Roos$en$Tom!chatten'met'Kim'en'Tra' uit$cambodja...$dankzij$zonne!energie!"

Transcriptie

1 RoosenTom!chatten'met'Kim'en'Tra' uitcambodja...dankzijzonne!energie!" Hoeeenzonne'energieprojectopdeAmersfoortsebasisschoolDeKubus uitmonddeineenwijkonderneming,eenonderwijsprojectenontwikkelingshulp. " In"mei"heeft"Katholieke"Basisschool"De"Kubus"uit" Amersfoort"zestig"zonnepanelen"gekregen."De"school"wekt" zelf"elektriciteit"op"om"het"goede"voorbeeld"te"geven"aan" haar"leerlingen"en"buurtbewoners."met"de"oplevering"is" een"belangrijke"mijlpaal"gehaald"van"een"uniek"pilot" project"dat"onderwijs"en"energieopwekking"aan"elkaar" verbindt."de"kubus"heeft"een"echte"win!win"situatie" gecreëerd"waar"je"zonne!energie"van"krijgt."" Auteurs:HenrydeGooijer(StichtingPicoSol) TweepartijenhebbenvoorbasisschoolDeKubuseen hoofdrolvervuld.stichtingpicosolheeftmethet onderwijsprojectsolarschoolseenbruggeslagenmeteen partnerschoolincambodjavoorlesin computervaardighedenenwereldburgerschap. zonnepanelentechnischenfinancieelmogelijkgemaakt metcrowdfundingonderoudersenbuurtbewoners.het projectverbindtdrieboeiendeverhalen:deoprichtingvan wijkonderneming,eennieuwonderwijsprojecteneen verhaaloverontwikkelingshulp.!!!

2 2 De"wijkonderneming" Zonnepanelenzondersubsidie:Hetiseenlanggekoesterdewens. DezonnepanelenopDeKubusbewijzendatdezedroomis uitgekomen.desleutelhiervoorvormteengroepvan ondernemendeenbevlogenwijkbewoners,diezochtennaar gemeenschappelijkebelangenmetdeschoolendegemeente. De"geboorte"van"een"vereniging" Eenterugtrekkendeoverheidwakkertinsommigewijkende ondernemingszinvanburgersaanomhetheftineigenhandente nemen[1].dewijksoesterkwartier,waarbasisschooldekubusis gevestigd,heefthierineenzekerereputatieteverdedigen.dedrie speeltuinverenigingenindezewijkzijnmetaforischvoorde Soesterkwartierderdievoorzichzelfopkomt.Hetverenigingsleven bloeithierbovengemiddeld.datjuistopdekubuseen Amersfoortseprimeurwordtgehaaldmeteendoordebuurt geïnitieerdenbeheerdzonne'energiesysteem,isdanookniet helemaaltoevallig. "Alswevandaagfocussenopdegeneratievanmorgen,dragenwe bijaaneenduurzametoekomst. Metdezeuitspraakisde verenigingduurzaamsoesterkwartierin2010volgoedemoed gestartmetdeoprichtingvaneenzelfstandigeenergiecoöperatie omscholentekunnenvoorzienvanzonne'energie[2].tweejaar DerootsvanverenigingDuurzaamSoesterkwartierliggeninhet burgerinitiatiefdat"wijkburgermeester"jokesickmannin2003in gangzettedoorhet100jaaroudens'terrein"wagenwerkplaats" tebehoedenvoordesloop.vanafhetontstaanisde WagenwerkplaatsverbondenmethetSoesterkwartier.Ophet hoogtepuntverschaftehetgebiedeeninkomenvoormeerdan 700huishoudensindezearbeiderswijk.NadatdeNSin2001 vertrok,leekhetvervalslechtsineenrichtingtewijzen:slopenen opnieuwontwikkelen.hetzoueengrootverliesvoordewijk inhouden. HetsuccesvanhetbehoudvandeWagenwerkplaatsiseenparel