Meerjarenplan Idensys en eherkenning Strategisch Beraad

Transcriptie

1 Meerjarenplan Idensys en eherkenning Strategisch Beraad

2 2

3 Colofon Versie V1.1 Datum Status Definitief, goedgekeurd door Strategisch Beraad op

4 Inhoud Voorwoord van de voorzitter Visie statement Doelstellingen Succesfactoren Meetmomenten Plateauplanning : uitbreiden van de basis : opschalen : Bestendigen Financiering Beheerorganisatie Programma Idensys

5 Voorwoord van de voorzitter Het Strategisch Beraad kan terugkijken op een drietal jaren waarin mooie resultaten zijn geboekt. De belangrijkste mijlpalen uit het eerdere meerjarenplan en de jaarplannen zijn behaald. eherkenning bestaat inmiddels 5 jaar en heeft zich ontwikkeld tot een en betrouwbaar en bewezen stelsel. Het is een volwaardige merknaam in de markt met ruim 4,5 miljoen transacties per jaar. In 2012 is hier een belangrijk spoor bij gekomen met de ontwikkeling van het eid Stelsel. Vanuit de overheid werd de strategische verkenning eid Stelsel gedaan. Dit was de start voor één standaard voor online identificatie en authenticatie in Nederland voor consumenten, burgers en bedrijven. In 2015 is de eerste stap richting één stelsel gezet, met de bouw van het Introductieplateau eid. Daarbij is voortgebouwd op de basis die al met eherkenning was gelegd. Het Introductieplateau bevat zowel eherkenning als het nieuwe merk Idensys. eherkenning heeft zich bewezen in het zakelijke domein en gaat gestaag verder met de reguliere dienstverlening. Onder het merk Idensys wordt verder geïnnoveerd met pilots in het persoonsdomein voor burgers en consumenten. Beide merken worden bestuurd en beheerd op basis van dezelfde kwaliteitsstandaard. Het eindbeeld is dat Idensys, na een succesvolle evaluatie in de Tweede Kamer, de nationale standaard wordt voor online identificatie. In het voorliggende Meerjarenplan zijn de ambities en doelstellingen verwoord van het Strategisch Beraad. Het Strategisch Beraad is een publiekprivaat beraad dat de minister van Economische Zaken adviseert over het strategische beheer en de doorontwikkeling van eherkenning en Idensys. Met de introductie van Idensys komt het stelsel in een nieuwe fase. De maatschappelijke aandacht en het aantal betrokken stakeholders is gegroeid. Dit vraagt om een herijking van de positionering en de meerjarenvisie. Het Strategisch Beraad bouwt daarbij verder op de successen van voorgaande jaren. De maatschappelijke behoefte aan online dienstverlening groeit nog steeds. Betrouwbare online identificatie is een essentiële voorwaarde voor een sterke digitale economie. Het draagt bij aan het bestrijden van identiteitsfraude en cybercrime, waar Nederland jaarlijks vele miljoenen euro s schade van ondervindt. De beschikbaarheid van adequate authenticatiemiddelen is tevens een belangrijke factor voor de kabinetsdoelstelling Digitaal Overheidsorganisaties hebben breed beschikbare voorzieningen nodig met een hoog betrouwbaarheidsniveau om hun digitale dienstverlening, maar ook andere beleidsdoelstellingen, voluit te kunnen realiseren. Vorig jaar is de Digicommissaris gestart met het Digiprogramma, waarmee hij zich inspant voor een snelle ontwikkeling van de digitale overheid. Om de beleidsdoelstellingen te realiseren en aan te sluiten bij nieuwe digitale innovaties en moderne platforms, is snelheid en flexibiliteit vereist. De uitdaging is om het benodigde realisatietempo vast te houden. De netwerkorganisatie van het stelsel en de samenwerking tussen de overheid en het bedrijfsleven, zijn daarbij onze kracht. De ambitie van het Strategisch Beraad is om tempo te houden en slagkracht verder te vergroten. Deze uitgangspunten vormen de basis voor dit Meerjarenplan Namens het Strategisch Beraad, dr. P.C. Plooij-van Gorsel voorzitter 5

