ANDERS OMGAAN. Schuld, macht, crisis en koopkracht - een special over geld - SEPTEMBER - OKTOBER - NOVEMBER 2008

Transcriptie

1 België - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366 SEPTEMBER - OKTOBER - NOVEMBER 2008 Magazine Netwerk Vlaanderen verschijnt driemaandelijks, 26 e jaargang, nr 3 ANDERS OMGAAN met geld Schuld, macht, crisis en koopkracht - een special over geld - Afgiftekantoor 1099 Brussel X, P2A Afzender: Netwerk Vlaanderen, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel

2 EDITO Hoe ontloop je Het is altijd één van mijn sterktes geweest: een duidelijke scheidingslijn trekken tussen mijn privéleven en mijn werk. Maar de laatste tijd heb ik het gevoel dat de bankwereld er een wedstrijdje van maakt om mij ook tijdens mijn privéleven een beetje lastig te vallen. INHOUD Edito Hoe ontloop je de bankwereld? 2 In de kijker Over goud zoeken en geld maken. Een zoektocht naar de betekenis van het geld 4 In de kijker Koopkrachtverlies en kredietcrisis. Dé uitdagingen voor centrale banken 6 Portofolio Cirkant vzw zoekt geld voor extra pand in Turnhout 10 Portofolio Vijf vragen aan Bob Docx, aandeelhouder van Netwerk Rentevrij 11 Reportage: Oliesjeiks en Chinezen. De nieuwe financiële wereldmachten? 12 Reportage: Investeringsfondsen. De nieuwe wereldveroveraars? 13 Oké, ze doen het niet met opzet. Maar waar is de tijd gebleven dat ik tijdens mijn vakantie nippend van een glaasje wijn achteloos de krant kon openslaan en mij kon verdiepen in de wereld van rockfestivals, Tour de France, Gentse Feesten, WK voetbal,..? Als ik deze zomer de krant opensloeg, sukkelde ik van het ene artikel over stijgende rentes ( komaan Christophe niet aan je werk beginnen denken ), via een bijdrage over de dalende winstcijfers ten gevolge van een kredietcrisis ( niet lezen Christophe, je hebt verlof! ) in een boze lezersbrief over alle mogelijke kosten die banken aan hun klanten aanrekenen ( aaarghh! ). Laatst stond er in mijn krant zelfs een lezersbrief die ik helemaal niet kon ontwijken: de auteur ervan maakte zich kwaad over het feit dat gans de banksector klaagt over haar tegenvallende resultaten, terwijl er geen enkele bank aan denkt zich te excuseren voor de huidige economische recessie. Nochtans hebben de banken met hun roekeloos, wereldvreemd, oliedom gedrag op zijn minst een aandeel in de oorzaken van deze recessie. ( goe gezegd man, maar.nee ik ben in verlof ). Het moeilijkste had ik het toen de nieuwe CEO van Fortis Herman Verwilst reageerde op de forse koersdaling van het Fortis-aandeel op de beurzen. Hij stelde zomaar, dat de koers van een aandeel op de beurs niet veel zegt over de reële waarde van een bedrijf. Ha, dat is vanzelfsprekend de nagel op de kop slaan, maar. wie heeft er #@&!! tegen beter weten in jaren van het omgekeerde proberen te overtuigen? ( rustig Christophe rustig. ) Mijn geld. Goed geweten? Banken verleiden klanten met hoge rentes 14 Achter de schermen Ethisch bankroet 16 2

3 de bankwereld? Liefste lezer, maak je geen zorgen over mijn mentale gezondheid. Meestal loop ik met een grote glimlach door het leven. Buiten het feit dat het inherent bij mijn job hoort om verontwaardigd te zijn, ben ik voor de rest iemand die zich niet snel de haren uit het hoofd trekt, of het bloed van onder de nagels vandaan laat halen. Ik vind meestal ook totale rust in sport veel sport heel veel sport. Als ik zwem, fiets of loop (jawel ik ben triatleet), dan komt er een soort rust over me heen. Ik denk aan het leven en hoe mooi het is. Ik bewonder de omgeving, ik concentreer me op mijn training, ik dwaal helemaal weg in gedachten of ik denk terug aan een leuke anekdote met mijn vrouw en kindjes. Kortom, ik leef! Banken waren dan ook het verste van mijn gedachten toen ik begin juli afzakte naar Duitsland om daar mijn ultieme sportdoel te bereiken: Iron Man worden. Maar dat was natuurlijk zonder diezelfde dekselse banken gerekend. Ik had immers het European Championship Iron Man Triatlon gekozen voor mijn krachttoer, en