H Borstvoeding Het beste voor uw baby

Transcriptie

1 H Borstvoeding Het beste voor uw baby

2 Voorwoord Dit voorlichtingsboekje wordt u aangeboden door het Röpcke- Zweers ziekenhuis. Ons ziekenhuis is een gecertificeerde instelling, dat wil zeggen dat wij een diploma hebben gekregen van de WHO en UNICEF: Baby Friendly Hospital, omdat wij moeders die borstvoeding geven begeleiden. Een goede begeleiding begint bij voorlichting, vandaar dit boekje. 2

3 Inhoud Bladzijde Hoofdstuk 1 4 Waarom moedermelk Hoofdstuk 2 6 Borstvoeding geven Hoofdstuk 3 17 Praktische problemen bij moeder en kind Hoofdstuk 4 25 Afkolven en bewaren van moedermelk Hoofdstuk 5 31 Bijvoeden Hoofdstuk 6 33 Algemene adviezen voor de moeder Hoofdstuk 7 36 Borstvoeding in bijzondere omstandigheden Hoofdstuk 8 38 Overzicht telefoonnummers Tien vuistregels 39 3

4 Hoofdstuk 1 Waarom moedermelk Borstvoeding geven betekent intimiteit en bescherming voor de baby op de meest natuurlijke manier en met de beste samenstelling. Het is eigenlijk logisch dat uw eigen moedermelk het beste is voor uw baby. Het wordt tenslotte door uw lichaam zelf aangemaakt met als doel uw baby van voeding te kunnen voorzien. Moedermelk heeft altijd de juiste samenstelling en de goede temperatuur. Dit zijn natuurlijk grote voordelen ten opzichte van flesvoeding. Uit onderzoek blijkt steeds weer dat moedermelk stoffen bevat die uw baby beschermen tegen allerlei infecties. Vooral in de eerste melk, het zogenaamde colostrum, zitten heel veel van deze belangrijke antistoffen. Deze antistoffen zijn nodig omdat uw baby vlak na de geboorte nog zo klein is en daarom sneller vatbaar voor infecties. In uw buik zat uw baby lekker beschermd en kreeg via uw bloed ook antistoffen. Als de baby ongeveer een week oud is, komt u in de fase van de overgangsmelk. Hierin zit geleidelijk minder eiwit terwijl de hoeveelheid vet en melksuiker (en daarmee de calorische waarde) toeneemt. Ongeveer twee weken na de geboorte produceren de borsten rijpe moedermelk. Hoewel de concentratie van antistoffen nu lager is dan in het colostrum, is ook na de eerste weken de beschermende waarde van moedermelk van groot belang voor de gezondheid van uw baby. Het geven van borstvoeding is dus een perfecte manier om uw baby na de bevalling op een natuurlijke manier te beschermen. Uit onderzoeken tussen borst- en niet borstgevoede kinderen blijkt dat borstgevoede kinderen minder kans hebben op luchtweginfecties, oorontstekingen, ontstekingen van de hersenvliezen en maagdarminfecties. Moedermelk heeft daarnaast een beschermende werking bij kinderen die een erfelijke aanleg hebben voor allergische aandoeningen. Als deze klachten zich al voordoen, dan komen ze vaak later en in een mildere vorm. Ook voor de moeder is het geven van borstvoeding goed. 4

5 Door het geven van borstvoeding herstelt de baarmoeder zich sneller en u komt makkelijker terug op uw oude gewicht. Op de langere termijn heeft het geven van borstvoeding nog meer voordelen. U loopt minder risico op bepaalde vormen van kanker als u een tijdlang borstvoeding hebt gegeven en uw botten zijn op latere leeftijd steviger. Begeleiding nodig Uw baby de borst geven gaat niet altijd probleemloos. Hoe minder u door eigen opvoeding en ervaringen met dit natuurlijke proces vertrouwd bent geraakt, des te meer hulp kunt u erbij gebruiken. Goede raad komt van alle kanten. Het is een hele kunst om de weg te vinden in een wirwar van goedbedoelde, maar vaak tegenstrijdige adviezen. Met wat kennis van zaken wordt dit een stuk eenvoudiger. Het gaat erom dat uw zelfvertrouwen tegen een stootje kan en dat u uw eigen verantwoordelijkheid kunt nemen. Door dit boekje en de begeleiding van onze kraam- en kinderverpleegkundigen proberen we u een steuntje in de rug te geven. Wij bieden u daarnaast specifieke begeleiding aan van onze borstvoedingsconsulente en onze lactatiekundige. Zij bezoeken u zo mogelijk tijdens uw verblijf in het ziekenhuis. Achterin dit boekje vindt u hun namen en telefoonnummers. 5

