MULTICULTURELE GEMEENSCHAPPEN Richtlijnen voor de bibliotheek

Transcriptie

1 Richtlijnen voor de bibliotheek 2 e editie, herzien International Federation of Library Associations and Institutions Section on Library Services to Multicultural Populations 1998

2 2002 Copyright 1998 International Federation of Library Associations and Institutions, Section on Library Services to Multicultural Populations (Sectie van Bibliotheekdiensten voor Multiculturele Bevolkingsgroepen) Deze publicatie is in 1987 samengesteld door Anne Holmes en Derek Whitehead voor de Sectie van Bibliotheekdiensten voor Multiculturele Bevolkingsgroepen (Section on Library Services to Multicultural Populations) en geactualiseerd door Virginia Ballance en Marie F. Zielinska in Laatste herziening: 6 februari Vertaling: Anne Hottenhuis.

3 Inhoud Inleiding Multiculturele gemeenschappen: richtlijnen voor de bibliotheek Etnische, linguïstische en culturele diversiteit Interpretatie RICHTLIJNEN 1. Verantwoordelijkheid voor levering 2. Bibliotheekmaterialen 3. Cultuuroverschrijdende materialen en diensten 4. Informatie- en naslagdiensten 5. Technische diensten 6. Toegevoegde diensten 7. Personeelsbeleid 8. Speciale groepen 9. Archieven Aanhangsel 3

4 IFLA SECTIE VAN BIBLIOTHEEKDIENSTEN VOOR MULTICULTURELE BEVOLKINGSGROEPEN 4

5 INLEIDING Deze richtlijnen zijn gebaseerd op standaards voor multiculturele bibliotheekdiensten, opgesteld door de Working Group on Multicultural Library Services (Victoria) en gepubliceerd in augustus 1982 door de Working Group en de Library Council van Victoria, Australië. Ze zijn samengesteld voor de Subcommissie Standaards van de IFLA Sectie van Bibliotheekdiensten voor Multiculturele Gemeenschappen, bestaande uit Anne Holmes en Derek Whitehead, met consultatie van alle leden van het bestuur van de sectie. De standaards zijn vertaald in alle officiële talen van IFLA, te weten het Frans, Duits, Russisch en Spaans. Aansluitend zijn ze vertaald in het Chinees, Japans en Italiaans en verspreid door de sectie. De ontwikkeling van elektronische media en de introductie van nieuwe wijzen om informatie te verspreiden, maakten een herziening van de richtlijnen noodzakelijk. Die werd uitgevoerd door Virginia Ballance en Marie Zielinska, met consultatie van alle leden van het bestuur van de sectie. Benedikte Kragh-Schwarz en Charles Townley hielpen bij de voorbereidingen van de definitieve versie. 5

6 IFLA SECTIE VAN BIBLIOTHEEKDIENSTEN VOOR MULTICULTURELE BEVOLKINGSGROEPEN MULTICULTURELE GEMEENSCHAPPEN: RICHTLIJNEN VOOR DE BIBLIOTHEEK Deze richtlijnen zijn opgesteld en gepubliceerd om standaards van onpartijdigheid en gelijkheid te bevorderen binnen het bibliotheekwerk voor etnische, linguïstische en culturele minderheden. De richtlijnen: leveren criteria waarmee kan worden beoordeeld of bestaande diensten toereikend zijn voorzien in een basis voor het opzetten van bibliotheekdiensten voor alle groepen binnen de gemeenschap; leveren een evenwichtige basis voor de inkoop van materialen en het aanbieden van diensten; dragen bij aan wederzijds begrip en tolerantie tussen de etnische, linguïstische en culturele groepen die in elke samenleving vertegenwoordigd zijn. Het is niet de bedoeling dat deze richtlijnen onafhankelijk van andere standaards en richtlijnen worden gehanteerd. Ze zijn in het bijzonder bedoeld om gebruikt te worden in samenhang met nationale standaards en richtlijnen voor bepaalde typen bibliotheken in elk land en internationale standaards. Het is de bedoeling dat het basisprincipe van deze richtlijnen, dat van gelijkwaardigheid, aangewend wordt bij de toepassing van bestaande standaards en richtlijnen voor openbare, school-, universiteits- en andere bibliotheken. Ook is het van belang dat bibliotheekdiensten aan etnische, linguïstische en culturele minderheden niet als losstaand van of als toevoeging aan normale diensten worden beschouwd. Ze moeten integraal deel uitmaken van elke bibliotheekdienst. Etnische, linguïstische en culturele diversiteit Deze richtlijnen zijn internationaal. Er zijn echter grote verschillen in de etnische, linguïstische en culturele samenstelling van de landen in de wereld. Deze verscheidenheid kan op de volgende wijze worden gecategoriseerd: 1. Immigrantenminderheden. Tot deze categorie behoort de eerste generatie immigranten, die hun eigen ta(a)l(en) en cultu(u)r(en) hebben, die afwijken van die van het gastland. Onder deze categorie vallen ook die afstammelingen van immigranten die zich blijven identificeren met hun cultuur van afkomst. 2. Asielzoekers, vluchtelingen en inwoners met een tijdelijke verblijfsvergunning. 3. Migrantarbeiders. Tot deze categorie behoren gastarbeiders en degenen die zij onderhouden. Het gaat om immigranten die niet altijd willen blijven en wier juridische status die van een tijdelijke inwoner is. Ze kunnen uiteindelijk permanente bewoners worden (categorie 1), afhankelijk van de politiek van hun verblijfsland en hun eigen wensen. 4. Nationale minderheden. Dit zijn autochtone of al langer gevestigde groepen met een langdurige en duidelijke etnische, linguïstische of culturele identiteit, afwijkend van die van de meerderheid. Ze kunnen de standaardtaal van het land gebruiken (zoals de Zweden in Finland) of deze substantieel aanvaard hebben (zoals de bewoners van Wales of de oorspronkelijke inwoners van Amerika). Nationale minderheden kunnen ook hun 6