dat vond plaats in Frankfurt. Voor wie Frankfurt niet kent, de stad heeft in Duitsland een bijnaam: Bankfurt. Vanuit mijn hotelkamer zag ik de skyline die bestaat uit ( uhm ) megalomane bankgebouwen. In de lobby van het hotel stond ik de triatlonfietsen te bewonderen van twee groepen professionele triatleten. Je gelooft het n i e t, maar de ene groep werd gesponsord door de Duitse investeringsbank Dresdner Kleinwort, de andere door de tweede grootste Duitse bank, de Commerzbank. En alsof dat nog niet genoeg herinneringen opriep, de triatlon noemde zich ook nog eens de Frankfurter Sparkasse triatlon. Die Frankfurter Sparkasse was overal aanwezig: op ons rugnummer, op alle promomateriaal van de triatlon, op alle vlaggen in de stad, op alle volgwagens en motoren, op de t-shirts van de 4500 vrijwilligers langs de route en op de rode loper die de laatste 200m voor de eindmeet uitgerold lag. Eerlijk is eerlijk, ik ben er de hele wedstrijd niet mee bezig geweest, behalve op één moment: tijdens de afsluitende marathon zag ik aan een brug over de rivier de Main een immens grote banner hangen: Frankfurter Sparkasse... Some Things Are More Important Than Money. Óngelooflijk! Maar ik was heel mild, voelde me euforisch, was mijn einddoel aan het halen en kon er hard om lachen. Misschien is dat de ultieme vakantie: lachen om de dingen die je anders mateloos zouden ergeren. En wat heb jij nu in je handen? Een magazine dat vol staat met artikels over problemen in de financiële wereld, mondiale geldsystemen, deviezenreserves, bankkwesties, Zou je dit magazine eigenlijk wel lezen? Ja, doe het maar, maar denk bij elke bladzijde even: Some Things Are More Important Than Money. Knipoog, Christophe Scheire Campagne 3

4 IN DE KIJKER Over goud zoeken en geld maken Een zoektocht naar de betekenis van geld Het glipt dagelijks door ons handen, we hebben er zogezegd nooit genoeg van en kunnen er stinkend rijk van worden. Geld, daar gaat het over. Terwijl valsmunters zich al eeuwen bezighouden met het imiteren ervan, vragen filosofen zich af of geld de oorzaak is van het kwaad. En terwijl banken geld creëren, vraagt de consument zich af wat hij er mee kan kopen. Kortom, we zijn dagelijks met geld bezig. Maar wat is geld nu eigenlijk? Studieboeken zijn volgeschreven over wat geld doet. Maar niet over wat geld eigenlijk is. Het blijkt dat het geven van een simpel antwoord op deze vraag geen makkelijke taak is. Oorsprong van geld Laten we beginnen bij het begin. Waar komt geld vandaan? Hoewel de exacte oorsprong van geld onbekend is, vinden we in een ver verleden al bevolkingsgroepen die geld gebruiken. Eén van de oudste munten is een Soemerische bronzen munt (shekel) uit ongeveer 3200 v Chr. Meer dan 2500 jaar na de Soemerische shekel kwamen de eerste Griekse munten. Voor de tijd dat het geldsysteem werd geïntroduceerd, maakten mensen overigens al gebruik van goederengeld. Goud is hiervan de bekendste vorm. Goud, of beter gezegd goudstaven kennen echter nogal wat praktische bezwaren, zoals bijvoorbeeld het risico om bij het transporteren ervan beroofd te worden. Destijds bezaten priesters, koningen, goudsmeden voldoende uitstraling om een belofte tot betalen door de bevolking te doen aanvaarden. Zij bewaarden het goud voor hun klanten en gaven hen een wissel, een ondertekend biljet dat in te ruilen was voor goud. Daarmee kon de eigenaar van de wissel betalingen doen. Een essen- tieel begrip in dit systeem was ver- trouwen. De klanten vertrouwden erop dat de bewaarder van het goud zijn verplichtingen zou nakomen. In de praktijk werden deze biljetten vaak van de ene op de andere persoon overgedragen. De houders van de biljetten wendden zich maar zelden tot de bewaarder om hun biljetten om te wisselen voor het goud. Als gevolg werden na verloop van tijd wissels uitgeschreven die niet volledig gedekt werden door de goudvoorraad. Goudsmeden waren hierdoor niet enkel meer bewaarders, maar ook geldscheppers. Soms ook ter meerdere glorie van zichzelf. Toen