13. REPRODUCTIEVE GEZONDHEID- VRUCHTBAARHEID
|
|
- Bruno Bogaert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1.Inleiding 13. REPRODUCTIEVE GEZONDHEID- VRUCHTBAARHEID 10 tot 15 % van de koppels die een kind wensen, zijn onvruchtbaar en in ongeveer de helft van de gevallen ligt de oorzaak bij de man (1). De kwaliteit van het sperma is zeer gevoelig voor milieufactoren in het algemeen en de gezondheidstoestand van de man die het sperma produceert, in het bijzonder (2). Bepaalde vergelijkende studies (3-4) bij mannen suggereren een evolutie van sommige parameters sinds enkele tientallen jaar: daling van het aantal spermatozoïden per milliliter sperma, daling van het gemiddelde volume van het ejaculaat, daling van het percentage beweeglijke en morfologisch normale spermatozoïden. Het is zeer moeilijk vandaag te stellen dat zich bij de mannen een daling van de vruchtbaarheid voordoet die verband houdt met de daling van de kwaliteit van hun sperma; maar toch stellen wetenschappers een stijging van bepaalde congenitale ziekten van het voortplantingsstelsel vast en vrezen zij een toename van de voortplantingsmoeilijkheden bij mannen. In deze fiche behandelen we zowel de vruchtbaarheidsproblemen bij de man als die bij de vrouw, om een algemeen beeld te hebben van de factoren die van doorslaggevende invloed zijn. 2.Definitie Waar fertiliteit een potentialiteit vertegenwoordigt, namelijk het vermogen van een koppel om een kind te verwekken, mogelijkheid die alleen meetbaar is op een populatie of een representatieve steekproef, vertegenwoordigt de vruchtbaarheid (fecundiciteit) een toestand, namelijk het feit dat men een zwangerschap heeft gehad. Onvruchtbaarheid daarentegen beantwoordt aan de afwezigheid van een zwangerschap. Onvruchtbaarheid van de man is dus de onmogelijkheid voor een man om zich voort te planten. Hoewel lange tijd miskend, is mannelijke onvruchtbaarheid behoorlijk frequent: zij vertegenwoordigt 30 tot 40 % van de gevallen van onvruchtbaarheid bij paren. Onvruchtbaarheid bij de vrouw komt erop neer dat de kans op bevruchting nul is. Hypofertiliteit wordt gedefinieerd als vruchtbaarheidsproblemen na een jaar geregelde betrekkingen..2.1.symptomen Een paar moet er rekening mee houden dat het een balans van steriliteit moet opmaken, als de vrouw na twee jaar regelmatige betrekkingen niet zwanger is. In het algemeen lijkt het verantwoord om na verloop van het eerste jaar onderzoek te laten doen om de oorsprong van het probleem vast te stellen..2.2.diagnose Om uit te maken of een koppel onvruchtbaar is, worden de beide partners onderzocht om de oorzaak of oorzaken vast te stellen waarom het paar geen kind kan verwekken. Er zijn velerlei oorzaken mogelijk. Op dit ogenblik wordt infertiliteit van de man gemeten met behulp van een spermatogram. Volgens de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie wordt een man als onvruchtbaar beschouwd als zijn spermatogram minder dan 20 miljoen spermatozoïden per milliliter sperma aanwijst (de norm is meer dan 40 miljoen per ml). Toch slagen veel mannen met een normaal spermatogram er niet in een vrouw vruchtbaar te maken. Er kunnen ook andere tests worden uitgevoerd, zoals een spermastaal, dosering van het fructosegehalte in het sperma, bepaling van hormoonspiegels en soms een testiculaire biopsie. Bij de vrouw zullen een reeks tests nodig zijn om vast te stellen welke zone(s) van het voortplantingsstelsel verantwoordelijk is of zijn voor de onvruchtbaarheid. Het gaat om het onderzoek van de temperatuurcurve, een baarmoederuitstrijkje, hormonale doseringen, bekkenechografie, cœlioscopie, hysterosalpingografie en eventueel een biopsie van het baarmoederslijmvlies (5). Brussels Instituut voor Milieubeheer / Observatorium voor Milieugegevens 1 / 6
2 .2.3.Preventie en behandeling Er kan preventieve actie worden ondernomen op het vlak van de levenshygiëne (besmettelijke ziekten, tabaksgebruik, alcoholgebruik, bepaalde vetten), mede dankzij correcte informatie over de risico s, maar de gedragswijzigingen blijven ten dele de zaak van elk individu. Wat betreft de verontreinigende stoffen die aan de kaak worden gesteld in het ontstaan van voortplantingsproblemen, zou een matiging in het gebruik van bepaalde producten en verpakkingen bij particulieren moeten worden bevorderd en moet onder meer worden gehoopt op een radicale wijziging in bepaalde industriële praktijken en in de landbouw, dankzij een grondige wijziging van de productie- en consumptiepatronen van onze samenlevingen (6). De behandeling van onvruchtbaarheid bij de man bestaat vooral in voortplanting onder medische begeleiding (kunstmatige inseminatie en in-vitrobevruchting). Kunstmatige inseminatie (met vers of diepvriessperma) bestaat erin dat de arts sperma inbrengt in de opening van de baarmoederhals. In-vitrofertilisatie wordt met succes toegepast in het geval van oligospermie, autoantistoffen tegen spermatozoïden en in bepaalde gevallen van gebruik van donorsperma. Hormonale en chirurgische behandelingen zijn uitzonderlijk. Die laatste zijn slechts formeel aangewezen bij behandeling van varicocele. Afhankelijk van de vastgestelde afwijkingen zal de onvruchtbaarheid bij de vrouw worden behandeld met behulp van ovulatie-inducerende stoffen, door chirurgische behandeling, door kunstmatigevoortplantingstechnieken (in-vitrofertilisatie, transfer van embryo s, intratubale transfer van gameten) (7). Al deze vrij nieuwe technieken behoren tot het recente gebied van de wetenschap van de kunstmatige voortplanting. De medisch ondersteunde voortplantingstechnieken hebben zich in de jongste 10 jaren gediversifieerd en de resultaten zijn er dan ook grondig op verbeterd. Cinici kunnen tegenwoordig technieken voorstellen die zijn aangepast aan de meeste onvruchtbaarheidsproblemen en weinig risico van medische complicaties inhouden (8). 