7 taal of cultuur gemeen hebben met die van de meerderheid in aangrenzende landen of kunnen beperkt zijn tot het land waarin ze een minderheid vormen. 5. Een wereldomvattende samenleving. In de wereldomvattende samenleving maken we allemaal deel uit van culturele minderheden. Alle culturen moeten vertegenwoordigd zijn in de wereldwijde informatiestructuur. Dialect is ook een factor van belang. In veel landen die in linguïstisch opzicht als redelijk homogeen worden beschouwd, is er een grote verscheidenheid aan dialecten en kunnen levenskrachtige dialecten en streekculturen bestaan. Wanneer er materialen beschikbaar zijn in deze dialecten of over deze culturen, moeten bibliotheken ze aanschaffen. Deze richtlijnen zijn bedoeld om toegepast te worden op een verscheidenheid aan situaties van etnische, linguïstische en culturele diversiteit en om de richtlijnen aan te scherpen die de sectie in 1986 opstelde op dit gebied. Deze zijn te vinden als aanhangsel bij dit document. Interpretatie Deze richtlijnen gaan uit van het algemene principe dat bibliotheekdiensten op hetzelfde niveau en volgens dezelfde standaard geleverd moeten worden aan alle etnische, linguïstische en culturele groepen. Dit is om verscheidene redenen niet altijd mogelijk. Hoe dan ook, het is van wezenlijk belang dat dit principe als belangrijkste doel wordt gehandhaafd. In de volgende richtlijnen, wordt er sterk op aangedrongen dat alle etnische, linguïstische en culturele minderheden van bibliotheekmaterialen worden voorzien en dat hen toegang wordt geboden tot informatienetwerken in de taal van hun voorkeur, die hun eigen cultuur weerspiegelen en op basis van rechtvaardigheid en redelijkheid. Bij het toepassen van dit principe moeten de volgende punten worden gevolgd: 1. Wanneer de taal van een etnische minderheid niet de officiële taal van het land is, zal een groot deel van het landspecifieke materiaal alleen in de officiële taal beschikbaar zijn, bijvoorbeeld materiaal dat betrekking heeft op de wet, de overheid, het onderwijs en het bedrijfsleven. Dit moet in ogenschouw genomen worden bij het bepalen of aanbod evenwaardig is. 2. De hoeveelheid materialen zoals die in veel minderheidstalen beschikbaar is, maakt het onmogelijk om bibliotheekmaterialen volgens dezelfde standaard als die van de meerderheidstaal aan te schaffen. Wanneer het om een taal gaat waarin weinig is gepubliceerd, is het onvermijdelijk dat het aanbod minder toereikend zal zijn voor wat betreft variatie, evenwicht, collectiegrootte of de conditie van de materialen. Het kan mogelijk zijn om een ander evenwicht van bibliotheekmaterialen te vinden, maar voor sommige minderheden zal er een onvermijdelijke ongelijkwaardigheid blijven bestaan, ongeacht de inspanningen van de bibliotheekmedewerkers. 3. Ook de mate van tweetaligheid, de mate van gehechtheid aan linguïstische of culturele identiteit en het niveau van sociale integratie in een samenleving kunnen belangrijk zijn om het niveau van dienstverlening aan etnische, linguïstische en culturele minderheden te bepalen. Leden van minderheden kunnen de wens hebben om gezien te worden als deel van een andere groep, voor wat betreft hun behoeften aan bibliotheekdiensten. Bij de beslissing over wat een rechtvaardig en evenwaardig aanbod van diensten is, moeten deze factoren in overweging worden genomen. 7

