Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 22 e jrg 2004, no. 3 (pp )

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 22 e jrg 2004, no. 3 (pp )"

Transcriptie

1 Auteur(s): R. Lulofs Titel: Het oog van Versus : Evidence based medicine: zorg of zegen Jaargang: 22 Jaartal: 2004 Nummer: 3 Oorspronkelijke paginanummers: Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding, vrij gebruikt worden voor (para-) medische, informatieve en educatieve doeleinden en ander niet-commercieel gebruik. Zonder kosten te downloaden van:

2 Fysiotherapie-gerelateerde berichten uit de media besproken en becommentarieerd Ronald Lulofs, Fysiotherapeut-Manueel therapeut, Particuliere Praktijk, Leidschendam Ronald Lulofs EVIDENCE BASED MEDICINE: ZORG OF ZEGEN? Als gevolg van de jacht op geld om de begrotingstekorten niet te hoog op te laten lopen, wordt de gezondheidszorg regelmatig geconfronteerd met forse bezuinigingen. Diverse kabinetten van verschillende politieke signatuur zien de gezondheidszorg als een alsmaar uitdijende geldverslinder waar een halt aan moet worden toegeroepen. Om de bezuinigingen enigszins te legitimeren, worden er eisen van werkzaamheid opgelegd aan de diverse therapievormen in de gezondheidszorg. AWat niet bewezen effectief is, vergoeden we niet zo is het credo. In de afgelopen jaren is de druk op de gezondheidszorg dan ook sterk toegenomen om de geleverde zorg wetenschappelijk te onderbouwen. Dit geldt zeker voor de fysiotherapie. Zowel de politiek als de zorgverzekeraars dringen daar bij de beroepsgroepen op aan. De pot met geld die uitgegeven kan worden, wordt kleiner en er moeten dus prioriteiten worden gesteld. Behandelingen waarvan de >effectiviteit= niet wetenschappelijk is vastgesteld, moeten kritisch tegen het licht worden gehouden en eventueel uit het vergoedingenpakket verdwijnen. Alles moet >transparant= worden. Het is niet toevallig dat deze politieke ontwikkelingen hand in hand gaan met de opkomst van evidence based medicine (EBM). De veronderstelde transparantie die wordt verkregen met EBM biedt naast een kwaliteitsaspect tevens het handige voordeel dat er met argumentatie in de hand, gesneden kan worden in de gezondheidszorg. Wat is Evidence-Based Medicine? Onder EBM wordt in de literatuur niet altijd precies hetzelfde verstaan. In het boek >Fysiotherapie en Wetenschap= hanteert men de volgende definitie; Het expliciet en afgewogen toepassen van de resultaten van goed medisch-wetenschappelijk onderzoek in de klinische praktijk. Kwalitatief goed onderzoek naar de effectiviteit van fysiotherapeutisch handelen wordt dan geleverd door gerandomiseerd effectonderzoek (Randomized Clinical Trial, RCT) van hoogwaardige methodologische kwaliteit (1). In het boek, Evidence Based Practice voor Paramedici (2), beschrijft men EBM als; het gewetensvol, expliciet en oordeelkundig gebruik van het huidige beste bewijsmateriaal om beslissingen te nemen voor individuele patiënten. Dit impliceert het integreren van individuele klinische expertise met het beste externe bewijsmateriaal dat vanuit systematisch onderzoek aanwezig is. De voorkeuren, wensen en verwachtingen van de patiënt spelen bij de besluitvorming een centrale rol (2). Deze laatste versie van EBM is wat >ruimer= dan de eerste. Evidence-based practice is hierbij meer dan alleen handelen op basis van wetenschappelijke literatuur. Binnen de fysiotherapie is tot op heden sterk >authority-based= gehandeld, zo is de mening van diverse auteurs op het gebied van EBM (1,2). Dat houdt in dat men binnen de fysiotherapie in het vakinhoudelijk denken en handelen vooral uitgaat van datgene wat men heeft geleerd van deskundigen (autoriteiten). Daarnaast baseert men zich vooral op wetenschappelijk onderzoek van bio-medische aard. De verschuiving van authority-based medicine naar evidence-based medicine wordt in de literatuur ook wel aangeduid als >paradigma-shift=, oftewel een verandering van het ene theoretische model naar het volgende (1). Het nieuwe denken in de zin van EBM voor het vak fysiotherapie betekent volgens sommige auteurs dat daarmee de inhoud van het vak verandert (1). Binnen het oude authority-based handelen baseerde de fysiotherapeut zijn of haar keuzes op subjectieve ervaringen van therapeuten en patiënten over effectiviteit van de behandeling. In het boek=fysiotherapie en Wetenschap= wordt vermeld dat: wetenschappelijk

