Module 2. Taalaanbod: Hoe leg je het uit. Uitbreiding en verdieping van de training Interactief voorlezen in de kinderopvang
|
|
- Albert van der Woude
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Module 2 Taalaanbod: Hoe leg je het uit Uitbreiding en verdieping van de training Interactief voorlezen in de kinderopvang 1
2 Colofon Uitgave van BoekStart Vormgeving Lijn 1, Haarlem 2015 BoekStart Kunst van Lezen Elly van der Linden, Bureau Leesbevordering & Taalstimulering 0 7 jr Niets van deze uitgave mag vermenigvuldigd worden, op wat voor wijze dan ook, of worden opgeslagen in een gegevensbestand zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 2
3 Module 2 Taalaanbod Woordenschat: Hoe leg je het uit Doelgroep Pedagogisch medewerkers van de kinderopvang die werken met kinderen van 0-4 jaar en die de training Interactief voorlezen in de kinderopvang gevolgd hebben Hoofddoel De pedagogisch medewerkers zijn in staat om op een interactieve manier te lezen met baby s, dreumesen en peuters met het doel de taalverwerving van de kinderen te stimuleren. Beoogde resultaten De pedagogisch medewerkers: weten hoe belangrijk woordenschatverwerving is voor jonge kinderen weten hoe ze de betekenis van woorden en begrippen in prentenboeken kunnen verduidelijken weten hoe ze duidelijk definiëren Inhoud De inhoud van de module bestaat uit 4 delen: 1 Richten op het onderwerp en voorkennis oproepen (10 minuten) 2 Inleiding over woordenschat 3 Hoe verduidelijk je de betekenis van onbekende woorden 4 Oefenen : omschrijving geven van onbekende woorden Tijd Totaal ongeveer 45 à 60 minuten Materialen PowerPoint Module 2. Taalaanbod. Hoe leg je het uit Een collectie babyboekjes Een colectie dreumesboekjes Een collectie peuterboeken Voorbereiding Maak je de inhoud (informatie) eigen van wat besproken wordt bij de dia s Leer de PowerPoint kennen en maak je keuzes Als je geen gebruik wilt maken van de voorbeelden, zorg je voor eigen voorbeelden en/of pas de PP aan 3
4 1 Richten op het onderwerp en voorkennis oproepen Benodigdheden: PP met voorbeeldzinnen dia 2, 3, 4 of eigen voorbeeldzinnen Dia 1 Dia 2 Voorbeeldzin 1: Interactief voorlezen heeft een positief effect op de ontwikkeling van de woordenschat, met name bij jongere kinderen. Vraag: Stel dat iemand in je omgeving niet goed weet wat sommige woorden uit deze zin betekenen, dan begrijpt die persoon niet goed wat er gezegd wordt. Hoe leg je de betekenis van die woorden uit? Bespreek met elkaar hoe je die woorden kunt verduidelijken, bijvoorbeeld: Interactief Je geeft een beschrijving (definitie): mensen zijn interactief als ze op elkaar reageren (reageren iets doen of zeggen als antwoord op iemand) Je doet het voor: jij zegt iets en daar zeg ik ook iets over, en die en die persoon ook en dan jij weer. Dan zijn wij interactief Interactief voorlezen: als je interactief voorleest reageert het kind op wat jij leest of zegt en jij reageert weer op wat het kind zegt positief effect: is goed voor.. ontwikkeling van de woordenschat meer woorden leren kennen woordenschat de woorden die iemand kent met name bij jonge kinderen vooral bij jonge kinderen zeker bij jonge kinderen 4
5 Dia 3 Voorbeeldzin 2 Woorden moeten relevant zijn voor kinderen om te verwerven. Vraag: Stel dat iemand in je omgeving niet goed weet wat sommige woorden uit deze zin betekenen, dan begrijpt die persoon niet goed wat er gezegd wordt. Hoe leg je de betekenis van die woorden uit? Relevant: op dat moment belangrijk voor iets Verwerven: iets krijgen door je best te doen Dia 4 Voorbeeldzin 3 Bij het verwerven van woorden spelen semantiseren, consolideren en controleren een rol. Vraag: Stel dat iemand in je omgeving niet goed weet wat sommige woorden uit deze zin betekenen, dan begrijpt die persoon niet goed wat er gezegd wordt. Hoe leg je de betekenis van die woorden uit? Semantiseren: uitleg geven van betekenis Consolideren: inoefenen net zo lang oefenen tot je het goed weet Controleren nakijken of het klopt of het in orde is Een rol spelen is nodig is belangrijk Bij bovenstaande woorden hoort de uitleg van de betekenis van het woord bij deze zin. Woorden kunnen in andere zinnen weer iets anders betekenen. Bespreek kort na wat er in je gebeurt als je een woord hoort dat je niet kent. Je probeert uit de context af te leiden wat het woord kan betekenen Je denkt aan wat je al wel weet - waar heeft het mee te maken dat je wel weet 5
6 2 Inleiding over woordenschat Benodigdheden: - PowerPointpresentatie Hoe leg je het uit dia 5 t/m 17 Dia 5 Om taal te leren zijn kinderen afhankelijk van de taal die zij om zich heen horen. Dia 6 Het Nederlands heeft woorden Hoe meer woorden kinderen kennen hoe beter het is. Bespreek: Voor de kwaliteit van hun taal zijn kinderen sterk afhankelijk van de omgeving waarin die taal gesproken wordt. Bijvoorbeeld als het gaat om de hoeveelheid woorden die ze leren. Het Nederlands heeft woorden. Het belang van een goed ontwikkelde woordenschat kan nauwelijks worden overschat: hoe meer woorden kinderen kennen, hoe beter het is. Ze hebben die woorden hard nodig. Niet alleen om uit te leggen wat ze bedoelen, maar ook om jou goed te begrijpen. Een goed ontwikkelde woordenschat is een absolute voorwaarde om straks teksten te begrijpen die ze op school gaan lezen. Als dit niet goed lukt, blijven ze daar gedurende hun hele schoolloopbaan last van houden. Daarom is het leren van veel woorden op jonge leeftijd belangrijk. Dia 7 Woordenschatuitbreiding is een soort zwaan-kleef-aan-proces: nieuwe woorden worden aangehaakt aan reeds bekende woorden 6