6 1 Visie statement De ambitie is om de komende jaren uit te groeien tot één gedeeld netwerk voor veilige online toegang. Iedere dienstverlener - zowel publiek als privaat - ontsluit zijn online diensten via het netwerk. Personen en organisaties weten dat zij met hun inlogmiddel veilig toegang hebben tot die online diensten. Beide partijen hebben een vertrouwd gevoel bij de digitale transacties die zij met elkaar doen. Zorgeloos inloggen en online informatie uitwisselen. Idensys en eherkenning zijn gericht op het stimuleren van de digitale economie Idensys en eherkenning blijven de digitale dienstverlening binnen Nederland stimuleren, zodat steeds meer transacties online op een betrouwbare en eenvoudige manier kunnen worden afgehandeld. Dit verbetert de concurrentiepositie van Nederland, vermindert cybercrime en levert een belangrijke bijdrage aan het programma Digitaal 2017 van de overheid. Het stelsel biedt een betrouwbaar kader voor inloggen, machtigen, ondertekenen en het meeleveren van gegevens (attributen). Dat kan tevens worden gebruikt voor transacties via de mobiele telefoon of direct tussen applicaties. Daarmee sluit het stelsel aan op de belangen van organisaties die behoefte hebben aan het maken van een efficiencyslag met digitale dienstverlening. Dienstverleners kunnen op een vertrouwde manier informatietransacties doen met hun klanten. een waarborg voor kwaliteit Het stelsel is naast een technisch netwerk ook een waarborg voor kwaliteit. De overheid vereist waarborgen, omdat veilig inloggen van fundamenteel belang is voor de digitale samenleving. Online dienstverleners en gebruikers kunnen daarom met een gerust hart een leverancier kiezen. De overheid houdt toezicht. flexibel en innovatief Leveranciers krijgen binnen het stelsel de ruimte om te ontwikkelen. Hierdoor lopen eherkenning en Idensys mee met de (snelle) technologische ontwikkelingen in de markt. Leveranciers kunnen zich specialiseren op bepaalde onderdelen of producten. Diversiteit binnen de gemaakte afspraken zorgt ervoor dat het stelsel meegaat met de laatste innovaties. betrouwbaar en robuust Het netwerk bestaat uit verschillende erkende leveranciers. Wanneer een leverancier zijn diensten niet meer kan leveren, kunnen anderen het overnemen. Dit maakt het systeem veiliger, maar ook robuuster. eherkenning en Idensys bieden verschillende betrouwbaarheidsniveaus, van laag tot zeer hoog. Niet iedere dienst hoeft immers even zwaar te worden afgeschermd. Dat hangt af van de informatie die wordt uitgewisseld. Een belangrijk uitgangspunt is ook het slim hergebruiken van betrouwbare gegevens die al beschikbaar zijn in bestaande registers. 6

7 klantgericht en geeft de gebruiker eindcontrole Online identificatie is geen one-size-fits-all. Binnen het stelsel kunnen leveranciers hun propositie optimaal laten aansluiten op de verschillende wensen van klanten. Dit geeft de klant keuzevrijheid en een passende, maar toch gestandaardiseerde, oplossing. Daarnaast wordt de gebruiker zelf in staat gesteld om de controle te houden over de wijze waarop hij zich wil identificeren en welke gegevens worden doorgegeven via het netwerk. Het stelsel faciliteert hergebruik van informatie op een voor de gebruiker transparante en betrouwbare wijze. open voor anderen Het stelsel staat open voor samenwerking met andere partijen en stelsels over de grenzen van sectoren, organisaties en landen heen. Daarmee streven wij naar een breed gedeelde standaard, waardoor de gebruiker bij allerlei aangesloten diensten terecht kan zonder barrières. eherkenning en Idensys zullen de digitale economie binnen Europa stimuleren door zorg te dragen voor aansluiting op het grensoverschrijdende authenticatienetwerk met andere Europese lidstaten. Tevens kunnen in het stelsel verschillende bestaande oplossingen bij elkaar worden gebracht, bijvoorbeeld open source toepassingen of elders uitgerolde authenticatiemiddelen. Met de dienstverlening in het stelsel worden bedrijven, consumenten en de overheid bediend. een publiek-private samenwerking Idensys en eherkenning hebben een publiek-privaat karakter op basis van samenwerking én concurrentie. Concurreren en samenwerken sluiten elkaar niet uit, maar vullen elkaar juist aan. Het is niet verstandig om te concurreren op (identiteits)infrastructuur. Dit principe geldt bijvoorbeeld ook voor de mobiele telefonie of de betaalinfrastructuur. Daarvoor is men een standaardnetwerk gestart van hoge kwaliteit, terwijl de providers ieder hun eigen aanbod op de markt brengen. Om vooruitgang te boeken in een markt, hebben we baat bij een kwalitatief hoogstaande infrastructuur. 7