3 onderzoek ons nu in staat stelt om een meer objectief oordeel te kunnen vellen over de effectiviteit van diverse fysiotherapeutische behandelingen (1). Bewezen niet-effectieve behandelingen worden in de toekomst dan achterwege gelaten, zo is de redenering (1). Richtlijnen zijn dan het logische gevolg van de EBM, want richtlijnen bevelen alleen die behandelstrategieën aan waarvan de werkzaamheid met effectonderzoek is aangetoond, de >effect= cirkel is dan rond. Bewijs In de Nederlandse literatuur worden de termen evidence, evidentie en bewijs vaak door elkaar gebruikt, hetgeen de helderheid niet ten goede komt. In de Engelse taal wordt onderscheid gemaakt tussen proof en evidence. De eerste term verwijst naar onomstotelijk bewijs, terwijl de term evidence verwijst naar Agives reason for believing Beide termen worden in het Nederlands vertaald als 'bewijs', waardoor de nuancering verloren gaat. Men zou kunnen stellen dat onder >evidence= kan worden verstaan: kennis die is gebaseerd op verschillende bronnen, die getoetst is en die betrouwbaar is bevonden, terwijl >bewijs= kan worden vertaald als: kennis die is gebaseerd op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek. De kennis nodig voor het bewijs komt dan bij voorkeur uit RCT=s, omdat de (para)medische-wereld over het algemeen de meeste waarde hecht aan interventies waarvan de effectiviteit bewezen is door klinisch onderzoek (2). Door organisaties als Cochrane wordt dan ook de hoogste waarde toegekend aan deze vorm van onderzoek. Het gevolg van deze overheersing van kwantitatief onderzoek is dat er minder aandacht uitgaat naar andere bronnen van kennis, zoals de individuele ervaring van de fysiotherapeut. Dat is een keuze die men maakt wanneer men met name de weg van de RCT bewandelt. De grondlegger van deze vorm van data verzameling is Archie Cochrane, een Britse arts-epidemioloog. Hij pleitte al in de jaren zeventig voor het sytematisch verzamelen van informatie uit effectonderzoek. Elke fysiotherapeut die wel eens naar een effectonderzoek op ons vakgebied heeft gezocht op internet kent zijn naam van de Cochrane Library. Kritische kanttekeningen Naast de veelheid aan positieve artikelen over EBM binnen allerlei vakliteratuur sijpelen zo nu en dan ook wat kritische geluiden door. Niet iedereen is even gelukkig met het toepassen van EBM zonder dat er sprake is van overeenstemming binnen de fysiotherapie over het basis-model van waaruit klachten aan het bewegingsapparaat zouden moeten worden beoordeeld. De discussie over het hanteren van het Meerdimensionaal Belasting en Belastbaarheid Model (MDBB-model), het bio-medisch model of het pathofunctioneel morfologische model als uitgangspunt van ons handelen is nog niet eens gevoerd, laat staan afgerond. Het is dan ook voorbarig om zonder deze overeenstemming allerlei effectonderzoek naar behandelvormen te doen en vervolgens op basis daarvan richtlijnen vast te stellen. Een ander gevolg van het veelvuldig toepassen van effectonderzoek is dat er ook minder aandacht en inspanning uitgaat naar het uitvoeren van fundamenteel onderzoek. De theorievorming waarop de behandelvormen gestoeld dienen te zijn, wordt zo nauwelijks meer ontwikkeld. Met als gevolg dat er geen nieuwe therapievormen meer bijkomen. De ontwikkeling staakt. Dit wordt door steeds meer collega=s gesignaleerd. Zo wordt in de Fysiopraxis van augustus 2003 (3) door de heer Hullegie in zijn artikel >het spanningsveld tussen theorievorming, effectonderzoek en maatschappelijke waardering=, terecht gesteld dat het nu zo langzamerhand toch weer tijd wordt om de theorievorming binnen de fysiotherapie aan te pakken en dat effectmeting slechts één aspect is ter onderbouwing van de fysiotherapie (3). Hullegie stelt dat: Aonze richtlijnen zoveel mogelijk zijn gebaseerd op evidence-based literatuur. De beschikbare evidentie is niet gering, echter wel (3). Eigenlijk zegt Hullegie in zijn artikel dat er nu wel richtlijnen zijn, maar dat de fysiotherapie zich nu toch vooral druk moet gaan maken om de theorievorming waarop die richtlijnen gebaseerd zijn. Daar heeft hij een heel basaal punt. Het is mijns inziens volkomen juist om te stellen dat de theorievorming vooraf dient te gaan aan het uiteindelijke effectonderzoek. Het effectonderzoek kan dan worden gebruikt om te onderzoeken in hoeverre de theorievorming juist is gebleken, pas dan is er sprake van een empirische cyclus die richting geeft aan het onderzoek. De Vries probeert in hetzelfde nummer van Fysiopraxis een discussie te starten over het onderwerp >Fysiotherapie en wetenschap= (4). Hij vraagt zich af wat het nut is van de RCT=s ter onderbouwing van de fysiotherapie. Uit de verschillende reacties op zijn artikel blijkt de veelheid van meningen binnen de fysiotherapie over dit onderwerp en daarmee het gebrek aan overeenstemming. Toch hebben sedertdien al weer enkele richtlijnen het licht gezien waarvan wordt verwacht dat zij worden gebruikt door de werkzame fysiotherapeuten. Kortom de EBM-trein dendert door en lijkt nauwelijks nog te stoppen.

4 Randomized Clinical Trial Wanneer we fysiotherapeutische behandelmethodes via RCT=s onderzoeken, is de fysiotherapie daar dan ook mee gediend? Wordt de fysiotherapie er wijzer van? Neem nu de diagnose >tenniselleboog=. De tenniselleboog wordt vaak gezien als een overbelastingsprobleem. De behandeling van zo=n tenniselleboog bestaat vervolgens veelal uit Ultra-Geluid of fricties op de aangedane plek. Stel nu dat een RCT aantoont dat het succespercentage van een behandeling met Ultra- Geluid 40% is, terwijl de behandeling met fricties een succespercentage kent van 30%. Indien dit ook bij een aantal andere RCT=s wordt gevonden dan kan er een richtlijn volgen waarin wordt vermeld dat de tenniselleboog voortaan met Ultra-Geluid moet worden behandeld. Vervolgens kunnen er dan weer RCT=s worden opgezet die gaan onderzoeken of de dosering van Ultra-geluid 1 of 2 watt dient te zijn, intermitterend of continue, vóór of ná de oefentherapie, etc. etc. etc.. Op deze wijze onderzoek verrichten heeft als groot nadeel dat er nauwelijks ontwikkeling in het denken op gang komt over het ontstaan van de tenniselleboog en dat zou toch de bedoeling moeten zijn van het bedrijven van wetenschap. RCT=s geven geen inzicht in werkingsmechanismen van behandelingen en leiden derhalve tot een berg van noninformatie over behandelvormen. Het wordt wel erg veel (Randomized Clinical) >Trial and Error=. Het zou ook logischer zijn als we ons eerst eens druk gingen maken over de vraag: waardoor ontstaat de tenniselleboog eigenlijk? Zou daar bijvoorbeeld een functiestoring in de pols aan ten grondslag kunnen liggen? Om die vraag te kunnen beantwoorden moeten eerst hypothesen worden geformuleerd over de relatie in bewegingsgedrag tussen pols en elleboog. Om deze te kunnen formuleren moet er eerst een visie zijn op het bewegingsapparaat. Van waaruit beschouwen wij de problemen van het bewegingsapparaat? Is dat de traditionele bio-medische visie, wordt dat het MDBB model of kiezen we voor het patho-functioneel morfologisch model. De kans bestaat anders dat er via RCT onderzoek alleen maar antwoord wordt gegeven op de vraag wat de minst slechte behandelvorm is. Het gebrek aan eenduidigheid voor wat betreft de visie op het ontstaan van klachten aan het bewegingsapparaat geven nu allerlei uitkomsten van RCT=s over allerlei therapieën maar leiden niet tot ontwikkeling van het vak fysiotherapie, terwijl fysiotherapie juist zo=n behoefte heeft aan een sterke Abody of knowledge@. Er kan geen solide huis worden gebouwd zonder eerst fundamenten te storten, anders wordt het een wankel geheel. Dat vraagt tijd en inspanning maar is in ieder geval een weg met mogelijkheden en uitdagingen. Richtlijnen Het logische gevolg van de EBM voor de fysiotherapie is de ontwikkeling van richtlijnen. Richtlijnen worden veelal opgesteld door organisaties van beroepsbeoefenaren en hebben een adviserend karakter. Ze zijn bedoeld om het methodisch handelen van de beroepsbeoefenaar te stimuleren. Naast vakinhoudelijke richtlijnen zijn er tevens organisatorische richtlijnen. Binnen de fysiotherapie kennen we een tiental vakinhoudelijke richtlijnen. Het KNGF hanteert als definitie voor een richtlijn: Aeen systematisch ontwikkelde, op centraal niveau geformuleerde leidraad voor fysiotherapeuten, die door deskundigen is opgesteld en gericht is op de inhoud van het methodisch fysiotherapeutisch handelen bij bepaalde gezondheidsproblemen en op aspecten die met de beroepsbeoefening te maken hebben" (2). Het gebruik van de term= leidraad= in de definitie over richtlijnen geeft aan dat richtlijnen flexibel zijn. Een fysiotherapeut mag dus, mits goed beargumenteerd, afwijken van de richtlijn. Daarmee probeert men de kritiek als zouden richtlijnen leiden tot >kookboekfysiotherapie=, te pareren. Tevens geeft het de fysiotherapeut ruimte om het typische individuele karakter van de behandeling van de patiënt in te vullen. Tot zover is er op zichzelf genomen niets mis met het ontwikkelen van richtlijnen. Wanneer het inderdaad de deskundigheid van de fysiotherapeuten bevordert is het alleen maar zinvol en kan het als een aanwinst worden beschouwd. Het probleem van de richtlijn is dan ook niet de richtlijn zelf, maar de visie van waaruit die richtlijn is geschreven. Net als met de RCT=s geldt ook hier dat het ontbreken van een fundamentele discussie over de wijze waarop naar klachten van het bewegingsapparaat moet worden gekeken, tot uiting komt in de wijze waarop de richtlijnen worden opgebouwd. Derhalve zijn de reeds uitgebrachte richtlijnen niet de beste, maar de enige in zijn soort. Zo lees ik in de richtlijn >Lage rugpijn= (5) : A Bij patiënten met lage rugpijn hebben psycho-sociale factoren in het algemeen een grotere impact op de beperkingen ten gevolge van de lage rugpijn dan de biomedische of biomechanische factoren@.