deze praktijken aan het licht kwamen, werd het systeem niet afgeschaft maar gereglementeerd. Deze geldcreatie was immers goed voor de economie. Het bracht extra geld in omloop en stelde de economie in staat om te groeien. Geld maken met geld De groeiende macht van de staat zorgde er uiteindelijk voor dat niet de goudsmid maar de staat de gemachtigde werd om het geld uit te geven. Staten hebben op hun beurt weer de banken het recht gegeven om geld te scheppen. Zowel de centrale bank als particuliere banken kunnen geld scheppen. Centrale banken kunnen extra geld aanmaken en in omloop brengen, of ze kunnen geldreserves waarover ze beschikken in omloop brengen. Dit in omloop brengen op zich zorgt voor geldcreatie bij particuliere banken en gaat als volgt. Stel jij of de centrale bank plaatst 1000 euro bij een bank. Deze 1000 euro geeft de bank de plicht om 1000 euro terug te betalen én geeft de bank een extra recht om voor pakweg 900 euro extra aan kredieten te verlenen. Deze extra kredieten zijn een geldcreatie door de bank. Stel nu even dat met het verstrekt krediet bijvoorbeeld een computer gekocht wordt en dat de verkoper van de computer de ontvangen 900 euro op zijn bankrekening plaatst. Ook deze 900 euro komt in het bankwezen terecht en zorgt er weer voor dat de bank voor ongeveer 810 euro extra leningen kan 4

5 uitgeven. Op die manier zet de geldvermenigvuldiging zich eindeloos verder. Vertrouwensbasis Vertrouwen speelt nog steeds een essentiële rol in het geldsysteem. Gelddeskundige Bernard Lietaer, die onder meer voor de Nationale Bank van België werkte en verantwoordelijk was voor de invoering van de ecu (voorloper van de euro), maakt dit duidelijk aan de hand van het volgende voorbeeld in zijn boek Het geld van de toekomst : Als een vriend u de keuze zou geven tussen een biljet van 20 euro en een stukje papier waarop geschreven stond: Ik beloof 20 euro te betalen aan de houder van dit papier, waar zou u dan de voorkeur aan geven? U kent uw vriend wellicht als een goudeerlijk en betrouwbaar iemand. Maar als u dat briefje bij de ijzerhandel zou willen inwisselen voor een nieuwe tuinslang, zouden de winkelbediendes dat niet willen aannemen. U hebt een diep geworteld vertrouwen, en dit is de sleutel, niet in het feit dat het biljet 20 euro waarde heeft, maar dat ieder ander het biljet als waardevol zal accepteren. Lietaer beweert hier dat we geloven in een geloof. Dat is nu precies de kwestie waar het ook mis kan lopen. Als je gelooft dat iemand aan de andere kant van de wereld niet meer gelooft in bijvoorbeeld de Mexicaanse peso, dan zullen zijn buren wellicht ook niet langer geloven in de peso. En zo kan een heel geldsysteem als een kaartenhuis ineenstorten, zoals dat gebeurde in Mexico in december Het brengt dus grote onzekerheden met zich mee. Bovendien kunnen gevoelens of geruchten al desastreuze gevolgen hebben, omdat ze het geloof aantasten. Betekenis Als je gelooft dat iemand aan de andere kant van de wereld niet meer gelooft in bijvoorbeeld de Mexicaanse peso, dan zullen zijn buren wellicht ook niet langer geloven in de peso. En zo kan een heel geldsysteem als een kaartenhuis ineenstorten Lietaer beweert ook dat geld geen ding is. Ook al veronderstel je wellicht dat je met munten en biljetten met een materiële kwestie te maken hebt, hij noemt de essentie van geld niet materieel. Ook dit illustreert hij aan de hand van een voorbeeld. Stel je vertrekt naar een onbewoond eiland en neemt een miljoen euro met je mee in de vorm die je wilt (cash, in goud, creditcard, ). Welke vorm het ook is, het geld verandert op het eiland gewoon in papier, metaal, plastic of wat dan ook. Het heeft niet meer de betekenis van geld. Maar als geld geen ding is, wat is het dan wel? Lietaer definieert geld als: een overeenkomst, binnen een gemeenschap, om iets te gebruiken als betaalmiddel. Mensen kunnen, binnen hun gemeenschap, dus zelf afspreken wat ze als betaalmiddel gebruiken. Mensen hebben ook de macht om de inhoud van deze