8 2 Doelstellingen Om de visie en ambitie te verwezenlijken, benoemt het Strategisch Beraad een aantal doelstellingen. Het is duidelijk dat in de markt veel vraag is naar een gedragen en gedeeld authenticatienetwerk. Daarom wil het Strategisch Beraad inzetten op een versnelling van de ontwikkeling van eherkenning en Idensys. Door te blijven ontwikkelen kan het stelsel meebewegen met de vraag in de markt en blijven aansluiten bij moderne dienstverleningsplatformen. Daarnaast bieden eherkenning en Idensys meer dan alleen authenticatie. De toegevoegde waarde voor de klant zit ook in aanvullende functionaliteiten, een eenvoudige aansluiting en een vertrouwd gevoel bij het doen van informatietransacties. De doelstellingen van Idensys en eherkenning zijn ontwikkelen en vernieuwen Het stelsel heeft als doel om nieuwe toepassingen te ontwikkelen die aansluiten bij de wensen van de markt. Dit ondersteunt de verdere adoptie van het stelsel, waarbij de doelstelling is om dienstverleners te blijven ontzorgen door voor hen mee te gaan in de actuele ontwikkelingen. De klantbehoefte staat centraal, van zowel publieke als private klanten. Er wordt specifiek ingezet op functionaliteit waarmee relatief veel gebruiksscenario s kunnen worden afgedekt en waarvan de betalingsbereidheid groot is. De prioritering van de doorontwikkeling wordt door het Tactisch Beraad gedaan, binnen de kaders die dit Meerjarenplan daarvoor stelt. Bij het stellen van prioriteiten moet marktonderzoek c.q. een business case als onderbouwing dienen. Van de volgende functionaliteiten is de verwachting dat zij voldoende kritische massa bevatten om proactief vanuit het stelsel te ontwikkelen: Machtigingen (autorisatie) verder uitwerken. Voor government-to-business transacties is autorisatie nu in principe voldoende geregeld, hier zou op dossierniveau nog uitbreiding kunnen worden gedaan. Bij business-to-business transacties is vaak sprake van complexere autorisatieketens, bijvoorbeeld met intermediaire bedrijven. Aanvullende dienstverlening op dit punt zou een aanzienlijke nieuwe massa in transacties tot gevolg kunnen hebben. Verkeer tussen applicaties 1 ondersteunen. Steeds vaker is sprake van (bulk) informatieuitwisseling tussen systemen. Het is mogelijk om via het stelsel volledige ontzorging van de dienstverlener te realiseren met betrekking tot de authenticatie en autorisatie bij dit type transactie. Het meeleveren van gegevens (attributen) is een functionaliteit met grote toegevoegde waarde voor dienstverlening. Kwalitatief hoogstaande gegevens kunnen meerwaarde hebben bij het authenticatieproces, bijvoorbeeld als het gaat om kredietwaardigheid of leeftijd. De gebruikerservaring verbeteren. Het moet eenvoudig zijn om eherkenning en Idensys te gebruiken. Nu wordt al veel ingezet op het vereenvoudigen van het registratieproces (de onboarding), waarbij de identiteit van de gebruiker wordt gecontroleerd. Het is belangrijk om ook na de registratie een uitstekende gebruikerservaring te houden. 1 Gaat om transacties die direct tussen systemen lopen en niet via de browser. Ook wel machine-to-machine of sytem-to-system genoemd. 8