5 Dus éérst was er de rugpijn en tóen de beperking? Het MDBB model klinkt duidelijk door, maar begrijpen doe ik het niet. Een ander aspect dat het opstellen van richtlijnen, ongevraagd, met zich meebrengt is dat het ook nog kan bijdragen aan verdere bureaucratisering en dat ze misbruikt kunnen worden door derden. Denk hierbij aan overheidsinstanties, verzekeringsmaatschappijen en juristen. Zo kan wat bedoeld was als een versterking van de eigen positie en het bevorderen van het professionele handelen, leiden tot een verzwakking of gevaar daarvan. Niet dat dit argument betekent dat men moet stoppen met het ontwikkelen van richtlijnen, maar men moet zich er wel bewust van zijn. Transparantie is voor de fysiotherapie niet altijd een voordeel. Overigens blijkt uit een studie van Worrall uit 1997 dat er nog maar beperkt bewijs is dat het gebruik van medische richtlijnen een positief effect heeft op het herstel van de patiënt (1). Over het effect van specifieke fysiotherapeutische richtlijnen is nog zeer weinig literatuur bekend. Kortom; waar is de evidence voor de richtlijn? Conclusie Elke poging om de fysiotherapie te onderbouwen is zinvol en verdient waardering. De fysiotherapie is gebaat bij wetenschappelijk onderzoek om behandelingen te onderbouwen dan wel om de legitimiteit daarvan ter discussie te stellen. Evidence-based medicine of zo u wilt: 'evidence-based fysiotherapie', is op zich een goede zaak. De wijze waarop, op dit moment, de evidence wordt verkregen heeft echter nauwelijks meerwaarde voor de fysiotherapie. De ontwikkeling, zo die er al was, staakt en men verkrijgt met name informatie over de minst slechte behandelvormen. Dat noemen we dan weliswaar de >state of the art= maar het is meer een >state of the mind=. Zoals al vaker in dit tijdschrift verkondigd, is het van het grootste belang dat er eerst een fundamentele discussie op gang komt over de uitgangspunten van de fysiotherapie. Theorievorming eerst, toetsing daarna, want het verrichten van klinisch onderzoek heeft pas zin als de hypothese overeind blijft bij alle denkbare theoretische en experimentele toetsingen. Daarná is het uitvoeren van RCT=s zinvol en kan het bijdragen aan de onderbouwing van de Abody of knowledge@ van de fysiotherapie. LITERATUUR 1. Hullegie, W., Lettinga, A., et al. Fysiotherapie & Wetenschap. ISBN Elsevier gezondheidszorg Kuiper, C., Verhoef, J., et al. Evidence-Based Practice voor Paramedici. ISBN Lemma BV Hullegie, W. Het spanningsveld tussen theorievorming, effectonderzoek en maatschappelijke waardering. Fysiopraxis, 12, no 8, 2003: Vries, C, de. Op weg naar andersoortig onderzoek. Fysiopraxis, 12, no 8, 2003: KNGF-Richtlijn Lage Rugpijn. KNGF, maart 2001.

Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde

Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Universitair Medisch Centrum Utrecht Verplegingswetenschappen cursusjaar

Nadere informatie

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? - Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen

Nadere informatie

Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk. Definitie EBP 16-4-2015

Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk. Definitie EBP 16-4-2015 Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk Lies Braam, verpleegkundig specialist neurologie 26 maart 2015 V &VN neurocongres Definitie EBP Bij EBP gaat het om klinische beslissingen op basis van

Nadere informatie

Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence

Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Dr. John Verhoef (Lector) Lectoraat Eigen Regie Hogeschool Leiden, Cluster Zorg verhoef.j@hsleiden.nl Waar hebben we het over? Evidence Based Practice

Nadere informatie

Evidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN

Evidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN Evidence-Based Nursing Bart Geurden, RN, MScN Trends in Verpleegkunde Jaren 1980: Systematisch werken Focus op proces Jaren 1990: Verpleegkundige diagnostiek Focus op taal Aandacht verschuift van proces

Nadere informatie

Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland

Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland Mei 2014 Aanleiding Het CVZ beschrijft in het Rapport geneeskundige GGZ deel 2 de begrenzing

Nadere informatie

WELKOM! Definitie EBP. Belangrijke vraag bij EBP. 3 Perspectieven EBP Wat is nu Evidence-Based Practice?

WELKOM! Definitie EBP. Belangrijke vraag bij EBP. 3 Perspectieven EBP Wat is nu Evidence-Based Practice? WELKOM! Wat is nu Evidence-Based Practice? Cursus ICO-groep Goes 03 juni 2016 Definitie EBP Belangrijke vraag bij EBP Het nemen van een beslissing op basis van het beschikbare bewijs in combinatie met

Nadere informatie

WELKOM! Belangrijke vraag bij EBP. Definitie EBP Wat is nu Evidence-Based Practice? Waarom is evidence-based mondzorg nodig? O.a.