overeenkomst zelf te bepalen en te veranderen. Geld heeft dus een duidelijke sociale en een maatschappelijke dimensie. Geld is derhalve niet statisch maar dynamisch. De gemeenschap, of beter gezegd de mensen, kunnen de inhoud en betekenis van geld ten allen tijde wijzigen. Het zijn dus de mensen die de regels en afspraken die ten gronde liggen aan het economisch systeem, in handen hebben en de koers naar een duurzame economie kunnen voortzetten. Leontien Aarnoudse Communicatie Luc Weyn Investeren in duurzaamheid Voorbij de blinkende façade ligt de realiteit. Dat was de boodschap van het Gouden Kalf (boven), gemaakt door de Deense kunstenaar Jens Galschiot. Het Gouden Kalf symboliseert de blinde verering van het geld. Netwerk Vlaanderen zette het acht meter hoge sculptuur in tijdens de artistieke interventie Goudkoorts aan de Kouter in Gent in november

6 IN DE KIJKER Koopkrachtverlies en kredietcrisis Dé uitdagingen voor centrale banken Centrale banken staan in voor prijsstabiliteit en de stabiliteit van het financiële systeem. Dat zijn grote uitdagingen nu de inflatie de kop opsteekt en onze economie de klappen van de kredietcrisis moet verwerken. De verwachtingen zijn daarom hooggespannen. Want wat kan de centrale bank doen om te zorgen dat de prijzen straks niet de pan uit rijzen? En welke maatregelen neemt de bank om de gevolgen van de kredietcrisis in te perken? Op deze en meer kwesties vind je in dit artikel een korte toelichting. Stel dat de voedselprijzen stijgen. Is het dan de taak van de Europese Centrale Bank (ECB) om te zorgen dat je met hetzelfde aantal euro s toch je brood kan kopen? De centrale bank waakt over de prijsstabiliteit. Ze probeert prijsstijgingen en prijsdalingen te voorkomen. In de praktijk probeert ze de stijging van de prijzen lager dan twee procent te houden. Indien de stijging van de prijzen wordt beperkt, wordt hetgeen je met je euro s kan kopen (je koopkracht) gevrijwaard. De ECB maakt hiervan een prioriteit, omdat volgens de meeste economen het vrijwaren van de koopkracht sterk bijdraagt tot de verbetering van de economische vooruitzichten en de verhoging van de levensstandaard. Maar hoe zorgt de ECB nu voor stabiele prijzen, want de prijs van een brood wordt toch niet door de ECB vastgelegd? Nee, niet direct maar indirect heeft de ECB wel invloed. De prijs van goederen en diensten is immers afhankelijk van de vraag. En deze vraag wordt bepaald door de mate waarin mensen over geld beschikken. Als ze over veel centen beschikken, zullen ze geneigd zijn veel te kopen. Dan is de vraag naar goederen en diensten groot. Hebben ze wei- 6

7 Banken worden als te belangrijk geacht om zomaar over de kop te laten gaan. Als hun risicovolle gedrag goed afloopt, zijn de winsten voor de aandeelhouder en als het misloopt zijn de kosten voor de gemeenschap. nig geld, dan zal de vraag naar goederen en diensten klein zijn. De ECB heeft impact op de mate waarin mensen over geld beschikken, doordat ze invloed heeft op de hoeveelheid geld die in onze economie circuleert. Zo kan de ECB meer of minder geld aanbieden, geld duurder of goedkoper maken. De ECB moet de juiste geldhoeveelheid in omloop brengen en houden. Hoe heeft de beheersing van die geldhoeveelheid dan invloed op de koopkracht? Als de economie van een land groeit, produceren deze landen meestal meer. Bovendien willen de consumenten meer kopen en dus zullen ze extra geld nodig hebben. De beschikbare geldhoeveelheid zal moeten vergroten. Vergroot deze geldhoeveelheid even snel als de vraag naar geld, dan blijft de waarde van het geld gelijk. Brengt de ECB meer geld in omloop dan dat er vraag is, dan zal het geld in waarde dalen. Dus als de ECB meer geld op de markt brengt, of geld goedkoper op de markt brengt, kan je minder met je euro s kopen Dat klopt. Meer geld kan immers tot inflatie leiden. Indien de ECB meer euro s in omloop brengt, worden de bestaande euro s minder schaars en dus minder waard. Als er meer geld beschikbaar komt, geeft dat ook ruimte