7 Bespreek: woordenschatuitbreiding zoals zich dat voltrekt in het menselijk brein, in en vanaf de eerste kinderjaren, is eigenlijk een soort zwaan-kleef-aan-proces. Als er weinig beginwoordenschat is, dan gaat het heel langzaam. Nieuwe woorden worden aangehaakt aan reeds bekende woorden. Kinderen die weinig woorden kennen hebben minder aanhakingsmogelijkheden; kinderen die veel woorden kennen hebben dat juist wel. Woorden worden het best geleerd als er een betekenisvolle context is. Zomaar los woorden aanleren aan een jong kind zonder relatie met wat er te zien is of wat het kind meemaakt, heeft weinig zin. Die woorden beklijven niet en kunnen zelfs zorgen voor verwarring. Dia 8 Naast het dagelijks leven bieden prentenboeken een betekenisvolle context voor het leren van nieuwe woorden. Bespreek: In baby- en dreumesboekjes staan plaatjes van dingen, dieren en handelingen die baby s en dreumesen meer of minder kennen vanuit hun dagelijks leven. Als ze vaak horen hoe alles heet wat in het boek te zien is, worden die woorden opgeslagen (taalinname). Hier begint het zwaankleef-aan-effect en de clustervorming, bijvoorbeeld de woorden die horen in het cluster eten. In het boek ziet het kind de kinderstoel, het slabbetje, het bord, de beker en de boterham. Het kind hoort die woorden en woorden die er mee te maken hebben zoals lekker, hap en op en klaar, allemaal woorden die het ook hoort in de taal die wordt gesproken als het kind aan tafel zit om te eten. Dia 9 7
8 Bespreek: Soms zijn afbeeldingen van woorden in meerdere clusters afgebeeld in een boek, zoals in deze twee boeken van Dick Bruna. Bij de boeken horen doosjes met kaartjes. Iedere afbeelding staat op zo n kaartje. De kaartjes kunnen worden gegroepeerd en benoemd. Hier zie je het voorbeeld van kaartjes met wilde dieren. Niet bekend vanuit het dagelijks leven maar een geliefd onderwerp van jonge kinderen. De getoonde boeken en kaartjes zijn ontwikkeld in samenwerking met logopedisten en mede bedoeld voor het oefenen van de spraak. In de kinderopvang kun je er vooral allerlei leuke spelletjes mee doen met kinderen die een extra steuntje kunnen gebruiken. Het is niet de bedoeling dat het een lesje of controle wordt. Bij ieder plaatje kan meer verteld worden dan het benoemen van het woord alleen. Zie module 1. Dia 10 Kinderen van 18 maanden uit praatgrage gezinnen kunnen vaker en beter plaatjes begrijpen en benoemen dan kinderen uit zwijgzame gezinnen. Dia 11 Verschil in talige omgeving Kinderen in een taalarm gezin horen 615 woorden per uur Kinderen in een niet echt taalarm maar ook niet echt taalrijk gezin horen woorden per uur Kinderen in een taalrijk gezin horen woorden per uur Bespreek: Voor een voorspoedige taalontwikkeling is het nodig dat jonge kinderen veel taal horen. Om taal te leren zijn kinderen afhankelijk van wat zij om zich heen horen. De talige omgeving van jonge kinderen wordt bij de meeste jonge kinderen gevormd door de taal die gebruikt wordt in het gezin en, voor veel kinderen is dat het geval, in de opvangsituatie. Er is veel verschil tussen gezinnen waar het minst gepraat wordt en de gezinnen waar het meest gepraat wordt. Zie ook: Meer voorlezen, beter in taal; Effecten van voorlezen op taalaontwikkleing; Kees Broekhof en Maryse Nijhof-Broek; in opdracht van Kunst van Lezen/BoekStart. Tweede druk, okt 2014, pagina 8 en 9. Dia 12 Na vier jaar heeft een kind in een praatgraag gezin 30 miljoen woorden meer gehoord dan een kind in een zwijgzaam gezin: kloof van 30 miljoen. 8
9 Bespreek: Na vier jaar betekent dit dat een kind uit een gezin waar veel gepraat wordt 30 miljoen woorden meer heeft gehoord dan een kind uit een zwijgzaam gezin. Dit wordt de kloof van 30 miljoen genoemd. Dia 13 Taalrijke omgeving taal is meer gevarieerd meer interactie Bespreek: De gevolgen voor de woordenschatontwikkeling zijn enorm, temeer omdat is gebleken dat de woorden die in zwijgzame gezinnen werden gebruikt veel minder gevarieerd waren dan de woorden in praatgrage gezinnen en dat het taalaanbod over het algemeen minder uitnodigt tot interactie. Dia 14 BAK Basiswoordenlijst Amsterdamse kinderen In het onderwijs wordt gebruik gemaakt van de BAK-lijsten. Bespreek: Het is interessant voor medewerkers in kinderopvang om eens te bekijken welke woorden de basiswoorden zijn. De BAK-woordenlijsten vormen het fundament voor de opbouw van de woordenschat. Het gaat hier om de meest frequente woorden, woorden die zeer vaak gebruikt worden in de kleutergroepen, door leerkrachten, in boekjes en door Nederlandstalige kleuters. Deze woorden zijn frequent en algemeen, ze hebben een brede spreiding, dat wil zeggen dat ze in veel verschillende contexten en situaties voorkomen. Aandachtspunt voor de trainer Het laten zien van de BAK-lijsten (ontwikkeld door ITTA) aan de pedagogisch medewerkers is alleen bedoeld als informatie. De eerste lijst is een minimumlijst. Zij krijgen daardoor een idee om welke woorden het zoal gaat bij een vierjarige en welke woorden in de voorschoolse periode voor veel kinderen al bekend zijn. Het onderwijs werkt met deze lijsten. Dat is niet alleen het geval in Amsterdam. De BAK-lijsten worden bijvoorbeeld ook gebruikt bij het ontwikkelen van landelijke programma s zoals Schatkist, Piramide en Uk & Puk. 9
