het gebied van zakenvervoer voor instellingen en bedrijven. Daarnaast ontnemen wij graag de zorg voor cliëntenvervoer voor o.a. ziekenhuizen en zorginstellingen. Multitax & Maastro clinic Maastricht werknemers. De Wet verbetering poortwachter maakt het ook niet makkelijker. Beslissingen over werkhervatting moeten worden genomen wanneer nog niet duidelijk is hoe het ziekteproces verloopt. De afgelopen jaren zijn er diverse oplossingen bedacht. Zo geeft de Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten via www. kankerenwerk.nl informatie en kunnen patiënten zelf de regie nemen met behulp van de online-handleiding Wat en hoe bij kanker en werk. Verder werkt het Coronel Instituut van het AMC hard om het onderwerp werk onderdeel te maken van de psychosociale oncologische zorg. Overigens kunnen ook zzp ers en mensen met een uitkering hier terecht. Moreel en bedrijfsmatig Dankzij het onder controle houden van de kanker kan de werknemer dus blijven functioneren. Werkgevers moeten zich moreel en bedrijfsmatig op deze veranderende situatie instellen. Om ze daarbij te helpen, heeft onder andere de NFK zes folders uitgebracht met do s en don t s bij het begeleiden van werknemers. Bruinvels: Kanker heeft geen einddatum, dus is een goede band tussen bedrijfsarts en werknemer erg belangrijk. Niet alleen om mensen te behouden, maar ook om Een verantwoordelijk taak die wij dagelijks als vaste prioriteit zien, aldus directeur van Multitax Dhr. J. Cools. Hiermee probeert Multitax te voldoen aan de kernwaarden die Maastro clinic wenst uit te dragen. Multitax Transport International BV Postbus AC Kerkrade Rolduckerstraat VH Kerkrade Foto: NKI-AVL T +31 (0) E info@multitax-international.com I Multitax goo.indd :36 Committed to Brachytherapy, today and for the future MicroSelectron Afterloader There s more to Nucletron Nucletron s commitment to brachytherapy ensures you have the latest innovations in precision radiotherapy treatment for your patients. Our aim is to provide you with all-in-one solutions for many body sites, alongside a full range of service and support. Oncentra Treatment Planning Applicators and Accessoires Cruciale rol bedrijfsarts Ook bedrijfsartsen kunnen helpen bij het begeleiden van werknemers naar en op het werk. Bruinvels: Helaas worden zij vaak te laat ingeschakeld door werkgevers die denken dat zij hun werknemer met kanker juist met rust moeten laten. Of de werknemer moet eerst langs een telefonisch loket of een casemanager, wat voor veel patiënten een stap te ver is. Vaak mag de bedrijfsarts pas in beeld komen bij minimaal zes weken verzuim. Toch speelt de bedrijfsarts een sleutelrol in de psychosociale begeleiding van de werknemer! In de praktijk blijkt deze rol onderschat en te weinig benut. Wel beschikken enkele oncologische centra over bedrijfsartsconsulenten waar werknemers hun vragen kunnen voorleggen en ondersteuning naar werk kunnen krijgen. hun goede krachten weer terug aan het werk te krijgen. Bovendien moeten werkgevers af van het gevoel dat mensen 100% fit moeten zijn: wil je die iets minder fitte, maar wel ervaren kracht terug of liever een onervaren 20-jarige? Werkgevers moeten hun houding omdraaien en zich realiseren dat het economisch voordelen oplevert om hun bedrijf in te richten op chronische ziektes. Zij moeten er alles aan doen om hun medewerker terug te laten keren en kansen te geven. David Bruinvels is onder andere als klinisch arbeidsgeneeskundige oncologie werkzaam bij de Polikliniek Mens & Arbeid van het AMC en het Nederlands Kankerinstituut / Antonie van Leeuwenhoek Ziekenhuis in Amsterdam. Nucletron goo.indd :32 13