geblekenvansuccesvolburgerinitiatief.hetzoekennaarnieuwe verbindendeelementenvoordewijk,leverdedesuggestieopom dezetevindeninhetthemaduurzaamheid.datbleekeenschotin deroos.vanafmaart2010,toendevereniginggeborenwerd, waaitereengroenewinddoordewijkdievooralsnogvan duurzameaardblijkt.straatsgewijsisolerendebewonershun woningen,smedenzeeenplanvooreenecologischensociaal duurzaamhofje,ontwikkelenzeeenwijk'windmolen,leggen zonnepanelenophundakenenwerkenzelfsaaneenplanvoor georganiseerdemantelzorg. Samen"investeren"in"de"wijkonderneming" ondernemingdieuitdeverenigingvoortkomt.decoöperatie heeft30leden,voornamelijkwijkbewoners. Deprijsvanelektriciteitisdeafgelopenjarenalleenmaar gestegenterwijldeprijsvanzonnepanelensteedsverderis gedaald.zelfelektriciteitopwekkenisdaardoorvoorhuishoudens nualzondersubsidierendabel.denederlandsewetvoorzieterin datdezeenergie(vanafjuli2013)onbeperktmagworden afgetrokkenvan("gesaldeerdmet")deingekochteenergie,zolang hetsaldovandetweemaarpositiefblijft.datbetekentconcreet dathuishoudensaltijdstroomtegenhetvolletariefkunnen terugleverenaanhunenergiebedrijf,doorgaansisdatca.22cent. Nietiedereenheefteeneigendak,ennietiederdakisgeschikt voorzonnepanelen.eenalternatiefvoordezemensenisomte investereninzonnepanelenopeengunstiggelegendak,zoalshet dakvaneenschool.hetiswettelijknietmogelijkomde opbrengstenopandermansdaktesalderenmetdeeigenprivé energierekening.daarkomtbijdatscholenmeerenergie verbruikendanhuishoudens.bijverbruikvanmeerdan kwhperjaarhoeftminderenergiebelastingbetaaldteworden.de stroomprijsdaaltdaardoor,dusookdeopbrengstvanzelf opgewekteenergie Tochzijnermogelijkhedenominvesteringeninzonne'energieop andermansdakrendabeltemaken.opdiverseplaatsenin Nederlandwordtgeëxperimenteerdmetinnovatieve daarvaneensprekendvoorbeeld,omdatzegeenstroomlevert, maareeninstallatieopafbetaling.doordevoordelenvanalle betrokkenpartijentebundelenishetgeluktomzonne'energie zondersubsidievoorscholenrendabeltemaken. Eenschoolheeftdoorgaanstweeeigenaren.Degebruikeris juridischeigenaarendegemeenteiseconomischeigenaar.het eigendomvanbasisschooldekubusisverdeeldoverde GemeenteAmersfoortenstichtingKPOA(KatholiekPrimair OnderwijsteAmersfoort)waarbasisschoolDeKubuseen onderdeelvanis.beideeigenarenhebbeneentripartite(drie' Opdeschoolwordenkostelooszonnepanelengeplaatstdie in23jaarafbetaaldwordenmetdebesparingenopde elektriciteitsrekening.hetvoordeelvoordeschoolisdatin deovereenkomsteenmaximumtariefisopgenomenvan25 centperkwh.deschoolkrijgtduseenprijsgarantie. hebbenna17jaarhuninvesteringterugverdiend.de resterende6jaarvanhetcontractbehalenzijwinst (conservatieveprognose). DegemeenteAmersfoortwilin2030CO 2 'emissieneutraal zijn.doordeinstallatieondertebrengenindeverzekering vanhetgebouwkanzenagenoegbudgetneutraaleenstukje vanhaardoelstellingeneenvoudigrealiseren.