8 IFLA SECTIE VAN BIBLIOTHEEKDIENSTEN VOOR MULTICULTURELE BEVOLKINGSGROEPEN 4. Ook relevant is de bestaande vraag naar materialen en diensten, die om een aantal redenen niet hoeft te corresponderen met het aandeel van de bevolking van een bepaalde etnische, linguïstische of culturele minderheid. Op plaatsen waar eerder geen diensten werden verleend, kan de bestaande vraag niet als uitgangspunt worden genomen. Weinig vraag kan duiden op een ontoereikend aanbod in het verleden, slechte of ongeschikte service, lage verwachtingen, slechte publiciteit en onbekendheid met bibliotheekdiensten. Daarom dient nauwlettend onderzocht te worden waarom er sprake is van weinig of geen vraag, voordat er een beslissing over de dienstverlening wordt genomen. 5. Alle etnische, culturele en linguïstische minderheden moeten voorzien worden van collecties en diensten die beantwoorden aan evenwaardige standaards voor bibliotheekdiensten. Indien er sprake is van zeer kleine minderheden of wijdverspreide groepen kan het nodig zijn om materialen en diensten op een centrale of coöperatieve basis beschikbaar te stellen, om te zorgen dat de hoeveelheid, verscheidenheid en kwaliteit vergelijkbaar zijn met die voor grotere groepen of de bevolking als geheel. 6. In wereldwijd verbonden bibliotheeksystemen, moeten alle culturen en talen toegang hebben tot het wereldwijde netwerk en de mogelijkheid hebben om er aan deel te nemen. 8

9 RICHTLIJNEN Bibliotheekdiensten moeten onpartijdig en zonder discriminatie aangeboden worden aan alle etnische, culturele en linguïstische groepen in de samenleving. 1. Verantwoordelijkheid voor levering 1.1 Het instellen en leveren van bibliotheekdiensten aan etnische, culturele en linguïstische minderheden is een verantwoordelijkheid voor alle bibliotheken - of het nu openbare, nationale, staats-, school-, universiteits- of andere bibliotheken betreft - en van de centrale en lokale overheid. 1.2 Een effectieve dienstverlening aan etnische, culturele en linguïstische minderheden vereist normaal gesproken dat, voor zover mogelijk, enkele diensten centraal geleverd worden. De volgende activiteiten zijn aan te bevelen voor instellingen die verantwoordelijk zijn voor het toezicht op en de coördinatie van bibliotheekdiensten: (a) Het vaststellen van standaards voor bibliotheekdiensten aan etnische, culturele en linguïstische minderheden, zowel centraal als lokaal en in overeenstemming met de vaststelling van bibliotheekstandaards in het algemeen. (b) De bevordering van gelijkheidsstandaards voor bibliotheekdiensten en van uitgangspunten en beleid die multiculturele en niet-raciale principes uitdragen. (c) Het verzamelen en verspreiden van accurate statistieken die relevant zijn voor de toepassing van deze richtlijnen en nationale standaards. (d) Het bijeenbrengen en distribueren van informatie die verwijst naar bestaande collecties voor etnische, culturele en linguïstische minderheden in alle soorten bibliotheken. (e) De evaluatie, met gebruikmaking van advies door minderheden, van de toepassing van richtlijnen, standaards en beleid. (f) De levering van collecties van materialen in minderheidstalen en voor etnische en culturele minderheidsgroepen, hetzij voor circulatie tussen verschillende bibliotheken, hetzij ten behoeve van directe diensten aan het publiek. Dit moet in het bijzonder gebeuren wanneer een bevolking erg klein of verspreid is en individuele bibliotheken daardoor niet in staat zijn om een goed serviceniveau te bieden. (g) De levering van materialen in alle vormen en uit verschillende bronnen. (h) Het aanbieden van centrale technische diensten, inclusief het verwerven, selecteren en catalogiseren van materialen voor minderheidsgroepen en de levering van centrale catalogi, elektronisch of gedrukt, van deze materialen. Meertalige materialen moeten gerapporteerd worden aan dergelijke nationale catalogi, om daarmee toegang tot lokale materialen voor iedereen te garanderen. 9