3.Etiologie De factoren die de kwaliteit van de spermatogenese bij de man en de vruchtbaarheid bij de vrouwen beïnvloeden, verschillen, ook al stellen we steeds meer gemeenschappelijke bepalende factoren vast die verband houden met het milieu Bij de man: Genetische afwijkingen: als gevolg van anomalieën binnen bepaalde chromosomen (deletie op het niveau van chromosoom Y, translocatie). Deze etiologie is goed gekend en er bestaat geen enkele controverse rond (9). Het gaat bijvoorbeeld om aangeboren malformaties van het type syndroom van Klinefelter en de agenesie van de zaadleiders (verplaatsing van de urinebuismonding). Levenswijze: Alcoholmisbruik: tast, indien chronisch en evoluerend naar levercirrose, het voortplantingsvermogen van de man aan. Roken: ook al zijn de studies over deze risicofactor niet unaniem, chronisch tabaksgebruik zou de spermatogenese van de man aantasten. Rooksters lopen een hoger risico van vroege menopauze en van een daling van de vruchtbaarheid. Ook het risico van halskanker stijgt. Bovendien stelt roken tijdens de zwangerschap ook de foetus bloot aan ernstige risico s. Roken heeft een rechtstreekse invloed op het gewicht van de boreling en bijgevolg op zijn voortleven. Kinderen van moeders die gerookt hebben tijdens de zwangerschap, wegen gemiddeld 200 tot 300 gram minder dan andere kinderen. De groei van de foetus wordt vooral vertraagd door het koolstofmonoxide en de nicotine in de door de moeder gerookte sigaretten. Onevenwichtige voeding: voedingstekorten en overmatig gebruik van bepaalde vetten hebben een negatieve invloed op de spermatogenese. Warmte: de spermatozoïden vormen zich in de teelballen bij een temperatuur van 35 C, wat Brussels Instituut voor Milieubeheer / Observatorium voor Milieugegevens 2 / 6
3 beantwoordt aan het feit datde teelballen zich in de balzakken buiten het lichaam bevinden, omdat de inwendige lichaamstemperatuur 37 C bedraagt. Op lange termijn zou een warmte hoger dan 35 C kunnen leiden tot een daling van de productie van spermatozoïden (cryptorchisme, langdurig rijden in te warme wagens ). Een bad (zelfs heet) heeft echter geen invloed op de vruchtbaarheid van de man, omdat het de teelballen slechts beperkte tijd aan een hoge temperatuur blootstelt. Andere factoren: zoals een zittend leven (meer dan 4 uur per dag) en te veel stress worden aangevoerd als oorzaken in de vruchtbaarheidsdaling bij mannen. Blootstelling aan toxische stoffen in het leefmilieu of op het werk: een aantal stoffen die worden gebruikt op diverse gebieden, kunnen een gelijkaardige respons teweegbrengen als natuurlijke oestrogenen (2). De vreemde oestrogenen die de effecten van natuurlijke oestrogenen in het lichaam nabootsen, worden "xeno-oestrogenen" genoemd. Deze vreemde" œstrogenen zouden wel eens een verklaring kunnen vormen voor bepaalde voortplantingsproblemen, doordat ze het oestrogenenbestand verhogen of door hormonale verstoring, met invloed op de manier waarop het lichaam oestrogeen produceert of metaboliseert. De belangrijkste stoffen die momenteel verantwoordelijk worden gesteld, zijn fytosanitaire producten (10), zoals herbiciden, fungiciden en insecticiden zoals vinchlozolin, DDT, endosulfan, dieldrin, metoxychloor, toxafeen, chloordaan, lindaan en atrazine; organochloorverbindingen (zoals PCB) of organobroomverbindingen; kunststofverbindingen, zoals alkylfenols, bisfenol-a (gebruikt als bekleding van conservenblikken) en ftalaten; dioxines, styreen, kwik, lood en cadmium; derivaten van producten voor courant huishoudelijk gebruik zoals cosmetica, smeermiddelen, detergenten (alkylfenols) (11). Ook de nucleaire omgeving zou een zeer nefaste rol spelen. Bepaalde studies over de gevolgen van nucleaire besmettingen door ongeval hebben geleid tot een bewustwording van de invloed van herhaalde en/of chronische blootstelling aan lage radioactieve doses (12). Bepaalde aandoeningen: Varicocele: is een verwijding van het peritesticulaire aderstelsel, die de indruk geeft van een bundel wormen en waarneembaar is in rechtstaande positie om te verdwijnen in liggende positie. Bij deze aandoening verschijnen typische wijzigingen in het spermatogram. Chirurgische behandeling kan aangewezen zijn in het kader van de behandeling van onvruchtbaarheid of als de varicocele hinderlijk is (5). Infecties van de bijbehorende klieren (prostaat, zaadblaasjes, bijbal): aan dergelijke infecties (van het acute of chronische type) moet worden gedacht als het aantal leukocyten in het sperma meer bedraagt dan /ml. Testiculair trauma of torsio testis: kan onomkeerbare letsels en atrofie van de teelballen met zich meebrengen, dus een vermindering van het vermogen om spermatozoïden te vormen. Cryptorchisme: testiculaire ektopie als gevolg van onvolledige of verkeerde indaling van een of de twee teelballen. Bij uitblijven van normale indaling doet zich een progressieve ontoereikendheid van de spermatogenese voor. De ectopie wordt spontaan gecorrigeerd of na chirurgische behandeling, maar de oligospermie is vaak irreductibel (5). Eiwitdeficiëntie: speelt een zeer belangrijke rol in het geval van infertiliteit bij de man. Het betreft het tekort aan P34H-eiwitten bij de spermatozoïden, wat hen zou beletten in de eicel binnen te dringen. Deze deficiëntie is vandaag de dag steeds beter gedocumenteerd en is het voorwerp van diverse onderzoekswerkzaamheden, onder meer in Québec. Psychologische problemen: zouden een weerslag hebben op de voortplantingsvermogens van man en vrouw, maar dit aspect blijft zeer karig gedocumenteerd in de literatuur. Auto-immunisatie: de aanwezigheid van antilichamen tegen spermatozoïden. Er dient dan altijd te worden gezocht naar een ontstekingsletsel of een traumatisch antecedent. Hormonale oorzaken: komen weinig voor. Voor 10 tot 30 % van de gevallen van onvruchtbaarheid bij de man wordt na volledig onderzoek geen enkele verklaring gevonden. Brussels Instituut voor Milieubeheer / Observatorium voor Milieugegevens 3 / 6
4 Bij de vrouw: Onvruchtbaarheid bij de vrouw is te wijten aan aandoeningen aan de voortplantingsorganen: de eierstokken, eileiders, baarmoeder en baarmoederhals (vaginitis, seksueel overdraagbare ziekten). Andere mogelijke factoren zijn endocriene stoornissen, systeemziekten, genetische stoornissen en immunologische oorzaken (7). Een matige of ernstige endometriose kan onvruchtbaarheid veroorzaken bij de vrouw. Het endometriumweefsel kan de goede anatomische werking bij de vrouw verstoren. Er kan tuba-obstructie zijn (afsluiting van de eileiders) en/of eierstokobstructie waardoor de conceptie kan worden verhinderd. Verschillende factoren spelen mee. Hoewel endometriose vaak wordt gediagnosticeerd bij onvruchtbare vrouwen, is de relatie tussen endometriose en onvruchtbaarheid nog altijd niet duidelijk gedefinieerd..3.2.synergismen Tot de oorzaken die verantwoordelijk zijn voor een daling van de onvruchtbaarheid bij mannen (en misschien ook bij vrouwen), behoren vooral de interacties van verschillende factoren die echte klinische verschijnselen met zich meebrengen. Een abnormale spermatogenese kan het eindresultaat zijn van een veelheid van oorzaken, zoals een systeemziekte, ongezonde voeding, endocriene stoornissen, anatomische obstructie van de doorgang van spermatozoïden, infecties, milieugebonden toxines en genetische defecten (13). De fertiliteitsproblemen moeten dus globaal en interactief worden bekeken..3.3.risicogroepen De leeftijd en de etnische oorsprong kunnen een rol spelen in het onvruchtbaarheidsrisico bij de vrouw. Bij vrouwen van 35 tot 44 jaar is dit risico dubbel zo groot als het risico bij vrouwen tussen 30 en 34 jaar. Het risico is 1,5 keer zo groot bij zwarte vrouwen dan bij blanke vrouwen (5). 