10 3 Hoe verduidelijk je de betekenis van onbekende woorden Dia 15 Ik vind dat in de boeken vaak zoveel moeilijke woorden staan. Die verander ik altijd door ze anders te zeggen. Leg uit: Wat hier bedoeld wordt is dat men het onbekende woord niet gebruikt, niet voorleest, maar meteen vervangt, anders zegt, meteen parafraseert. Opdracht: Geef de deelnemers de opdracht om na te denken over deze veelgehoorde uitspraak van pedagogisch medewerkers. - Wat doe jij met moeilijke of onbekende woorden? - Daarna praat iedereen met haar schoudermaatje over deze uitspraak. Wat doe jij? Plenair: Bespreek na en vat de belangrijkste conclusies samen. Refereer aan het belang van horen van boekentaal én gesproken taal als je leest met kinderen (module 1). Dia 16 Onbekende woorden in boeken verduidelijken op een niet-talige manier: Aanwijzen op de afbeelding Laten zien van voorwerpen, ermee laten handelen en voorwerpen aanwijzen Voordoen en laten doen Bespreek: onbekende woorden uitleggen aan jonge kinderen is niet altijd gemakkelijk. De niet-talige manier is met name voor jonge kinderen vaak het duidelijkst. Als de woorden zich daarvoor lenen uiteraard. Waarnemen, handelen en gebruikmaken van hun zintuigen is een heel directe en goede manier. Iets goed voordoen of laten doen werkt ook uitstekend. Oefen deze laatste manier met de pedagogisch medewerkers bijvoorbeeld bij woorden zoals Geeuwen, wiebelen, schudden, een slokje nemen, struikelen, fluisteren, zachtjes praten, schrijven, voorzichtig. Je hoeft maar even een tekst in een prentenboek te bekijken en je ziet al snel woorden die je op deze manier kunt verduidelijken. Aandachtspunt voor de trainer Iets aanwijzen op de prent is het meest vanzelfsprekend. In de praktijk blijkt verder dat pedagogisch medewerkers veel sneller geneigd zijn om verbaal uitleg te geven (parafraseren met andere woorden zeggen) in plaats van een voorwerp erbij te nemen of iets voor te doen. Het werkt als een eye-opener hen hierop te attenderen. Iets voordoen is men het minst gewend en vraagt ook wel enige inventiviteit en gevoel voor expressie of drama. Daarom juist is het goed deze mogelijkheid daadwerkelijk even te oefenen. 10
11 Dia 17 Onbekende woorden in boeken verduidelijken op een talige manier Omschrijving geven Synoniem geven Voorbeelden geven Wijzen op analogie Geven van contextzinnen Bespreek en geef voorbeelden Omschrijven van het woord: - kapper: een kapper is iemand die je haar knipt en mooi maakt - om de beurt: je doet iets om de beurt als eerst het ene kind iets mag doen en dan de ander - graven: een gat in de grond maken - slingeren: als je slingert, hang je ergens aan en zwaai je heen en weer - nieuw: iets dat nieuw is, is nog niet eerder gebruikt. - lievelingskleur: de kleur die je het liefste ziet In het boek Nederlands als tweede taal ; van Dale, zijn heel veel eenvoudige omschrijvingen te vinden als je andere voorbeelden zoekt. Synoniem geven keurig: netjes Voorbeelden geven meubels zijn tafels en kasten Wijzen op analogie iemand bij wie je brood koopt is een bakker en iemand bij wie je vlees koopt is een slager Geven van contextzinnen Jan is ziek, hij gaat naar de dokter 11
12 4 Oefenen: omschrijving geven van onbekende woorden Benodigdheden: - PowerPointpresentatie vanaf dia 18 - Collectie prentenboeken, vooral boeken voor peuter met al behoorlijk wat tekst Omdat het helder omschrijven van onbekende woorden in een goed geconstrueerde zin vaak lastig gevonden wordt, gaan de deelnemers dit oefenen. Plenair oefenen: kies een paar van de volgende dia s en bespreek met elkaar welke woorden verduidelijkt moeten worden. Laat de pedagogisch medewerkers aan de kinderen van hun eigen groep denken. Welk woord zal voor hen (of voor sommige kinderen) nieuw zijn? Let er vooral op dat de zinnen zo goed mogelijk geconstrueerd zijn. Als één van de andere (non-verbale of verbale) mogelijkheden om onbekende woorden te verduidelijken meer voor de hand ligt, wordt daarvoor gekozen. Dia 18 Gottmer We hebben er een geitje bij Dia 19 Clavis: twaalf kleine peuters 12
13 Dia 20 Max Velthuijs Kikker in de kou / Uitgeverij Leopold Dia 21 Gottmer Boer Boris Dia 22 Clavis: Kas gaat verhuizen Dia 23 Max Velthuijs Kikker in de kou / Uitgeverij Leopold 13
14 Dia 24 Leopold; Kleine Ezel en jarige Jakkie Dia 25 Gottmer; Kleine Muis eet de maan Dia 26 Gottmer; Pip en Posy en het kleine plasje Opdracht: Oefenen met boeken in twee- of drietallen Oefen het verduidelijken van onbekende woorden met boeken Laat de woorden die lastig waren om te verduidelijken plenair presenteren zodat iedereen mee kan denken over eventuele alternatieve mogelijkheden. 14
Reader voor pedagogisch medewerkers
Reader voor pedagogisch medewerkers Module 1: Taalaanbod Wat zeg je en hoe zeg je het Rijk taalaanbod Er is veel verschil in taalaanbod: rijke of arme taal en alles daar tussenin. Het is van belang te
Nadere informatieWoordenschat Spinnen
Woordenschat Spinnen Bij de methode In vogelvlucht is er voor groep 7 een woordenschatprogramma om de woorden extra aan te bieden. Helaas is er niet altijd voor iedereen een computer beschikbaar en even
Nadere informatieDe Voorleesvogel. Tips bij interactief voorlezen
De Voorleesvogel Tips bij interactief voorlezen 1 Dienst Openbare Bibliotheek Den Haag Onderwijsbureau 070-3534552 hwi@dobdenhaag.nl 2 Interactief voorlezen Het is de kunst van interactief voorlezen om
Nadere informatieTekst: Berber Groenenberg
Een goede woordenschatontwikkeling is voor peuters en kleuters van cruciaal belang om de basisschool succesvol te doorlopen. LOGO 3000 is lesmateriaal voor leidsters en leerkrachten om de woordenschat
Nadere informaties Speelbrief ZO LEES IK PIPPO PIPPO-thema prentenboeken JULI 2017 Speelbrief - Juli p1
THEMA: OP VAKANTIE MET DE ALLERKLEINSTEN! s Speelbrief JULI 2017 Aapje Pippo gaat met de trein op reis. Bruintje Beer en peuter Max spelen aan de waterkant en nijntje logeert bij haar opa en oma. Allemaal
Nadere informatiePUK! Spelkaartjes behorende bij spelbord Pak een Puk!, thema Woordenschat & Taal.