voor de producenten om iets meer voor hun producten en diensten te vragen. Duurdere producten betekent inflatie en een inflatie van bijvoorbeeld 6 procent betekent dat je voor producten die vroeger 100 euro kosten, nu 106 euro moet betalen. Dus kan je minder kopen met hetzelfde geld. Kan het omgekeerde ook waar zijn, dat minder of duurder geld, de koopkracht bevordert? Indien in tijden van intensieve economische activiteit de ECB het geld dat ze leent aan de banken duurder maakt (er een hogere rente voor vraagt), zal dat de inflatie afremmen en dus de koopkracht op pijl houden. De banken zullen die duurdere rentes immers doorrekenen aan hun kredietklanten. Deze duurdere rentes zullen de bankklanten afremmen om leningen te nemen. Anderzijds zullen de banken betere spaartarieven aanbieden. De rentestijging van de centrale banken remt op die manier zowel de productie als de consumptie van goederen en diensten. Ze stimuleert het sparen en uitstellen van investeringen of aankopen. Om competitief te blijven en niet met hun producten of diensten te blijven zitten, zullen de bedrijven de prijzen van hun producten en diensten niet te sterk mogen laten stijgen. Op die manier zorgt de rentestijging van de centrale bank er voor dat de koopkracht op pijl blijft. Naast prijsstabiliteit staat de centrale bank ook in voor financiële stabiliteit. De recente kredietcrisis heeft voor een hevige instabiliteit gezorgd. Hoe kon dit gebeuren? De kredietcrisis bedreigt de financiële stabiliteit, voornamelijk omdat ze het vertrouwen in de banken aan het wankelen brengt. Veel financiële instellingen moeten een prijs betalen voor het investeren in al te riskante producten zoals verpakte Amerikaanse hypotheekvorderingen. Hierdoor lo- Europese monetaire afspraken Torenhoge inflatie in Zimbabwe» Landen in de eurozone zijn overeengekomen om een gezamenlijk monetair beleid te voeren. Hierdoor hebben ze geen individueel recht meer om geld aan te maken. Hun monetair beleid wordt bepaald door de Raad van Bestuur van de Europese Centrale Bank (ECB). In het bestuur van de ECB zitten zes directieleden en de gouverneurs van de nationale banken van de eurolanden. Ook de gouverneur van de Nationale Bank van België, Guy Quaden, maakt deel uit van die Raad. Zimbabwe breekt telkens weer nieuwe records wat betreft hun inflatie. In mei 2008 stond het officiële inflatiecijfer op 2,2 miljoen procent. In juni bereikte ze een recordhoogte van meer dan 11 miljoen procent. De lonen stegen echter niet mee. In mei gaf de centrale bank van Zimbabwe een nieuw biljet van 500 miljoen Zimbabwaanse dollar uit. Dat was toen 2 Amerikaanse dollar waard. Ter vergelijking: bij de onafhankelijkheid in 1980 stond de Zimbabwaanse dollar gelijk met de Amerikaanse dollar. Momenteel levert 1 dollar op de zwarte markt Zimbabwaanse dollar op. 7

8 » Hyperinflatie in Duitsland na WOI pen ze zware verliezen op. Een aantal financiële instellingen moest zelfs al de boeken neerleggen. Niemand weet welke er nog gaan volgen. Door deze grote onzekerheid wensen banken geen korte termijnkredieten meer toe te staan aan elkaar. De aandelenkoersen van banken zijn bovendien zeer geruchtgevoelig en ondergaan daarom hevige koersschommelingen. Pimco, de grootste obligatiebeheerder ter wereld, schat dat de kredietcrisis financiële instellingen om en bij de miljard dollar aan verliezen zal kosten. Het financieel vermogen van de Belgische particulieren is sinds de start van de crisis met 50 miljard euro (of euro) gemiddeld per gezin gedaald. Het financieel dagblad De Tijd berekende half maart dat wereldwijd de beurswaarde met 25 procent of met miljard euro verminderd is, sinds het uitbreken van de kredietcrisis. Om haar oorlogsschulden te betalen, ging de Duitse overheid na de Eerste Wereldoorlog over tot het drukken van massa s nieuwe marken. Dit leidde er toe dat de Duitsers in 1923 bijvoorbeeld mark betaalden voor een brood en 2 miljoen mark voor een pond vlees. Experts over de rol van centrale banken in de