4.Belang in Brussel Het vruchtbaarheidsprobleem, vooral dat bij de man, is in België geen grotere prioriteit en er wordt niet méér wetenschappelijk onderzoek (in casu onderzoekskredieten) aan besteed dan in andere westerse landen. Er bestaan echter regionale verschillen: een commissie van het Vlaams Parlement houdt zich bezig met het probleem van de vruchtbaarheid bij de man (6). In de twee andere gewesten van het land is er geen dergelijk initiatief..4.1.prevalentie Een studie in Vlaanderen (9) heeft over een periode van 20 jaar aangetoond dat het aandeel mannen met een suboptimale spermakwaliteit is gestegen van 5 tot 45%. Het percentage mannen met echt onvruchtbaar sperma was vervijfvoudigd van 1,6 % naar 9 %. Dat laatste cijfer bevestigt het percentage van 15 % onvruchtbare koppels; de oorzaak van de onvruchtbaarheid zou bij ongeveer de helft van deze koppels bij de man liggen (hetgeen het percentage van de onvruchtbaarheid bij mannen op 7,5 à 8 % brengt). Deze resultaten komen overeen met die van andere studies die in Europa werden uitgevoerd over dezelfde periode. Sommige van die studies tonen ook regionale verschillen aan (14-15), die te wijten kunnen zijn aan milieufactoren (in België is er geen vergelijkende studie van de gewesten voorhanden). 5.Hulpbronnen Diensten of verenigingen gespecialiseerd in het opsporen en ondersteunen van de zieken De diensten gynaecologie/verloskunde van de grote Brusselse ziekenhuizen beschikken allemaal over een afdeling die vruchtbaarheidsproblemen behandelt. Centrum voor nieuw ouderschap (Centre des nouvelles parentalités), Crickxstraat 48/1, 1060 Brussel, tel. 02/ Praktisch document voor artsen: Santé Conjuguée n 9 de juillet 1999 sur l'environnement et la Santé. Brussels Instituut voor Milieubeheer / Observatorium voor Milieugegevens 4 / 6
5 6.Conclusie Milieufactoren die inwerken op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen, staan momenteel in het middelpunt van het wetenschappelijk debat, en talrijke onderzoeken trachten het effect te documenteren van de oestrogenen die in vele vormen in het leefmilieu aanwezig zijn. Bovendien moeten deze observaties worden verbonden met andere afwijkingen van de mannelijke voortplantingsfunctie die de jongste decennia in tal van westerse landen (behalve Finland) lineair stijgen en dus hun verklaring zouden kunnen vinden in milieufactoren. In deze context zou ook de rekrutering van donoren voor voortplanting onder medische begeleiding een probleem kunnen vormen. De geleidelijke daling van de vruchtbaarheid bij de man is dus een belangrijk probleem waarmee rekening dient te worden gehouden in onze geïndustrialiseerde samenlevingen. Door dringend overleg tussen de wetenschappers en politici en door een betere voorlichting over het individuele risico zal een wijziging van bepaalde productie- en consumptiewijzen moeten worden beoogd en zullen studies moeten worden gefinancierd die de evolutie van het fenomeen kunnen volgen. Bronnen 1. Dessars B. & Cochaux P., Génétique de la stérilité masculine, Rev Méd Brux, 20 : A , Englert Y., Influence des facteurs environnementaux sur la fertilité : l'exemple de la diminution de la qualité du sperme, Rev Méd Brux, 4 : A , Carlsen E., Giwercman A., Kieding N. & Skakkebaek N., Evidence for decreasing quality of semen during past 50 years, BMJ, 305 : , Auger J., Kunstmann J.M., Czyglik F. & Jouannet P., Decline in semen quality among fertile men in Paris during the 20 past years, NEJM, 332 : , Manuel Merck de diagnostic et thérapeutique, Edition SIDEM-T.M., Parijs, Fondation Universitaire Luxembourgeoise, Universitaire Instelling Antwerpen et Inter-Environnement Wallonie (Sandrine), Environnement et santé : diminution de la fertilité masculine : faut-il s'inquiéter? Studiedag van 14 januari 1999 in Brussel. 7. De Tourris H., Henrion R. & Delecour M., Abrégé illustré de Gynécologie et Obstétrique, Edition Masson, Parijs, Englert Y., Van den Bergh M., Debaere A. et al., La fécondation in vitro à l hôpital Erasme : 10 ans et 1000 grossesses plus tard, Rev Méd Brux, 20 : A , Comhaire F, Dhooge W., Mahmoud A. & Depuydt C., Les substances affectant l'équilibre hormonal et la reproduction humaine, Santé Conjuguée, 9 : 31-34, Kristensen P., Pesticides and Reproduction Epidemiology, 10 (2 ): , van Larebeke N. & Pluygers E., Pesticides : cancer et autres effets sur la santé, Santé Conjuguée, 9 : 52-56, Whorton D., Krauss R.M., Marshall S. & Milby T.H., Infertility in male pesticide workers, Lancet, ii : , Guillette L.J. & Guillette E.A., Environmental contaminants and reproductive abnormalities in wildlife : implications for public health?, Toxicol Ind Health, 12 (3-4) : , Fisch H., Goluboff E.T., Olson J.H., Feldshuh J., Broder S.J. & Barad D.H., Semen analyses in 1,283 men from the United States over a 25-year period : no decline in quality, Fertility and Sterility, 65 : , Fisch H. & Goluboff E.T., Geographic variations in sperm counts : a potential cause of bias in studies of semen quality, Fertility and Sterility, 65 : , Brussels Instituut voor Milieubeheer / Observatorium voor Milieugegevens 5 / 6
6 Auteur(s) van de fiche BOULAND Catherine Brussels Instituut voor Milieubeheer / Observatorium voor Milieugegevens 6 / 6
FERTILITEITSSTOORNISSEN
FERTILITEITSSTOORNISSEN VRUCHTBAARHEIDSPROBLEMEN BIJ DE MAN - Patiëntinformatie Vruchtbaarheidsprobleem (= Sub- of infertiliteit) Inleiding Subfertiliteit is het gedurende meer dan 12 maanden uitblijven
Nadere informatieVLAAMSE RAAD VOORSTEL VAN RESOLUTIE. - van de heer L. Barhé - betreffende de sterke toename van vruchtbaarheidsstoornissen bij mannen DAMES EN HEREN.