PUK! Spelkaartjes behorende bij spelbord Pak een Puk!, thema Woordenschat & Taal. # STEL MEDESPELER ENKELE GESLOTEN VRAGEN EN STEL ENKELE OPEN VRAGEN. LEUKE TAALACTIVITEIT BIJ HET THEMA HATSJOE! IS...
Nadere informatieDigiwak 2.0: Online overzicht belangrijke woorden nieuwkomers. Studiedag LOWAN-vo 10 april 2017
Digiwak 2.0: Online overzicht belangrijke woorden nieuwkomers Studiedag LOWAN-vo 10 april 2017 Folkert Kuiken Afdeling Neerlandistiek, UvA Marlies Elderenbosch ITTA UvA Inhoud 1. Achtergrond en totstandkoming
Nadere informatieHet houden van een spreekbeurt
Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat
Nadere informatiePROGRAMMA KINDEROPVANG
PROGRAMMA KINDEROPVANG Wat kan de Bibliotheek voor jullie betekenen? Een taalrijke omgeving heeft een positieve invloed op de taalontwikkeling van baby s en peuters. Dat kan zowel thuis als in de kinderopvang
Nadere informatieCHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN
CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN Binnen de Taallijn staat de deskundigheidsbevordering van (toekomstige) leidsters centraal. De nadruk in de scholing ligt dan ook
Nadere informatieKleintje Leesplan. Leesbevordering voor de Kinderopvang en Peuterwerk
Kleintje Leesplan Leesbevordering voor de Kinderopvang en Peuterwerk 2015 2016 Voor jonge kinderen zijn boeken van groot belang. Door plaatjes kijken, praten en voorlezen leren ze hoe de wereld er uit
Nadere informatieTips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind?
Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Ga op ooghoogte met je kind zitten Door op ooghoogte te gaan zitten tijdens
Nadere informatieViertakt van Verhallen
Viertakt van Verhallen Hoe kan ik een woord voorbewerken? De voorbewerking is meestal kort. Soms als we woorden geselecteerd hebben in een speciale context is de voorbewerking zelfs niet meer nodig: het
Nadere informatieProgramma BoekStart en BoekStart in de kinderopvang
Programma BoekStart en BoekStart in de kinderopvang Elly van der Linden en Lea Kessels juli 2013 Foto: Studio Nijkerk 1 Programma BoekStart en BoekStart in de kinderopvang Elly van der Linden en Lea Kessels
Nadere informatieWoordenschat: tussendoortjes en spelletjes
Woordenschat: tussendoortjes en spelletjes Woordenschat: de fase van consolideren (Viertakt van Verhallen) is zo enorm belangrijk en vaak kom je tot de conclusie dat je hier meer aandacht aan zou moeten
Nadere informatiePraten leer je niet vanzelf
jeugdgezondheidszorg Praten leer je niet vanzelf... hier ben ik www.icare.nl Over de spraak-taalontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar Praten gaat niet vanzelf, praten moet je leren. Een kind leert praten
Nadere informatieSpreekopdrachten thema 4 Gezondheid
Spreekopdrachten thema 4 Gezondheid Opdracht 1 bij 4.1 * Doe de opdracht in groepjes. Uitleg voor de docent: Verdeel de klas in groepjes van vier à vijf cursisten. Op deze pagina staan kaartjes met lichaamsdelen
Nadere informatieTussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling
Tussendoelen Taal: Spraak- Taalontwikkeling 0 1;6 2 2;6 3 3,6 4 4;6 1. Praat in één-woordzinnen ( bal? betekent bijvoorbeeld: ik wil de bal hebben). 2. Kent de betekenis van ongeveer 70 3. Kan woorden
Nadere informatieKleuters leren lezen
Kleuters leren lezen Lerespel Inhoudsopgave INLEIDING... 3 STAP 1: KINDEREN MOETEN EERST BESEFFEN WAT LEZEN IS EN WAAROM HET HANDIG IS OM HET TE KUNNEN.... 4 STAP 2: DE VOORBEREIDING OP HET ZELF LEZEN;
Nadere informatieAanvulling Woordenschat NT2
Aanvulling Woordenschat NT2 Woordenschat Kinderen die net beginnen met Nederlands leren, moeten meteen aan de slag met het leren van woorden. Een Nederlandstalig kind begrijpt in groep 1 minimaal 2000
Nadere informatieBlauwe stenen leer je zo
Handleiding groep 3-8 Blauwe stenen leer je zo Wijzers Jeelo heeft gele wijzers om samen met leerlingen te verkennen hoe je een steen van Jeelo leert. Voor groep 3-4 wijzer 2009 Zo leer je blauwe stenen
Nadere informatieLes Dieren met een baan, thema vermaak
Les Dieren met een baan, thema vermaak Lesvoorbereidingsformulier Doelgroep: groep 6 Beginsituatie: Wat kunnen en kennen de leerlingen al m.b.t. de doelstelling? Kijk in de methode, praat met je mentor,
Nadere informatieGeletterde peuters en kleuters spelen met taal!
