Stijgende zorguitgaven: oorzaken & oplossingen

Transcriptie

1 Stijgende zorguitgaven: oorzaken & oplossingen Johan Polder Studiedag NVD, NIDI, CBS Den Haag, 27 maart 2013

2 Zorguitgaven, CBS, Zorgrekeningen 100 Miljard euro

3

4

5 CPB, 21 maart 2013

6

7 Zorg% in BBP, OECD

8

9

10

11 Inhoud 1. Waar zitten de zorguitgaven? 2. Waarom de zorguitgaven stijgen 3. Twee visies op de zorguitgaven 4. Naar een gepaste ontwikkeling van de zorguitgaven

12 Zorguitgaven naar sector, Bron: CBS Zorgrekeningen

13 Financiering zorg, Bron: CBS Zorgrekeningen

14 Zorguitgaven naar diagnose, 2007 Bron: RIVM, Kosten van Ziekten

15 Zorguitgaven naar diagnose en financiering Bron: RIVM, Kosten van Ziekten 2007

16 Ziekenhuiszorg naar diagnose en inkomen Bron: RIVM, 2012 (nog niet gepubliceerd) ziekenhuis prevalentie inkomensdecielen per inwoners d1 d2 d3 d4 d5 d6 d7 d8 d9 d10 Infectieuze en parasitaire ziekten 14 18,2 25,2 14,0-2,1-1,4-3,5-4,2-15,4-12,6-11,9 Nieuwvormingen 88-13,2 3,7 3,5 2,0 1,8 0,1 1,0 1,6-0,7-4,8 Ziekten bloed en bloedbereid. organen 12 6,8 27,1 12,7 6,8-8,5-2,5 2,5-11,0-5,9-21,2 Endocriene-, voedings,- stofw.ziekten 21 16,5 27,2 21,4 8,7 0,0-7,3-7,3-14,6-15,0-25,7 Psychische stoornissen 12 26,8 67,5 21,1 8,1 1,6-12,2-17,1-12,2-27,6-30,1 Ziekten van zenuwstelsel en zintuigen 139-8,0 3,2 9,8 5,9 4,4 0,9 0,2-1,0-6,6-8,4 Ziekten van hart- en vaatstelsel ,8 6,9 11,5 9,4 6,6 1,0 0,6-4,6-10,2-16,9 Ziekten van de ademhalingsorganen 92 0,9 19,8 13,1 10,4 7,0-2,8-7,3-13,7-16,6-25,9 Ziekten van de spijsverteringsorganen 113-0,1 14,3 9,9 5,9 3,1 2,2-3,1-6,7-10,5-15,1 Ziekten huid, onderhuids bindweefsel 17-0,6 23,7 14,2 1,2 3,0 8,3 3,6-7,7-7,7-24,3 Ziekten spieren, beend., bindweefsel ,8-2,2 5,6 9,5 9,3 7,6 4,2 3,6-4,2-15,6 Ziekten urinewegen en gesl.organen 80-2,7 12,2 7,6 4,2-1,5-0,5-3,5 1,1-7,8-7,2 Compl. zw.schap, bevalling, kraambed 82-13,6-4,9-6,3-10,2-10,8-4,8 2,2 9,0 16,6 30,8 Aandoeningen van de perinatale perio 36-9,3-10,2-8,2-12,1-8,0-2,2 4,1 8,0 15,4 10,7 Aangeboren afwijkingen 13-9,9 1,5 6,9-1,5 5,3-3,1 1,5 0,8 2,3-9,2 Symptomen, onvoll. omsch. ziekteb ,2 17,7 12,0 8,8 7,6-1,3-4,0-6,1-12,2-18,6 Ongevalsletsels en vergiftigingen 78 5,8 20,0 8,8 5,8 1,4-1,9-3,5-9,0-13,0-15,3 Andere contacten gezondheidsdiensten 167-6,7 9,1 7,5 3,8 1,6-0,5-2,3-5,1-5,3-6,4 Ext. oorz. van letsels, vergiftiging 103 3,6 18,5 11,4 7,7 0,9-1,6-5,0-8,6-12,4-16,9