Stuk 714 (1994-1995) -Nr. 1 VLAAMSE RAAD ZITTING 1994-1995 2 MAART 1995 VOORSTEL VAN RESOLUTIE - van de heer L. Barhé - betreffende de sterke toename van vruchtbaarheidsstoornissen bij mannen TOELICHTING
Nadere informatieNederlandse samenvatting
138 Uitstel van ouderschap De positie van de vrouw in de westerse maatschappij is de laatste tientallen jaren fundamenteel veranderd. Vrouwen zijn hoger opgeleid dan vroeger en werken vaker buitenshuis.
Nadere informatieZwanger worden? Acupunctuur kan helpen
Zwanger worden? Acupunctuur kan helpen Soms gaat zwanger worden niet vanzelf. Dan pas besef je dat kinderen nemen, eigenlijk kinderen krijgen is. De oorzaak van vruchtbaarheidsproblemen kan zowel bij de
Nadere informatieOriënterend vruchtbaarheidsonderzoek
Oriënterend vruchtbaarheidsonderzoek Inleiding Oriënterend Vruchtbaarheidsonderzoek, ook wel OFO genoemd (afkorting van Oriënterend Fertiliteits Onderzoek), is een basisonderzoek met als doel stoornissen
Nadere informatieInformatie voor patiënten. Oriënterend fertiliteitsonderzoek (OFO)
Informatie voor patiënten Oriënterend fertiliteitsonderzoek (OFO) z 1 OFO is de afkorting van oriënterend fertiliteitsonderzoek. Het bestaat uit verschillende onderzoeken met als doel stoornissen op te
Nadere informatieEffecten van pesticiden
Effecten van pesticiden op vruchtbaarheid en zwangerschap Nel Roeleveld reproductie epidemioloog Afdeling Epidemiologie, Biostatistiek en HTA Universitair Medisch Centrum St Radboud Nijmegen Onderzoek
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie voortplanting 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie voortplanting 6/29/2013 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum http://www.toelatingsexamen-geneeskunde.be
Nadere informatieReproductie-toxische effecten van blootstelling aan pesticiden in de glastuinbouw Reini Bretveld Nel Roeleveld
Reproductie-toxische effecten van blootstelling aan pesticiden in de glastuinbouw Reini Bretveld Nel Roeleveld Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen
Nadere informatieONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden?
ONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden? Dr R.F.A. Weber, internist-endocrinoloog/androloog Andrologie Erasmus MC Rotterdam INLEIDING Onvruchtbaarheid kan een
Nadere informatieoriënterend fertiliteitsonderzoek
oriënterend fertiliteitsonderzoek (ofo) 2 Inleiding 1 In het kort 4 2 Hoe groot is de kans op een spontane zwangerschap 4 3 Wat houdt het OFO in 4 3.1 Anamnese (ziektegeschiedenis) 5 3.2 Lichamelijk onderzoek
Nadere informatieGroene, rode en oranje bolletjes. Rood bolletje, wat is er aan de hand?
Groene, rode en oranje bolletjes U ziet enkele groene en mogelijk ook rode of oranje bolletjes staan voor de genoemde oorzaken van verminderde vruchtbaarheid. Een groen bolletje betekent dat dit zeer waarschijnlijk
Nadere informatiestoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik.
Samenvatting In Nederland gebruikt ongeveer 80% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd alcoholhoudende drank. Veel vrouwen staken het alcoholgebruik zodra ze zwanger zijn of eerder al, als ze zwanger
Nadere informatieInleiding tot (in)fertiliteit
Inleiding tot (in)fertiliteit Frauke Vanden Meerschaut, MD PhD Afdeling Reproductieve Geneeskunde, UZ Gent PUO Medisch begeleide voortplanting 4 september 2018 2010 Universitair Ziekenhuis Gent Definitie
Nadere informatie4. MORTALITEIT IN BRUSSEL
1. Inleiding 4. MORTALITEIT IN BRUSSEL Aan de hand van het mortaliteitsonderzoek kan de evolutie van bepaalde aandoeningen over een lange periode worden afgebakend en kan de situatie in verschillende streken
Nadere informatiezweet stinkt schaam haar ongesteld brede heupen borst groei schaamlippen groeien groeispurt
Samenvatting door L. 623 woorden 5 maart 2016 0 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou pubertijd Dit is wanneer je hypofyse gaat werken de hypofyse is een hormoonklier hypofyse is de belangrijkste
Nadere informatieoriënterend fertiliteitsonderzoek
oriënterend fertiliteitsonderzoek (ofo) 2 Inhoud Inleiding 4 1 In het kort 4 2 Hoe groot is de kans op een spontane zwangerschap 4 3 Wat houdt het OFO in 5 3.1 Anamnese (ziektegeschiedenis) 5 3.2 Lichamelijk
Nadere informatieGYNAECOLOGIE. Vruchtbaarheidsproblemen bij mannen
GYNAECOLOGIE Vruchtbaarheidsproblemen bij mannen Inhoudsopgave Ontwikkeling van zaadcel en sperma 4 Kwaliteit van het zaad 4 Hoeveelheid zaadcellen 4 Beweeglijkheid van de zaadcellen 4 Vorm van de zaadcellen
Nadere informatiekeer beoordeeld 4 maart 2018
0 Samenvatting door Syb 870 woorden keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Biologie Biologie H8 Samenvatting PARAGRAAF 8.1 Een jongen maakt zaadcellen door hormonen uit de hypofyse. Via het bloed komen die hormonn
Nadere informatieAntwerpen, postdatum. Beste mevrouw XXX,
Antwerpen, postdatum Beste mevrouw XXX, Je hebt meegewerkt aan het onderzoek naar persistente organische polluenten (POP s) in moedermelk gecoördineerd door de Wereldgezondheidsorganisatie, waarvoor dank.