10 IFLA SECTIE VAN BIBLIOTHEEKDIENSTEN VOOR MULTICULTURELE BEVOLKINGSGROEPEN (i) Het bieden van consultatie en advies aan bibliotheken met betrekking tot diensten aan etnische, culturele en linguïstische minderheden en het voorzien in forums voor regelmatige consultatie van etnische, culturele en linguïstische minderheden. (j) Het ondersteunen en stimuleren van uitgaven in minderheidstalen en het publiceren van materialen door of over leden van minderheidsgroepen. (k) De promotie van bibliotheken en hun diensten aan etnische, culturele en linguïstische minderheden op bredere schaal dan die van een enkele bibliotheekdienst. (l) Het leiding geven aan en sponsoren van onderzoek naar de toekomstige behoeftes en bibliotheekgebruik van leden van etnische, culturele en linguïstische minderheden. (m) Het onderhouden van professionele en internationale uitwisselingsrelaties met bibliotheken, uitgevers en andere relevante instellingen in de landen van herkomst van minderheidsgroepen. (n) De ontwikkeling van online databases voor materialen en de openbaarmaking en instelling van internationale standaards voor de uitwisseling van data in andere typoscripten dan het Romaanse. 1.3 De volgende activiteiten zijn aan te bevelen voor individuele bibliotheken en bibliotheekinstanties: (a) Elke bibliotheek moet heldere doelstellingen en doelen en een dito beleid vaststellen met betrekking tot haar diensten aan etnische, culturele en linguïstische minderheden, die vervolgens een plaats moeten krijgen binnen het algemene beleidsplan. Een dergelijk lokaal beleidsplan voor multiculturele diensten zal dienen als leidraad voor de medewerkers en als verklaring aan de gebruikers. (b) Individuele bibliotheken moeten zich in hun beleid duidelijk uitspreken tegen discriminatie en racisme. (c) Elke bibliotheek moet zich voortdurend op de hoogte stellen van de aard en behoeften van haar gemeenschap, daarbij etnische, culturele en linguïstische minderheden consulteren, en haar diensten baseren op de aldus verkregen informatie. (d) Gepoogd moet worden om in adviesorganen de samenstelling van de bevolking te weerspiegelen, waarbij erkend moet worden dat deze organen vaak via democratische processen gevormd worden. (e) Bibliotheken die significante aantallen mensen bedienen die tot een etnische, culturele en linguïstische minderheden behoren, moeten zorgen dat er lokale voorzieningen voor deze gebruikersgroep zijn. (f) Alle etnische, culturele en linguïstische minderheden dienen te worden voorzien van een vergelijkbaar niveau van bibliotheekdiensten. Op regionaal of nationaal niveau moeten initiatieven worden ontplooid om te garanderen dat ook kleine of verspreide minderheden goed bediend worden, bijvoorbeeld via wisselcollecties, de vorming van samenwerkingsverbanden of het aanbieden van gezamenlijke diensten door naburige bibliotheken. 10