Geletterde peuters en kleuters spelen met taal! 17 november 2009 Daniëlle DANIELS Geletterde peuters en kleuters? Positief, veilig klasklimaat Betekenisvolle taken Ondersteuning door interactie (andere
Nadere informatieVoorlezen aan jonge kinderen van 0-4 jaar: hoe doe je dat?
Voorlezen aan jonge kinderen van 0-4 jaar: hoe doe je dat? Baby s van 2 tot 3 maanden: knus en gezellig Voorlezen aan baby s van twee of drie maanden verloopt anders dan het voorlezen dat je jezelf kunt
Nadere informatieWielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting
Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor
Nadere informatieScholing binnen BoekStart. voor de Bibliotheek en kinderopvang
Scholing binnen BoekStart voor de Bibliotheek en kinderopvang SCHOLING BINNEN BOEKSTART In het kader van BoekStart zijn trainingen ontwikkeld die Bibliotheekmedewerkers, medewerkers van de Provinciale
Nadere informatievoor Maatschappelijk Werkers en Ouderconsulenten
voor Maatschappelijk Werkers en Ouderconsulenten Maatschappelijk werkers en ouderconsulenten kunnen aan de hand van TOLK praten met je kind!: Ouders bewust maken van het belang van veel praten. Ouders
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatieSpellen bij kern 3 Spel 1: Schrijven op je rug Spel 2: Winkeltje spelen Spel 3: Lezen voor het slapen gaan Spel 4: Blijven voorlezen
Spellen bij kern 3 Spel 1: Schrijven op je rug Kinderen hebben in kern 1, 2 en 3 al veel woorden geleerd. Het is een leuk spel om de letters van die woorden op de rug van uw kind te schrijven en het kind
Nadere informatieVoorlezen aan jonge kinderen van 0-4 jaar: hoe doe je dat?
BoekStart www.boekstart.nl Voorlezen aan jonge kinderen van 0-4 jaar: hoe doe je dat? BABY S VAN 2 TOT 3 MAANDEN: KNUS EN GEZELLIG Voorlezen aan baby s van twee of drie maanden verloopt anders dan het
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Geef de leerlingen de kans om spontaan te vertellen over iets dat ze leuk vinden en laat andere kinderen
Nadere informatieBELANGRIJKE WOORDEN VOOR NIEUWKOMERS IN HET BASISONDERWIJS Folkert Kuiken Afdeling Neerlandistiek, UvA
BELANGRIJKE WOORDEN VOOR NIEUWKOMERS IN HET BASISONDERWIJS Folkert Kuiken Afdeling Neerlandistiek, UvA f.kuiken@uva.nl Studiedag LOWAN-PO, Hilversum, 11-4-2017 Inhoud 1. Achtergrond en totstandkoming Digiwak
Nadere informatieEen spreekbeurt houden
Een spreekbeurt houden Groep 4 gaat voor het eerst een spreekbeurt voorbereiden en houden. Moeilijk? Eng? Voor veel kinderen is praten met de groep als publiek wel lastig. De een maakt zich er drukker
Nadere informatieAudit WoordenSchatuitbreiding.
Naam: Groep: Audit WoordenSchatuitbreiding. Invoeringsfase: Opmerkingen (knelpunten afspraken): Datum: Tijd: 1. Doelen: a. b. c. 2. Discussie en/of reflectie: 3. Klassenbezoek / feedback: Werkwijze: Observatiepunten
Nadere informatieTASKFORCE VLUCHTELINGEN
TASKFORCE VLUCHTELINGEN Provincie West-Vlaanderen LESPAKKETTEN 1 2 Ziek zijn Je leert een klacht over je lichaam vertellen. Je leert woorden die te maken hebben met ziek zijn. Je leert over de dokter,
Nadere informatieVaardighedenlijst Taal stimuleren
Vaardighedenlijst Taal stimuleren Naam: Ingevuld door: Datum (eerste meting): Datum (tweede meting): Kwaliteitsverbetering doe je zelf Vier stappen In beeld brengen van een kwaliteitsaspect Vul de lijst
Nadere informatie2014-2015. Educatief programma peuterspeelzalen en kinderdagverblijven
2014-2015 Educatief programma peuterspeelzalen en kinderdagverblijven Inhoud Inleiding 3 Voorlezen in de kinderopvang BoekStart in de kinderopvang 4 Deskundigheidsbevordering 5 Training tot voorleescoördinator
Nadere informatiemaakt (kirrende) geluidjes of brabbelt (tegen personen en speelgoed) begint steeds meer woorden te herhalen en (na) te zeggen
Mondelinge taal 1 Spraak-taalontwikkeling Baby blauw maakt (kirrende) geluidjes of brabbelt (tegen personen en speelgoed) herhaalt geluidjes Dreumes brabbelt bij (eigen) spel oranje begint steeds meer
Nadere informatieHandleiding voor: * spreekbeurt * nieuwskring * leeskring * werkstuk
Handleiding voor: * spreekbeurt * nieuwskring * leeskring * werkstuk Antoniusschool Groep 5/6 Let op: deze heb je het hele schooljaar nodig! Hoe maak je een spreekbeurt? Mijn voorbereiding: 1. Je kiest
Nadere informatieDoe-tips bij Pauline Oud prentenboeken
Doe-tips bij Pauline Oud prentenboeken Wat leuk dat je aan de slag wil met de prentenboeken van Pauline! In deze brief vind je volop inspiratie bij 'Sem op het potje'. Veel plezier! Breng het verhaal tot
Nadere informatieWebboek. Taalontwikkeling spelletjes
Taalontwikkeling Binnen het thema Grootte hebben we gekozen voor het boek de gele ballon. Dit is een groot boek met illustraties zonder tekst. De bedoeling is om op elke pagina een gele ballon te vinden.