Nadere informatieSperma onderzoek. Sperma. Wat moeten de zaadcellen kunnen
Sperma onderzoek In Nederland krijgt ongeveer één op de zes paren te maken met vruchtbaarheidsproblemen. Hieronder verstaan we dat na tenminste één jaar regelmatig vrijen geen zwangerschap is ontstaan.
Nadere informatieOriënterend fertiliteitsonderzoek 2 2. Hoe groot is de kans op een spontane zwangerschap?
OFO is de afkorting van oriënterend fertiliteitsonderzoek. OFO is een basisonderzoek dat uit verschillende testen bestaat met als doel het opsporen van stoornissen die het ontstaan van een zwangerschap
Nadere informatieDe triomftocht van ivf
De triomftocht van ivf Maarten Evenblij, journalist Correspondentieadres: redactie@medischcontact.nl Sinds de eerste in-vitrobevruchting in 1978 heeft de voortplantings geneeskunde een enorme vlucht genomen.
Nadere informatieAFWEGINGEN BIJ DE KEUZE VOOR INTRACYTOPLASMATISCHE SPERMA- INJECTIE (ICSI)
AFWEGINGEN BIJ DE KEUZE VOOR INTRACYTOPLASMATISCHE SPERMA- INJECTIE (ICSI) 666 Inleiding ICSI is de afkorting van intracytoplasmatische sperma-injectie. Men brengt hierbij in het laboratorium één zaadcel
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling
Samenvatting Biologie Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling Samenvatting door een scholier 1708 woorden 10 mei 2012 4,9 14 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1. Voorplanting en bevruchting
Nadere informatieOriënterend Fertiliteitsonderzoek
Oriënterend Fertiliteitsonderzoek INHOUDSOPGAVE In het kort Hoe groot is de kans op spontane zwangerschap? Wat houdt het OFO in? Anamnese (ziektegeschiedenis) Lichamelijk onderzoek Aanvullend onderzoek:
Nadere informatiesperma onderzoek instructie en voorlichting
sperma onderzoek ZorgSaam instructie en voorlichting 1 Inleiding In Nederland krijgt ongeveer één op de zes paren te maken met vruchtbaarheidsproblemen. Hieronder wordt verstaan dat na tenminste één jaar
Nadere informatieVruchtbaarheidsproblemen bij mannen. Polikliniek Gynaecologie Route 48
Vruchtbaarheidsproblemen bij mannen Polikliniek Gynaecologie Route 48 0 1 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze
Nadere informatieStand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer
Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,
Nadere informatieHormoon verstorende stoffen
Hormoon verstorende stoffen Dr. Vera Nelen, Directeur PIH Antwerpen Woordvoerder Steunpunt milieu en gezondheid 1-10/20/2014 Inhoud Wat zijn hormonen, Waarom zijn ze belangrijk Hormoonverstorende stoffen,
Nadere informatieOmschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose. Omschrijving
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Onvruchtbaarheid is het onvermogen om drachtig te worden. Onvruchtbaarheid bij vrouwelijke honden (teven) en katten (poezen)
Nadere informatieOvereenkomst betreffende medisch begeleide voortplanting door middel van In Vitro Fertilisatie (IVF)
Zorgprogramma Reproductieve Geneeskunde B T (032)89 32 77 25 F (032)89 32 78 46 ivf.labo@zol.be www.fertility.be Overeenkomst betreffende medisch begeleide voortplanting door middel van In Vitro Fertilisatie
Nadere informatiecontraceptie na de bevalling
contraceptie na de bevalling Inleiding Na de bevalling is het een ideaal moment om even stil te staan bij uw contraceptie. Afhankelijk van uw keuze om al dan niet borstvoeding te geven is de keuze van
Nadere informatieICSI Intracytoplasmatische sperma-injectie
ICSI Intracytoplasmatische sperma-injectie Inhoudsopgave Algemeen Voor wie is ICSI? Hoe verloopt een ICSI-behandeling? Welk onderzoek is nodig voor een ICSI-behandeling? De kans op zwangerschap na een
Nadere informatiePatientenvoorlichting Voortplantingsgeneeskunde (fertiliteit)
Patientenvoorlichting Voortplantingsgeneeskunde (fertiliteit) Oriënterend fertiliteits onderzoek In het kort OFO is de afkorting van oriënterend fertiliteitsonderzoek. OFO is een basisonderzoek dat uit
Nadere informatie3. Hormonale regeling van de menstruele cyclus bij de vrouw
3. Hormonale regeling van de menstruele cyclus bij de vrouw 3.1 Algemeen Onderstaande figuur geeft een volledig overzicht van alle hormoonconcentraties die een rol spelen bij de regeling van de menstruele
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie IVF / ICSI
Praktische opdracht Biologie IVF / ICSI Praktische-opdracht door een scholier 1669 woorden 30 november 2003 4,7 16 keer beoordeeld Vak Biologie ivf 2 voordelen. Het aantal afwijkingen bij kinderen die
Nadere informatieDisclosure. Inleiding. Voeding en vruchtbaarheid in de publiciteit. Wetenschappelijk onderzoek. In Vitro Fertilisatie
06-11-16 Voeding en vruchtbaarheid: de invloed van B-vitamines Disclosure Presentatie op uitnodiging van Goodlife Jolanda Boxmeer gynaecoloog Inleiding 10-15% van alle paren: vruchtbaarheidsproblemen 48-50%
Nadere informatieEerste raadpleging Tijdens de eerste raadpleging zal uw gynaecoloog vragen stellen, die voor de vruchtbaarheid van vrouw en man belangrijk zijn:
Zwanger worden lukt niet. Wat nu? U probeert al één jaar zwanger te worden, maar het lukt niet Wat kan u verwachten bij de start van een fertiliteitsonderzoek? Eerste raadpleging Tijdens de eerste raadpleging
Nadere informatieVruchtbaarheid Problemen bij mannen
Gynaecologie Vruchtbaarheid Problemen bij mannen www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Hoe vaak komen vruchtbaarheidsproblemen voor?... 3 Ontwikkeling van zaadcel en sperma... 3 De kwaliteit van het zaad...