6 Hoofdstuk 2 Hoe bereid je je voor op borstvoeding Wil borstvoeding een kans van slagen hebben, dan is de motivatie van beide aanstaande ouders erg belangrijk. De vrouw is diegene die de borstvoeding geeft, maar de steun van de partner speelt daarbij een belangrijke rol. Borstvoeding geven is heel natuurlijk. Je lichaam is er tenslotte op gebouwd. Twijfelt u misschien of u wel borstvoeding kunt geven omdat u bijvoorbeeld platte of ingetrokken en gevoelige tepels hebt? Overleg dit dan met uw verloskundige, gynaecoloog, verpleegkundige of de lactatiekundige. Aanleggen in het eerste uur Het grote moment is daar! Uw baby is net geboren en ligt uit te rusten op uw buik. Ook voor hem of haar is de bevalling een hele klus. Dit is het beste moment om uw baby voor het eerst aan te leggen. De zuigreflex is namelijk het eerste uur na de geboorte heel erg sterk. Als een soort oerdrang zal uw baby gemakkelijk uw tepel vinden en gaan zuigen. De verpleegkundige helpt u uw baby binnen een uur na de bevalling aan te leggen. Dit eerste lichamelijke contact is belangrijk voor de emotionele binding tussen u en uw baby. Meestal likt het kind eerst wat voordat het de tepel pakt. Als u via een keizersnede bevalt is het niet altijd mogelijk uw baby binnen een uur aan te leggen. We raden de papa dan aan om te kangoeroeën (buidelen): de blote baby op zijn blote borst. De verpleegkundige, die u begeleidt bij het geven van borstvoeding, leert u hoe u kunt aanleggen of helpt vader met het buidelen. Aandachtspunten daarbij zijn: uw baby ligt goed gesteund, dicht tegen u aan; uw baby ligt met lichaam en hoofd in één lijn: buikje richting moeder; de neus van uw baby bevindt zich tegenover de tepel; u ondersteunt de borst met vier vingers aan de onderkant, ver van de tepelhof; 6

7 u kietelt met de tepel de onderlip van uw baby, of drukt eventueel zacht tegen de kin, totdat de mond wijd opengaat; u brengt uw baby naar de borst en niet de borst naar uw kind; uw baby moet voldoende van de onderkant van de borst in de mond kunnen nemen; de onderlip en bovenlip zijn naar buiten gekruld, de tong komt onder de tepelhof; bij de bovenlip blijft meer zichtbaar van de tepelhof dan bij de onderlip. Dit is vooral door omstanders te zien, en niet zozeer door uzelf; u drukt de kin van uw baby tegen de borst, waardoor de neusgaten vrij zijn. Let op: het vrijhouden van de neus van uw baby door met een vinger de borst in te drukken is af te raden vanwege het risico dat enkele melkgangen worden afgesloten. Rooming-in Tijdens de kraamdagen en ook daarna is het voor de borstvoeding van belang dat moeder en baby zoveel mogelijk in één ruimte verblijven. Dit heet rooming-in. Dit geeft u als moeder de beste mogelijkheid om goed in te spelen op het gedrag van de baby. Zo herkent u de hongersignalen zoals smakgeluidjes, sabbelen op de handjes, tongbeweging en draaien met hoofdje en kunt u daarop inspelen door sneller aan te leggen. Dit is van belang voor het op gang brengen van de borstvoeding en het stimuleren van voeden op verzoek. Doordat u meer bij u baby bent kunt u ook vaker knuffelen iets wat jullie beiden goed zal doen. 7

8 Verschillende houdingen om uw kind te voeden Liggend voeden Vlak na de bevalling is het prettig uw baby liggend te voeden. Daarbij zijn de volgende punten van belang: zorg dat u en uw baby beiden goed op de zij naar elkaar toe gedraaid liggen. Voorkom dat uw baby op de rug draait door een opgerolde handdoek in zijn/haar rug te leggen; uw baby ligt met hoofdje, buik en beentjes naar u toegedraaid. Trek daarbij de billen en beentjes goed tegen u aan; uw hoofd ligt op het hoofdkussen, de arm waarop u steunt omhoog, waarbij uw schouder niet op, maar onder het kussen ligt; het neusje van uw baby bevindt zich tegenover uw tepel. Zittend voeden Zittend voeden is handig om het aanleggen te leren omdat u dan twee handen kunt gebruiken en goed overzicht heeft. Kies een houding waarin u prettig en ontspannen zit. Voorkom dat u onderuit of opzij zakt tijdens het voeden. Gebruik eventueel een voetenbankje of een kussen onder uw ellebogen. Ook een kussen op uw schoot, zodat u daarop uw baby kunt leggen, is vaak prettig. 8