3 Zo"werkt"de"coöperatie" " moetworden.decoöperatieisalsleverancierverantwoordelijk voordekeuzevandeinstallateur.zijdraagtderisico smet betrekkingtotdewerkingvanhetsysteem.degemeenteneemt deinstallatieopinhaarverzekeringspakketvoorhetgebouwen biedtdaarmeedekkingvoorbrandenvandalisme. WijkbewonersleneneenbedraguitaandeCoöperatie enheteigendomoverdraagtaandeschool.deschoolheeft hiermeehetsysteemaangekochtvandecoöperatieopafbetaling. DoordeopbrengstvandezonnepanelenbespaartDeKubus jaarlijkseenbedragopdeenergierekening.ditbedragwordtde jaarlijkseaflossingaandecoöperatie,diehiermeedeleningvan deledenterugbetaalt. Doordatdeschooleigenaarwordtvandezonne'energieinstallatie ontstaaneenaantalbelangrijkevoordelen.derisico sworden overdesamenwerkendepartijengespreid,deoverheadkostenzijn lagerendecontinuïteitisgegarandeerd. Deschoolkoopthetsysteemvandecoöperatieopbasisvaneen variabeleafbetalingsregeling.jaarlijkswordtdebesparingopde energierekeningvastgesteldendoordeschoolovergemaaktaan decoöperatie.decoöperatieverdeeltjaarlijksdeopbrengsten onderdedeelnemersinhetprojectenmaakteenkleine reserveringvoorperiodiekonderhoud.opbrengstenworden verdeeldnaarratovandeinleg. Omdatdeschoolzelfeigenaarisvandeinstallatie,wektdezehaar eigenstroomop.datwasandersgeweestalsdecoöperatie eigenaarwasgebleven.danzouzijstroomleverancierzijn. Hiervoorzoudecoöperatieeenrechtvanopstalmoeten verwerveneneenovereenkomstsluitenmetdehuidige energieleveranciervandeschool.dezeextrakostenen organisatorischeobstakelszijnvoorkomen. Derisico szijnlogischverdeeld.deschoolheeftinvloedopde planningvoordakonderhoudenhetgebruikvanhetgebouw. Daaromdraagtzijdekostenalsdeinstallatie(tijdelijk)verplaatst Deschooldiena23jaardezonnepanelenheeftafbetaaldkan daarnazelfnogjarenprofiterenvandeopbrengstenvoordatzede installatiemoetvervangenofverwijderen.dezelogicavormteen tegenstellingtotveelandereinitiatieveninhetland,waarbijde coöperatieaanheteindevandelooptijdverantwoordelijkisvoor ontmantelingvandeinstallatie.inhetgevaldatdecoöperatie ophoudttebestaanvervaltdeaflossingsplichtvoordeschool. Investeren"in"Zon"op"de"Kubus" De meestedeelnemers doen niet meeom financiële winst te behalen, maarvanwegedeverbondenheidmetdewijkende school. Desalniettemin is het aardig om er geld aan over te houden.hieronderstaandegetallenopeenrijtje: Hetzonne'energiesysteemdatopDeKubusisgeplaatstkost23 duizendeuroinclusiefbtw.ditbedragisbijeengebrachtdoor 30 leden. Het budget is voldoende voor de installatie van de zonnepanelen en een deel van de reservering voor het vervangenvande omvormerna10tot15jaar.de inlegdoor leden draagt het karakter van een lening, welke in jaarlijkse termijnenwordtafgelost.dehoogtevandeaflossinghangtaf vandrieparameters: 1. De opgewekte energie. Het systeem heeft een piekvermogenvan15kw.deverwachtejaar'opbrengstis ruim12duizendkwh. 2. De waarde van deze energie. Jaarlijks wordt in het gebouw ongeveer kwh gebruikt. Op de eerste kWhzitveelenergiebelasting,opdeoverige9.000 weinig.dezonnepanelengaaneerstdegoedkopeenergie opwekken,daarnadedure.opbasisvanhetjaar2012zou het gemiddeld energietarief voor de jaarafrekening 14 centzijn. 3. De reservering voor beheer en onderhoud aan het systeem,welkedoordecoöperatiewordenbetaald. Rekening houdend met diverse factoren, zoals een lichte stijging van het energietarief, afname opwekkings'rendement endeverwachteoverhead'kosten,ishetsysteemmet17jaar afbetaald.determijnenvanderesterende6jaar(hetcontract heeft immers een looptijd van 23 jaar) is te beschouwen als renteopdeverstrektelening. Deverwachtingisdatdezesamenwerkinggemakkelijktekopiëren isnaaranderescholen,zodatbinnenenbuitenamersfoortmeer scholenopdezewijzewordenvoorzienvanzonnepanelen.alle relevantedocumentenzijntevindenopdewebsite[3]. 3