11 2. Bibliotheekmaterialen 2.1 Bibliotheekmaterialen moeten beschikbaar zijn voor iedereen, in de taal van voorkeur en over en vanuit de eigen cultuur: (a) Voor elke etnische, culturele en linguïstische minderheidsgroep moet een effectieve, evenwichtige en substantiële collectie onderhouden worden. (b) De voorziening in bibliotheekmaterialen voor leden van minderheidsgroepen moet in overeenstemming zijn met de grootte van de groep en de aanwezige behoefte. (c) Een dergelijke voorziening moet aan hetzelfde niveau per hoofd voldoen als die voor de bevolking als geheel. Daarbij moet erkend worden dat voor kleinere groepen een hoger voorzieningenniveau dan gemiddeld vereist kan zijn om een effectieve en gelijkwaardige service te bieden. (d) De collectie voor etnische, culturele en linguïstische minderheden moet zowel materialen bevatten die uitgegeven zijn in het land waar men woont als materialen van elders. (e) Bibliotheekmaterialen die de ervaringen en interesses van de minderheidsgroep weerspiegelen en bedoeld zijn voor gebruik door deze groep, moeten ook media in de meerderheids- of officiële taal bevatten, als deze gebruikt of begrepen wordt door leden van de minderheidsgroep. (f) De collectie moet materialen omvatten in talen die veel gebruikt worden als tweede taal Tijdschriften en dagbladen voor etnische, culturele en linguïstische minderheden moeten op hetzelfde niveau per hoofd beschikbaar zijn als voor de bevolking als geheel. 2.3 Boeken, waaronder grote letterboeken, voor etnische, culturele en linguïstische minderheden moeten op tenminste hetzelfde niveau per hoofd beschikbaar zijn als voor de bevolking als geheel. 2.4 Geluidsopnames vormen een integraal onderdeel van bibliotheekdiensten voor minderheden en moeten op tenminste hetzelfde niveau per hoofd beschikbaar zijn als voor de bevolking als geheel. 2.5 Digitale informatie en video opnames zijn een belangrijk onderdeel van de dienstverlening geworden en moeten op hetzelfde niveau per hoofd beschikbaar zijn als voor de bevolking als geheel. Video s moeten beschikbaar zijn in het nationaal gangbare standaardformaat. 2.6 Wanneer de nationale wetgeving betreffende auteursrecht, het openbaar uitlenen van video s en andere elektronische materialen beperkt, moeten op nationaal niveau onderhandelingen plaatsvinden met vertegenwoordigers van de rechthebbenden. 2.7 Voor bibliotheken is het juist en wenselijk om ook in andere materialen te voorzien dan die hierboven genoemd worden. Bij deze andere materialen gaat het onder meer om cd-rom s, landkaarten, beeldmaterialen en geprojecteerde media. Waar dergelijke materialen beschikbaar zijn, dienen ook de etnische, culturele en linguïstische minderheden in de gemeenschap te worden bediend. 11

12 IFLA SECTIE VAN BIBLIOTHEEKDIENSTEN VOOR MULTICULTURELE BEVOLKINGSGROEPEN 2.8 Bibliotheken met websites of databases die deel uitmaken van een netwerk moeten zich verzekeren van wereldwijde toegang tot hun diensten. 2.9 Wanneer er gebrek is aan een bepaald type bibliotheekmaterialen, moet worden overwogen om in hogere mate in andere materialen te voorzien Wanneer er sprake is van een gebrek aan gedrukte materialen of een laag leesniveau in een minderheidsgroepering, of een significant niveau van ongeletterdheid, moet de nadruk liggen op niet-gedrukte materialen, in het bijzonder audio- en videoopnames, mits deze voorhanden zijn. 3. Cultuuroverschrijdende materialen en diensten 3.1 Bibliotheken moeten zich bij de collectievorming ten doel stellen om de etnische, culturele en linguïstische samenstelling van de samenleving te weerspiegelen en om raciale harmonie en gelijkheid te bevorderen: (a) Verworven bibliotheekmaterialen moeten in de minderheidstaal toegang bieden tot andere culturen. (b) Bibliotheekcollecties moeten materialen bevatten in de meerderheidstaal over de taalminderheden en hun landen van oorsprong. 3.2 Bibliotheken moeten het leren van talen aanmoedigen en eraan bijdragen, met speciale aandacht voor studenten die niet verbonden zijn aan een opleidingsinstituut. Bibliotheken moeten nauw samenwerken met lokale opleidingsinstituten, zodat het best mogelijke aanbod geleverd wordt: (a) Bibliotheken moeten voorzien in materialen die het leren van de nationale ta(a)l(en) en andere talen mogelijk maken. (b) Dergelijke materialen dienen zowel in de minderheidstalen als in de nationale ta(a)l(en) gesteld te zijn en moeten alle geschikte media betreffen, waaronder alfabetiseringssoftware. (c) Bibliotheken moeten cursussen bevorderen of medesponsoren die nieuwe immigranten helpen zich aan te passen aan hun nieuwe land met betrekking tot zaken als staatsburgerschap, werk, sociale voorzieningen e.d. (d) Bibliotheken moeten cursussen uitvoeren, bevorderen of medesponsoren voor wie de nationale of andere talen wil leren. (e) Bibliotheken moeten kennis over minderheidsgroepen en hun culturen verspreiden. 3.3 Bibliotheken moeten aan het gemeenschapsleven deelnemen via betrokkenheid en initiatieven bij lokale evenementen als culturele activiteiten en festivals en de herdenkingen van de verschillende etnische, culturele en linguïstische groepen in het gebied. 12