9 Dit voorkomt dat u voorover gaat buigen en dat de baby gaat hangen aan de tepel. Dat kan leiden tot een pijnlijke rug, nek en schouders of geïrriteerde tepels. Uw baby ligt met het nekje in de holte van uw elleboog en u houdt met uw hand de billetjes/bovenbeentjes vast; het armpje van uw baby wordt onder uw arm gelegd, zodat de baby met het buikje naar u toegekeerd ligt; het hoofdje en nekje van uw baby liggen in een rechte lijn, de tepel bevindt zich tegenover het neusje van uw baby. Rugby-houding/bakerhouding. Dit is een goede houding wanneer u via een keizersnede bent bevallen. Uw baby ligt dan niet op het litteken van de buikwond. In het begin zult u bij deze houding wat hulp nodig hebben. uw baby ligt op een kussen waarbij het gezichtje naar u is toegekeerd en de beentjes onder uw arm door liggen. De baby ligt op uw onderarm, u heeft met dezelfde arm het hoofdje vast; rug en nekje vormen een rechte lijn. Uw baby kan de tepel zo pakken; zorg voor voldoende steun voor uw voeten zodat u niet voorover gaat leunen. Met uw vrije hand kunt u de borst sturen. Niet goed aangelegd In de volgende gevallen is uw baby niet goed aangelegd en kunt u beter uw baby van de borst halen en opnieuw aanleggen: hoofd en lijfje van de baby liggen niet in een lijn, de baby hangt aan de borst. Hierdoor kunnen problemen met ademhalen ontstaan; 9

10 de baby drinkt met een tuitmondje, zijn onderlipje raakt de basis van de tepel. Hij heeft niet voldoende borstweefsel in de mond, waardoor efficiënt legen van de borst moeilijk wordt; het hoofdje van de baby is naar beneden gebogen, hij houdt de kin op de borst en ligt met zijn lijfje niet dicht tegen de moeder aan. Daardoor heeft hij te weinig houvast en komt zijn neusje in de borst; het mondje glijdt op en neer over de tepelhof. De baby blijft oppervlakkig zuigen, de wangetjes worden naar binnen gezogen en/of er is een klikkend smakgeluid hoorbaar; voeden is pijnlijk. De pijn blijft gedurende de hele voeding; na de voeding blijken de tepels beschadigd: een blaar, roodheid of witte huid door slechte doorbloeding. Bij een goede aanleghouding is het neusje van uw baby vrij en is het voeden niet pijnlijk. Het eerste aanzuigen van uw kind kan wel gevoelig zijn, maar als uw baby de borst en tepel goed in de mond neemt, mag het na het eerste aanzuigen geen pijn meer doen. Vooral in het begin gaat het aanleggen nog niet zo gemakkelijk, maar na een paar keer zult u zien dat u hier al meer vertrouwd mee raakt. Het voeden Toeschietreflex De toeschietreflex wordt gestimuleerd door speciale hormonen waaronder oxytocine, die ervoor zorgen dat de melk door de melkkanaaltjes naar de tepels stroomt. Bij elke voeding komt de toeschietreflex op gang als uw baby een paar keer aan uw tepels heeft gezogen, meestal na 1 à 4 minuten voeden. Iedere vrouw ervaart de toeschietreflex anders. Voor sommige vrouwen is het een stekende pijn of tinteling en andere vrouwen voelen helemaal niets. Deze ervaringen zijn normaal te noemen. Na het voeden voelt de moeder zich vaak loom en moe. Dit is de tijdelijke werking van de oxytocine, die een soort natuurlijke rust veroorzaakt. 10

11 Het op gang brengen van de borstvoeding Borstvoeding wordt gestimuleerd door vaak en goed aanleggen. Om de melkproductie op gang te brengen is het goed om uw baby de eerste 2 a 3 dagen in ieder geval elke 2 a 3 uur aan beide borsten aan te leggen. Leg uw kind langer dan 5 minuten per borst aan, omdat de toeschietreflex na 3 a 4 minuten optreedt. De totale melkproductie wordt hoger door vaak en goed aanleggen. Meestal komt de melkproductie pas goed op gang vanaf de derde of vierde dag. Voeden op verzoek. Hoe doe je dat Voeden op verzoek betekent dat u uw baby gaat voeden op het moment dat hij een teken van voedingsbehoefte/honger geeft. Een teken kan zijn: onrustig slapen, lichte slaap, ontwaken, zoekgedrag met mond en/of handen, smakken. Deze tekenen moeten niet verward worden met vermoeidheidsignalen: onrustig/druk worden, jengelen, huilen, u niet meer aankijken, afwenden, wit worden, rode wangetjes of oortjes, gapen, in ogen wrijven. Clustervoedingen: het is normaal als uw baby soms een paar keer vlak achter elkaar wil drinken en dan een langere tijd slaapt. Duur van een voeding De duur van een voeding wordt door de baby bepaald. Het is afhankelijk van de frequentie van het voeden en ligt over het algemeen tussen de 10 en 20 minuten. In principe laat een baby de borst vanzelf los als het voldoende gedronken heeft. Signalen dat een baby genoeg heeft gehad zijn: in slaap vallen; loslaten van de borst; sabbelen of onregelmatig slikken. Hoeveel voedingen geef je per dag De eerste 10 dagen Voed de eerste 10 dagen om de 2 à 3 uur ( s nachts om de 4 à 5 uur). 11