WELKOM! Belangrijke vraag bij EBP. Definitie EBP Wat is nu Evidence-Based Practice? Waarom is evidence-based mondzorg nodig? O.a. WELKOM! Waarom is evidence-based mondzorg nodig? O.a. Veel informatie mondzorg/verzorging in media en internet Nieuwe ontwikkelingen in behandelingen, producten en materialen Bijhouden vakkennis & Levenlang

Nadere informatie

Masterchef revalidatie: Het belang van richtlijnen en protocollen?

Masterchef revalidatie: Het belang van richtlijnen en protocollen? Masterchef revalidatie: Het belang van richtlijnen en protocollen? Caroline van Heugten Sascha Rasquin NIP revalidatie Ik 19 denk april 2013 dus ik leer? UM Adelante Vragen vooraf: Wie gebruikt richtlijnen

Nadere informatie

Zoeken naar evidence

Zoeken naar evidence Zoeken naar evidence Faridi van Etten-Jamaludin Clinical librarian Medische Bibliotheek AMC 2 december 2008 Evidence Based Practice? Bij EBP worden klinische beslissingen genomen op basis van het best

Nadere informatie

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker

Nadere informatie

Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals. Utrecht, 14 en 15 oktober 2015. Cochrane

Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals. Utrecht, 14 en 15 oktober 2015. Cochrane Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Utrecht, 14 en 15 oktober 2015 Cochrane Achtergrond Iedere zorgprofessional neemt gedurende een werkdag continu beslissingen, bijvoorbeeld over welke

Nadere informatie

Cochrane Netherlands. Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals

Cochrane Netherlands. Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Cochrane Netherlands Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Utrecht, 6 en 7 oktober 2016 Achtergrond Iedere zorgprofessional neemt gedurende een werkdag continu beslissingen, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Paramedisch OnderzoekCentrum

Paramedisch OnderzoekCentrum Van bruine klapper tot Extremiteiten. Manuele therapie in enge en ruime zin Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Boekpresentatie 25 augustus 2006 Wat kunt u verwachten? Boekzwangerschap: van knop naar extremiteit

Nadere informatie

Verzekeringsgeneeskunde en Wetenschap

Verzekeringsgeneeskunde en Wetenschap Verzekeringsgeneeskunde en Wetenschap hoop voor de toekomst! Em. Prof. Dr. Haije Wind, verzekeringsarts Amsterdam, 14 maart 2019 Amsterdam UMC locatie AMC, Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid,

Nadere informatie

Klinisch wetenschappelijk onderzoek: een studentengids

Klinisch wetenschappelijk onderzoek: een studentengids Klinisch wetenschappelijk onderzoek: een studentengids Eerste druk, 2016 2016 Paul Emons isbn: 9789048439867 nur: 890 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming

Nadere informatie

Evidence Based Nursing

Evidence Based Nursing Evidence Based Nursing - filosofie - Bart Geurden, RN, MScN Van verpleegkundige Diagnostiek naar evidence-based handelen Medische Diagnostiek >1900 Multi- Disciplinaire Problemen 1980- Verpleegkundige

Nadere informatie

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker

Nadere informatie

Beroepsprofiel FT, KNGF 2005 Competentieprofiel, SROF Wat doen we ermee? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp

Beroepsprofiel FT, KNGF 2005 Competentieprofiel, SROF Wat doen we ermee? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Beroepsprofiel FT, KNGF 2005 Competentieprofiel, SROF 2005 Wat doen we ermee? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Beroepsprofiel FT 2005 Domein Fysiotherapie Waarom een beroepsprofiel? Een nieuw beroepsprofiel?

Nadere informatie

Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn

Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,

Nadere informatie

Peer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine

Peer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine Peer review EBM Inleiding Doelstellingen? Attitude: bereid zijn om evidence based te handelen, om expertise te delen, om evidentie te bespreken Kennis: wat is EBM, wat is evidentie, wat is een richtlijn,

Nadere informatie

EVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp

EVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp EVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut UMC St Radboud Hogeschool van Arnhem en Nijmegen NVLF 1 ORIËNTATIE op LOGOPEDIE NVLF Visie 2000-2005 NVLF

Nadere informatie

Cochrane Netherlands. Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals

Cochrane Netherlands. Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Cochrane Netherlands Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Utrecht, 7 en 9 november 2018 Achtergrond Iedere zorgprofessional neemt gedurende een werkdag continu beslissingen, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Domeinbeschrijving manuele therapie NVMT

Domeinbeschrijving manuele therapie NVMT Domeinbeschrijving manuele therapie NVMT Voor u ligt de domeinbeschrijving manuele therapie. Deze beschrijving vormt de uitkomst van het project domeinbeschrijving manuele therapie dat door het bestuur

Nadere informatie

Factsheet Manuele therapie en therapeutische mogelijkheden bij zuigelingen (0-1 jaar)

Factsheet Manuele therapie en therapeutische mogelijkheden bij zuigelingen (0-1 jaar) 1/4 Manuele therapie en therapeutische mogelijkheden bij zuigelingen (0-1 jaar) Auteurs F. Driehuis, MSc, FT Prof. dr. M.W.G. Nijhuis - van der Sanden, KFT E. R. I. C. Saedt, MT B. H. van der Woude, MT

Nadere informatie

Het behandelprogramma Vroege Intensieve Neurostimulatie

Het behandelprogramma Vroege Intensieve Neurostimulatie Onderwerp: Samenvatting: Soort uitspraak: Zorgvorm: Vroege intensieve neurorevalidatie bij volwassenen Het CVZ heeft een literatuuronderzoek verricht naar de stand van de wetenschap en praktijk van VIN.

Nadere informatie

17-5-2014 GEFELICITEERD! Evidence-based logopedie. Evidence-based logopedie: 10 jaar! Taakverdeling. Wat ben jij? @hannekekalf

17-5-2014 GEFELICITEERD! Evidence-based logopedie. Evidence-based logopedie: 10 jaar! Taakverdeling. Wat ben jij? @hannekekalf Evidence-based logopedie - wat is er in 10 jaar veranderd? GEFELICITEERD! Dr. Hanneke Kalf hanneke.kalf@radboudumc.nl www.hannekekalf.nl @hannekekalf 15 mei 2014 @hannekekalf Evidence-based logopedie:

Nadere informatie

Evidence based nursing: wat is dat?

