Bouwstenen voor het Manifest

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bouwstenen voor het Manifest"

Transcriptie

1 Bouwstenen voor het Manifest Kansen voor de Regio West-Brabant QuickTime en een - decompresso zijn vereist om deze afbeelding weer te geven. Rapport Regio West-Brabant BMC februari 2012 drs. C.M. Nauta J. Stok Projectnummer: Correspondentienummer: AD

2 INHOUD HOOFDSTUK 1 ACHTERGRONDEN Aanleiding en context Kansen voor de regio Het project Leefbaarheid Ondersteuning en bouwstenen voor het Manifest Conferentie demografische veranderingen en leefbaarheid Het Manifest Leeswijzer 5 HOOFDSTUK 2 SWOT Gebieds-DNA als vertrekpunt Subregio Breda en omgeving SubRegio West-Brabant-West Subregio Land van Heusden en Altena 9 HOOFDSTUK 3 HANDELINGSSTRATEGIEËN Opgaven Kansen voor de regio door de inzet van handelingsstrategiëen Transformatie van de woningvoorraad Investeren in de openbare ruimte en groene kwaliteit Concentratie/bundeling of relocatievoorzieningen Mobiliteit en collectief OV Innovatie, scholing en werkgelegenheid Branding/promotie 13 HOOFDSTUK 4 BOUWSTENEN Bewust worden van urgentie Drievoudige schaalsprong Best CIE: Ruimtelijke Ontwikkeling en Wonen Best CIE: Duurzaamheid Best CIE: Sociale en Economische Zaken Best CIE: Zorg, Welzijn en Onderwijs Best CIE: Mobiliteit en kleinschalig collectief vervoer 23 1/23

3 Hoofdstuk 1 Achtergronden 1.1 Aanleiding en context Regio West-Brabant is een dynamische en economisch interessante regio. Er is een grote verscheidenheid aan woon- en werkmilieus in een groene omgeving. Er zijn grote contrasten tussen de stedelijke dynamiek en de dorpen en kleine kernen. De komende jaren krijgen we te maken met demografische veranderingen. De bevolking neemt in aantallen af in enkele delen van de regio of in enkele wijken van de steden, de samenstelling van de bevolking verschuift naar meer ouderen en minder jongeren en het aantal huishoudens verandert. Deze demografische veranderingen zijn van invloed op West-Brabant. In het project Kansen voor de Regio staan de gevolgen van deze demografische veranderingen centraal. 1.2 Kansen voor de regio Op 8 juli 2011 heeft het algemeen bestuur (AB) opdracht gegeven voor de uitvoering van het project: Kansen voor de Regio; tijdig inspelen op een ander demografisch perspectief voor West-Brabant. De centrale vraagstelling van Kansen voor de Regio is gericht op de effecten van de demografische dynamiek in West-Brabant op de regio. Deze centrale vraagstelling is uitgesplitst in vier deelvragen: 1. Hoe behoud je de kwaliteit en de leefbaarheid voor deze regio waar het goed toeven is? 2. Op welke bestuurscommissies dan wel programma s heeft de demografische ontwikkeling een structurele en ingrijpende invloed? 3. Wat zijn de financiële gevolgen van de demografische dynamiek? 4. Hoe verhoudt de demografische ontwikkeling in de regio zich tot de politieke ambities van de colleges en gemeenteraden. Als uitwerking van de ruimtelijke visie wil de regio West-Brabant een wenkend perspectief opstellen dat ingaat op de nieuwe demografische context. Een perspectief dat recht doet aan de regionale verschillen en een integraal perspectief dat dient als aanjager voor de beleidsontwikkeling in de verschillende kolommen. Het project Kansen voor de Regio moet resulteren in het volgende: Er is zicht op de demografische ontwikkelingen in de regio en de consequenties daarvan. Er is een manifest waarin de bestuurscommissies Ruimtelijke Ontwikkeling/Volkshuisvesting, Zorg, Welzijn en Onderwijs, Economie, Bereikbaarheid en Duurzaamheid projecten voor de toekomst benoemen die vanuit creatief en interdisciplinair denken bijdragen aan een regio waar het ook in 2040 goed toeven is. Er is sprake van een demografische dynamiek, die is opgenomen in de programma s van de regionale beleidsterreinen. 2/23