Nadere informatieVRUCHTBAARHEIDSPROBLEMEN BIJ MANNEN
VRUCHTBAARHEIDSPROBLEMEN BIJ MANNEN 1054 Inleiding In deze folder krijgt u uitleg over de rol van het zaad bij vruchtbaarheidsproblemen. Zo komt aan bod hoe zaad wordt aangemaakt, wat de kwaliteit van
Nadere informatie1. HET DPSIR-MODEL : VOOR EEN GEÏNTEGREERDE AANPAK VAN DE
1. HET DPSIR-MODEL : VOOR EEN GEÏNTEGREERDE AANPAK VAN DE 1.Inleiding BESCHERMING VAN DE LUCHTKWALITEIT De lucht die wij inademen is in uiteenlopende mate bezoedeld door vervuilende stoffen (gassen, deeltjes,
Nadere informatieTweelingen in de groei
Tweelingen in de groei Henriëtte A. Delemarre-van de Waal Zoals bekend ontstaat een twee-eiige tweeling wanneer tegelijkertijd twee eicellen worden bevrucht door twee zaadcellen. Beide embryo s hebben
Nadere informatieVoortplanting. Examen VMBO-GL en TL. biologie CSE GL en TL. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VMBO-GL en TL Voortplanting biologie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 36 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat
Nadere informatieEen duidelijk verhaal over Intra-uteriene Inseminatie
Een duidelijk verhaal over Intra-uteriene Inseminatie Vooruit in fertiliteit M Postbus 581, 2003 PC Haarlem, Tel: 023-515 31 53 www.msd.nl, www.msdfertiliteit.nl, E-mail: info@msd.nl WOMN-1068311-0024
Nadere informatieVoortplanting. Hoofdstuk 6
Voortplanting Hoofdstuk 6 Leerdoelen Je kunt de delen van een baarmoeder met embryo kunnen noemen met hun functies en kenmerken Je kunt beschrijven hoe de geboorte van een kind plaatsvindt Bevruchting
Nadere informatiezwanger worden Alles wat je moet weten over je kinderwens Petra De Sutter
zwanger worden zwanger worden Alles wat je moet weten over je kinderwens Petra De Sutter Inhoud EET GEZOND EN GEVARIEERD 28 WEES OP JE HOEDE VOOR INFECTIES 30 VERMIJD HORMOONVERSTOORDERS 32 1 Inleiding
Nadere informatieOriënterend fertiliteitsonderzoek. Poli Gynaecologie
00 Oriënterend fertiliteitsonderzoek Poli Gynaecologie 1 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is mede samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze folder is
Nadere informatieVruchtbaarheidsproblemen bij mannen
Vruchtbaarheidsproblemen bij mannen Inhoud Inleiding 3 Hoe vaak komen vruchtbaarheidsproblemen voor? 3 Ontwikkeling van zaadcel en sperma 3 De kwaliteit van het zaad 4 Oorzaken van verminderde vruchtbaarheid
Nadere informatieSPERMATEST. Resultatenvenster Putje voor spermastaal. Actievenster THUISTEST. Schuiver
SPERMATEST Actievenster Resultatenvenster Putje voor spermastaal Schuiver THUISTEST ! Doe het volgende voordat u de test uitvoert: Wanneer kunt u de kwaliteit van uw sperma testen? Lees zorgvuldig de instructies
Nadere informatieAls zwanger worden moeilijk is
Als zwanger worden moeilijk is Gynaecologie Locatie Langendijk 1 Inhoudsopgave pagina Ongewenste kinderloosheid 3 Een tijd van onderzoeken en behandelingen 3 Oorzaken onvruchtbaarheid 3 Hoe vindt bevruchting
Nadere informatieVan eicel en zaadcel: de natuurlijke bevruchting
Van eicel en zaadcel: de natuurlijke bevruchting Hoe vindt bij de mens de bevruchting plaats? In grote lijnen kent iedereen wel het antwoord op die vraag. Maar weet u ook iets over de biochemische en anatomische
Nadere informatieintracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)
patiënteninformatie intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) ICSI is een afkorting van intracytoplasmatische sperma-injectie. ICSI is een vorm van reageerbuisbevruchting. Bij een ICSI-behandeling brengt
Nadere informatieBELEIDSNOTITIE ONDERZOEK NVOG
BELEIDSNOTITIE ONDERZOEK NVOG Mei 2003 ONDERZOEKSBELEID OP HOOFDLIJNEN; OBSTETRIE EN GYNAECOLOGIE IN NEDERLAND Inleiding Ons vakgebied kent veel onderzoeksthema s die alle op verschillende wijze benaderd
Nadere informatieResultaten voor Brussels Gewest Tandhygiëne Gezondheidsenquête, België, 1997
5.6.1. Inleiding Tandcariës is een ziekte waarbij de gemineraliseerde tandweefsels vernietigd worden als gevolg van zuurvorming die ontstaat bij de fermentatie van koolhydraten door bacteriën in de mond.
Nadere informatieDe maandelijkse kans. Dr. R. Schats VUmc. Zwanger in de tijd. Diverse aspecten van infertiliteit. De maandelijkse kans en leeftijd
, -behandeling en complicaties Dr. R. Schats VUmc Wat is (on)vruchtbaarheid? Wat is normaal? Subfertiliteit (zie later) Welk percentage van de paren De mens is een relatief onvruchtbaar zoogdier Wel elke
Nadere informatieKlassiek wordt de mate van cariës voorgesteld door een cariës-index (DMFT-index = gemiddeld aantal gecarieerde, afwezige of gevulde tanden).
5.6.1. Inleiding Tandcariës is een ziekte waarbij de gemineraliseerde tandweefsels vernietigd worden als gevolg van zuurvorming die ontstaat bij de fermentatie van koolhydraten door bacteriën in de mond.
Nadere informatieInformatiefolder. Zwangerschap en kinderwens
Informatiefolder en kinderwens Inhoudsopgave Algemeen 3 Kinderwens 3 Foliumzuur s- en ovulatietesten 5 Geneesmiddelen 6 Bostvoeding Medicatiebegeleiding Algemeen De vrouw maakt tijdens haar leven een aantal
Nadere informatieDe geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat 1
De geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat Je bent zo mooi anders dan ik, natuurlijk niet meer of minder maar zo mooi anders, ik zou je nooit Deze infobrochure heeft als doel om de ontwikkeling uit
Nadere informatieAfwegingen bij de keuze voor ICSI. Polikliniek Gynaecologie Route 48
Afwegingen bij de keuze voor ICSI Polikliniek Gynaecologie Route 48 0 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze folder
Nadere informatiePreventie van wiegendood bij zuigelingen
Preventie van wiegendood bij zuigelingen Edith Hesse Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 71
Nadere informatie14. OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE BRONNEN VAN
1.Inleiding 14. OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE BRONNEN VAN WATERVERONTREINIGING IN HET BRUSSELS GEWEST Het Brussels Gewest ligt voor het grootste deel in het subbekken van de Zenne. Deze waterloop en zijn
Nadere informatie41. INDEXEN VOOR DE LUCHTKWALITEIT IN BRUSSEL
41. INDEXEN VOOR DE LUCHTKWALITEIT IN BRUSSEL 1.Algemene luchtkwaliteitsindex Om de graad van luchtvervuiling op eenvoudige en voor het grote pubiek verstaanbare wijze voor te stellen, werd in 1996 een
Nadere informatieAFWEGINGEN BIJ DE KEUZE VOOR INTRACYTOPLASMATISCHE SPERMA- INJECTIE (ICSI)
AFWEGINGEN BIJ DE KEUZE VOOR INTRACYTOPLASMATISCHE SPERMA- INJECTIE (ICSI) 666 Inleiding ICSI is de afkorting van intracytoplasmatische sperma-injectie. Men brengt hierbij in het laboratorium één zaadcel
Nadere informatievan een muskiet weer? Leg je antwoord uit.