13 4. Informatie- en naslagdiensten 4.1 Bibliotheken moeten naslag- en informatiediensten bieden in de meest gebruikte talen en aan de groepen die er het meest behoefte aan hebben, zoals recentelijk aangekomen immigrantengroepen: (a) Het is in het bijzonder belangrijk dat maatschappelijke informatie, zoals praktische zaken met betrekking tot het dagelijkse functioneren, indien mogelijk wordt aangeboden in de taal van de gebruiker. 4.2 Interbibliothecair leenverkeer moet dezelfde verscheidenheid en kwaliteit van diensten bieden in alle talen, over alle gewenste onderwerpen, voor alle etnische en culturele groepen. 4.3 Bewegwijzering in bibliotheken moet plaatsvinden in de taal van de belangrijkste gebruikersgroepen of zonodig gebruik maken van internationale non-verbale symbolen. 4.4 Inschrijvingsformulieren, telaatbriefjes, reserveringsformulieren, huisregels, handleidingen voor bibliotheekgebruik en andere vormen van communicatie tussen de bibliotheek en haar gebruikers, moet indien mogelijk in de taal van de gebruikers zijn gesteld. 4.5 Promotiematerialen als bronnenlijsten moeten beschikbaar worden gesteld in de talen van leden van etnische, culturele en linguïstische minderheidsgroepen en hun interesses weerspiegelen. 5. Technische diensten 5.1 Om optimaal gebruik te maken van schaarse bronnen, om dupliceren te voorkomen en financiële middelen economisch te gebruiken, dient de selectie, verwerving en catalogisering van materialen in minderheidstalen, indien mogelijk, centraal of in samenwerking uitgevoerd te worden. 5.2 Het catalogiseren van materialen in alle talen moet, als dat praktisch mogelijk is, volgens dezelfde standaard plaatsvinden als van materialen in de belangrijkste ta(a)l(en) van het land: (a) Het catalogiseren van alle bibliotheekmaterialen moet, indien mogelijk, in de oorspronkelijke taal en dito schrift plaatsvinden, daarnaast kan voorzien worden in toegang in de nationale ta(a)l(en) voor het gebruik door medewerkers, indien nodig met transcriptie. (b) Bibliotheken die geautomatiseerde systemen gebruiken moeten zich ervan verzekeren dat hun apparatuur in staat is om te gaan met gegevens in andere schriften dan die van hun eigen taal en dat de gegevens overeenkomen met internationale standaards, om daarmee uitwisseling van overzichten mogelijk te maken. Bibliotheekdirecties moeten toegang hebben tot deze databases via de publiekscatalogus van de bibliotheek. (c) De productie en het onderhoud van centrale catalogi in alle talen, in gedrukte of elektronische vorm, is een belangrijk element in een evenwichtige nationale of regionale dienstverlening, om samenwerking mogelijk te maken en te bewerkstelligen dat specifieke titel- en onderwerpsaanvragen kunnen worden ingewilligd. 13