Evidence based nursing: wat is dat? Evidence based nursing: wat is dat? Sandra Beurskens Lector kenniskring autonomie en participatie van mensen met een chronische ziekte Kenniskring autonomie en participatie EBN in de praktijk: veel vragen

Nadere informatie

Richtlijnen: Minimaal vereiste - of optimale zorg? Stollen of uitdagen

Richtlijnen: Minimaal vereiste - of optimale zorg? Stollen of uitdagen Richtlijnen: Minimaal vereiste - of optimale zorg? Stollen of uitdagen Teus van Barneveld Directeur, Kennisinstituut van Medisch Specialisten Regieraad: '51 ziekenhuizen is voldoende' Kwaliteitsinstituut

Nadere informatie

HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE

HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Vrije Universiteit Brussel UMC St Radboud, Nijmegen NPi, Amersfoort 1 NVMT 4e LUSTRUM VAN HARTE PROFICIAT 2 WAAROM

Nadere informatie

Ontwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies

Ontwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies Ontwikkelen van een Cochrane Systematic Review over interventies 22 en 23 Maart 2016 Bestemd voor personen die in het kader van de Cochrane Collaboration een systematische review over interventies gaan

Nadere informatie

VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE

VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE Drs. Willemke Stilma Docent verpleegkunde HvA Mede met dank aan dr. Anne Eskes 1 INHOUD 5 stappen EBP Formuleren van een klinische vraagstelling PICO Zoekstrategie

Nadere informatie

Pilotstudie naar effectiviteit Physical Sense Methode bij RSI patiënten

Pilotstudie naar effectiviteit Physical Sense Methode bij RSI patiënten Pilotstudie naar effectiviteit Physical Sense Methode bij RSI patiënten Genezing van RSI patiënten, een pilotstudie naar de effectiviteit van de Physical Sense-methode Dr. Hein Beijer, epidemioloog Samenvatting

Nadere informatie

FYSIOTHERAPIE, OP Z N KOP?

FYSIOTHERAPIE, OP Z N KOP? FYSIOTHERAPIE, OP Z N KOP? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Kwaliteitsavond RGF West Brabant 1 2 3 4 5 6 OPBOUW van de LEZING waarom ja tegen West-Brabant evidence based practice (EBP) ketenzorg: wat betekent

Nadere informatie

Auteur(s): R. Driessen Titel: Objektief onderzoek: Utopie? Jaargang: 5 Jaartal: 1987 Nummer: 3 Oorspronkelijke paginanummers:

Auteur(s): R. Driessen Titel: Objektief onderzoek: Utopie? Jaargang: 5 Jaartal: 1987 Nummer: 3 Oorspronkelijke paginanummers: Auteur(s): R. Driessen Titel: Objektief onderzoek: Utopie? Jaargang: 5 Jaartal: 1987 Nummer: 3 Oorspronkelijke paginanummers: 124-130 Dit artikel is oorspronkelijk verschenen in Haags Tijdschrift voor

Nadere informatie

Evidence Based Practice

Evidence Based Practice Hoe lees je als verpleegkundige een artikel? Anne-Margreet van Dishoeck en Marjolein Snaterse Namens de Werkgroep Wetenschappelijk onderzoek; Mattie Lenzen Ingrid Schiks Henri van de Wetering Ellen van

Nadere informatie

Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur

Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur Samenvatting Systematische reviews op het gebied van complementaire en alternatieve geneeskunde: belang, methoden en voorbeelden uit de acupunctuur Dit proefschrift heeft ten doel bij te dragen aan het

Nadere informatie

WELKOM. Dorien Gerards (Zuyd hogeschool)

WELKOM. Dorien Gerards (Zuyd hogeschool) WELKOM Dorien Gerards (Zuyd hogeschool) Klinisch redeneren in het fysiotherapie onderwijs TMO okt. 2011, vol 30 nr 5 programma Fysiotherapie Klinisch redeneren Aspecten van 4C-ID Onderzoek Discussie Fysiotherapie

Nadere informatie

Onderscheid door Kwaliteit

Onderscheid door Kwaliteit Onderscheid door Kwaliteit 2010 Algemeen Binnen de intensieve overeenkomst fysiotherapie 2010 verwachten wij van u 1, en de fysiotherapeuten vallend onder uw overeenkomst, een succesvol afgeronde toets

Nadere informatie

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review. Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review. Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2 Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een systematische review Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 2 Toelichting bij de criteria voor het beoordelen van de kwaliteit van een

Nadere informatie

Shockwave therapie als best evidencebased fysiotherapie

Shockwave therapie als best evidencebased fysiotherapie 34 Een analyse van de literatuur Shockwave therapie als best evidencebased fysiotherapie Tekst: Floris Goes Wie op PubMed zoekt naar wetenschappelijk onderzoek rond shockwave therapie komt al snel honderden

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord prof. dr. P.H. Dejonckere bij de eerste druk 10. Woord vooraf bij de tweede, geheel herziene druk 12

Inhoud. Voorwoord prof. dr. P.H. Dejonckere bij de eerste druk 10. Woord vooraf bij de tweede, geheel herziene druk 12 Inhoud Voorwoord prof. dr. P.H. Dejonckere bij de eerste druk 10 Woord vooraf bij de tweede, geheel herziene druk 12 1 Inleiding 14 1.1 Wat is evidence-based handelen? 14 1.2 Evidentie in de logopedie

Nadere informatie

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE?

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? Onderwerp: Hoe lees ik een wetenschappelijk artikel? Marjolein Snaterse, docent/onderzoeker Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam TOCH MAAR WEER: EVIDENCE BASED PRACTICE

Nadere informatie

Voorbeeld adviesrapport MedValue

Voorbeeld adviesrapport MedValue Voorbeeld adviesrapport MedValue (de werkelijke naam van de innovatie en het ziektebeeld zijn verwijderd omdat anders bedrijfsgevoelige informatie van de klant openbaar wordt) Dit onafhankelijke advies

Nadere informatie

1 DEMP Dutch Educational network Masters of Physiotherapy

1 DEMP Dutch Educational network Masters of Physiotherapy Rol van Innovator Onderliggende competentie is wetenschappelijk onderbouwen van fysiotherapeutisch handelen (Hullegie, et al. 2007). Deze competentie dient binnen het specialisme waarvoor vrijstelling

Nadere informatie

Voorwoord 1 0. Inleiding 1 1

Voorwoord 1 0. Inleiding 1 1 Inhoud Voorwoord 1 0 Inleiding 1 1 1 Evidence-based diëtetiek: principes en werkwijze 1 3 Inleiding 1 3 1.1 Evidence-based diëtetiek 1 3 1.2 Het ontstaan van evidence-based handelen 1 5 1.3 Evidence-based

Nadere informatie

Onderzoek de spreekkamer!

Onderzoek de spreekkamer! Onderzoek de spreekkamer! Lennard Voogt Inleiding Het wetenschappelijk fundament van de manuele therapie wordt sterker. Manueel therapeuten krijgen steeds meer inzicht in de effectiviteit van hun inspanningen

Nadere informatie

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.

behandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie. Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan

Nadere informatie

Biopsychosociaal model

Biopsychosociaal model Biopsychosociaal model binnen de behandeling van whiplash-patiënten Wendy Peeters, MScMT Dr. Arianne Verhagen Prof. dr. Rob Oostendorp 1 23-03-2001 Doel presentatie State of the art wetenschappelijke evidentie

Nadere informatie

Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag?

Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag? Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag? Prof. dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut Amersfoort UMC St Radboud, Nijmegen Werkgroep Onderzoek Kwaliteit AANDACHTSPUNTEN doel conventionele

Nadere informatie

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Goede zorg Effectief Doelmatig Veilig Tijdig Toegankelijk

Nadere informatie

Individuele creatieve therapie als onderdeel van de oncologische revalidatie

Individuele creatieve therapie als onderdeel van de oncologische revalidatie Individuele creatieve therapie als onderdeel van de oncologische revalidatie Eveline Bleiker Minisymposium Oncologische Creatieve therapie in ontwikkeling 26 mei 2015 Achtergrond Even voorstellen Creatieve

Nadere informatie

EVC procedure Masteropleidingen Fysiotherapie Nederland

EVC procedure Masteropleidingen Fysiotherapie Nederland EVC procedure Masteropleidingen Fysiotherapie Nederland Dutch Educational Network Masters of Physiotherapy Informatie over de EVC-procedure bij masteropleidingen in de fysiotherapie Inleiding en doel procedure

Nadere informatie

Opleiding Verpleegkunde Stage-opdrachten jaar 3

Opleiding Verpleegkunde Stage-opdrachten jaar 3 Opleiding Verpleegkunde Stage-opdrachten jaar 3 Handleiding Voltijd Jaar 3 Studiejaar 2015-2016 Stage-opdrachten Tijdens stage 3 worden 4 stage-opdrachten gemaakt (waarvan opdracht 1 als toets voor de

Nadere informatie

Methodiek en systematiek voor de verpleegkundige beroepsuitoefening

Methodiek en systematiek voor de verpleegkundige beroepsuitoefening Methodiek en systematiek voor de verpleegkundige beroepsuitoefening Helen I. de Graaf-Waar Herma T. Speksnijder Methodiek en systematiek voor de verpleegkundige beroepsuitoefening Houten 2014 Helen I.

Nadere informatie

Auteur(s): E. Deen Titel: Geachte Redactie (II) Jaargang: 25 Jaartal: 2007 Nummer: 5 Oorspronkelijke paginanummers:

Auteur(s): E. Deen Titel: Geachte Redactie (II) Jaargang: 25 Jaartal: 2007 Nummer: 5 Oorspronkelijke paginanummers: Auteur(s): E. Deen Titel: Geachte Redactie (II) Jaargang: 25 Jaartal: 2007 Nummer: 5 Oorspronkelijke paginanummers: 211-216 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding, vrij gebruikt worden

Nadere informatie

1.1 medline. 1.2 PubMed

1.1 medline. 1.2 PubMed De laatste jaren is er een groeiende belangstelling voor evidence-based medicine; niet alleen in de medische professie, maar ook bij de paramedici en verpleegkundigen (evidencebased practice, evidence-based

Nadere informatie

Kennis in Beweging. 30/10/14 MTP Fysiotherapie/KBC Haaglanden 1

Kennis in Beweging. 30/10/14 MTP Fysiotherapie/KBC Haaglanden 1 Kennis in Beweging 30/10/14 MTP Fysiotherapie/KBC Haaglanden 1 Eisen en doelen overheid Opdracht Kwaliteitsinstituut: maak kwaliteit transparant. Kwaliteitsstandaarden & Meetinstrumenten Tripartiet (patiënten,

Nadere informatie

De 7 stappen van een CAT

De 7 stappen van een CAT De 7 stappen van een CAT Patiënt (praktijk) Vertaalslag (expert) Wetenschap (literatuur) 1 klinisch scenario trefwoorden 2 klinische vraag 3 literatuur search 4 kritisch beoordelen artikel 7 bottom line

Nadere informatie

Big Data. Gaat het iets voor de zorg betekenen? Dr N.S. Hekster 18 maart 2015. Big Data in de Zorg. 2015 IBM Corporation

Big Data. Gaat het iets voor de zorg betekenen? Dr N.S. Hekster 18 maart 2015. Big Data in de Zorg. 2015 IBM Corporation Big Data Gaat het iets voor de zorg betekenen? Dr N.S. Hekster 18 maart 2015 1 Introductie Spreker Nicky Hekster Technical Leader Healthcare & LifeSciences IBM Nederland BV Johan Huizingalaan 765 1066

Nadere informatie

Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak

Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak De Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak is in 2010 ingesteld door de Minister van Wonen, Wijken en Integratie met als opdracht de Minister te adviseren

Nadere informatie

Evidence-based Medicine (EBM) in de verzekeringsgeneeskunde

Evidence-based Medicine (EBM) in de verzekeringsgeneeskunde Evidence-based Medicine (EBM) in de verzekeringsgeneeskunde Muntendam symposium, 13-12-2010 Rob Kok, Jan Hoving, Jos Verbeek, Paul Smits, Frederieke Schaafsma, Sarah Ketelaar en Frank van Dijk Evidence

Nadere informatie

Evidence Based Practice

Evidence Based Practice Evidence Based Practice V&VN VAR Netwerkdag 25 november 2016 'Leiderschap met lef' Dr. Getty Huisman de Waal, RN Basis voor alledaagse beslissingen Traditie Ervaring Intuïtie Anekdote Eén artikel Financieel

Nadere informatie

Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel

Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel Beoordelingsmodel bij een PWS binnen het natuurprofiel Beoordelingsmoment 1 Oriënteren GO / NO GO Motivatie Onvoldoende: No go Voldoende 15 Goed 20 Zeer goed 25 Willen de leerlingen door in de huidige

Nadere informatie

Management Summary. Auteur Tessa Puijk. Organisatie Van Diemen Communicatiemakelaars

Management Summary. Auteur Tessa Puijk. Organisatie Van Diemen Communicatiemakelaars Management Summary Wat voor een effect heeft de vorm van een bericht op de waardering van de lezer en is de interesse in nieuws een moderator voor dit effect? Auteur Tessa Puijk Organisatie Van Diemen

Nadere informatie

Woord vooraf 2 e druk

Woord vooraf 2 e druk V Woord vooraf 2 e druk Verpleegkundig, zorgkundig en verzorgend Je zult merken dat in dit boek vaak het woord verpleegkundig gebruikt wordt. Dat is niet omdat verpleegkundig werk belangrijker zou zijn

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 2176 Vragen van het lid

Nadere informatie

Het schrijven van een artikel of casus voor Oedeminus

Het schrijven van een artikel of casus voor Oedeminus Het schrijven van een artikel of casus voor Oedeminus Procedure De redactie van Oedeminus verheugt zich op uw bijdrage aan ons blad. Voor u uw kennis, inzichten en ideeën op papier zet, is het goed om

Nadere informatie

Themamiddag ter gelegenheid van de instelling van het lectoraat van dr. Frits Oosterveld 21 maart 2002 Saxion Hogeschool Enschede

