en Sportfysiotherapie

Transcriptie

1 en Sportfysiotherapie Maarten Barendrecht

2 Introductie Maarten Barendrecht MPTS Sportfysiotherapeut Docent Avansplus/NPI Moduul Sportblessurepreventie Onderzoek

3 Overzicht Waarom sportblessurepreventie? Wat is sportblessurepreventie? Hoe werkt sportblessurepreventie? Wat is de rol van de sportfysiotherapeut?

4 Epidemiologie Aantal sportblessures per jaar in Nederland 11 miljoen sporters (minimaal 1 x per jaar) 3,7 miljoen blessures 2,8 miljoen acute blessures 0,93 miljoen chronische blessures 1,5 miljoen medisch behandeld 1 op de 3 sporters heeft jaarlijks een blessure 7,8% van Nederlandse sporters is geblesseerd Obin , Consument en Veiligheid

5 Epidemiologie Aantal sportblessures per jaar in Nederland Gemiddeld 1,8 blessures per 1000 sporturen (voetbal 3,9) Op enig moment is gemiddeld 1 op de 13 sporters in Nederland geblesseerd >8 blessuregevallen per jaar per team (15 spelers) bij 3u. sport p.w. Per team is gedurende het hele jaar altijd wel iemand geblesseerd Lis , Obin , Consument en Veiligheid

6 Gevolgen sportblessure Gevolgen: Missen wedstrijden/belangrijke evenementen Verminderde prestatie Eerder einde sportcarrière Kosten op korte termijn Arthrose en kosten op lamgere termijn

7 Gevolgen sportblessure Directe medische kosten Indirecte kosten Totaal 430 miljoen 910 miljoen 1,3 miljard

8 Gevolgen sportblessure VKB letsel leidt bij 60-90% van de patienten binnen jaar tot radiologische afwijkingen die wijzen op arthrose. Dit is jr eerder dan patienten met primaire arthrose 1 knieblessure betekent op lange termijn > 315 aan extra kosten per jaar in verband met artrose Meunier 2006, Leardini 2004

9 Evidentie Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat met preventieve programma s de kans op sportblessures meer met dan meer dan 50 % van verlaagd deze blessures kan worden is onnodig

10 Huidige situatie Wie doet er nu al actief aan sportblessurepreventie? Wat wordt er nu gedaan aan sportblessurepreventie?

11 Huidige situatie Wat wordt er nu gedaan aan sportblessurepreventie? Warming-up? Rekken? Core stability? Braces?

12 Warming up? Does warming up prevent injury in sport? The evidence from randomized controlled trials (Fradkin 2006) 3 van de 5 RCT s laten preventief effect zien Effectiviteit afhankelijk van de invulling van warming up Effectiviteit NMT WU zonder extra materiaal (Herman 2012) Multi-component: sport-specifieke agiliy, landingstechnieken, balans, kracht, rekken Minimaal 3 maanden consistent deze aspecten trainen

13 Rekken? Niet effectief in het voorkomen van hardloopblessures (Yeung 2011)

14 Rekken? Statisch rekken geen preventief effect op blessures overall (Small 2008) Mogelijk enige effectiviteit in het voorkomen van spierblessures maar nog veel onduidelijkheden (Small 2008, Stojanovic 2011, McHugh 2010) Wisselende effectivitieit Meestal in combinatie met andere interventies onderzocht Dynamische mobiliteitsoefeningen <-> statisch rekken Geen eenduidige relatie tussen lengte hamstrings en blessurerisico (Freckleton 2013) van der Poel (2009)

15 Core stability? Is trainen op core stability een middel om blessures te voorkomen?

16 Core stability?? Lederman (2010)

17 Core stability? Leetun DT (2004) Alleen kracht heup exo voorspelt acl risico (romp mm 3d niet!) Zazulak BT (2007) Romp beweging en reactietijd bij sporters die acl letsel oplopen Borghuis AJ (2010) Reactietijd maar rompbeweging bij voetballers Hewett TE (2009) Videoanalyse: combinatie romp zijwaarts en knie abductie Blackburn JT(2009) Rompflexie bij landing geeft vermindering quadriceps activiteit