kredietcrisis Volgens Geert Noels, hoofdeconoom van beurshuis Petercam, heeft men het nagelaten om bezwarende maatregelen te nemen die de kwaliteit van de groei onder controle hadden kunnen houden. Noels stelt in het dagblad De Morgen dat het beste dat een brandweer kan doen is preventief optreden. Eens het bos te hevig brandt om geblust te worden, kan men enkel bidden dat de wind weer gaat liggen. Ook geeft hij aan dat financiële instellingen een veel te kleine buffer hebben om tegenslagen op te vangen. Paul De Grauwe, professor en voormalig liberaal parlementslid stelt dat de verantwoordelijken vergaten te superviseren en te reguleren. Volgens hem zaten de verantwoordelijken gevangen in een blind geloof in de bestuivende bijen van Wall Street om van geld meer geld te maken. Ze zagen niet dat Wall Street alleen zichzelf aan het bestuiven was. De Grauwe geeft aan dat woonkredieten in Europa zo verstrekt zijn. Ook in Europa speculeerden financiële instellingen massaal op herverpakte Amerikaanse hypotheekleningen. In De Morgen pleit De Grauwe voor een striktere reglementering om zo de buitensporige risico s die te veel marktspelers nemen, te beperken. Ook pleit hij ervoor dat centrale banken financiële stabiliteit beter integreren in hun modellen miljard euro, ter vergelijking: het miljard aantal mensen dat leeft van één dollar per dag, heeft daar ruim 45 jaar een inkomen aan. Hoe reageerden de centrale banken op de kredietcrisis? Vooreerst hebben zowel de Amerikaanse als de Britse en Europese Centrale Bank extra geld op de markt gebracht. In sommige gevallen hebben ze ook de tarieven waaraan geleend kan worden verlaagd. Deze actie was nodig om de blokkering van de kredietverlening tussen de banken op te vangen. Daarnaast zijn de Britse bank Northern Rock, de Deense bank Roskilde, het Amerikaanse Indy- Mac en Bear Stearns gered door tussenkomst van de centrale banken. Dat laatste geldt ook voor Fannie Mae en Freddie Mac, de grootste hypotheekgiganten van de VS. De geboden hulp bestond onder meer uit het overnemen van waardeloze effecten in ruil voor schatkistcertificaten of door het bieden van staatswaarborgen aan eventuele overnemers. Wie zijn gat verbrand, moet op de blaren zitten luidt een Vlaams spreekwoord. Financiële instellingen hebben hun lesje wel geleerd zeker? De wijze waarop de centrale banken hun rol hebben opgenomen, leert iedereen dat banken riskant kunnen blijven speculeren met onze centen. Want als het ernstig misloopt, komen de centrale banken ertussen. Banken worden als te belangrijk geacht om zomaar over de kop te laten gaan. Als hun risico volle gedrag goed afloopt, zijn de winsten voor de aandeelhouder en als het misloopt zijn de kosten voor de gemeenschap. Dat is niet enkel zeer onrechtvaardig, het is ook inefficiënt. Overdreven risico s worden op die manier financieel immers onvoldoende afgestraft. De centrale banken zijn net brandweerlui die deviezenreserves als watervoorraad kunnen gebruiken. Maar volstaat dat wel? Indien de Amerikaanse Centrale Bank de geldkraan sneller had toegedraaid, had de schade veel beperkter kunnen zijn. Als ze de rentes verhoogd zou hebben op het moment dat de vastgoedmarkt zich herpakt had, zou het volume aan slechte kredieten nooit zo groot geweest zijn. Maar het ziet er ook naar uit dat de centrale banken aan de grond van de zaak niets kunnen doen. De grond van de zaak zit in mechanismen die ervoor zorgen dat mensen leningen willen aangaan en kunnen bekomen die ze 8