Themamiddag ter gelegenheid van de instelling van het lectoraat van dr. Frits Oosterveld 21 maart 2002 Saxion Hogeschool Enschede Themamiddag ter gelegenheid van de instelling van het lectoraat van dr. Frits Oosterveld 21 maart 2002 Saxion Hogeschool Enschede 20-3-2013 Lectoraat Frits Oosterveld 1 Frits, van harte proficiat! 20-3-2013

Nadere informatie

Evidence Based Practice. Marije de Lange. MANP, MSc verpleegkundig specialist CTC - klinisch epidemioloog

Evidence Based Practice. Marije de Lange. MANP, MSc verpleegkundig specialist CTC - klinisch epidemioloog Evidence Based Practice Marije de Lange. MANP, MSc verpleegkundig specialist CTC - klinisch epidemioloog Inhoud presentatie - Inleiding - Ervaringen EBP - Herhaling theorie en de 5 EBP-stappen met praktijkvoorbeeld

Nadere informatie

Bij gebrek aan bewijs

Bij gebrek aan bewijs Bij gebrek aan bewijs kennis is macht! internet in de spreekkamer P.A. Flach Bedrijfsarts Arbo- en milieudienst RuG 09-10-2006 1 3 onderdelen 1. Wat is EBM 2. Zoeken in PubMed 3. Beoordelen van de resultaten

Nadere informatie

Over nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek. Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht

Over nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek. Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht Over nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht Wat is het probleem? Volgens: 1. De professional 2. De wetenschapper

Nadere informatie

Foto: halfpoint. 123rf.com. methodisch werken

Foto: halfpoint. 123rf.com. methodisch werken 1 Foto: halfpoint. 123rf.com methodisch werken Methodisch werken 1 Als zorgprofessional doe je nooit zomaar iets. Je werkt volgens bepaalde methodes en procedures. In dit hoofdstuk leer je wat methodisch

Nadere informatie

Evidence-based practice voor verpleegkundigen

Evidence-based practice voor verpleegkundigen Evidence-based practice voor verpleegkundigen Evidence-based practice voor verpleegkundigen Methodiek en toepassing Derde druk Redactie: Karen Cox David de Louw Joan Verhoef Chris Kuiper Met bijdragen

Nadere informatie

Gewetensvol handelen: Wat houdt dat in? Op zoek naar goede zorg. Claudicatiocongres 10 maart 2016 Mirjam Kleinveld

Gewetensvol handelen: Wat houdt dat in? Op zoek naar goede zorg. Claudicatiocongres 10 maart 2016 Mirjam Kleinveld Gewetensvol handelen: Wat houdt dat in? Op zoek naar goede zorg. Claudicatiocongres 10 maart 2016 Mirjam Kleinveld Mirjam Kleinveld? Praktiserend fysiotherapeut, m.n afdeling geriatrie van het Jeroen Bosch

Nadere informatie

Inhoud. Ten geleide 7. Woorden vooraf 9 Een overzicht van de inhoud 10

Inhoud. Ten geleide 7. Woorden vooraf 9 Een overzicht van de inhoud 10 Inhoud Ten geleide 7 Woorden vooraf 9 Een overzicht van de inhoud 10 Hoofdstuk 1 Oordelen en beslissen in de klinische praktijk gaat soms goed fout 11 1 Inleiding 11 2 Zoek de normale, gezonde mens 11

Nadere informatie

De markt in Beeld. Fysiotherapie in beeld

De markt in Beeld. Fysiotherapie in beeld De markt in Beeld Fysiotherapie in beeld 2 Fysiotherapie in beeld Fysiotherapie is een paramedische discipline die zich bezighoudt met de behan deling van klachten aan het houding- en bewegingsapparaat

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties De afgelopen decennia zijn er veel nieuwe technologische producten en diensten geïntroduceerd op de

Nadere informatie

Domein 2 Academisch niveau

Domein 2 Academisch niveau Domein 2 Academisch niveau Domein 2 Academisch Niveau Subdomeinen Thema s Indicatoren 2a. Onderwijsprogramma - Onderwijs aan aios in EBM. 2a.1 Onderwijs aios in EBM in alle opleidingsjaren 2b. Wetenschappelijk

Nadere informatie

De markt in Beeld. Fysiotherapie in beeld

De markt in Beeld. Fysiotherapie in beeld De markt in Beeld Fysiotherapie in beeld 2 Fysiotherapie in beeld Fysiotherapie is een paramedische discipline die zich bezighoudt met de behan deling van klachten aan het houding- en bewegingsapparaat

Nadere informatie

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 22 e jrg 2004, no. 2 (pp )

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 22 e jrg 2004, no. 2 (pp ) Auteur(s): F. van de Beld Titel: De excentrische crank Jaargang: 22 Jaartal: 2004 Nummer: 2 Oorspronkelijke paginanummers: 79-89 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding, vrij gebruikt

Nadere informatie

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT)

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT) Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een interventieonderzoek (bij voorkeur een RCT) Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 4 1 Toelichting bij de criteria voor

Nadere informatie

Auteur(s): W. Ignatio, M. Zonneveld Titel: De zwaartekrachtgoniometer Jaargang: 4 Jaartal: 1986 Nummer: 6 Oorspronkelijke paginanummers:

Auteur(s): W. Ignatio, M. Zonneveld Titel: De zwaartekrachtgoniometer Jaargang: 4 Jaartal: 1986 Nummer: 6 Oorspronkelijke paginanummers: Auteur(s): W. Ignatio, M. Zonneveld Titel: De zwaartekrachtgoniometer Jaargang: 4 Jaartal: 1986 Nummer: 6 orspronkelijke paginanummers: 269-277 Dit artikel is oorspronkelijk verschenen in Haags Tijdschrift

Nadere informatie

Zelf gediagnosticeerd en behandeld. Vervelende ervaringen. Vinden van de juiste behandeling

Zelf gediagnosticeerd en behandeld. Vervelende ervaringen. Vinden van de juiste behandeling Sam Schrevel, Ph.D. Zelf gediagnosticeerd en behandeld Vervelende ervaringen Vinden van de juiste behandeling Waar ben ik goed in? Hoe richt ik mijn leven in? Aan wie vraag ik hulp? Waar niet? Wat wil

Nadere informatie

EBP: het nemen van beslissingen

EBP: het nemen van beslissingen EBP: het nemen van beslissingen EBP platform werkgroep Erica Baarends, Ergotherapie Ingrid Driessen en Xandra Gielen, Creatieve Therapie Saskia Duymelinck, Vepleegkunde Jacques Geraets, Fysiotherapie Michelle

Nadere informatie

Inleiding Methodologie Master MBRT Hogeschool INHOLLAND 27 november Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp

Inleiding Methodologie Master MBRT Hogeschool INHOLLAND 27 november Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Inleiding Methodologie Master Hogeschool INHOLLAND 27 november 2003 Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp WAT GAAN WE DOEN? Inleiding op Evidence-based Practice (EBP) Diagnostisch onderzoek onderzoek Interventieonderzoek