18 Core stability?

19 Definitie Primaire preventie: activiteiten die voorkómen dat een bepaald gezondheidsprobleem, of een blessure (risico) ontstaat. Secundaire preventie: gezondheidsproblemen of predisponerende factoren worden in een vroeg stadium opgespoord (screening) of erkend (risicogroepen). Door deze factoren te beïnvloeden kan het blessurerisico verminderd worden. Tertiaire preventie: (valt vaak onder behandeling): complicaties en herhaling van blessures worden voorkomen. Het gaat hierbij om behandeling, adviezen over trainingsopbouw en beschermende maatregelen als braces bij hervatting van sportbelasting.

20 Uitgangspunten? Onderzoek Praktijk Praktijkervaringen/gewoonten Wetenschappelijk onderzoek Effectieve Preventie Toepassing in de praktijk Gewoonte

21 Hoe kom je tot effectieve preventie? Onderzoek: Model van v. Mechelen (1987, 1992)

22 Hoe implementeer je effectieve preventie? Implementatie in de Praktijk: TRIPP (Finch 2005) Verantwoordelijkheid per niveau (Emery 2006) Re-aim SSM ( Finch 2010)

23 Hoe kom je tot effectieve preventie? Onderzoek: Model van v. Mechelen (1987, 1992)

24 Wat is de omvang van het probleem? LIS , Obin , Consument en Veiligheid

25 Wat is de omvang van het probleem? Lis , Obin , Consument en Veiligheid

26 Wat is de omvang van het probleem? Knie Enkel Samen Incid % 18% 38% Prev % 13% 44% LIS , Obin , Consument en Veiligheid

27 Hoe ontstaan blessures?

28 Hoe ontstaan blessures? Intrinsieke risicofactoren Extrinsieke risicofactoren Ongevalmechanisme

29 Voorbeeld: Enkelblessure Intrinsieke risicofactoren Extrinsieke risicofactoren Ongevalmechanisme

30 Intrinsieke risicofactoren enkelletsel: leeftijd eerder enkelletsel onvoldoende herstel beperkte ROM dorsfl. slechte balans geen toltraining vermoeidheid

31 Extrinsieke risicofactoren enkelletsel: Sport Schoeisel Ondergrond Brace/tape Wedstrijd >Training

32 Risico screening: Enkelblessure Balans Eerder enkelletsel Onvoldoende herstel Beperkte ROM dorsfl. Schoeisel Ondergrond Sport Wedstrijd Vermoeidheid Brace/tape Toltraining

33 Ongevalmomenten enkelblessure

34 Voorbeeld: VKB letsel Intrinsieke risicofactoren Extrinsieke risicofactoren Ongevalmechanisme

35 Intrinsieke risicofactoren VKB letsel Geslacht Leeftijd Ras Intercondylaire ruimte Dynamische valgus stand Techniek H/Q ratio Add/endo heup Navicular drop Romp stabiliteit Vermoeidheid

36 Extrinsieke risicofactoren VKB letsel Sport Aanval Positie Wedstrijd>Training Ondergrond

37 Blessuremechanisme VKB letsel non contact letsel disturbed contact full contact

38 Blessuremechanisme VKB letsel non contact letsel: Landing op één been Schijnbeweging Richtingsverandering Weinig buiging knie Valgus stand knie Romp uit balans

39 Non contact VKB letsel

40 Blessuremechanisme VKB letsel disturbed contact letsel: Landing op één been Schijnbeweging Richtingsverandering Weinig buiging knie Valgus stand knie Romp uit balans Contact brengt de sporter uit evenwicht

41 Disturbed contact VKB letsel

42 Blessuremechanisme VKB letsel direct contact letsel: Val op been Been tegen been Geblokkeerde trap Been vast Been los Contact zij/voorkant