4 4 Het"onderwijsproject" Eenprojectopeenschoolgebouwbiedtuitgelezenkansenom combinatiestemakenmethetonderwijs.voorhetprojectopde Kubusisoptweevlakkengezochtnaarinpassinginhetonderwijs: Overzonne'energieenWereldburgerschap. BasisschoolDeKubus Onderwijs"over"zonne!energie" Binnenhetprojectisgezochtnaareenpassendeeneducatieve wijzeomdekinderentebetrekken.ditheeftgeleidtoteen bijzondereaanpakdiemeerbehelstdanalleenenergieopwekken. Indeaanloopnaardeplaatsingvandezonnepanelenhebbende kindereneenalgemeneintroductielesgekregenoverzonne' energie.tijdensdeleshebbenkindereneeneigenzonnebloem gemaaktdiekanronddraaienmetbehulpvaneenmini zonnepaneeltjeopdebloem. Leerlingenmetzelfgemaaktezonnebloemopzonne'energie Dezonnepaneleninstallatieiszichtbaargemaaktzodatzeanderen kaninspireren.opeenzichtbareplaatsdirectbijdeingangvan hetgebouwiseeninteractievedisplayvoorkinderengeplaatst:de VisiKid.Dedisplaygeeftdeenergieopbrengstaanmetbehulpvan eendraaiendezon,tweeknikkerbakjeseneenladdervanlampjes. Hoefellerdezonschijnthoemeerlampjesergaanbrandenen hoesnellerdezondraait.bijelkedraaiwordteenknikkervanhet bovenstebakjenaarhetonderstebakjeverplaatst.deleerlingen kunnenaandelampjeszienhoeveelelektriciteitophetmoment wordtopgewekt.eenspermaanddoenzedeknikkersweer boveninhetbakjeenzowetenzevoorhoeveelgelderdiemaand energieisopgewekt.daardoorlerenzedatindezomerbijzonnig weermeerstroomwordtopgewektdanindewinterenbij bewolktweer.doordekinderentebetrekkenwordthet vanzelfsprekenddatstroomopwekkingeenrelatieheeftmethet weer. LeerlingenvanDeKubustellendemaandopbrengstvanhet zonne'energiesysteem.iedereknikkerstaatvooreenopbrengst van1euro.ouderskijkendoorhetraammee. Grafiekmetdag'opbrengstvanhetsysteemopDeKubus, weergegevenopdeeigenwebpaginaviawww.zonschool.nl. Dankzijdedigibordenkunnenouderekinderensamenmetdejuf ofmeesterooklerenomdewebboxtelezen.deopbrengstvan dezonnepanelenwordtbemonsterddoordeomvormerenvia voordeschooleeneigenpaginaingerichtwaaralleinformatie overdezonne'energieinstallatietevindenis.

5 SolarSchools:"Intercultureel"communiceren" via"beeldentaal"en"sociale"media" Hetzonne'energieprojectopDeKubusvormtookaanleidingvoor eenpartnershipmeteenschoolincambodjawaarzonnepanelen stroomvooreencomputerlokaalopwekken.dezepartnership heeftookeenonderwijskundigecomponent.voorgroepachtis eenlespakketwereldburgerschapontwikkeld.hetlespakket bestaatuitzeslesmodulesdiewordengegevenindeperiode maart'april'mei.viasocialemediacommunicerennederlandseen Cambodjaansekinderenmetelkaaroveralledaagsethema's. Nederlandseschool Cambodjaanseschool Zonderdejuisteaandachtzalditallesvoorveelkindereneen"ver vanmijnbed"showblijven.inhetproject"solarschools"worden leerlingenopconstructieveensympathiekewijzebewustgemaakt vanhunmondiaalburgerschap.viainternet(hetgaatimmersom computer'onderwijs!)makenkinderenopeenlaagdrempelige manierkennismetelkaarsleefwereldenculturelegewoonten. Rondomvijfonderwerpenzijnlessenopgezetdieinbeidelanden tegelijkertijdwordengegeven. Delesonderwerpenzijn: 1. Wonenenfamilie 2. Leefomgeving 3. Voedsel 4. Schoolleven 5. ReligieenCultuur ConceptSolarSchools Dear Tra, how are you? Dear Tom, I am fine! Ondanksdeverschillendeonderwijskundigevisiesvanscholen liggenaanelkeonderwijsmethodekerndoelentengrondslag.dit iseeneisvandeoverheid[4].solarschoolsisopgezetinhetkader vandezekerndoelen.deaansluitingismetnamegevondeninde leerlijnenengels(kerndoelen16en17),oriëntatieopjezelfende wereld(kerndoelen36'50)enkunstzinnigeoriëntatie(kerndoelen 54'56). Onderdenoemer"wereldburgerschap"isernuvernieuwde aandachtvoorhetontwikkelingsdebatinhetonderwijs."nude wereldsteedsmeerverweven,onderlingafhankelijkenkwetsbaar wordt,zijnwegelijktijdigburgersvanverschillendenatiesenvan éénwereldwaarhetlokaleenhetmondialeverbondenzijn."