Nadere informatie

Evidence zoeken @ WWW

Evidence zoeken @ WWW Evidence zoeken @ WWW Dirk Ubbink Evidence Based Surgery 2011 Informatie Jaarlijks: >20.000 tijdschriften en boeken MEDLINE: >6.700 tijdschriften Jaarlijks 2 miljoen artikelen gepubliceerd 5500 publicaties

Nadere informatie

Centre for. Care Research (WOK, KWAZO) (CEBP) Universiteit Maastricht. Centre for Evidence Based Physiotherapy

Centre for. Care Research (WOK, KWAZO) (CEBP) Universiteit Maastricht. Centre for Evidence Based Physiotherapy Centre for Evidence Based Physiotherapy Centre Universiteit for Maastricht Quality of Care Research Universiteit Maastricht Karin Neeleman-van der Steen Jozé Braspenning Rob de Bie Rob Oostendorp 9 november

Nadere informatie

Beoordelingsformulier MW Literatuurstudie

Beoordelingsformulier MW Literatuurstudie Beoordelingsformulier MW Literatuurstudie Groep, studenten: Sven Bloem, Eline Flokstra, Rick van der Laan, Gabrielle Laarhoven, Manon Langedijk, Thiemo Koster, Elisa Mulders, Jelle Schumacher en Elise

Nadere informatie

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 26e jrg 2008, no. 1 (pp )

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 26e jrg 2008, no. 1 (pp ) Auteur(s): R. Lulofs, P. van der Meer Titel: Versus Ontmoet: : Peter van Schie Jaargang: 26 Jaartal: 2008 Nummer: 1 Oorspronkelijke paginanummers: 45-50 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding,

Nadere informatie

Bij de MSF (verwijzers) is het verplicht minimaal 3 verwijzers een vragenlijst te sturen, voor de

Bij de MSF (verwijzers) is het verplicht minimaal 3 verwijzers een vragenlijst te sturen, voor de Multisource Feedback Er zijn drie verschillende formulierensets Multisource Feedback (MSF) beschikbaar in het digitaal portfolio: Bij de MSF (collega s) is het verplicht minimaal 3 collega s een vragenlijst

Nadere informatie

Fysiotherapie bij patiënten met Hart-, Vaat- en / of Longaandoeningen, een blik naar de toekomst

Fysiotherapie bij patiënten met Hart-, Vaat- en / of Longaandoeningen, een blik naar de toekomst Fysiotherapie bij patiënten met Hart-, Vaat- en / of Longaandoeningen, een blik naar de toekomst 24 april 2013, Deventer Leendert Tissink Msc Fysiotherapeut Van Zuilichem / Partners Oud Gastel; Docent

Nadere informatie

Programma. Slotbijeenkomst Rug-netwerk Kwaliteitsfysiotherapie Noord Holland Noord. PROMs pilot het Rug-netwerk

Programma. Slotbijeenkomst Rug-netwerk Kwaliteitsfysiotherapie Noord Holland Noord. PROMs pilot het Rug-netwerk Slotbijeenkomst Rug-netwerk Kwaliteitsfysiotherapie Noord Holland Noord Ria Nijhuis Guus Meerhoff Philip van der Wees Simone van Dulmen Janine Liefers Femke Driehuis Marjo Maas Annick Bakker-Jacobs Programma

Nadere informatie

ZiN en kwaliteitsbeleid

ZiN en kwaliteitsbeleid ZiN en kwaliteitsbeleid Ineen Werkconferentie kwaliteit 24 april 2014 Prof Niek J de Wit, huisarts Lid advies commissie kwaliteit achtergrond Agenda Organisatie ZiN Visie op kwaliteit Kwaliteitsregister

Nadere informatie

I Evidence based medicine was goed bedoeld. Multi Sensory Story Telling. Multi Sensory Story Telling. Passend bewijs.

I Evidence based medicine was goed bedoeld. Multi Sensory Story Telling. Multi Sensory Story Telling. Passend bewijs. Multi Sensory Story Telling Multi Sensory Story Telling Passend bewijs Passend bewijs Dick Willems d.l.willems@amc.nl Voorlezen aan mensen met diepe meervoudige beperkingen Gebruik van objecten die in

Nadere informatie

Update Multidisciplinaire richtlijn ALS fysiotherapie, ergotherapie en logopedie: stand van zaken

Update Multidisciplinaire richtlijn ALS fysiotherapie, ergotherapie en logopedie: stand van zaken www.als-centrum.nl Update Multidisciplinaire richtlijn ALS fysiotherapie, ergotherapie en logopedie: stand van zaken Anita Beelen Senioronderzoeker Revalidatie AMC-UMCU Projectleider Richtlijnproject Richtlijnwerkgroep

Nadere informatie

Inhoud. inleiding de schouder 1 9. Redactie 1 0. Auteurs 1 1. Voorwoord 1 6

Inhoud. inleiding de schouder 1 9. Redactie 1 0. Auteurs 1 1. Voorwoord 1 6 Redactie 1 0 Auteurs 1 1 Voorwoord 1 6 inleiding de schouder 1 9 1 Patiënten met schoudersyndromen in de huisarts- en fysiotherapiepraktijk 2 1 Inleiding 2 2 Patiënten met schoudersyndromen in de huisartspraktijk

Nadere informatie

MULTIDISCIPLINAIRE VISIE op DIAGNOSTIEK en BEHANDELING van het LUMBOSACRAAL RADICULAIR SYNDROOM

MULTIDISCIPLINAIRE VISIE op DIAGNOSTIEK en BEHANDELING van het LUMBOSACRAAL RADICULAIR SYNDROOM MULTIDISCIPLINAIRE VISIE op DIAGNOSTIEK en BEHANDELING van het LUMBOSACRAAL RADICULAIR SYNDROOM 1 HNP-onderzoek UMC St Radboud Evidence-based handelen bij postoperatief LRS: een uitdaging! Prof.dr. Rob

Nadere informatie

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie,17e jrg 1999, no.6 (pp )

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie,17e jrg 1999, no.6 (pp ) Auteur(s): F.B. van de Beld Titel: Het meten van de bekkenrotatie tijdens het gaan op een tapis roulant Jaargang: 17 Jaartal: 1999 Nummer: 6 Oorspronkelijke paginanummers: 291-297 Deze online uitgave mag,

Nadere informatie

Overwegingen voor deelname aan netwerk / samenwerking

Overwegingen voor deelname aan netwerk / samenwerking Overwegingen voor deelname aan netwerk / samenwerking Mede als gevolg van hervormingen en kostenbesparingen in de zorg ontstaan in toenemende mate mono- en multidisciplinaire netwerken en samenwerkingsverbanden.

Nadere informatie