9 niet kunnen terugbetalen. De grond van de zaak zit ook in het feit dat financiële instellingen verblind door voorgespiegelde korte termijnrendementen, geïnvesteerd hebben in ontransparante producten (herverpakte riskante hypotheektegoeden) waar ze de inhoud en risico s niet voldoende van onderkend hebben. De kredietcrisis lijkt soms op een grote vervan-mijn-bedshow. Kunnen we deze problematiek niet beter aan financiële specialisten overlaten? Het is belangrijk dat iedereen zich de gevolgen van de kredietcrisis aantrekt. Het is niet alleen zaak van financieel deskundigen. Een misplaatst geloof in de onfeilbare consument en in de efficiëntie van de markt heeft er in de VS toe geleid dat naar schatting 6,5 miljoen Amerikanen in de problemen komen. In de volgende vijf jaar krijgen ze een inbeslagnamebrief in hun bus, omdat ze de lening op hun huis niet meer kunnen terugbetalen. Op wereldschaal zullen miljarden dollars verloren gaan aan bijvoorbeeld aandelenkoersen van bedrijven en winsten van banken. Europa en de VS dreigen economisch een terugval te kennen. De beslissingen die worden gemaakt in de financiële wereld zijn niet alleen van grote invloed op de wereldeconomie, ze bepalen mede het dagelijks leven van de gewone (wereld)burger. Een misplaatst geloof in de onfeilbare consument en in de efficiëntie van de markt heeft er in de VS toe geleid dat naar schatting 6,5 miljoen Amerikanen in de problemen komen. Luc Weyn Investeren in duurzaamheid 9

10 Cirkant vzw zoekt geld voor extra pand in Turnhout PORT- FOLIO Jongeren met gedragsproblemen vallen nogal eens buiten de boot bij de traditionele hulpverlening. Dat is wat een groep mensen 25 jaar geleden al was opgevallen. Om deze jongeren toch begeleiding te bieden, werd Cirkant destijds in het leven geblazen. En niet zonder succes, want deze vzw te Turnhout kreeg een erkenning om zes jongeren door de jeugdrechter of het comité bijzondere jeugdzorg te laten plaatsen. Al snel bleek dat een groot aantal van deze jongeren ook het slachtoffer waren geweest van seksueel misbruik. In de beginfase bestond er geen enkele aangepaste opvang voor deze groep. Veel van de afdelingen die destijds begonnen, zijn zonder subsidie gestart en vertrokken van een experimentele basis. Inmiddels is Cirkant uitgegroeid tot een organisatie met 53 personeelsleden en tal van vrijwilligers uit de omgeving. Cirkant biedt zeer uiteenlopende vormen van hulpverlening aan: van begeleid wonen tot residentiële opvang. Bovendien zijn er tal van herstelprojecten, waarbij jongeren door uitdagende doe-activiteiten opnieuw succeservaringen opdoen en het geloof in zichzelf kunnen opbouwen. Cirkant organiseert stap- en overlevingstochten, kunst- en theaterprojecten, natuurbelevingdagen en werkervaringopdrachten. Samen met een Nederlandse stichting organiseerde Cirkant dat de jongeren aan het werk konden gaan op een camping. Ze gingen aan de slag bij de receptie of maakten zich nuttig bij het onderhoud van de camping. Ook gingen sommigen aan de slag op biologische boerderijen. Door deze werkzaamheden konden de jongeren laten zien welke kwaliteiten ze in huis hadden en dat kwam ook hun zelfbeeld ten goede. De experimentele, maatgerichte aanpak en de vernieuwende initiatieven van Cirkant krijgen in veel gevallen erkenning van de overheid. Zo kan Cirkant deze jongeren blijven begeleiden en de organisatie steeds verder uitbreiden. Voor de uitbreiding van de residentiële opvang klopte Cirkant bij Netwerk Rentevrij aan. Cirkant zal een extra pand aankopen in Turnhout en is daarom op zoek naar rentevrije leningen bij sympathisanten. Aangezien het project bijzonder sterke resultaten kan voorleggen, doet Netwerk Rentevrij een oproep aan haar achterban om Cirkant mee te ondersteunen. Voor elke euro die Cirkant zelf inzamelt via de achterban, doet Netwerk Rentevrij er twee bovenop. Wil jij Cirkant steunen en financieel een steentje bijdragen? Neem dan contact op met Netwerk Rentevrij. Cirkant Lening Bedrag Van Netwerk Rentevrij n Inzamelen via achterban n Totaal n Word ook aandeelhouder van Netwerk Rentevrij. Goede initiatieven hebben recht op financiering. 10