12 Na 10 dagen Op verzoek blijven voeden. Na 4 tot 8 weken Uw baby heeft nu meestal een eigen ritme gevonden. Veel baby s willen s nachts ook nog gevoed worden. Dit is normaal, omdat borstvoeding heel licht verteerbaar is. Voldoende voeding? Waar moet je op letten Om te weten of uw baby voldoende voeding binnen krijgt, kunt u letten op de volgende aanwijzingen: is uw baby tevreden en alert na het wakker worden; een tevreden baby maakt een ontspannen indruk; plast uw baby voldoende; hoe is de ontlasting van uw baby; groeit uw baby voldoende. Het ontlastingpatroon en natte luiers Als u borstvoeding geeft, ruikt de ontlasting van uw baby neutraal, in tegenstelling tot de ontlasting van een baby dat flesvoeding (kunst voeding) krijgt. Uw baby krijgt de eerste weken meerdere keren per dag ontlasting. De kleur is afhankelijk van wat u eet en drinkt. De ontlasting kan korrelig, zacht of heel dun zijn. Na 4-6 weken hebben borstgevoede baby s geleidelijk minder vaak ontlasting en kan dat zelfs afnemen tot eens per tien dagen. Wanneer de voeding op gang is gekomen, meestal vanaf de vierde dag, moet uw baby bij elke verschoning een natte luier hebben. Dat komt neer op ongeveer 6 8 natte luiers per dag. Dit geldt niet voor de eerste dagen, in deze periode is 1 natte luier in 24 uur voldoende. Wegen Naast bovenstaande aanwijzingen is het gewicht ook een aanwijzing om te kunnen zien of uw baby voldoende voeding binnen krijgt. Tijdens de kraamtijd wordt uw baby regelmatig gewogen. Daarna gebeurt dit door de wijkverpleegkundige thuis of op het consultatiebureau. 12

13 Groei Het geboortegewicht van de baby geeft geen aanwijzing voor de te verwachten groei. Hoe zwaar de baby is bij zijn geboorte wordt voornamelijk bepaald door het functioneren van de placenta. Geleidelijk komt de baby op zijn eigen groeilijn terecht. Aanleg en lichaamsbouw van de ouders spelen daarbij natuurlijk mee. Uitgangspunten Afvallen gedurende de eerste dagen is een normaal verschijnsel. Het gewichtsverlies kan oplopen tot 10% van het geboortegewicht. De meeste baby s zijn na 10 dagen weer op hun geboortegewicht. Met name bij een zware baby duurt het soms tot een week of drie voor hij het geboortegewicht weer heeft bereikt; van belang is dat een kind na ongeveer een week begint aan te komen. Nadat de baby terug is op het geboortegewicht, zal hij ongeveer gram per week aankomen. De standaardgroeicurven, die gebaseerd zijn op baby s die flesvoeding krijgen, kunnen onjuiste verwachtingen wekken voor uitsluitend borstgevoede zuigelingen. De ervaring leert dat borst gevoede baby s, de eerste twee tot drie maanden vaak sneller groeien dan de curve aangeeft. Rond de leeftijd van vier maanden gaat het echter minder hard. De afvlakking van de groeicurve moet naar alle waarschijnlijkheid als een normaal patroon worden beschouwd. Het is dus geen teken van een teruglopende melkproductie. Op kan een groeicurve ingevuld worden, die gebaseerd is op borstgevoede baby s. Vitamine K en D Alle borstgevoede baby s krijgen vanaf de 8 ste dat tot de 3 de levensmaand extra vitamine K. Daarnaast krijgen alle baby s tot 4 jaar vitamine D. vraag uw hulpverlener nar de op dit moment geldende richtlijnen. Voedende moeders hebben ook extra vitamine D nodig. 13

14 Borstvoeding en een baan buitenshuis Het is in de wet bepaald dat een moeder die borstvoeding geeft bijzondere rechten heeft: een werkneemster die haar baby borstvoeding geeft heeft, indien zij de werkgever hiervan in kennis heeft gesteld, gedurende ten hoogste 9 maanden na de geboorte van het kind, recht de arbeid te onderbreken, om in de nodige rust en afzondering het kind te zogen of om te kolven; als de werkneemster tenminste 3 uur per dag arbeid verricht, heeft zij er recht op om voor het voeden in ieder geval een vierde van de totale arbeidstijd per dag te gebruiken. Dat is bij een werkdag van 4 uur, één uur voeden; voor het kolven geldt dat de onderbreking in ieder geval per keer tenminste een half uur mag bedragen; de onderbrekingen worden beschouwd als werktijd. De mogelijkheden de baby gaat mee naar het werk. De baby wordt bij de moeder gebracht voor de voedingen. Afkolven op het werk, de baby krijgt thuis afgekolfde moedermelk. Afkolven op het werk om de productie in stand te houden, terwijl het kind onder werktijd flesvoeding krijgt. Op vrije dagen wordt dan volledig borstvoeding gegeven. Geleidelijk minder borstvoeding geven voor de moeder weer gaat werken. Alleen nog voeden als de moeder thuis is. Bij de keuze tussen bovenstaande oplossingen spelen een aantal zaken een rol zoals: de aard van het werk, de faciliteiten op het werk, de afstand tussen het werk en het kind en het vervoer. Wanneer laat u uw baby wennen aan het drinken uit een fles Een baby die borstvoeding gewend is moet leren hoe hij uit een fles moet drinken. Het is verstandig te wachten met oefenen tot de borstvoeding voor moeder en baby makkelijk gaat. Rond 6 à 8 weken na de geboorte is een goede tijd om te gaan oefenen. Biedt u de fles te vroeg aan en/of vele voedingen achter elkaar, dan bestaat de kans dat de baby vergeet hoe hij de borst moet pakken. 14