9 Naast deze hoofdzaken kan ook ruimte zijn voor ontwikkeling van andere functionaliteiten als blijkt dat daar behoefte aan is, bijvoorbeeld voor ondertekenen en mobiele toepassingen. naamsbekendheid krijgen De doelstelling is om te komen tot meer (naams)bekendheid van eherkenning en Idensys. Het stelsel gaat nu een andere fase in dan voorheen, daarom is het ook wenselijk om een andere aanpak te kiezen voor de positionering van de merken. De leveranciers zijn individueel verantwoordelijk voor de marketing van hun proposities, maar daarnaast zal ook een meer gezamenlijke communicatiestrategie ingezet worden om de merken eherkenning en Idensys te versterken. Gebruikers zijn vaak onvoldoende op de hoogte van de diensten die digitaal kunnen worden afgenomen of hetgeen al ontsloten wordt met het stelsel. Een duidelijke en begrijpelijke uitleg over de voordelen van eherkenning en Idensys is belangrijk. Daarbij hoort ook communicatie over de te verwachten aansluitingen van dienstverleners en nieuwe ontwikkelingen. convergeren naar één stelsel De doelstelling is om verschillende stelsels en pilots te convergeren tot één stelsel. We werken toe naar een gedeelde standaard, waardoor de gebruiker bij alle aangesloten diensten terecht kan zonder barrières. In de uitwerking zijn verschillende modaliteiten voor interoperabiliteit mogelijk. Hierin moeten keuzes worden gemaakt, waarbij we uitgaan van de overeenkomsten tussen stelsels/pilots. Het is van belang om de gedeelde aspecten te versterken en vervolgens te bekijken of er nog barrières zijn. 2.1 Succesfactoren Om de doelstellingen te realiseren en succesvol te zijn, is een aantal randvoorwaarden noodzakelijk: Vertrouwen in het stelsel is de meest essentiële voorwaarde. Om een veilig en betrouwbaar merk te houden, heeft veiligheid en calamiteitenmanagement de permanente aandacht. De risico s wat betreft fraudebestrijding, privacy, beveiliging en continuïteit worden consequent uitgewerkt, zodat er maatregelen kunnen worden getroffen. Voor de beperkte omvang van de pilots Idensys zijn de maatregelen in het huidige afsprakenstelsel toereikend. Na de pilots zal het risicoprofiel veranderen door opschaling, toename van functionaliteiten en gedifferentieerd gebruik. Op basis van de Privacy Impact Assessment en de Risicoanalyse worden hiervoor maatregelen genomen. Europaproof zijn. Met de eidas verordening wordt het mogelijk om authenticatiemiddelen uit andere EU-lidstaten te ondersteunen en de authenticatie van Nederlandse burgers en bedrijven in andere EU-lidstaten mogelijk te maken. Vanaf 18 september 2018 is wederzijdse erkenning van genotificeerde elektronische identiteiten verplicht voor overheidsdienstverleners. Hierdoor ontstaat een Europese digitale markt met Europese applicaties. Deze ontwikkeling heeft ook betrekking op concurrentieverhoudingen met andere landen. Het biedt nieuwe kansen om de uitrol van het stelsel te stimuleren. Waar nodig wordt het stelsel zo snel mogelijk aangepast om compliant te zijn met het Europese stelsel. Een business model dat als vliegwiel werkt in de opstartfase van het stelsel. Transparantie en een level playing field in de financiële opbouw is een belangrijke randvoorwaarde voor succesvolle groei. De betrokken partijen willen weten waar ze financieel aan toe zijn als ze instappen. Er komt duidelijkheid over de prijs, het verrekenmodel en hoe marktwerking kan plaatsvinden. Aansluiting van dienstverleners en nieuwe online diensten om de vraag en het transactievolume te stimuleren. Het is noodzakelijk dat publieke en private dienstverleners 9