30 3 VMBO KGT A BEANTWOORD DE VOLGENDE VRAGEN. Afbeelding 1 Bij een muskiet is het aantal chromosomen in een lichaamscel 6. In afbeelding 1 geven beide tekeningen schematisch een delende cel van een muskiet
Nadere informatie1/04/2015. Kennis rond vruchtbaarheid in de Vlaamse populatie. Maternale leeftijd in Vlaanderen. Problemen bij uitgesteld moederschap
Kennis rond vruchtbaarheid in de Vlaamse populatie dr. Ilse Delbaere Maternale leeftijd in Vlaanderen SPE 13 Problemen bij uitgesteld moederschap Zwanger worden duurt langer (of lukt niet meer) Minder
Nadere informatieDoorzetten voor vervulling kinderwens zaterdag, 21 maart 2015 11:18
WILLEMSTAD Ze moesten even geduld hebben. De ouders van de jongenstweeling die donderdag bij de voorlichting waren over In Vitro Fertilisatie (IVF). Georganiseerd door de gynaecologenpraktijk Emmacare,
Nadere informatieKLINISCH-GENETISCHE DIAGNOSTIEK ROND DE TOEPASSING VAN ICSI. Versie 1.0
KLINISCH-GENETISCHE DIAGNOSTIEK ROND DE TOEPASSING VAN ICSI Versie 1.0 Datum Goedkeuring 30-03-1996 Methodiek Consensus based Discipline Verantwoording nvog Introductie Op het gebied van de kunstmatige
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS Choragon 1500 IE poeder en oplosmiddel voor oplossing voor injectie Choragon 5000 IE poeder en oplosmiddel voor oplossing voor injectie Choriongonadotrofine (HCG)
Nadere informatieAls zwanger worden moeilijk is
Patiënteninformatie Als zwanger worden moeilijk is Inhoudsopgave pagina Ongewenste kinderloosheid 1 Een tijd van onderzoeken en 1 behandelingen Oorzaken onvruchtbaarheid 2 Hoe vindt bevruchting plaats?
Nadere informatieINTRA-UTERIENE ANTICONCEPTIE
HALT aan vooroordelen! INTRA-UTERIENE ANTICONCEPTIE Anticonceptie in vorm INTRA-UTERIENE ANTICONCEPTIE Anticonceptie in vorm Het intra-uterien systeem (IUS), ook soms spiraaltje genoemd, is een klein,
Nadere informatieOriënterend fertiliteitsonderzoek
Afdeling: Onderwerp: Gynaecologie 1 In het kort OFO is de afkorting van oriënterend fertiliteitsonderzoek. OFO is een basisonderzoek dat uit verschillende onderzoeken bestaat met als doel het opsporen
Nadere informatiePreventie van. Wat u moet weten over. baarmoederhalskanker. Deze brochure bevat informatie over baarmoederhalskanker,
Preventie van baarmoederhalskanker Wat u moet weten over baarmoederhalskanker Deze brochure bevat informatie over baarmoederhalskanker, een ziekte die kan voorkomen worden. Spreek er over met uw arts,
Nadere informatieUrologie/ Gynaecologie ICSI. IntroCytoplasmatische Sperma-Injectie
Urologie/ Gynaecologie ICSI IntroCytoplasmatische Sperma-Injectie Inhoudsopgave Inleiding...4 Wat zijn redenen voor ICSI?...4 Hoe gebeurt ICSI?...4 Gezondheidsrisico s voor de vrouw bij ICSI...5 Gezondheidsrisico
Nadere informatieNederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie PATIËNTENVOORLICHTING
NVOG Nederlandse Vereniging voor PATIËNTENVOORLICHTING Afwegingen bij de keuze voor ICSI No 16 2001 NVOG/NVU Het copyright en de verantwoordelijkheid voor deze folder berusten bij de Nederlandse Vereniging
Nadere informatieOriënterend Fertiliteit Onderzoek
Gynaecologie Oriënterend Fertiliteit Onderzoek OFO Inhoud Paginanummer Inleiding In het kort Hoe groot is de kans op spontane zwangerschap? Wat houdt het OFO in? Anamnese (ziektegeschiedenis) Lichamelijk
Nadere informatieVruchtbaarheidsstoornissen
Deze folder geeft u informatie over vruchtbaarheidsstoornissen. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan beschreven. Informatie over ongewenste kinderloosheid
Nadere informatieMet verdere vragen of voor meer concrete informatie over eicel- en spermadonatie kan u steeds terecht op onze website: www.demaakbaremens.
Met verdere vragen of voor meer concrete informatie over eicel- en spermadonatie kan u steeds terecht op onze website: www.demaakbaremens.org ALGEMENE INFORMATIE Wat is eicel- of spermadonatie? Bij eicel-
Nadere informatieArbeidsgebonden blootstellingen en het reproductief stelsel: veel meer dan een KB moederschapsbescherming
Arbeidsgebonden blootstellingen en het reproductief stelsel: veel meer dan een KB moederschapsbescherming Philippe Kiss arbeidsgeneesheer Securex EDPBW Niet moederschapsbescherming biologische agentia
Nadere informatieErectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten.
Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten. Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten. Inleiding Erectiestoornissen zijn min of meer bespreekbaar geworden, hoewel het onderwerp toch nog een beetje
Nadere informatieOriënterend Fertiliteitsonderzoek
Gynaecologie Oriënterend Fertiliteitsonderzoek www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat houdt het Oriënterend fertiliteitsonderzoek in?... 3 Emotionele aspecten... 7 Tot slot... 7 Contactgegevens Catharina
Nadere informatieVruchtbaarheid. Gynaecologie
Vruchtbaarheid Gynaecologie Inhoudsopgave Wanneer bent u vruchtbaar? 5 Lichamelijke verschijnselen 5 Temperatuurcurve 5 Ovulatietesten 7 Bloedonderzoek 7 Vaginale echografie 8 Oorzaken vruchtbaarheidsproblemen
Nadere informatieafwegingen bij de keuze voor icsi
afwegingen bij de keuze voor icsi 2 Inhoud Inleiding 4 1 Wat zijn redenen voor ICSI 4 2 Hoe gebeurt ICSI 4 3 Gezondheidsrisico s voor de vrouw bij ICSI 4 4 Gezondheidsrisico s voor kinderen die na ICSI
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Vruchtbaarheidsproblemen bij mannen
PATIËNTEN INFORMATIE Vruchtbaarheidsproblemen bij mannen Inhoud Hoe vaak komen vruchtbaarheidsproblemen voor... 4 Ontwikkeling van zaadcel en sperma... 4 De kwaliteit van het zaad... 4 Hoeveelheid zaadcellen...
Nadere informatieVOORTPLANTING BIJ DE MENS
VOORTPLANTING BIJ DE MENS 1 Vruchtbaarheid Alle levende wezens planten zich voort om niet uit te sterven. Mensen ook. Dat is één van de redenen waarom we voortplantingsorganen en seksuele gevoelens hebben.
Nadere informatieInfoblad. Chromosoomafwijkingen. Chromosoomafwijkingen, wat zijn dat eigenlijk? En waardoor ontstaan ze? Hierover lees je in dit infoblad.
Chromosoomafwijkingen Chromosoomafwijkingen, wat zijn dat eigenlijk? En waardoor ontstaan ze? Hierover lees je in dit infoblad. Chromosomen In het lichaam zitten heel veel cellen. De cellen zijn de bouwstenen
Nadere informatie21. OPHALING VAN HUISHOUDELIJK CHEMISCH AFVAL
21. OPHALING VAN HUISHOUDELIJK CHEMISCH AFVAL 1.Definitie Onder huishoudelijk chemisch afval verstaan we al het afval afkomstig van de normale activiteiten van gezinnen dat, door zijn aard en zijn samenstelling,
Nadere informatie6,3. Werkstuk door een scholier 1698 woorden 7 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer
Werkstuk door een scholier 1698 woorden 7 februari 2003 6,3 45 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding: Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik van draagmoederschap eigenlijk niks weet, ik heb er
Nadere informatieVRAGENLIJST vrouw Oriënterend Fertiliteit Onderzoek
1 Naam en geboortedatum VRAGENLIJST vrouw Oriënterend Fertiliteit Onderzoek 2 Persoonsgegevens dd mm jaar Wat is uw geboortedatum? - Wat is uw lengte?. cm Wat is uw gewicht?. kg Vragen over uw vruchtbaarheid
Nadere informatieGezondheid en ziekte
13 2 Gezondheid en ziekte 2.1 Inleiding 14 2.2 Consult 14 2.3 Ziekteoorzaken 15 2.3.1 Endogene oorzaken 15 2.3.2 Exogene oorzaken 15 2.4 Woordenlijst 16 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatiePERSBERICHT Stichting tegen Kanker Leuvensesteenweg 479 1030 Brussel 02/743 45 75 (communicatie)
AANTAL ROKERS STIJGT OPNIEUW: MEER MENSEN HERBEGINNEN, MINDER STOPPEN Brussel, 1 maart 2010. Het percentage rokers is in 2009 opnieuw significant gestegen, tot 32% dagelijkse rokers. Deze stijging doet
Nadere informatieOncologische behandeling en fertiliteit. Vivianne Tjan-Heijnen Symposium AYA zorg & (in)fertiliteit Nascholing Maastricht UMC+ 29 november 2018
Oncologische behandeling en fertiliteit Vivianne Tjan-Heijnen Symposium AYA zorg & (in)fertiliteit Nascholing Maastricht UMC+ 29 november 2018 Disclosures Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst
Nadere informatieVruchtbaarheidsstoornissen. Als zwanger worden niet vanzelf gaat
Vruchtbaarheidsstoornissen Als zwanger worden niet vanzelf gaat 2 U heeft besloten een oriënterend vruchtbaarheids (fertiliteits) onderzoek te laten verrichten. In deze folder vindt u informatie over het
Nadere informatieVRUCHTBAARHEID BIJ TRANSPERSONEN INFORMATIE OVER HET BEWAREN VAN ZAADSTALEN
VRUCHTBAARHEID BIJ TRANSPERSONEN INFORMATIE OVER HET BEWAREN VAN ZAADSTALEN INHOUD 1. Inleiding... 2 1.1 Het effect van hormoontherapie op de spermatogenese... 2 1.2 Mogelijkheid tot invriezen van zaadcellen...
Nadere informatieDragerschap en erfelijke belasting
Dragerschap en erfelijke belasting VSOP 17 mei 2010 Martina Cornel Hoogleraar Community Genetics & Public Health Genomics Quality of Care EMGO Institute for Health and Care Research Nieuwe technologische
Nadere informatieARTERIELE HYPERTENSIE
ARTERIELE HYPERTENSIE Wat u moet weten - Patiëntinformatie - Hypertensie is de medische term voor hoge bloeddruk. Dat is de druk waaraan de arteriële bloedvaten of slagaders in het lichaam blootgesteld
Nadere informatieResultaten voor België Roken Gezondheidsenquête, België, 1997
6.1.1. Inleiding Het tabaksgebruik is een van de voornaamste risicofactoren voor longkanker, ischemische hartziekten en chronische ademhalingsaandoeningen (1). Men schat dat er in Europa niet minder dan
Nadere informatieJ.C.M. Dumoulin Hoofd Laboratorium voor Voortplantingsgeneeskunde Maastricht Universitair Medisch Centrum
Het melden van ernstige voorvallen, bijwerkingen en calamiteiten bij de toepassing van gameten en/of embryo s tijdens de laboratoriumfase van geassisteerde voortplanting J.C.M. Dumoulin Hoofd Laboratorium
Nadere informatieSamenvatting Biologie voor Jou VMBO 3 Thema 3 Voortplanting
Samenvatting Biologie voor Jou VMBO 3 Thema 3 Voortplanting 3.1 Bevruchting = kernen van twee geslachtscellen smelten samen Mitose = gewone celdeling beide dochtercellen evenveel chromosomen als moedercel
Nadere informatieICSI. intracytoplasmatische sperma injectie. Voor wie is ICSI? Hoe verloopt een ICSI-behandeling?
ICSI intracytoplasmatische sperma injectie ICSI is een afkorting van intracytoplasmatische sperma-injectie. ICSI is een vorm van reageerbuisbevruchting. Bij een ICSI-behandeling brengt men in het laboratorium
Nadere informatie