9 Voeding en leefstijl verminderen risico op kanker Het aantal gevallen van kanker in Nederland neemt in het jaar 2030 toe met ruim 40%, zo blijkt uit cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie. Tenminste, dat is het scenario als er nu geen actie wordt ondernomen. Maar aan het risico op kanker kan veel worden gedaan. Volgens het Wereld Kanker Onderzoek Fonds kan het risico op kanker met maar liefst een derde worden verlaagd door veranderingen in onze voeding en leefstijl. Ook werkgevers kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Over de rol van voeding en leefstijl in kankerpreventie is nog veel onbekend. Er is nog veel te onderzoeken en er zijn nog veel raadsels, zegt Germund Daal van de Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds. We moeten nog veel onderzoeken, maar we weten zeker dat het risico op kanker te beïnvloeden is. Voor de meest voorkomende kankersoorten zijn er indicaties over welke factoren het risico laten stijgen of dalen. Het risico op darmkanker wordt bijvoorbeeld verhoogd door het eten van meer dan de veilige hoeveelheid rood of bewerkt vlees en door overgewicht. Meer bewegen en plantaardige voeding met vezels verlagen het risico op darmkanker aanzienlijk. Onze uitdaging is om onze kennis over kankerpreventie bij het publiek over te brengen. het gebied van voeding, lichaamsbeweging en lichaamsvet. Wereldwijd verzamelen en analyseren wij relevante onderzoeksresultaten, een onafhankelijk panel van wetenschappers trekt vervolgens conclusies. Op basis daarvan maken wij een praktische vertaling naar het alledaagse leven. Met onze voorlichting proberen wij mensen bewust te maken van wat zij kunnen doen om hun risico op kanker te verkleinen, aldus Daal. Lichaamsvet De coördinatie van de beursprogramma s van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds vindt plaats onder de paraplu van WCRF International. Ook al opereren alle deelnemende organisaties zelfstandig en voeren zij verschillende projecten uit, WCRF International coördineert en zorgt voor zo min mogelijk overlap. Daal: Eén van de nieuwe onderzoeken richt zich bijvoorbeeld op het vergelijken van risico s op kanker bij vrouwen in Nederland en China. De kans dat vrouwen in Nederland borstkanker krijgen is namelijk vier keer zo groot als in China. Onderzocht wordt hoe dat precies werkt. Zo blijkt onder andere dat lichaamsvet een risicofactor is. De onderzoeksresultaten kunnen meer inzicht geven in de oorzaken van kanker bij Nederlandse vrouwen. publiek communiceert. Wij communiceren deze aanbevelingen aan verschillende doelgroepen door middel van diverse voorlichtingsmaterialen. Denk aan een kookboekje met verantwoorde recepten en aan verstandig beweeg-tips. Om het risico op kanker te verkleinen, is het nooit te laat om te beginnen. Maar hoe eerder iemand begint, hoe beter de kans op een gezonde toekomst. Dat is ook de reden voor ons speciale kinderprogramma. Dit noemen we Top Fit Kids, want kanker is voor kinderen nogal een zwaar woord. Belangrijke rol werkgevers In 2009 publiceerde het Wereld Kanker Onderzoek Fonds samen met andere leden van het WCRF netwerk het rapport Policy and Action for Cancer Prevention. De kernboodschap hiervan is dat kankerpreventie een gedeelde verantwoordelijkheid is van de gehele samenleving. Ook werkgevers hebben een belangrijke rol in het aantrekkelijk maken van gezonde keuzes, benadrukt Daal. Zij moeten deze ook zoveel mogelijk aanbieden. Een goede werkgever zorgt er bijvoorbeeld voor dat in het bedrijfsrestaurant gezonde maaltijden, snacks, voedsel en drank concurrerend zijn geprijsd in vergelijking met andere (ongezonde) producten. En bij vergaderingen en dergelijke is fruit, noten en water