4 1.3 Het project Leefbaarheid Parallel aan het project Kansen voor de Regio loopt het project Leefbaarheid. Omdat dit project vele raakvlakken kent met het project Kansen voor de Regio, worden deze projecten gedeeltelijk ineengeschoven, aangezien demografische ontwikkelingen direct van invloed zijn op de kwaliteit van leefbaarheid in de regio West-Brabant. Het project Leefbaarheid behelst het bevorderen van de leefbaarheid in wijken en dorpen van de negentien gemeenten in de regio West- Brabant door de uitvoering van lokale leefbaarheidsprojecten, het inrichten van een informatiepunt Leefbaarheid en de uitwerking van oplossingsrichtingen van (sub)regionale verbindende schakels en leefbaarheidsvraagstukken die versterkt worden door een gezamenlijke aanpak op (sub)regionaal niveau. Centraal staat het vergroten van de betrokkenheid van bewoners in het meedenken over de eigen leefomgeving en het versterken van de samenwerking tussen overheden, organisaties/instellingen en ondernemers, waarbij wordt aangesloten bij provinciale netwerken. Het resultaat van dit project Leefbaarheid is dat best practices in leefbaarheidsaanpak worden gedeeld om kennis en ervaring te borgen en vanuit verbindende schakels op (sub)regionaal niveau te komen tot een vernieuwende aanpak van leefbaarheidsthema s, om op deze wijze te komen tot een uitdagend leefbaarheidsconcept als voorbeeld voor heel Brabant. 1.4 Ondersteuning en bouwstenen voor het Manifest 2040 De regio West-Brabant heeft BMC gevraagd ondersteuning te leveren bij het project Kansen voor de Regio. Deze ondersteuning is gericht op: een inventarisatie van de opgaven uit het veld (kwalitatief); procesbegeleiding/organisatie van diverse bijeenkomsten; het opstellen van bouwstenen voor een door de regio op te stellen Manifest Dit is gebeurd in vier stappen: 1. een projectstart-up, namelijk de conferentie Leefbaarheid; 2. verkennende gesprekken; 3. drie gebiedsgerichte werkateliers; 4. een gezamenlijke project- en klankbordgroep. Deze activiteiten resulteren in: 1. tien gespreksverslagen; 2. een groslijst met opgaven voor en gevolgen van demografische verandering; 3. een SWOT-analyse op hoofdlijnen per deelgebied en een impressieverslag van de bijeenkomsten; 4. gevoel bij de bestuurders en andere deelnemers van de ateliers voor de opgaven die de demografische verandering met zich meeneemt; 5. een overzicht van mogelijke maatregelen of handelingsstrategieën om de negatieve gevolgen van de demografische veranderingen te verminderen en de kansen te benutten; 6. bouwstenen voor het Manifest /23

5 1.5 Conferentie demografische veranderingen en leefbaarheid In het voorjaar van 2012 organiseert de regio West-Brabant een conferentie over de thema s Leefbaarheid en Demografische veranderingen. De bouwstenen voor het Manifest 2040 worden hier gepresenteerd en besproken met de deelnemers. Deze voorjaarsconferentie is een vervolg op de Leefbaarheidsconferentie in Ossendrecht op 30 september Het Manifest In het project Kansen voor de Regio zijn de afgelopen periode bouwstenen verzameld. Deze bouwstenen geven de regio houvast bij het anticiperen op de gevolgen van de demografische veranderingen en bij het maken van strategische keuzes. Deze rapportage geeft de bouwstenen en het achterliggende materiaal weer. Op basis van deze rapportage en de uitkomsten van de conferentie zal een Manifest worden opgesteld. Dit manifest zal de hoofdkeuzes bevatten met ten aanzien van plannen voor de toekomst die vanuit creatief en interdisciplinair denken bijdragen aan een regio waar het ook in 2040 goed toeven is. In het vervolgtraject is er een blijvende nauwe samenhang tussen de projecten Kansen voor de Regio (Demografische verandering) en Leefbaarheid. Dit is hieronder visueel weergegeven. Het Manifest zal dan ook in nauwe samenwerking met de betrokkenen bij het project Leefbaarheid tot stand komen. 4/23