[5]. Grotethema'salsarmoede,honger,duurzaamheiden mensenrechtenkomenhierbijomdehoekkijken. Elkelesmoduleduurteendagdeelenwordtafgeslotenmeteen evaluatievaneenhalfuur.dekinderenverdiepenzichinkleine groepjesineenonderwerpaandehandvanopdrachten.ze makeneencollagemeteencombinatievanfoto's,tekeningen, pictogrammenenengelsewoordjes.leerlingenincambodja voerengelijktijdigdezelfdeopdrachtenuit.vervolgenspostende leerlingenvanbeidescholenhunwerkstukviagoogle+(soortgelijk aanfacebook).meteenvoudigeengelsewoordjesen"likes (vind' ik'leuk)reagerendegroepjesopelkaarswerkstuk.indetijdlijn kunnendeleerlingendeconversatievolgenenbeelden toevoegen. Aandethematischelessengaateenintroductielesvooraf.De kinderenmakendankennismethunpartnergroepjeenkrijgenles inhetcommunicerenviabeeldentaal. In2012ishetSolarSchoolsonderwijsprogrammagetest.Een specialewebsitefaciliteerdedecorrespondentietussen NederlandseenCambodjaanseleerlingen.Hiervoorwasdezgn. "pictowriter"ontwikkeld,waarmeeleerlingenmetpictrogrammen completechatsnaarelkaarkondensturen.uitdeevaluatiebleek dathetlesprogrammagoedaanslootbijdebehoeftenenhet pleziervanalleleerlingen,maardatdecommunicatieeen Babylonischespraakverwarringopleverde.Kinderenblekende symbolenverschillendteinterpreteren.in2013ishetprogramma verbeterd.dechatswordennualsfotovanwerkstukkengepost bijgoogle+.hiermeezijndeinterpretatiemisverstandenopgelost enisdevocabulairevandebeeldentaalongelimiteerdgeworden. LeerlingenvanDeKubusdiscussiërenovereenchatvoor Cambodja 5

6 Intercultureel"watertanden" Het derde thema gaat over eten. Groepsgewijs maken de kindereneen gerechtdatzij lekkervindenen makenereen beeldverslagvan.eenzeventalheerlijkecambodjaansebeeld' recepten werden zo via internet uitgewisseld. In Nederland werd ondertussen stevig gekookt door de zeven partner' groepjes. Drie patat'gerechten, een wrap'gerecht, een appeltaartenboerenkoolstamppotstaanerophetmenu. computervaardighedengevenonzekinderentoegangtotwerken eenbeterleven".hetdistrictligtaandeoverzijdevandemekong rivier.hetzouhetnogvelejarendurenvoordatdaarelektriciteit werdaangelegd.zonderzonne'energiedreigteenhelegeneratie aansluitingteverliezenmetdemaatschappij. MedewerkersPicoSolingesprekmetlokaleautoriteitenin Cambodjabijdeplanningvanzonne'energieprojecten!Groepje2uitCambodjawistmetditbeeldverslagvanhun maaltijdbijhunnederlandsepartnergroepje(goedvoorpatat met kip) de uitspraak te ontlokken: "Ze zijn daar dan wel armer,maarhetetenisweleenstukrijker!" De"ontwikkelingshulp" DeprojectenvanPicoSolzijnzelfvoorzienend.Zonnepanelen genererennietalleenschoneelektriciteit,maarhetprojectals geheelkrijgtookeenduurzaamkarakterdooreenverdienmodel inhetprojectteintroduceren.picosolplaatstzonnepanelenop tweescholenenverbindtdezeaanelkaar.incambodjawordt zonne'energieopgewektomcomputerlesmogelijktemaken.in Nederlandwordtzonne'energieopgewektomhetonderhoudvan deinstallatiestebekostigen.denederlandseschoolbetaaltvoor deopgewektestroom.zonderditpartnershipzoudende zonnepanelenencomputersopdeschoolincambodjanaenkele jareninongebruikraken.scholendaarhebbenzelfgeengeldvoor onderhoudvandeapparatuur.erisvaakalteweiniggeldvoor leermiddelen,salarisvoorpersoneelenonderhoudvanhet gebouw. EenkwartvanhetdakvanDeKubusgenereertgeldomcomputer