10 aansluiten, zodat interessante diensten beschikbaar komen die gebruikers kunnen afnemen. Inloggen op zichzelf heeft geen doel, het gaat om de achterliggende dienst die daarmee bereikbaar wordt. Daarom blijven we inzetten op het aansluiten van nieuwe online diensten met de focus op killer apps. Tevens wordt de wet GDI (generieke digitale infrastructuur) naar verwachting in 2018 van kracht. De bestaande voorzieningen worden hierin opgenomen en bestuursorganen zullen gefaseerd worden verplicht om deze ook te gebruiken. Samenhangende visie op architectuur. De komende jaren heeft het stelsel te maken met een migratiearchitectuur. Zo wordt tijdens de pilotfase gewerkt met twee merken in één stelsel. Tevens wordt gewerkt aan nieuwe functionaliteiten en het convergeren van verschillende pilots en stelsels. Om op een zorgvuldige en stabiele wijze te komen tot één stelsel, is een gedeelde visie op architectuur van het stelsel een noodzakelijke voorwaarde. Duidelijke positionering van publieke middelen in verhouding tot het stelsel. Het bereik en de kosten van publieke middelen moeten worden bevestigd in de politieke besluitvorming. Dit is noodzakelijk om de concurrentieverhouding met private middelen scherp te krijgen. 2.2 Meetmomenten De groeicijfers van het stelsel zijn de belangrijkste graadmeter voor het succes. Het omslagpunt is nog niet bereikt, waarbij het stelsel zonder extra inspanningen groter groeit en meer ruimte ontstaat voor verdere investeringen. Daarom is het belangrijk om de toename van het volume te monitoren. Vooral de toename van de aantallen transacties en middelen zijn geschikte meetgegevens, naar verwachting zal het aantal aansluitingen van dienstverleners op een bepaald moment verzadigen. Daarnaast kan informatie over het aantal verstoringen en (beveiligings)incidenten als graadmeter worden gebruikt voor de prestaties van het stelsel. Deze gegevens worden continu gemonitord en maandelijks gerapporteerd. Ook de resultaten van periodieke audits, penetratietesten, Privacy Impact Assesments en Risicoanalyses zijn meetmomenten. 10

11 3 Plateauplanning Om de doelstellingen te bereiken en de kritische succesfactoren te realiseren, is actie vereist. De onderstaande plateauplanning bevat een tijdspad, de mijlpalen en de bijbehorende activiteiten. In een bewegend en complex veld is het wenselijk om flexibiliteit te behouden. Deze plateauplanning kan indien nodig tussentijds worden bijgesteld. Bij het vaststellen van de jaarplannen van het Tactisch Beraad is ook nog mogelijkheid om bij te sturen op basis van voortschrijdend inzicht : uitbreiden van de basis 1. 1 januari Pilots Idensys van start. Een beperkte groep gebruikers kan inloggen met Idensysmiddelen bij diensten van bedrijven en overheden. a. Organisaties hebben zich in het voorjaar van 2015 via Tenderned kunnen opgeven voor deelname aan de Idensys pilots. b. Gedurende 2015 zijn voorbereidingen getroffen om de pilots live te zetten. Een aantal organisaties zal in Q een pilot starten. 2. Q1 en Q Besluitvorming voorbereiden. Gedurende Q1 en Q2 is het van belang om de pilots te starten en een periode stabiel te laten draaien. De politieke evaluatie van de pilots Idensys zal naar verwachting halverwege 2016 plaatsvinden. De insteek is om gedurende de pilots alvast de benodigde besluitvorming voor te bereiden voor de uitrol na de pilots. Het gaat dan om de volgende punten: Een businessmodel voor de opstartfase vaststellen, een kritische randvoorwaarde om vliegwiel te creëren in de eerste periode en volumegroei te versnellen. Kader voor doorontwikkeling privacy, fraude security stellen om ook bij een grote schaal (met ander risicoprofiel) de betrouwbaarheid van het stelsel te blijven borgen. Gesprek over integratie van stelsels voeren in het Strategisch Beraad. De tafel waar de betrokken partijen met elkaar kunnen overleggen. 3. Medio Politieke besluitvorming. De pilotevaluatie zal in de Tweede Kamer worden besproken. De evaluatie wordt begeleid door een commissie en zal betrekking hebben op de pilots in het BSN-domein. Het uitgangspunt voor dit Meerjarenplan is vooralsnog dat de evaluatie positief zal verlopen en daarna de uitrol van Idensys kan worden voortgezet. 4. Q3 en Q De resultaten van pilotevaluatie verwerken. De resultaten en lessen uit de pilotevaluatie kunnen leiden tot de nodige aanpassingen in het stelsel. Tegelijkertijd kan na de pilotevaluatie de eerdere besluitvorming (punt 2) verder worden uitgewerkt en uitgevoerd. Na een succesvolle evaluatie starten met de uitfasering van het merk eherkenning. 5. December Einde pilotfase : opschalen en uitrollen 6. Het stelsel Europaproof maken. 11