17 Zorgkosten naar leeftijd en geslacht, 2010 Bron: RIVM, Kosten van Ziekten Totale zorguitgaven (mln euro) Gemiddelde zorguitgaven (euro) Vrouwen Mannen

18 Zorgkosten naar leeftijd en geslacht, 2007 Bron: RIVM, Kosten van Ziekten Zorgverzekeringswet AWBZ

19 Laatste levensjaar, ziekenhuiszorg Bron: Polder, 2008

20 Totale zorguitgaven overledenen / rest bevolking Bron: Polder, Miljoen euro, Rest bevolking Overledenen

21

22 Laatste levensjaar: ziekte doet ertoe Bron: Wong, 2011 Laatste levensjaar Overige jaren

23 Individuele levensloop zorguitgaven Bron: Wong, 2012

24 Lorenzcurve: kalenderjaar versus levensloop Bron: Wong, 2012

25 Van ziekte naar gezondheid

26 3 latente gezondheidstoestanden gebaseerd op de LASA-studie. Bron: Wouterse (submitted) Slechte gezondheid Gemiddelde gezondheid Goede gezondheid Chronische ziekte Functionele beperkingen Ervaren gezondheid Cognitie Functioneren bovenlichaam Beperkingen bij activiteiten Depressieve symptomen

27 Levensverwachting en cumulatieve zorgkosten vanaf 65 jaar naar gezondheidstoestand Bram Wouterse et al. <JHE, submitted>

28 De dubbele boodschap van Healthy ageing Bron: Wouterse, submitted Journal of Health Economics Levensverwachting vanaf 65 jaar Cumulatieve zorguitgaven vanaf 65 jaar

29 Inhoud 1. Waar zitten de zorguitgaven? 2. Waarom de zorguitgaven stijgen 3. Twee visies op de zorguitgaven 4. Naar een gepaste ontwikkeling van de zorguitgaven

30

31 Prijs- en volume ontwikkeling, Bron: CBS Zorgrekeningen (index, 1998=100) * volume prijs

32 Augustinus en de ziekte van Baumol

33 Determinanten van uitgavenstijging Macro- en financieeleconomisch Inkomen, welvaart Ziekte van Baumol Micro- en gezondheidseconomisch Vergrijzing Epidemiologische veranderingen Medische technologie Meso- en economische organisatievormen Stelsel, Incentives en gedrag Sociaal contract in de AWBZ

34 Zorguitgaven per hoofd als functie van het BBP per hoofd van de bevolking. Bron: Woodward, 2011

35 Decompositie Zorguitgaven Bron: CPB, 2011

36 De babyboomers komen eraan.

37 Vergrijzing een probleem? "De stijging van de levensverwachting was een verdere tegenvaller." ( uw-pensioencontractonvermijdelijk) Willingness to pay & ability to pay

38 Health Affairs, september 2011

39 Steeds meer mensen worden behandeld Health Affairs, september 2011

40 Medische technologie slaat neer bij hoge leeftijdsgroepen Albert Wong, et al. Social Science & Med <2012>

41 Universiteit Twente in opdracht RIVM Indeling in Medische Technologie Literatuuronderzoek Algemene medische literatuur >100 citaties 41 medische innovaties Empirisch onderzoek 66 respondenten (25% respons) Best-worse scaling Welke innovatie heeft Nederland de meeste gezondheidswinst opgeleverd?

42 Indeling medische technologie

43 Results: devices and procedures

44 Results: Pharmaceuticals

45

46 Het onverzadigbare pakket.

47 NRC, 19 mei 2012

48 Gepast en Ongepast gebruik van zorg Bron: Skinner, 2008 Rotte eieren van de Gezondheidszorg

49 Medicalisering

50 Stelsel en financiële prikkels

51 Regionale verschillen (2008)

52 *2020 *2019 *2018 *2017 *2016 *2015 *2014 *2013 *2012 * Groei ziekenhuisbehandelingen (klinisch+dag) (bron: CBS-LMR) + extrapolatie aanname: gebruik+comorbiditeit zorg blijft op niveau 2010 niveau 1995: 1,74 miljoen niveau 2010: 2,79 milj,niveau *2020: 3,10 miljoen behandelingen comorbiditeit behandelbeleid behandelbeleid behandelbeleid demografie Bron: Slobbe, RIVM, 2012