14 IFLA SECTIE VAN BIBLIOTHEEKDIENSTEN VOOR MULTICULTURELE BEVOLKINGSGROEPEN 5.3 Collecties moeten dusdanig worden onderhouden dat ze zo actueel mogelijk zijn: (a) Er moeten regelmatig nieuwe materialen worden verworven in alle talen en voor alle etnische, culturele en linguïstische minderheidsgroepen. (b) Verouderde en versleten materialen moeten regelmatig worden verwijderd en bij af te danken materialen moet nagedacht worden over een nuttige nieuwe bestemming. (c) Wanneer er centrale collecties zijn, moeten afgedankte materialen daar eerst aangeboden worden. (d) Bij zaken als het opnieuw binden of meervoudig kopiëren dient voorzichtigheid te worden betracht, om zeker te stellen dat de kwaliteit van het materiaal toereikend is. 6. Toegevoegde diensten 6.1 Het bevorderen, bemoedigen en ondersteunen van alfabetisering en alfabetiseringsprogramma s is een typische functie voor bibliotheken en moet zowel geletterdheid in de nationale ta(a)l(en) als in andere talen inhouden. 6.2 Culturele en maatschappelijke activiteiten die door de bibliotheek georganiseerd worden, zoals verhalen vertellen, concerten, theatervoorstellingen en tentoonstellingen, moeten gericht zijn op alle etnische, culturele en linguïstische groepen. 6.3 Bibliotheekdiensten voor personen die niet in staat zijn om de bibliotheek te bezoeken, moeten worden aangeboden in de taal die de gebruiker prefereert en aan alle etnische, culturele en linguïstische groepen. Het gaat onder meer om diensten aan personen die aan huis zijn gebonden, ziekenhuizen en penitentiaire inrichtingen. 6.4 Toegevoegde diensten van bibliotheken moeten verzorgd worden in de taal die de gebruiker prefereert, het gaat daarbij onder meer om dienstverlening aan fabrieken en andere werkplaatsen en aan maatschappelijke etnische groepen. 6.5 Dienstverlening aan etnische, culturele en linguïstische minderheden, waaronder inlichtingenwerk, moet indien mogelijk beschikbaar zijn op alternatieve en voor de groep bekende locaties. 7. Personeelsbeleid 7.1 Het personeelsbestand van bibliotheken moet de multiculturele samenlevingen weerspiegelen waarin ze zijn gevestigd. Bibliotheken dienen ervoor te zorgen dat hun personeel daadwerkelijk de verschillende etnische, culturele en linguïstische groepen onder de klanten vertegenwoordigt. Bibliotheken moeten positieve actiestrategieën invoeren om te zorgen dat leden van etnische, culturele en linguïstische minderheden zich bewust zijn van de mogelijkheid om er in dienst te treden. 7.2 Bibliotheekbestuurders moeten de indiensttreding aanmoedigen van mensen met relevante talen- en culturele kennis, vaardigheden en mogelijkheden: 14

15 (a) Een geschikte wijze om dit te bewerkstelligen is het instellen van een eigen aanstellingsbeleid op dit gebied, het creëren van specifieke functies en het inzetten van stage- en leerlingplaatsen. (b) Het is belangrijk dat taal- en culturele kenmerken aansluiten bij de taken waarvoor een medewerker is aangesteld en dat bibliotheken daarbij oog hebben voor de verscheidenheid aan vaardigheden die benodigd zijn voor de verschillende functies. Het gaat daarbij om mondelinge taalvaardigheid, leesvaardigheid, schrijfvaardigheid, bekendheid met de algemene cultuur, een hoge opleiding binnen de algemene cultuur of een combinatie van genoemde vaardigheden. 7.3 Bibliotheekbesturen moeten doorlopende scholingsprogramma s instellen om het culturele en volkenkundige bewustzijn van de medewerkers te verrijken en hun mogelijkheden verbeteren om hun taken uit te voeren in een etnisch, taalkundig of cultureel pluriforme samenleving. 7.4 Bibliotheekopleidingen moeten mensen met een etnische, taalkundige of culturele minderheidsachtergrond aanmoedigen om cursussen op bibliotheek- en gerelateerde gebieden te volgen: (a) Bibliotheekopleidingen moeten garanderen dat in alle cursussen aandacht is voor zaken die te maken hebben met een etnisch, taalkundig of cultureel diverse samenleving. 7.5 De gezamenlijke inzet van bibliotheekmedewerkers met geschikte expertise moet aangemoedigd worden. 8. Speciale groepen 8.1 De behoeften van individuen variëren enorm, afhankelijk van leeftijd en omstandigheden. Multiculturele bibliotheekdiensten dienen hier rekening mee te houden en speciale voorzieningen te creëren om aan de behoeften van speciale groepen te voldoen. 8.2 De diensten van bibliotheken aan gehandicapten die geen of beperkt toegang hebben tot de materialen van bibliotheken, dienen te worden aangeboden in de eerste taal van de gebruikers, aan alle etnische, linguïstische en culturele minderheden. 8.3 Bibliotheken moeten de specifieke behoefte erkennen van kinderen uit etnische, linguïstische en culturele minderheden om hun oorspronkelijke cultuur te onderhouden en te ontwikkelen en daartoe een gelijkwaardig aanbod aan materialen beschikbaar stellen aan deze kinderen en jong volwassenen. 9. Archieven 9.1 Bibliotheken moeten de conservering van originele materialen die tot het erfgoed behoren van etnische, linguïstische en culturele minderheden faciliteren, bevorderen en ondersteunen. 9.2 Lokale, regionale en nationale bibliotheken moeten collecties van archiefmaterialen, etnische geschiedschrijving en mondeling overgeleverde geschiedenis onderhouden. 15