6 1.7 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft de SWOT s (sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen) per subregio weer. Deze SWOT s zijn door een breed samengestelde groep van lokale en provinciale ambtenaren samengesteld. In hoofdstuk 3 komen de zes sleutels aan bod voor de drie O s overheid, onderwijs en ondernemers die van toepassing zijn bij demografische veranderingen. Wij noemen ze handelingsstrategieën. Deze handelingsstrategieën vormen het denkraam van deze rapportage. Vervolgens geeft hoofdstuk 4 een beeld van de bouwstenen voor het Manifest Deze bouwstenen zijn gebaseerd op de handelingstrategieën. In de bijlagen zijn opgenomen: gespreksverslagen (bijlage 1); impressieverslag van de gebiedsateliers (bijlage 2); groslijst met opgaven en gevolgen van demografische verandering (bijlage 3). 5/23

7 Hoofdstuk 2 SWOT 2.1 Gebieds-DNA als vertrekpunt De regio West-Brabant is een zogenoemde anticipeerregio. Op termijn krijgt de regio in zijn totaliteit te maken met een andere bevolkingssamenstelling. Er zijn grote verschillen in de mate waarin de subregio s te maken krijgen met: afname bevolking/bevolkingsgroei; vergrijzing/ontgroening; afnemende beroepsbevolking; immigratie. Niet alleen de mate waarin deze ontwikkelingen zich voordoen verschilt. Ook de effecten daarvan zijn verschillend per subregio. Immers, elke regio heeft zijn eigen gebieds-dna. In deze SWOT s is het gebieds-dna in beeld gebracht. De opsomming start telkens met de algemene kenmerken, die voor de drie subregio s gelijk zijn. Daarna volgen de gebiedsspecifieke kenmerken. 6/23

8 2.2 Subregio Breda en omgeving Sterk Algemeen Sterke hechte en actieve gemeenschappen in dorpen Landelijk karakter/groene omgeving Historische kernen/cultuurhistorie Goed ondernemersklimaat Goed verenigingsleven Specifiek voor Breda en omstreken Veel werkgelegenheid (Breda) Aanwezigheid arbeidsmigranten als arbeidspotentieel Veel voorzieningen (Breda) Concentratie kennis en opleidingen (Breda) Veel recreatieve voorzieningen (campings, jachthavens et cetera) en natuur (noord en zuid) Horeca Aanwezigheid sterk netwerk tussen de drie O s (strategische agenda) Kans Algemeen Ligging tussen Rijnmond en Antwerpen Specifiek voor Breda en omstreken Gunstige liggingsfactoren voor bedrijven en werknemers Ligging ten opzichte van de weg (A4, A27, A58)/openbaar vervoer Inbreidingsmogelijkheden woningbouw Tweede Maasvlakte (DelTri-platform) Goede vakopleidingen Zwak Algemeen (voor noord en zuid) Weinig differentiatie werkgelegenheid in grote delen van West-Brabant Gesloten gemeenschappen Vergrijzing onder ondernemers Eenzijdige bevolkingsopbouw Weinig hoogopgeleiden Te weinig doelgroepenwoningen /ouderenwoningen. Vraagt betere aansluiting bij de vraag Specifiek voor Breda en omstreken Te krappe beroepsbevolking Weinig hoogopgeleiden (noord en zuid), wel een sterk potentieel vakmensen Oude bedrijventerreinen Bedreiging Algemeen Opvolging MKB moeilijk (voor noord en zuid) Stagnerende koopmarkt woningen Gezinnen hoogopgeleiden trekken weg (voor noord en zuid) Welzijnssector versplinterd georganiseerd Weinig jongeren (voor noord en zuid) Leegloop en leegstand (voor noord en zuid) Beroepsbevolking kan vraag naar zorgdiensten niet opvangen Specifiek voor Breda en omstreken Overcapaciteit bouwplannen woningen Overcapaciteit uitbreiding bedrijventerreinen Integratie van arbeidsmigranten Tweede Maasvlakte (concurrentie met bedrijventerreinen en mobiliteit) 7/23