12 In 2016 zijn de voorbereidingen al gedaan door werkgroepen. Het normenkader voor betrouwbaarheidsniveaus is aangepast en de benodigde technische voorzieningen zijn ontworpen. In 2016 kunnen tevens al pilots worden gestart om dit te beproeven. In 2017 moeten de voorbereidingen ook daadwerkelijk in de praktijk worden gebracht. De technische koppeling en voorzieningen worden gerealiseerd. Het notificatieproces voor het stelsel wordt gestart in Brussel. Publieke dienstverleners sluiten aan in 2017/2018. De communicatie naar gebruikers wordt opgestart. 7. Vanuit gezamenlijke marketing- en communicatiestrategie verdere activiteiten in het kader van naamsbekendheid inzetten. 8. Koppeling met andere oplossingen en stelsels waar mogelijk realiseren, zodat de gebruiker kan inloggen bij nog meer diensten en nog minder barrières ervaart : bestendigen 9. GDI (Generieke digitale infrastructuur) wetgeving treedt in werking. De bestaande voorzieningen worden hierin opgenomen en bestuursorganen zullen gefaseerd worden verplicht om deze ook te gebruiken. 10. Aansluiting op eidas gerealiseerd. Idensys wordt genotificeerd bij de Europese Commissie als elektronische identiteit. 12

13 4 Financiering en organisatie Het stelsel is een publiekprivate samenwerking. Daarom zal net als in de voorgaande jaren de inzet van mensen en middelen bekostigd worden door enerzijds private ondernemingen en anderzijds de overheid. Bij de ontwikkeling van nieuwe functionaliteit in het stelsel maken de stakeholders hierin een zelfstandige afweging. Deze afweging brengen zij in via de governancestructuur. De overheid heeft meerdere rollen in relatie tot het stelsel. Zij is stelseleigenaar en toezichthouder, maar ook dienstverlener en leverancier van middelen. Daarom zijn publieke partijen niet alleen in de publiekprivate governance vertegenwoordigd, maar hebben zij ook een publieke governancestructuur. Dit bestaat voor de aansturing van het programma Idensys en vanuit de Digicommissaris. De voorzitter van het Strategisch Beraad is ook lid van de Regieraad Identificatie & Authenticatie (Digicommissaris) en de Stuurgroep programma Idensys om de samenhang te bewaken. Tevens zijn enkele stuurgroepleden ook in Regieraad en het Strategisch Beraad vertegenwoordigd. Deze gedeelde personele unie helpt om de ontwikkelingen dicht bij elkaar te houden. 4.1 Beheerorganisatie De governancestructuur wordt ondersteund door een beheerorganisatie. De rol van beheerorganisatie is momenteel belegd bij Logius. Economische Zaken heeft, als eigenaar van het stelsel, afspraken gemaakt met Logius om de beheerorganisatie te bekostigen. Beide partijen stemmen een werkplan af voor de activiteiten per jaar. Het Ministerie van Economische Zaken heeft voldoende middelen beschikbaar gesteld om voor 2016 de governance te ondersteunen bij de realisatie van het Jaarplan 2016 en de reguliere beheertaken uit te voeren. Voor de structurele situatie vanaf 2017 zijn de benodigde budgetten geclaimd door de Digicommissaris in het kader van de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI). 4.2 Programma Idensys Voor de ontwikkeling van Idensys is er ook het programma Idensys. De taak van het programma is om de omslag naar Idensys te realiseren. Het programma zorgt onder andere voor de coördinatie van de pilots, de voorbereiding van een aantal belangrijke doorontwikkelingsactiviteiten, de koppeling met andere landschappen (zoals eidas), de ontwikkeling van publieke voorzieningen en bijdragen aan de politieke besluitvorming over de pilots. Ook dit programma wordt door de overheid gefinancierd. Binnenlandse Zaken en de Stuurgroep eid zijn opdrachtgever. Vanaf 2017 is vooralsnog geen budget meer beschikbaar, omdat het programma een tijdelijk karakter kent. Na afloop van het programma, zullen (een deel van) de taken van het programma bij lijnorganisaties worden belegd. Het programmaplan en het werkplan van de beheerorganisatie zijn onderling afgestemd. Daarnaast sluiten beide plannen aan op het Jaarplan 2016 van het Tactisch Beraad, zodat het programma en de beheerorganisatie de gezamenlijke doelen in onderlinge afstemming kunnen uitvoeren. 13