15 Begint u na een maand of drie dan weigeren sommige kinderen absoluut de fles. U kunt vanaf 6 weken na de geboorte s morgens één borst geven en de andere borst daarna afkolft. De in de koelkast bewaarde melk kan uw partner, of uzelf s avonds in een flesje geven. Zo kunt u mogelijk fles weigeren voorkomen. Het afbouwen van borstvoeding Tot ongeveer 6 maanden heeft uw baby voldoende aan alleen borstvoeding. Het consultatiebureau geeft advies over het geven van bijvoeding. Hiermee gaat u geleidelijk de borstvoeding vervangen en de melkproductie zal dan ook geleidelijk afnemen. Wilt u eerder stoppen met borstvoeding, dan zult u over moeten gaan op kunstvoeding. UNICEF en de WHO bevelen aan de borstvoeding voort te zetten tot ver in het tweede levensjaar. Het immuunsysteem van kinderen is pas rond het vijfde jaar op volle sterkte. Het is daarom zinvol de borstvoeding zolang te continueren als moeder en baby dat willen. Voor het kind is dit een gezondheidsbonus. Het afbouwen gaat als volgt: van de voedingen overdag laat u eerst de voeding vervallen die het minst fijn verloopt. Deze vervangt u door kunstvoeding. Meestal is dat de late middag voeding ; vervolgens bouwt u de borstvoeding zo gelijkmatig mogelijk over het etmaal af; stop als een na laatste met de voeding voor de nacht; als allerlaatste stopt u met de ochtendvoeding. Tips Neem vooral de tijd voor het afbouwen. Stoppen gaat niet van de ene op de andere dag. Je kunt borstvoeding afbouwen door 1 voeding per 5 à 7 dagen te laten vervallen. Het kan eventueel sneller maar dit is afhankelijk van hoe uw borsten reageren op het afbouwen. Wacht bij een gespannen gevoel of harde plekken in de borsten met het afbouwen van nog een voeding. In flesvoeding zitten vitamine D en K. Overleg met de wijkverpleegkundige, hoe om te gaan met deze vitamines tijdens het afbouwen van de borstvoeding. 15

16 Vragen over het afbouwen van borstvoeding kunt u altijd stellen aan de wijkverpleegkundige of aan een van de borstvoedingsdeskundigen die achterin dit boekje met naam en telefoonnummer staan.. Moet u door omstandigheden toch ineens stoppen, dan zult u moeten afkolven. Om de borstvoeding sneller te laten afnemen, is het goed om overdag en 's nachts een stevige beha te dragen. Kolf regelmatig en in afnemende mate een klein beetje voeding af. Hiermee vermindert u de spanning op uw borsten en voorkomt u een eventuele borstontsteking. Voor het acuut stoppen van borstvoeding is zonodig ook medicatie te gebruiken. Overleg hierover met uw verloskundige, huisarts of de lactatiekundige. 16

17 Hoofdstuk 3 Praktische problemen bij moeder en baby Uw baby ligt op een andere afdeling dan u Het kan voorkomen dat uw baby op de kinderafdeling ligt. Het is dan niet altijd mogelijk om zelf borstvoeding te geven. Vaak is het wel mogelijk om afgekolfde melk via lepelen, een cupje of via een sonde aan uw kind te geven. De verpleegkundige zal dit dan met u bespreken. Gun uzelf de tijd en de rust om het kolven te leren. Pijnlijke tepels en tepelkloven De eerste dagen heeft bijna elke moeder aan het begin van de voeding wel eens last van gevoelige of pijnlijke tepels. Als de baby goed is aangelegd verdwijnt deze pijn na een paar minuten. Oorzaken van pijnlijke tepels en/of kloofjes kunnen zijn: niet goed aanleggen van uw baby; de baby pakt de borst niet goed; huidirritatie door overgevoeligheidsreactie op crèmes, zoogkompressen, zeep of wasmiddelen; spruw (schimmelinfectie) in de mond van uw baby en op uw tepel; verkeerd gebruik van een borstkolf; een gevoelige of droge huid. Advies Voedt niet dapper door als het pijn doet. Leg uw baby opnieuw zorgvuldig aan. Begin met de minst pijnlijke kant te voeden. De baby zuigt krachtiger in het begin van de voeding. Ga vaker en korter voeden, uw baby is dan minder hongerig en zal rustiger drinken. Voedt uw baby in wisselende houdingen, uw tepels worden dan anders belast. Doe na de voeding wat moedermelk op de tepels en laat de tepels onbedekt drogen. Doe dit niet bij aanwezigheid van spruw. 17