9 2.3 SubRegio West-Brabant-West Sterk Algemeen Sterke hechte en actieve gemeenschappen in dorpen Landelijk karakter/groene omgeving Historische kernen/cultuurhistorie (onder andere historische stad Bergen op Zoom) Goed ondernemersklimaat Goed verenigingsleven Specifiek voor West-Brabant-West Veel voorzieningen in Roosendaal en Bergen op Zoom Aansluiting op NS-netwerk Veel recreatieve voorzieningen (campings, jachthavens et cetera) en natuur Horeca Veel werkgelegenheid Arbeidsmigranten Netwerk Rijnmond Antwerpen Kans Algemeen Ligging tussen Rijnmond en Antwerpen Specifiek voor West-Brabant-West Ligging ten opzichte van de weg (A27, A58)/openbaar vervoer Luchtbasis, airospace: aviolanda & biobased en maintenance, glastuinbouw en agro-foodcluster Inbreidingsmogelijkheden woningbouw Roosendaal: recreatieve voorzieningen (winkels)/cultuur Inpassing A4-Zuid Zwak Algemeen Weinig differentiatie werkgelegenheid in grote delen van West-Brabant Gesloten gemeenschappen Vergrijzing onder ondernemers Eenzijdige bevolkingsopbouw Weinig hoogopgeleiden Te weinig doelgroepenwoningen/ ouderenwoningen. Vraagt betere aansluiting bij de vraag Specifiek voor West-Brabant-West Oude bedrijventerreinen Geen hogere opleidingen; daarvoor ontbreekt de kritische massa Bedreiging Algemeen Opvolging MKB moeilijk Stagnerende koopmarkt woningen Gezinnen hoogopgeleiden trekken weg Welzijnssector versplinterd georganiseerd Weinig jongeren Leegloop en leegstand Beroepsbevolking kan vraag naar zorgdiensten niet opvangen Specifiek voor West-Brabant-West Overcapaciteit bouwplannen woningen Overcapaciteit uitbreiding bedrijventerreinen Aanpassing in het intercitynetwerk van de NS Integratie van arbeidsmigranten Inpassing A4-Zuid Kwaliteit van het water voor recreatie. Ook bedreiging van verzilting 8/23

10 2.4 Subregio Land van Heusden en Altena Sterk Algemeen Sterke hechte en actieve gemeenschappen Landelijk karakter/groene omgeving Historische kernen/cultuurhistorie Goed ondernemersklimaat Goed verenigingsleven Specifiek Land van Heusden en Altena Extensieve recreatieve voorzieningen (campings, jachthavens et cetera) en natuur Maintenance en scheepvaart Werkendam Kans Algemeen Ligging tussen Rijnmond en Antwerpen Specifiek Land van Heusden en Altena Ligging ten opzichte van de weg (A15, A4, A27, A58)/openbaar vervoer Branding streekproducten De verwachte groei tot 2020 biedt kansen op anticiperen op bevolkingsverandering Cultuurhistorie en natuur en erfgoed Netwerkvorming: samenwerking tussen gemeenten onderling en met partners Relatie Dongemond-gemeenten: kans over op landelijke focus door verbinding via de brug Zwak Algemeen Weinig differentiatie werkgelegenheid in grote delen van West-Brabant Gesloten gemeenschappen Vergrijzing onder ondernemers Eenzijdige bevolkingsopbouw Weinig hoogopgeleiden Te weinig doelgroepenwoningen /ouderenwoningen. Vraagt betere aansluiting bij de vraag Bedreiging Algemeen Opvolging MKB moeilijk Stagnerende koopmarkt woningen Gezinnen hoogopgeleiden trekken weg Welzijnssector versplinterd georganiseerd Weinig jongeren Leegloop en leegstand Beroepsbevolking kan vraag naar zorgdiensten niet opvangen Specifiek Land van Heusden en Altena Grote spreiding van voorziening (alles overal aanbieden is niet meer mogelijk) 9/23