43 Direct contact VKB letsel

44 VKB letsel anders bekeken Een non-contact of disturbed-contact VKB letsel is het gevolg van een biomechanische en neuromusculaire dysbalans in de onderste extremiteit en romp (al dan niet versterkt door intrinsieke en extrinsieke risicofactoren) Deze dysbalans is meetbaar en kan en moet behandeld worden voordat het VKB letsel is opgetreden

45 Risico op VKB letsel is meetbaar

46 Risico op sportletsel is meetbaar Drop jump test (3d) KAM score Star excursion balance test Single leg balance test Eerdere blessure

47 Basis voor preventieve training Aanpak risicofactoren door training Intrinsieke risicofactoren Extrinsieke risicofactoren Trainen op ongevalmechanismen (sportspecifieke vaardigheden)

48 Reductie van blessurerisico door training Techniektraining (sportspecifieke vaardigheden) Valtraining Balanstraining Neuromusculaire training Biomechanica (lichaamshouding) en techniek Balans/stabiliteit Kracht Plyometrie

49 Minder (recidief) enkelletsel door balanstraining Balans training is een effectief middel om enkelletsel bij sporters te voorkomen. Vooral de kans op recidiefletsel wordt verkleind (Review Verhagen 2010) Extra balans training na behandeling voor enkelletsel verkleint de kans op recidiefletsel (Hupperets, 2010)

50 Principes neuromusculaire training Intrinsieke factoren bij kruisbandletsel: Abductie stand en onvoldoende flexie knie bij landing drop jump Add/endo heup > Heupmm Navicular drop H/Q ratio > Hamstrings Vermoeidheid Core stability > Zijw stab en lichte fl. heup

51 Principes neuromusculaire training Componenten neuromusculaire training: biomechanica en techniek feedback balans en core stability oefeningen plyometrische oefeningen krachtoefeningen Hewett 2006 Intrinsieke risicofactoren Sportspecifieke vaardigheden (ongevalmechanismen)

52 Principes neuromusculaire training Aandachtspunten neuromusculaire training: Verend en zacht landen Knieën buigen bij het landen (2 benen) Heup, knie en voet in één lijn (geen X-benen) Bekken recht bij éénbenige belasting Licht voorover buigen in heupen met rechte romp Nadruk op kwaliteit en niet op snelheid Nadruk op de landing en niet op de afzet

53 Principes neuromusculaire training Sportspecifiek Warming up en techniek Balans Plyometrische oefeningen Core stability Krachtoefeningen Biomechanica en techniek feedback

54 Principes neuromusculaire training Ingepast in reguliere training 2-3 x per week gedurende 10 8 weken Daarna 1 x per week 10 minuten warming up oef. Incl. techniek oef 5 min balans op tol of mat (1 been) 3 plyometrische oef. op mat sec (voor, zijwaarts en draai) Krachtoef na training incl. hamstringoef. Biomechanica feedback (ook rest van training) Warming up oef. voor iedere training/wedstrijd

55 Andere preventieve maatregelen braces en bescherming voorlichting (sport)advies Regelgeving Combinatie van maatregelen

56 Blessures en preventieve maatregelen

57 Wetenschap en praktijk? Meer dan 50% reductie blessurerisico bij onderzoek Geen duidelijke afname blessurerisico in de praktijk LIS , Obin , Consument en Veiligheid

58 Hoe implementeer je effectieve preventie? Implementatie in de Praktijk: TRIPP (Finch 2005) Verantwoordelijkheid per niveau (Emery 2006) Re-aim SSM ( Finch 2010) Grol en Wensing

59 Wie is verantwoordelijk? Overheid NOC-NSF/sportbonden Vereniging Medische begeleiding Trainer/coach Ouders Kind/sporter Emery 2006

60 Implementatie op ieder niveau Finch 2010

61 Implementatie op ieder niveau Internationale sportbonden: Rugbyready, Fifa11+ Landelijk: voorkomblessures.nl Nationale sportbonden: trainerscursus Verenigingsniveau? Trainers/begeleiders? Ouders/sporters?