18 Vraag eventueel wat neutrale vette zalf, lanoline (wolvet) voor op de tepel aan de verpleegkundige. Draag het liefst een katoenen beha en zoogkompressen, vervang deze elke voeding. Om de pijn te verlichten, kunt u kort voor de voeding een ijsklontje (in een washandje) tegen de tepel aanhouden. Dit heeft een verdovend effect. Gebruik zonodig tijdelijk een tepelhoedje. Het liefst onder begeleiding van een lactatiekundige. Vraag via de kraamverpleegkundige advies aan de lactatiekundige als de pijn met voorgaande maatregelen na 24 uur niet minder wordt. Te weinig borstvoeding Iedere moeder heeft wel eens het gevoel dat zij onvoldoende borstvoeding heeft. Oorzaken hiervan kunnen zijn: uw baby drinkt niet vaak en niet lang genoeg of niet effectief genoeg; uw baby is niet goed aangelegd; de toeschietreflex werkt niet goed bijvoorbeeld door stress of pijn; uw baby krijgt bijvoeding; u gebruikt tepelhoedjes; regeldagen. Signalen: uw baby heeft te weinig natte luiers (6 tot 8 per dag is normaal); uw baby is niet tevreden; kan veel huilen, maar ook slaperig en lusteloos zijn; uw baby groeit nauwelijks of valt af; uw baby heeft weinig donkergekleurde en soms harde ontlasting. Advies Bied beide borsten aan. Geef de tweede borst pas als uw baby goed aan de eerste borst heeft gedronken en vanzelf loslaat of nauwelijks meer slikt. 18

19 Leg uw baby goed en vaak aan. Er geldt geen maximum aantal voedingen. Maak uw baby zonodig wakker voor een voeding. Wissel uw borsten af zodat uw baby weer wat actiever gaat drinken. Neem zelf voldoende rust. Zorg voor goede voeding en drink voldoende (2 liter per 24 uur). Geef uw baby geen bijvoeding tenzij dit door een deskundige wordt geadviseerd. Geef uw baby geen fopspeen. Te veel voeding Na stuwing kan te veel voeding voorkomen. De hoeveelheid voeding past zich vanzelf weer aan. Signalen Uw baby geeft een gedeelte van de voeding terug. Uw baby kan buikkrampjes krijgen en daardoor veel huilen. Uw baby heeft veel natte luiers en dunne groene ontlasting. Uw borsten zijn gespannen, ook na de voeding. Advies Voed op verzoek, maar niet extra tussendoor als troost. Geef één borst per keer, laat deze borst wel goed leegdrinken. Draag een goed passende, niet knellende beha. Leg na de voeding koude doeken op uw borsten; dit heeft een remmend effect op de borstvoeding. Ga tijdens het voeden op uw rug liggen en leg uw baby aan met zijn buik op uw buik, zie plaatje hieronder. Laat de eerste melk wegstromen. 19

20 Verschoon regelmatig de zoogkompressen in uw beha. Dreigende borstontsteking Mogelijke oorzaken van een dreigende borstontsteking kunnen zijn: een verstopt melkkanaaltje; te volle borsten, bijvoorbeeld door het overslaan van een voeding; te strakke beha of beugelbeha; spruw in het mondje van uw baby; oververmoeidheid of stress. Signalen: u hebt een pijnlijke harde rode plek op uw borst die niet verdwijnt na de voeding; u krijgt later een grieperig gevoel en lichte verhoging. Dit kan overgaan in koorts, hoofd- en spierpijn; de pijnlijke plek in de borst kan zich uitbreiden en zeer pijnlijk worden. Advies: stop vooral niet met borstvoeding geven; neem rust; ga vaker voeden en begin dan met de pijnlijke kant; masseer tijdens de voeding met uw hele hand de pijnlijke plek zachtjes mee in de richting van de tepel. Dit mag geen pijn doen. Onder de douche kan deze massage ook goed; houd uw borsten goed warm met bijvoorbeeld natte, warme kompressen, dit verwijdt de melkkanalen. Dit is met name voor het voeden van belang; tegen de pijn kunt u gerust paracetamol gebruiken. als de klachten binnen 24 uur niet verminderen, overleg dan met uw lactatiekundige, (huis)arts of de verloskundige. Regeldagen Uw baby kan zogenaamde 'regeldagen' hebben, waarop het totale voedingsschema omgegooid wordt. Dit gebeurt meestal rond de 10 tot 14 dagen, zes weken en rond drie maanden. Gemiddeld 20