Nadere informatieVoorlezen aan jonge kinderen van 0-4 jaar: hoe doe je dat?
Voorlezen aan jonge kinderen van 0-4 jaar: hoe doe je dat? Baby s van 2 tot 3 maanden: knus en gezellig Voorlezen aan baby s van twee of drie maanden verloopt anders dan het voorlezen dat je jezelf kunt
Nadere informatieOranje stappers maak je zo
Handleiding groep 3-8 Oranje stappers maak je zo Wijzers Jeelo heeft gele wijzers om samen met leerlingen te verkennen hoe je een oranje stapper van Jeelo maakt. Voor groep 3-4 wijzer 2008 Zo maak je oranje
Nadere informatie2. semantiseren: de leerkracht verduidelijkt woorden en betekenissen
WOORDENSCHAT Semantiseren Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer bevat
Nadere informatieEen vroege aanpak van achterstand in de (taal) ontwikkeling kan een slechte start op de basisschool voorkomen.
VVE, Voor- en Vroegschoolse Educatie Bij Kindcentrum Supertof wordt ontwikkelingsgericht gewerkt. Om er voor te zorgen dat ieder kind een goede start kan maken op de basisschool wordt gewerkt met de VVE-methode.
Nadere informatieSabine Wisman. Uitgeverij Ploegsma Amsterdam
Sabine Wisman Uitgeverij Ploegsma Amsterdam 8, 10, 13 8, 9, 10, 11, 12, 13 10 11 21 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 25 18, 19, 21, 23 30, 31, 32, 36, 39, 41 30, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 40, 41 30, 31,
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieBegeleide interne stage
Ik, leren en werken Begeleide interne stage Deel 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marian van der Meijs Inhoudelijke redactie: Titel: Ik, leren
Nadere informatieKern 3: doos-poes-koek-ijs
Kern 3: doos-poes-koek-ijs In deze kern leert uw kind: Letters: d - oe - k - ij z Woorden: doos, poes, koek, ijs, zeep Herhaling van de letters van kern 1 en 2 Deze nieuwe woorden en letters worden aangeboden
Nadere informatieCursus. Onderwijs VVE 2 activerende leeromgeving
Cursus Onderwijs VVE 2 activerende leeromgeving Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Geerte Binnema Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Onderwijs/VVE2
Nadere informatieVVE programma Uk & Puk
VVE programma Uk & Puk Kinderdagverblijf het Helpernest werkt sinds 2013 met het VVE programma Uk en Puk. Wij vinden gerichte aandacht voor de begeleiding van baby s en peuters en het stimuleren van hun
Nadere informatie1
Maak betekenisvolle onderwerpen bespreekbaar Individuele docententraining PPOZO DAG 1 PPOZO Marije Fris leerkracht basisonderwijs trainer & masterclassdocent St. DKJL Dag 1 donderdag 24 november Dag 2
Nadere informatieBegrijpend lezen is denken. CPS Onderwijsontwikkeling en advies 1
Het belang van Begrijpend luisteren en Begrijpend lezen 11 april 2016 Karin van de Mortel 2 Een ieder die werk wil maken van begrijpend luisteren en begrijpend lezen geeft aandacht aan: Begrijpend lezen
Nadere informatieBaby s houden van boeken! voorlezen leuk, gezellig én leerzaam!
Baby s houden van boeken! voorlezen leuk, gezellig én leerzaam! Waarom zo vroeg beginnen? Baby s kunnen veel meer dan je denkt. Luisteren Vanaf de eerste dag luistert je baby naar jouw stem. Al begrijpt
Nadere informatieAchtergrondinformatie over NT2
Achtergrondinformatie over NT2 Achtergrondinformatie over NT2 Je kunt een woord op twee manieren kennen. 1. Je (her)kent een woord, maar kunt dat woord nog niet zelf gebruiken. 2. Je kent het woord en
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Rouw en verlies Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar
DOELSTELLINGEN De deelnemers worden zich bewust van hun eigen omgang met rouw en verlies en de rol die hun geloof of levensoriëntatie hierbij heeft. De deelnemers weten dat ieder op een eigen manier rouwt
Nadere informatieWAAROM VOORLEZEN? VOORWOORD WANNEER VOORLEZEN?
VOORLEESTIPS VOORWOORD Kinderen vinden voorlezen meestal fijn. Ook grote kinderen die zelf al kunnen lezen houden van voorlezen. Volwassenen hebben er mooie herinneringen aan: de mooie voorleesboeken,
Nadere informatieChecklist Rekenen Groep 3. 1. Tellen tot 20. 2. Getallen splitsen. Hoe kun je zelf het tellen controleren?
Checklist Rekenen Groep 3 1. Tellen tot 20 Als kleuters, in groep 1 en groep 2, zijn de kinderen bezig met de zogenaamde voorbereidende rekenvaardigheid. Onderdelen hiervan zijn ordenen en seriatie. Dit
Nadere informatieDoelen. Wat doen we eraan in groep 1-2. Boekentaal BEGRIJPEND LUISTEREN MET STRATEGIEËN. Waar gaat het om bij begrijpend lezen?
Doelen BEGRIJPEND LUISTEREN MET STRATEGIEËN Je weet welke factoren begrijpend lezen beïnvloeden Je kunt vertellen hoe de doorgaande lijn in de didactiek voor begrijpend lezen eruit ziet Je weet hoe je
Nadere informatieAanvulling Voorlezen NT2
Aanvulling Voorlezen NT2 Interactief voorlezen In de peuterspeelzaal, het kinderdagverblijf en op school wordt regelmatig voorgelezen. Voorlezen is voor jonge kinderen een plezierige en leerzame activiteit.
Nadere informatieDe Voorleesvogel voor ouders en peuters. Workshop voor leid(st)ers
De Voorleesvogel voor ouders en peuters Workshop voor leid(st)ers 1 Gemeentebibliotheek Utrecht Bureau Educatieve Ondersteuning 030-2861943 gbu.beo2@utrecht.nl 2 Inhoud Inleiding... 4 Opzet van de workshop...