62 Implementatie op verenigingsniveau Waarom preventie via sportvereniging? Master sportfysiotherapeut als medisch begeleider, inhoudsdeskundige en innovator Coach controlled programma s effectief Sport veroorzaakt het probleem Direct op de bron het probleem aanpakken Er wordt toch al getraind Compliance via trainer Preventie en behandeling in de sportsetting Kan mede tot verbetering sportprestatie leiden

63 Implementatie op verenigingsniveau Waarom preventie via sportvereniging? Implementatie op 3 niveau s tegelijk Verenigingsniveau? Trainers/begeleiders? Ouders/sporters?

64 Implementatiemodel Grol en Wensing 1. Ontwikkeling voorstel voor verandering 2. Analyse feitelijke zorg, concrete doelen voor verbetering 3. Probleemanalyse doelgroep en setting 4. Ontwikkeling en selectie van interventies/strategieën 5. Ontwikkeling, testen en uitvoering van implementatieplan 6. Integratie in routines 7. (Continue) evaluatie en (indien nodig) bijstelling van plan

65 Implementatie op verenigingsniveau 2. Analyse huidige situatie: Doelgroep: bestuur, trainers/begeleiders, sporters (ouders) Setting: sportvereniging Wordt er binnen de vereniging medisch beleid gevoerd en zo ja wat zijn de gemaakte afspraken? Wat wordt er bij de trainingen gedaan als warming up en hoe lang duurt dit per onderdeel? Wat wordt er bij wedstrijden gedaan als warming up en hoe lang duurt dit per onderdeel? Wat wordt er gedaan als een sporter geblesseerd raakt? Wanneer mag een sporter na een blessure weer mee doen en wie bepaalt dat? Welke maatregelen worden er genomen om blessures te voorkomen?

66 Implementatie op verenigingsniveau 2. Concrete doelen voor verbetering: Doelgroep: bestuur, trainers/begeleiders, sporters (ouders) Setting: sportvereniging Duurzaam preventiebeleid met borging in technisch/medisch beleidsplan Bestuurlijke verantwoordelijkheid voor preventiebeleid Jaarlijks budget voor preventiebeleid (materiaal en bijscholing) Alle sporters/groepen vanaf 10 jr. doen jaarlijks een preventief trainingsprogramma Alle (nieuwe) trainers en begeleiders zijn bekend met de voordelen en methoden van preventieve training Alle sporters (ouders), trainers en begeleiders zijn op de hoogte van beleid ten aanzien van preventie en behandeling van blessures Kleine (deel)stappen, haalbare doelstellingen

67 Implementatie op verenigingsniveau 3. Probleemanalyse doelgroep en setting Doelgroep: bestuur, trainers/begeleiders, sporters (ouders) Setting: sportvereniging Is de vereniging bekend met de blessurerisico s van de sport? Is de vereniging bekend met de voordelen van preventieve training? Is de vereniging bereid om preventiebeleid vast te leggen, budget vrij te maken, en bestuurlijke verantwoordelijkheid te dragen? Is de vereniging/trainer bereid om trainingstijd in te leveren of extra trainingstijd toe te voegen om aan preventie te besteden en zo ja hoeveel tijd? Zijn alle trainers/begeleiders bekend met methoden en opzet van preventieve training? Is er ruimte en materiaal om preventieve training uit te voeren?

68 Implementatie op verenigingsniveau Belemmerende factoren Gebrek aan beleid en/of bereidheid tot verandering Cultuur, sociale omgeving (landelijk en vereniging) Kennis trainers en begeleiders Compliance (trainers en spelers) Tijd, ruimte en middelen Bevorderende factoren Bewezen effectiviteit preventieve programma s Veel blessures Bestuurlijke verantwoordelijkheid Verantwoordelijkheid voor sporter (ouders) Prestatieverbetering Champion

69 Implementatie op verenigingsniveau 4. Ontwikkeling en selectie van interventies/strategieën Doelgroep: bestuur, trainers/begeleiders, sporters (ouders) Setting: sportvereniging Disseminatie (informatie over noodzaak en mogelijkheden van preventie) Educatie Feedback en reminders Sportergerichte strategieën Organisatorisch gerichte strategieën Marktgerichte strategieën Gedifferentieerde benadering (doelgroep/segment: voorlopers, volgers, achterblijvers) Sleutelfiguren, opinieleiders, voorbeeldfunctie