21 genomen zijn dit twee à drie dagen. Uw baby kan onrustig zijn en veel huilen. Het kan ook gebeuren dat uw baby plotseling 's nachts weer wakker wordt en gaat huilen om voeding. Deze regeldagen worden door de baby ingesteld om hem of haar in de grotere behoefte aan moedermelk te voorzien en de aanmaak in uw borsten te stimuleren. Het aantal voedingen tijdens deze regeldagen zal dan ook hoger zijn dan normaal. Het beste kunt u gewoon doorgaan met voeden op verzoek. Blijf er vooral kalm onder, het gaat weer over en voordat u het weet heeft uw baby een nieuw ritme gevonden. Voed niet bij met kunstvoeding, want dan loopt uw borstvoedingproductie terug. Spruw Spruw is een schimmelinfectie, veroorzaakt door de candida albicans die gedijt op melk. Na gebruik van antibiotica of bij tepelkloven is er een verhoogde kans op deze infectie. Eventuele verschijnselen bij de moeder: een jeukende, schilferige, rode plek op de tepel of de tepelhof; een stekende pijn in de borst tijdens of na het voeden of tussen de voedingen door; vaginale afscheiding, jeuk of branderig gevoel; tepelkloven; soms is er niets te zien. Eventuele verschijnselen bij uw baby: uw kind krijgt witte plekjes op het gehemelte, in de wangen, op de kaakjes, of een witte tong, die niet we te vegen zijn met een gaasje. omdat drinken pijn doet, wordt uw baby onrustig. Tijdens het drinken is vaak een klakkend geluid te horen en laat de baby regelmatig los; soms heeft uw baby ook luieruitslag; niet altijd is er iets te zien bij uw baby. 21

22 Advies Aangezien spruw bij borstvoeding zeer vervelende problemen kan geven is een behandeling op zijn plaats. Het is belangrijk dat zowel moeder als baby worden behandeld. Voor de baby wordt vaak nystatine suspensie voorgeschreven. Dit dient in kleine hoeveelheden (1 ml) met de vinger of een wattenstaafje op het slijmvlies in de mond van uw baby aangebracht te worden en niet op de tepels. Voor de moeder wordt vaak daktarin crème voorgeschreven. Om de pijn te verlichten, kunt u beter wat vaker en korter voeden. Bewaar geen afgekolfde melk in deze periode. Vries de afgekolfde melk niet in. Wilt u toch melk invriezen zorgt u er dan voor dat u weet dat dit melk is van tijdens de spruw periode, door bijvoorbeeld het flesje te markeren. Als u de melk wilt gebruiken verwarm deze dan tot minimaal 60 graden. Zo weet u zeker dat de spruw schimmel dood is en geeft u toch moedermelk. Zorg voor een goede hygiëne; zoogkompressen zeer regelmatig zo niet elke keer vervangen, (fop)spenen dagelijks uitkoken en na één week vervangen. Vraag advies aan de lactatiekundige. De slaperige baby Wanneer uw baby zo slaperig is dat hij/zij zichzelf niet meldt voor een voeding, is het verstandig uw kind toch om de 2 á 3 uur wakker te maken. Manieren om uw baby voor de voeding te interesseren: kleed uw baby niet (te) warm, bij warmte neemt de zuigactiviteit af; verwissel de luier; loop met uw vingers over de rug langs de ruggengraat van uw baby; beïnvloed het evenwicht van uw kind, door het kind op schoot te laten zitten en beweeg het hoofdje en de romp voor en achteruit; wissel regelmatig van borst, als uw baby de interesse in het zuigen verliest; druppel iets moedermelk op de lipjes; neem verschillende voedingshoudingen aan. 22

23 Darmkrampjes Darmkrampjes komen zowel voor bij baby s die borstvoeding als flesvoeding krijgen. Dit komt met name door onrijpheid van maag en darmpjes. Er zijn verschillende oorzaken die ook darmkrampjes bij uw baby kunnen veroorzaken: uw baby krijgt te veel lucht binnen tijdens het drinken; de darmspieren van uw kind trekken te krachtig samen; uw baby wordt prikkelbaar door invloeden van buitenaf; u rookt ; u drinkt veel alcohol; uw eigen menu kan de oorzaak zijn bijvoorbeeld het gebruik van veel koffie of uien (dit blijft grotendeels een kwestie van zelf uitproberen!); uw baby is ergens allergisch voor; soms is er geen oorzaak te vinden. Signalen: uw baby huilt veel en trekt de knietjes tegen de buik; uw baby gaat plotseling hard huilen; uw baby is niet te troosten; de ontlasting is vaak dun schuimig en groen; uw baby drinkt erg onrustig; uw baby heeft een grote zuigbehoefte en last van winderigheid. Advies: houd uw baby dicht tegen u aan zodat er een gevoel van geborgenheid is; leg een warme doek op de buik van uw baby, of geef het een warm badje; wieg uw baby zachtjes of draag uw baby in buikligging op uw arm; zorg voor rust in de omgeving en voor rust in het slaap - waak ritme van uw baby; babymassage kan helpen; als u een heftige toeschietreflex heeft waardoor uw baby bijna stikt in de voeding, laat dan eerst wat voeding weglopen of kolf 23