Nadere informatieVoorleesExpress. Samen met ouders aan de slag. Praktische tips
VoorleesExpress Samen met ouders aan de slag Praktische tips Samen met ouders aan de slag Ouders betrekken bij het voorlezen Je gaat straks via de VoorleesExpress twintig weken voorlezen bij een of meerdere
Nadere informatieGESPREKS- EN DOELEN VANDAAG 6/1/2016 SPREEKVAARDIGHEID IN DE ISK ONDERWIJSACTIVITEITEN. Hoe zeg je dat?
GESPREKS- EN SPREEKVAARDIGHEID IN DE ISK Hoe zeg je dat? 1 Lies Alons 31 mei 2016 AZC Dronten DOELEN VANDAAG 2 1. Je weet welke onderdelen van belang zijn in het spreekproces in een 2 e taal. 2. Je ontwikkelt
Nadere informatiePEUTERS MET TOS. Vroeg, 23 mei 2019, Utrecht. Marthe Wijs - van Lonkhuijzen
PEUTERS MET TOS Vroeg, 23 mei 2019, Utrecht Marthe Wijs - van Lonkhuijzen 1 KENNISMAKEN 2 INTRODUCTIE - TEKENING Pen en papier, teken wat ik beschrijf Wat ervaart de tekenaar? Hoe probeerde de spreker
Nadere informatieMagnetische en beschrijfbare dobbelsteen: de taalontwikkeling (1)
Magnetische en beschrijfbare dobbelsteen: de taalontwikkeling (1) Vorige week ontving ik de beschrijfbare dobbelsteen van Credu.nl: een webwinkel vol met prachtige educatieve materialen, maar ook voor
Nadere informatieEen spreekbeurt houden
Een spreekbeurt houden Groep 4 gaat voor het eerst een spreekbeurt voorbereiden en houden. Moeilijk? Eng?We hebben nu al een beetje geoefend met een boekbespreking, maar voor veel kinderen is praten met
Nadere informatieTraining. Vergaderen
Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12
Nadere informatiePresentaties: presenteer jezelf met PowerPoint
Werkblad 13C Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Leerjaar 1 Presentaties maken Presentaties algemeen Stappenplan: wat gaan we deze week doen? Praten over presentaties en presenteren Een PowerPoint-presentatie
Nadere informatiePrikkelmijders+en+Prikkelzoekers+
Prikkelmijders+en+Prikkelzoekers+ Vandaag heb je kennis gemaakt met Daan en Sterre. Als Daan te veel prikkels krijgt dan sluit hij zich af. Hij krijgt op dat moment zoveel prikkels binnen dat hij even
Nadere informatieAbsolute beginners: hoe vang je ze op? Hanneke Pot: ronde 2
Absolute beginners: hoe vang je ze op? Hanneke Pot: ronde 2 Programma Vanuit het perspectief van het kind: Eigen ervaring a) gewoon (?) b) TPR Onderzoek: Lectoraat OGO TPR in groep 1??!! a) opzet b) resultaten
Nadere informatieIntroductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk?
Introductie in effectief en bewust communiceren. Communicatie; wat is dat eigenlijk? Zodra er twee of meer mensen in 1 ruimte zijn is er sprake van communicatie, ook al wordt er niet gesproken. Het is
Nadere informatieAanvullende informatie ter voorbereiding op de TGN A1. Inleiding. Hoe maakt u de TGN?
Aanvullende informatie ter voorbereiding op de TGN A1 Inleiding Dit is informatie over de Toets Gesproken Nederlands (of TGN) 1. De TGN maakt deel uit van het inburgeringsexamen buitenland. Moet u de TGN
Nadere informatieKleine Ezel. Handleiding voor de bibliotheek Groep 1-2
Kleine Ezel Handleiding voor de bibliotheek Groep 1-2 Colofon Cubiss Tilburg, 2009 Samenstelling: Marion Bolte, Cubiss J:\klantenservice\Rode Draad\handleiding bibliothecaris\kleine Ezel groep 1-2 bibl.290609
Nadere informatieBabels A precommunicatieve werkvormen diverse taalhandelingen A1. Alfa Elleke Radstake
Niveau: A1 Alfa+ Onderwerp: Precommunicatieve werkvormen Doel: Cursisten breiden hun woordenschat uit vanuit taalhandelingen. Cursisten leren die taalhandelingen met de juiste routines te hanteren. Vocabulaire:
Nadere informatieHotel Hallo - Thema 2 Hallo TELEVISIE KIJKEN
Hotel Hallo - Thema 2 Hallo opdrachten TELEVISIE KIJKEN 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer
Nadere informatieBeginnende geletterdheid - ROC 4. Beginnende geletterdheid ROC 4
Beginnende geletterdheid ROC 4 252 253 Beginnende geletterdheid - ROC 4 1. Wat gebeurt er bij lezen en schrijven? Waar gaat het over? In je stage heb je vast wel eens meegemaakt dat er op vaste momenten
Nadere informatieTAAL IS LEUK. Adviezen om de taalontwikkeling te stimuleren
TAAL IS LEUK Adviezen om de taalontwikkeling te stimuleren 1 Inhoudsopgave Pagina Besteed extra aandacht aan de taal van uw kind 4 Adviezen die u kunt toepassen tijdens een gesprekje met uw kind 5 Maak
Nadere informatieDe Bibliotheek, BoekStart en digitale media 2-4 jaar
De Bibliotheek, BoekStart en digitale media 2-4 jaar Inleiding Jonge kinderen komen steeds vroeger in aanraking met verschillende digitale media. Ook komen er voor jonge kinderen steeds meer digitale prentenboeken
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatieTekst bij de presentatie voor het infomoment over Boekstart
Tekst bij de presentatie voor het infomoment over Boekstart Dia 1: logo van Boekstart (naam gemeente en datum start invullen) Iedereen welkom. We zijn heel blij dat we hier de gelegenheid krijgen jullie
Nadere informatieDe e-learning van Gastouderland