53 Expenditure Mental Health Care in Euros x Groei uitgaven GGZ, Gross Health Care Budget Framework (BKZ) Mental Health Care Gross BKZ Budgeted Actual Expenditure Gross BKZ Year

54 Absolute production x 1000 Productie en verwijzingen GGZ Masterscriptie Annika Bijenhof, KVZ-notitie naar Tweede Kamer Absolute production Mental Health Care Institutions Hospital days Part-time therapy Sheltered housing Ambulant contacts * Year Total referral Primary mental health care Secondary mental health care

55 Het sociaal contract, Arbeidsparticipatie Sinds jaren tachtig sterk toegenomen 55+, en vooral: vrouwen Zorg en economie van geprofiteerd Zonder dat mantelzorg in de knel kwam AWBZ en Economische groei versterken elkaar

56 Sociaal contract

57 Inhoud 1. Waar zitten de zorguitgaven? 2. Waarom de zorguitgaven stijgen 3. Twee visies op de zorguitgaven 4. Naar een gepaste ontwikkeling van de zorguitgaven

58

59 Robert Fogel (2004) The Escape from Hunger and Premature Death, The increasing share of global income spent on healthcare expenditures is not a calamity; it is a sign of the remarkable economic and social progress of our age (p. 107). Public policy should not be aimed at suppressing the demand for health care. (p. 95).

60 Zorgsparen als oplossing..?

61

62 Nieuw sociaal contract.?

63 Het koekoeksjong van Flip

64

65 Inhoud 1. Waar zitten de zorguitgaven? 2. Waarom de zorguitgaven stijgen 3. Twee visies op de zorguitgaven 4. Naar een gepaste ontwikkeling van de zorguitgaven

66 De grote vraag. Werkt inkomenselasticiteit >1 ook bij dalende welvaart? Groot verschil met verleden: beroepsbevolking krimpt Of: Is het macro-economische perspectief leidend of het gezondheidseconomische? Gezonder en zieker Meer technologie, meer zorg

67 (NRC, 10 april 2010)

68 CPB werelden

69 Beheersing zorguitgaven Prijzen Marktwerking zijn waarde bewezen Maar maakt de tandheelkunde vooralsnog niet goedkoper ziekte van Baumol is structureel gegeven Volume Macro, Micro, Meso

70 Grootste uitdaging.. Scheiden van GOUDEN en ROTTE eieren

71 Beheersing zorgvolume = NEE verkopen Tegen verstrekkingen Tegen aanbieders Tegen patiënten

72 Wie gaat er NEE zeggen? Consumenten / patiënten? Zorgverzekeraars? Overheid? Zorgaanbieders?

73 Consumenten / patiënten Leefstijl Eigen betalingen

74 Eigen risico: geen structurele oplossing

75 Gaan Zorgverzekeraars Nee verkopen?

76 Overheid (en bestuursorganen)

77 Grootste risico. Zorguitgaven blijven stijgen Terwijl pakket kleiner wordt, en Eigen bijdragen steeds verder stijgen Mensen betalen steeds meer premie Maar zodra ze zorg nodig hebben moeten ze opnieuw de portemonnee trekken

78 Zorgaanbieders Professionele verantwoordelijkheid Omvat ook maatschappelijke verantwoordelijkheid Nu of nooit Zorgaanbieders staan voor de keus: Of zelf gaan matigen Of steeds meer vrijheid kwijt raken

79 Orde en Wetenschappelijke Verenigingen, 2012

80 Stelselaspecten Productieprikkels verwijderen Geïntegreerde eerste lijn Inclusief delen ziekenhuiszorg En geriatrie Shared Savings Populatie contracten

81 Populatiegebonden bekostiging?

82

83 Van ZZ en GG naar MM