11 Vijf vragen aan Bob Docx aandeelhouder van Netwerk Rentevrij Bob Docx is aandeelhouder van Netwerk Rentevrij. Al bijna dertig jaar is hij actief binnen de sociale economie. Hij is bestuurslid bij diverse vzw s en werkte tot voor kort in het garagecollectief De Krikker te Antwerpen. Afgelopen jaar sloot deze coöperatie haar deuren, dus ging Bob Docx aan de slag bij Educar, een werkervaringsproject voor langdurig werklozen. We stelden hem een paar vragen Laten we maar met de deur in huis vallen. Waarom ben je aandeelhouder van Netwerk Rentevrij geworden? Het was voor mij een manier om mijn appreciatie en waardering eens op een andere manier te laten blijken, ook al is het met een bescheiden bedrag. Wat Rentevrij enkele jaren geleden voor De Krikker heeft gedaan is niet niks. Door de sluiting van ons bedrijf destijds zaten we met tijdelijke financiële problemen. Door de verkoop van ons pand zouden die op lange termijn opgelost kunnen worden. Op korte termijn is Netwerk Rentevrij tussengekomen. Vanuit De Krikker kunnen we nu geen waardering meer laten blijken, persoonlijk kon ik dat wel kenbaar maken. Bovendien vind ik het minstens zo belangrijk dat particulieren meestappen in het verhaal van Rentevrij lenen. Een Algemene Vergadering die op termijn enkel uit institutionele aandeelhouders bestaat, loopt het risico om het contact met het dagelijkse leven te verliezen. Wat is jouw ervaring als klant bij Netwerk Rentevrij? Hoe moet ik dat zeggen? (stilte) Het is heerlijk om met zulke mensen en zo n organisatie te werken. Bij hun is klantvriendelijkheid geen verplichting. Ze doen dat niet om klanten te ronselen en hen dan nadien een hoop andere dingen aan te smeren. Bij Netwerk Rentevrij gaat het echt om het welzijn van het project. Alles wat verzoenbaar is met de cv wordt gedaan. Ze gaan echt heel ver in het mee nadenken en ondersteunen van hun klanten. Zoals ik al zei, het welzijn primeert. En inmiddels ben je zelf aandeelhouder van Rentevrij Ja. Op een bepaald moment besloot het Kringloopfonds, waar ik in de Raad van Bestuur zit, om een miljoen euro in Netwerk Rentevrij te investeren, een ferm bedrag. Kort daarna zocht Netwerk Rentevrij ook particuliere aandeelhouders. Ik heb niet lang geaarzeld. Qua gedachtegoed stond ik 100 procent achter Rentevrij, als klant stond ik 100 procent achter Rentevrij, het leek me logisch dat ik als geldschieter ook 100 procent achter Rentevrij zou staan. Waarom vind je een rentevrij systeem een verbetering voor de samenleving? Er zijn veel redenen te noemen. Neem nu bijvoorbeeld de manier waarop handel tussen de Derde Wereld en de rijkere landen georganiseerd is en de rol die rente daarin heeft. In principe koopt een rijk land of bedrijf grondstoffen in de Derde Wereld. Om die grondstoffen te ontginnen, vervoeren en te verwerken hebben ze machines nodig. In iedere fase wordt er geïnvesteerd en investeringen moeten geld opbrengen. In iedere investering wordt een rente doorgerekend. De rente bouwt zich per fase op en wordt uiteindelijk in de prijs van het afgewerkte product aan de eindverbruiker doorgerekend. Derde Wereldlanden verkopen dus goedkope grondstoffen, waar weinig rente op staat en kopen achteraf een afgewerkt product met veel rente. Gemiddeld bestaat vijftig procent van de prijs van een product uit rente als vergoeding voor het geïnvesteerde kapitaal. Wie steunen we dus eigenlijk als we aan ontwikkelingshulp doen? Als Derde Wereldlanden met onze ontwikkelingssteun westerse producten kopen gaat de helft van onze steun naar rente op kapitaal en dus naar aandeelhouders uit het Westen. En dit is slechts één voorbeeld van de gevolgen van rente in de wereld en de verschillen tussen arm en rijk. Hoe kan Netwerk Rentevrij iets doen aan die ongelijkheid? Rentevrij gaat daar fundamenteel tegen in. Geld brengt geen geld op. Geld brengt pas geld op als anderen er mee werken. Doordat bedrijven iets met je geld doen, ontstaat er een meerwaarde, en die meerwaarde brengt geld op voor aandeelhouders. Dus als aandeelhouders leven van de opbrengst van hun centen, leven ze wel degelijk van het werk of de arbeid van anderen. En dat wordt vaak vergeten. Ik maak me geen illusies. Noch Rentevrij, noch ik kan de wereld veranderen. Maar ik ben liever een onderdeel van de oplossing dan van het probleem. Interview door Nele Scholiers (stagiair) Netwerk Rentevrij tel: info@rentevrij.be 11