De e-learning van Gastouderland Ook voor gastouders is het belangrijk te blijven ontwikkelen. Daarom bieden wij diverse modules aan die speciaal ontwikkeld zijn voor de kinderopvang. Gastouderland werkt
Nadere informatieER KOMT EEN VRIENDJE BIJ AAPJE PIPPO
GEN SAMEN DOE THEMA: DIN N s Speelbrief Speelbrief - Januari 2017 - p1 JANUARI 2017 Als kinderen elkaar op straat of in de speeltuin tegenkomen, gaan ze vaak meteen naar elkaar toe. Om contact te krijgen,
Nadere informatieEEN GOEDE WOORDENSCHAT: DE BASIS VOOR EEN GOEDE SCHOOLLOOPBAAN
EEN GOEDE WOORDENSCHAT: DE BASIS VOOR EEN GOEDE SCHOOLLOOPBAAN Leren als een op taal gebaseerde activiteit is sterk afhankelijk van woordkennis. Lezers begrijpen niet wat ze lezen als ze de betekenis van
Nadere informatieD O EN P R A T EN B E W EGEN
D O EN P R A T EN B E W EGEN Het gelijktijdig gebruik van de observatielijsten bij Zo Doe Ik, Zo Beweeg Ik, en Zo Praat Ik M. Tjallema, M. Vermeulen 00, CED-Groep www.cedgroep.nl Inleiding Met de drie
Nadere informatieSamen voor taal in Arnhem
Samen voor taal in Arnhem nataliekuypers.nl Een overzicht voor professionals Inleiding In Arnhem groeien niet alle kinderen op in een taalrijke omgeving; een omgeving waarin praten en boeken een belangrijke
Nadere informatieOntwikkelingskansen voor ieder kind! Boodschappen. Kansen in kinderen. Boodschappen. voor ouders. Kansen in kinderen
Ontwikkelingskansen voor ieder kind! voor ouders Voorwoord doen met kinderen in de supermarkt is heel leuk. Je moet alleen geen haast hebben! In het thema staat de supermarkt en alles wat je daar kunt
Nadere informatieDe Bibliotheek voor kinderdagverblijven en peuterspeelzalen
De Bibliotheek voor kinderdagverblijven en peuterspeelzalen EEN KIND DAT 15 MINUTEN PER DAG LEEST, LEERT DUIZEND NIEUWE WOORDEN PER JAAR! 1 Wat kan de Bibliotheek betekenen voor kinderdagverblijven en
Nadere informatieVERTELCYCLUS WEEK 8: BAKKER VERSIE 1 (5-12- 2014)
VERTELCYCLUS WEEK 8: BAKKER VERSIE 1 (5-12- 2014) 1 BOEKEN:! WERELDWOORDEN: Titel: Een taart voor kleine Beer Auteur: Max Velthuijs Jaartal: 2011 Uitgeverij: De Vier Windstreken Bloem: een wit poeder dat
Nadere informatieIn het thema In elke hoek een boek! kunt u in dagelijkse situaties ook aandacht besteden aan bijvoorbeeld de volgende doelen:
Kansen grijpen en kansen creëren In het thema In elke hoek een boek! wordt gewerkt aan doelen rondom taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Om zo goed mogelijk te werken aan de
Nadere informatieNEDERLANDS Spreken en gesprekken voor 1F Deel 4 van 5
NEDERLANDS Spreken en gesprekken voor 1F Deel 4 van 5 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet
Nadere informatieLeren praten. Praten gaat niet vanzelf, praten moet je leren. Een kind leert praten door horen, zien en doen.
Leren praten Leren praten Praten gaat niet vanzelf, praten moet je leren. Een kind leert praten door horen, zien en doen. De rol van de ouders is heel belangrijk. Zij geven het goede voorbeeld, zij reageren
Nadere informatieWorkshops en lezingen
Workshops en lezingen Donderdag 16 maart 2017 van 19:00 tot 21:45 uur Workshop Inhoud Doelgroep Voor Voor wie? 1. Ervaringscircuit Een interactieve workshop waarin je beleeft hoe het is om een te hebben.
Nadere informatieDe Viertakt van Verhallen
De Viertakt van Verhallen Waarom werken met de Viertakt van Verhallen? Vooral in groep 3 leren de kinderen veel nieuwe woorden. Niet alleen tijdens het lezen, maar ook gewoon tijdens de lessen. Het is
Nadere informatieHandleiding Strategieles Verbanden niveau A
Handleiding Strategieles Verbanden niveau A Een onderdeel van Nieuwsbegrip Zilver zijn de strategielessen. De strategielessen zijn bedoeld om de strategieën voor begrijpend lezen bij de leerlingen te introduceren
Nadere informatieDe doorgaande woordenschatlijn (huidige situatie) Basisschool de Kameleon April 2008
De doorgaande woordenschatlijn (huidige situatie) Basisschool de Kameleon April 2008 Kerndoel woordenschat Kerndoel Omschrijving Het vergroten van de woordvoorraad in het Nederlands van leerlingen. De
Nadere informatieHoe maak ik... Naam: Groep:
Hoe maak ik... Naam: Groep: Inleiding Een spreekbeurt houden is niet niets! Je moet daar heel wat voor kunnen. Wat dacht je van: Goed kunnen lezen Goed kunnen begrijpen wat je leest Goed dingen kunnen
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND vanaf 4 jaar ZEG HET MAAR Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Soms gaat het niet zo vlot met leren praten. Eén op de vijf kinderen op de basisschool
Nadere informatieLEESTIP. Speel- & Leerbrief MEI 2015 1. Marja Baeten. Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar ZE KOMEN VOOR DE VRIENDJES! MEI 2015.
Pedagogisch werken met plezier s Speel- & Leerbrief MEI 2015 ZE KOMEN VOOR DE VRIENDJES! Als je aan kinderen in de kinderopvang vraagt wat ze er leuk vinden, klinkt het steevast: de andere kinderen. De
Nadere informatie