24 wat af. Als de baby rustig kan drinken zal hij/zij veel minder lucht happen. 24

25 Hoofdstuk 4 Afkolven en bewaren van moedermelk Er zijn verschillende situaties waarin afkolven noodzakelijk is. Voorbeelden hiervan zijn: er is een scheiding van u en uw baby door opname op de kinderafdeling; uw baby is te vroeg geboren; uw baby kan (nog) niet (alle) voedingen zelf uit de borst drinken; uw baby is, om een bepaalde reden, te slaperig en niet actief; u gebruikt tijdelijk medicijnen die schadelijk kunnen zijn voor uw kind. Vraag hierover advies aan de lactatiekundige ; er is extra stimulans van de moedermelkproductie nodig; het zwangerschapsverlof is om en u gaat weer werken. Moedermelk kan op verschillende manieren worden afgekolfd. Elke methode heeft zijn voor- en nadelen. Als het noodzakelijk is om de melk af te kolven dan is het volgende belangrijk: afkolven is een vaardigheid die je moet leren ; het is normaal dat er in het begin maar enkele druppels melk uit de borst komen; de hoeveelheid afgekolfde melk kan wisselen, evenals de hoeveelheid per borst; net zoals het vaker voeden kan ook het vaker afkolven de melkproductie opvoeren; het streven is dat u na 10 tot 14 dagen een productie hebt van 750 cc tot 1 liter per 24 uur. Hygiëneregels Voor alle methoden van afkolven geldt het volgende: was vóór het kolven uw handen met water en zeep, droog daarna goed; het is niet nodig de tepels extra te wassen, eenmaal per dag onder de douche of afspoelen met water is voldoende. Teveel 'poetsen' verwijdert juist de beschermlaag van de huid. 25

26 Voorbereiding op het afkolven Afkolven gaat het beste als u zich kunt ontspannen en u op uw gemak voelt. Zoek daarom een rustige omgeving; in het ziekenhuis is het praktisch als u naast uw kind kunt afkolven met de bedgordijnen dicht. Psychische factoren hebben invloed op het kolven. Als u zich niet prettig voelt bij het afkolven, kan dit een sterke invloed hebben op de melkproductie. Daarom de volgende tips: probeer in de nabijheid van uw kind te kolven; denk aan uw kind, kijk eventueel naar een foto of video; pas borstmassage toe en leg eventueel warme doeken op uw borst, dit kan helpen om de melk makkelijk te laten stromen. Frequentie van kolven Voor een snelle maar ook voor voldoende melkproductie op de lange termijn, is minimaal 7x per dag stimuleren effectief. Als uw baby op de kinderafdeling ligt, kunt u met de kinderverpleegkundige of lactatiekundige overleggen over de benodigde hoeveelheid en hoe die te bereiken. Kolfmethoden Als een baby na een moeizame geboorte misselijk of te moe is en geen zin heeft in de borst is dat een aanleiding om met de hand te kolven, zodat niet direct een kolf hoeft te worden gekocht. Het kolven met de hand simuleert het meest het drinken van de baby door de positieve druk die de melk uit de borst verwijdert. Dit zorgt voor het opwekken van de toeschietreflex. Het is prettig om de borst te kunnen legen zodat het niet oncomfortabel wordt als de baby op dat moment niet bij je is of zelf niet kan drinken. Het legen van de melkreservoirs Probeer een houding te vinden die je het beste ligt. Zorg er wel voor dat de hand een C vormt. leg de duim boven de tepel en de wijsvinger onder tepel, ongeveer 2 tot 3 cm van de tepel af, hoewel niet noodzakelijk aan de uiteinden van de tepelhof knijp niet in de borst 26

27 beweeg de vingers richting borstkas voorkom het spreiden van de vingers bij grotere borsten; eerst de borst optillen en pas daarna richting borstkas drukken rol duim en vingers tegelijkertijd naar voren. Deze rollende beweging zorg ervoor dat de melkreservoirs geleegd worden zonder het tere borstweefsel te beschadigen. Let op de plaatsing van duim en nagels op het einde van de rol herhaal de beweging ritmisch om de reservoirs volledig te legen. vang de melk op in een schoon plastic bakje met een wijde opening verplaats de duim en vingers om andere reservoirs volledig te legen, zowel bij de linker- als de rechterborst door zowel de linker- als de rechterhand. Voorkom de volgende bewegingen knijp niet in de borst, dit kan kneuzing van het borstweefsel veroorzaken laat de handen niet over de borst glijden niet aan de tepel trekken, ook dit kan beschadiging van het weefsel veroorzaken. 27