beschikbaar, in plaats van koekjes en suikerrijke dranken. Denk ook aan het bieden van (gratis) werkfruit of een korting op een abonnement bij een sportschool. Automaten die snacks met veel suiker, vet of zout of suikerrijke dranken bevatten, raden wij sterk af. Fietsen Werkgevers kunnen ook andere stimulansen gebruiken om lichamelijk actief woon-werkverkeer aan te moedigen en gemotoriseerd verkeer te ontmoedigen. Zo kunnen zij het fietsen naar het werk aantrekkelijk maken en daarbij onder meer zorgen voor een beveiligde fietsenstalling. Flexibele werktijden helpen ook prima om lichamelijk actief woon-werkverkeer beter haalbaar te maken. Grotere bedrijven kunnen sport- en recreatiefaciliteiten aanbieden en hun medewerkers aansporen om bijvoorbeeld tijdens de pauzes lichamelijk actief te zijn en te werken aan gewichtscontrole. Ook kunnen zij informatie geven over lokale hardloop-, fiets- en trimroutes. Ongeacht hun grootte kunnen alle bedrijven medewerkers helpen bij het maken van gezonde en bewuste keuzes. Onderzoek en voorlichting Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds is een onafhankelijke stichting in Nederland die zich inzet voor de preventie van kanker. Zij maakt deel uit van het internationale World Cancer Research Fund (WCRF) netwerk. Via verschillende beursprogramma s financieren en stimuleren wij wetenschappelijk onderzoek naar kankerpreventie op Ruis Daal betreurt het dat onder andere in de media veel ruis ontstaat door tegenstrijdige berichten: Soms wordt er te snel gecommuniceerd en zetten sensationele koppen het publiek op het verkeerde been. Daardoor raakt de consument verzadigd en verslapt de aandacht voor preventie. Daarom zijn wij voorzichtig met het zoeken van publiciteit. Als wij een aanbeveling doen, dan is dat altijd op basis van een zorgvuldige analyse van meerdere onderzoeksprojecten. Instrumenten Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds heeft voor de consument tien aanbevelingen (zie kader) geformuleerd die zij steevast op publicaties plaatst en richting het grote Aanbevelingen voor preventie van kanker 1 Streef naar een slank postuur, maar vermijd ondergewicht. 2 Neem elke dag minimaal een half uur lichaamsbeweging. 3 Vermijd dranken met suiker. Beperk de consumptie van calorierijk voedsel (met name van bewerkt voedsel met veel toegevoegde suikers, met weinig vezels en veel vet). 4 Kies voor veel groenten, fruit, volkorenproducten en peulvruchten en varieer zo veel mogelijk. 5 Beperk de consumptie van rood vlees (zoals rund-, varkens- en lamsvlees) en vermijd het eten van bewerkt vlees. 6 Als u al alcohol drinkt, beperk dan het aantal glazen per dag tot 2 (mannen) en 1 (vrouwen). 7 Beperk de consumptie van zout voedsel en met zout (natrium) bewerkt voedsel. 8 Vertrouw niet op voedingssupplementen als bescherming tegen kanker, maar eet gevarieerd om goede voedingsstoffen uit voeding zelf te halen. 9 Geef baby s de eerste zes maanden uitsluitend borstvoeding. Dat is het beste voor moeder en baby. Geef daarna aanvullende vloeibare en vaste voeding. 10 Wie kanker heeft gehad en de behandeling heeft beëindigd, doet er goed aan om de aanbevelingen voor de preventie van kanker op te volgen

10 Adverteerdersindex Multitax Transport International BV 12 Nucletron 12 Open Line Consultancy 8+9 Insights is een uitgave van Goo Media T I Directie Ernst Delfos Management Erik Eckhardt Realisatie en coördinatie Solitha Kolkman Peter Molenaar Janneke Rancuret Ellen van Vliet Tekstproductie Axe mediaproducties Vormgeving en productie Goo Media Maastro clinic T I Goo Media mei 2012 Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of onvolledigheden. ISSN:

11