70 Implementatie op verenigingsniveau 5. Ontwikkeling, testen en uitvoering van implementatieplan Doelgroep: bestuur, trainers/begeleiders, sporters (ouders) Setting: sportvereniging Implementatieplan op basis gekozen strategieën Beginnen met kleine groep (selectie, voorbeeldfunctie) Planning fasen implementatie (subgroepen, weerstanden, processen) Betrekken doelgroep (bestuur, trainers,sporters) Inpassen in bestaande structuren en organisatie Planning in de tijd (voorafgaand seizoen beginnen)

71 Implementatie op verenigingsniveau 6. Integratie in routines Doelgroep: bestuur, trainers/begeleiders, sporters (ouders) Setting: sportvereniging Borging dmv budget, beleid en bestuurlijke verantwoordelijkheid Na- en bijscholing trainers en begeleiders Blessureregistratie/effectmetingen Screening nieuwe leden Preventief programma up to date houden Cultuuromslag

72 Implementatie op verenigingsniveau 7. (Continue) evaluatie en (indien nodig) bijstelling van plan Doelgroep: bestuur, trainers/begeleiders, sporters (ouders) Setting: sportvereniging Voorwaarden voor implementatie gerealiseerd? Beleid, kennis, materiaal, cultuur Past men de nieuwe werkwijze toe? Adoptie,compliance trainers/spelers Is de preventieve training effectief? Minder blessures, kwaliteit van bewegen, prestatieverbetering Nieuwe ontwikkelingen?

73 Effectieve Implementatie Landelijk beleid - Rugbysmart (Nieuw Zeeland) Verplichte jaarlijkse bijscholing over veilig rugby voor: Rugbycoaches en trainers Scheidsrechters Zonder bijgeschoold personeel geen deelname aan competitie! Rugby Ready Boksmart

74 Effectieve Implementatie Onderzoek naar adoptie en borging preventieve programma s acl 1998 controleseizoen 1999 (coach) en 2000 (fysio) interventie 2005 nationale campagne met dvd en nascholing coaches 2005 Publicatie RCT preventie bij jeugdhandbal 2008 Skadefri (website en DVD) Myklebust (2013)

75 Samenvatting Waarom sportblessurepreventie? Jaarlijks 3,6 miljoen sportblessures, sportieve en financiële consequenties Meer dan 50% kan voorkomen worden Wat is sportblessurepreventie? Meer dan warmlopen, rekken en core stability Primair, secundair, tertiair Hoe werkt sportblessurepreventie? Model van Mechelen, Tripp Risicofactoren, ongevalmechanismen Biomechanica, techniek, balans/stabiliteit, kracht, plyometrie, sportspecifiek Intensieve periode en onderhoud rest seizoen Implementatie in de sportpraktijk

76 Samenvatting Wat is de rol van de sportfysiotherapeut? Primaire preventie Innovator, professioneel leider Ontwikkeling en implementatie preventieve training Secundaire preventie Specialist (preventief handelen) Screening (risicofactoren) en preventieve training, advies, beschermende maatregelen Tertiaire preventie Specialist (therapeutisch handelen) Diagnostiek (achterliggende oorzakelijke factoren) en behandeling

77 Thesisprojecten bij Avans+/NPI Sportblessures bij ALO/sport studenten Epidemiologie Relatie belasting voor de opleiding en blessures Ontwikkeling en implementatie blessureregistratiesysteem Predictieve validiteit risicotesten Sportblessures bij Nationale Handbaltalenten Epidemiologie en evaluatie registratiesysteem Sportblessures bij Volleybal talenten (RTC s) Epidemiologie en risicofactoren Risicofactoren enkelletsel bij jeugdhandballers Ontwikkeling preventief trainingsprogramma voor korfballers Effect preventieve training op kinematica/biomechanica bij: handballers, voetballers Implementatie van een preventief programma bij volleyballers

78 Vragen?