onderwijsopeencambodjaanseschoolfinancieelmogelijkte maken. Nederlandseschool Cambodjaanseschool StichtingPicoSolondersteuntzonne'energieprojectenin ontwikkelingslanden.juistopplaatsenwaardemensenzonder stroomleven,ishetaanbodvanzonlichthetgrootst:in ontwikkelingslanden,ophetplatteland.elektriciteitbiedtnieuwe mogelijkhedenvoordebevolkingomzichteontwikkelen.doorde hogekostenvaneenopenbaarnet,hebbenveelmensengeen toegangtotdezemogelijkheden.zonnepanelenbiedeneen passendalternatief.zonnepanelengenererenstroomopdeplaats waarhetnodigis. Vooronderhoud Nederlandsezonnepanelensparenvooronderhoudin Cambodja In2009werdPicoSoldoordeCambodjaansegouverneurBun Phenggevraagdomeenplantemakenvoorintroductievan computeronderwijsinzijndistrictlvaeem."onsdistrictbevindt zichnabijdehoofdstadphnompenh",waszijnredenering,"en SolarSchoolsbiedteenoplossingvoordeonderhoudskostenvan dezonne'energieinstallatieinhetontwikkelingsland. ZonnepanelenbijeenNederlandsepartnerschoolzorgenvoorde verdiensten.hetbedragdatbespaartwordtmetdezonnepanelen 6

7 ophetdakvandenederlandseschoolwordtaanpicosol uitgekeerdomdespaarpotvoorhetonderhoudtevullen.picosol heeftdaarvooreenvoldoendegrootaandeelinhetzonnedakvan VoordatdevraagvanBunPhengkanwordenbeantwoordmet computerklassenopzonne'energieinzijndistrict,issolarschools stapvoorstapontwikkeldalscompleetproduct,bestaandeuit apparatuur,onderwijsmodulesenorganisatiemodel.hetis uiteindelijkproefondervindelijkuitgetestbijdekubus(vlakbijhet hoofdkantoorvanpicosolinamersfoort)incombinatiemeteen CambodjaanseschoolinhetdorpSrêAmpil,nietvervanPhnom PenhenvlakbijdeCambodjaansevestigingvanPicoSol. Replicatiekosten" Productontwikkelingkosttijdengeld.Inonderstaandetabel staateenoverzichtvandeprojectkostenende exploitatiekosten. 1."Projectkosten" Onderdeel! Investering! Computerapparatuur Solarsystem Installatiekosten Verbouwkosten Leermiddelen 500 Trainingensupervisie "Exploitatiekosten" Onderdeel! Kosten/jaar! Internetverbinding 500 Parttimeleraar 500 Onderhoud/vervanging DecomputerklasinhetCambodjaansedorpSrêAmpil SolarSchoolsisnuklaar.Alsconcept,alsinspirerendvoorbeelden alscombinatievanflankerendematerialenkunnenscholen, wijkondernemingenenontwikkelings'organisatieshetgebruiken. Dankwoord" zondersubsidie.voordeontwikkelingvanhetproefprojectzonop dekubusenvoorsolarschoolsiswelenigefinanciëlehulp geboden.degemeenteamersfoortheeftdenotariëlekosten voordeoprichtingvandecoöperatiegedragen.devisikids informatiedisplayendewebboxzijnfinancieelmogelijkgemaakt doorhetbuurtbudgetvansoesterkwartier.stichtingnet4kidsen DeWildeGanzenhebbendeuitvoeringvoorhetdeelvan SolarSchoolsinCambodjafinancieelmogelijkgemaakt. Als de exploitatiekosten geheel opgebracht worden uit opbrengstenvanzonne'energie,zoudatbetekenendatereen investeringvan25duizendeuroinnederlandsezonnepanelen nodigzoudenzijn.datismeerdanhetdakvandekubuskan bevatten. In het proefproject is gebruik gemaakt van een internetverbindingvandeburenvandecambodjaanseschool (PicoSol) en wordt de leraar betaald door het weeshuis waarmeewordtsamengewerkt.hetbedragvan 250,' voor onderhoud en vervanging wordt jaarlijks verdiend met een aandeelvan 5000,'indezonnepanelenopDeKubus. Bronnen" [1]Wijkondernemingen,tijdschriftoverdeveranderenderelatietussen samenlevingenoverheid,aedes/ministeriebinnenlandsezaken,nr.1, 2012 [2]VerenigingDuurzaamSoesterkwartier, [3]ZonopSchool,websitewww.zonschool.nl,2013 [4]JanGreven,JosLetschert,"Kerndoelenprimaironderwijs",Ministerie OCW,DenHaag,2006 [5]ChristineCarabain,ShelenaKeulemans,MarijevanGent,GabiSpitz, "Mondiaalburgerschap,vandraagvlaknaarparticipatie",NCDO, Amsterdam,2012 7