16 IFLA SECTIE VAN BIBLIOTHEEKDIENSTEN VOOR MULTICULTURELE BEVOLKINGSGROEPEN Aanhangsel IFLA Richtlijnen voor openbare bibliotheken, 1986 Diensten voor etnische en taalkundige minderheden Etnische en taalkundige minderheden zijn soms niet in staat om volledig gebruik te maken van de algemeen beschikbare openbare bibliotheekdiensten. Vaak kunnen ze de taal van de gemeenschap waarin ze leven niet lezen en velen kunnen zelfs in hun eigen taal zwakke lezers zijn. Vanwege hun andere culturele patronen en problemen om hun plaats te vinden binnen de samenleving als geheel, kunnen ze aanvullende behoeften hebben. Ook zijn er velen die sociaal en financieel in het nadeel zijn vergeleken met de rest van de gemeenschap. Daarom hebben ze speciale voorzieningen nodig vanuit de openbare bibliotheek Openbare bibliotheken moeten actief optreden om de behoeften en problemen van etnische en linguïstische minderheden te peilen, in de noodzakelijke materialen en diensten voorzien en hun gebruik aanmoedigen Centrale organisaties met verantwoordelijkheid voor bibliotheken kunnen van dienst zijn door verbanden met relevante nationale lichamen aan te gaan die de belangen van minderheidsgroeperingen vertegenwoordigen Plaatselijke leiders van minderheidsgroeperingen moeten benaderd worden om te garanderen dat ze weten wat de bibliotheek te bieden heeft en om hun samenwerking te verkrijgen bij het aanmoedigen van het gebruik ervan Het aanstellen, ook parttime, van medewerkers met de juiste talenkennis is zeer wenselijk Materialen, inclusief dagbladen, in minderheidstalen, moeten vaak betrokken worden in het land van herkomst. Nationale organisaties of gespecialiseerde boekhandels zouden hierbij van dienst kunnen zijn. Ook kunnen verschillende bibliotheeksystemen met dezelfde behoeften hierbij samenwerken Als verschillende kleine minderheidsgroeperingen behoefte hebben aan gedrukte of audiovisuele materialen in dezelfde taal, zal het vaak inefficiënt zijn wanneer iedere bibliotheek voor zich aan deze behoefte tracht te voldoen met het eigen beperkte aanbod aan materialen. Coöperatieve regelingen om een breder aanbod aan materialen te laten circuleren kunnen veel doeltreffender zijn. Er kunnen alternatieve nationale wisselcollecties van dergelijke materialen worden samengesteld om de plaatselijke collectie aan te vullen Informatiefolders in minderheidstalen die bibliotheekdiensten en andere plaatselijke faciliteiten beschrijven, moeten hoofdzakelijk door de eigen belangenverenigingen van de minderheidsgroep gedistribueerd worden. Met aanmoediging en hulp van de bibliotheek zouden deze en andere publicaties ook geproduceerd kunnen worden door leden van de minderheidsgroep zelf Kinderen uit minderheidsgroepen die prettig willen leven in een vreemde gemeenschap, zonder hun culturele erfenis te verliezen, lopen tegen bepaalde problemen op. Bibliotheken dienen zich bewust te zijn van dit gevaar en te voorzien in geschikte materialen over de geschiedenis en cultuur van de landen waar immigrantengroepen vandaan komen en in boeken en tijdschriften voor kinderen in hun eigen taal. 16

17 1.81 Etnische minderheden kunnen het leven van de gemeenschap waarin ze zich vestigen, verrijken door hun culturele tradities te behouden en, voor zover mogelijk, door te gaan met het praktizeren van hun eigen gebruiken. Daarbij kan de openbare bibliotheek assisteren via het bevorderen van uitvoeringen en tentoonstellingen rondom hun traditionele leven en cultuur De meerderheidsgroep binnen elke gemeenschap kan hulp nodig hebben bij het begrijpen van de verschillende culturen en achtergronden van de minderheidsgroepen in hun midden. Ook voor hen is de openbare bibliotheek een belangrijke bron van informatie en begeleiding. 17