11 Hoofdstuk 3 Handelingsstrategieën 3.1 Opgaven In West-Brabant is vergrijzing en ontgroening van de bevolking een feit. Van krimp (een afname van de bevolkingsaantallen in absolute aantallen) is nog nauwelijks sprake, maar de verschillen binnen de regio zijn groot. In de regio West-Brabant is een aantal gevolgen al merkbaar of verwacht men dat deze binnen tien à twintig jaar zullen optreden. Van belang is dat de effecten van maatregelen dikwijls pas op termijn voelbaar zijn. We moeten bijvoorbeeld niet vergeten dat er bij gemeenten veel bouwplannen in de pijplijn zitten. Als al die gemeenten deze plannen gaan uitvoeren, ontstaat er een forse overcapaciteit en dus leegstand. Ook wordt er te veel van hetzelfde woonmilieu gebouwd, gericht op gezinnen, terwijl de vraag vooral ligt bij ouderen (en starters). De voorzieningen (winkels, scholen et cetera) in een aantal kleine kernen komen onder druk te staan als gevolg van de demografische veranderingen. Maar ook zullen we te maken krijgen met grotere afstanden naar winkels en voorzieningen, terwijl de bevolking per saldo juist minder mobiel wordt. Dit vraagt om maatwerkoplossingen. Verder komt de zorg nog meer onder druk te staan, omdat enerzijds de vraag naar zorg toeneemt en anderzijds de beroepsbevolking afneemt (in het algemeen). De gevolgen zijn samengevat in de volgende zes hoofdgroepen: leegstand, waardedaling woningmarkt; ontbreken doorstroming woningmarkt; voorzieningen onder druk verdwijnen; verminderde bereikbaarheid, grotere afstanden; verloedering openbare ruimte; sociale gevolgen/segregatie. 3.2 Kansen voor de regio door de inzet van handelingsstrategiëen Voor West-Brabant als anticipeerregio is dit het moment om in te spelen op de (mogelijke) gevolgen van de demografische verandering. Door nu op te treden kunnen niet alleen negatieve effecten voorkomen worden, maar kan de demografische verandering benut worden als kans voor de regio. Om te anticiperen op de veranderingen zijn voortbouwend op de ervaringen van de echte krimpgebieden verschillende handelingsstrategieën te onderscheiden. De strategieën kunnen gezamenlijk of los van elkaar toegepast worden, waarbij de kracht schuilt in de integraliteit van de aanpak. 10/23

12 Ook is het van belang dat een combinatie van strategieën gezocht wordt die aansluit bij het DNA van de plek. Aan de hand van de vijf (deel)strategieën kan voor een stad of regio als geheel een integrale strategie worden opgesteld, maar het is ook mogelijk om voor een specifiek gebied of specifieke sector (toerisme, economie et cetera) een strategie op te stellen. Om te anticiperen op bovengenoemde gevolgen van demografische veranderingen zijn er zes handelingsstrategieën, te weten: transformatie van de woningvoorraad; investeren in de OR en groene kwaliteit; concentratie/bundeling of relocatievoorzieningen; mobiliteit/collectief openbaar vervoer (OV); innovatie, scholing en werkgelegenheid; branding en promotie. De zes handelingsstrategieen zijn opgenomen in het spinnenweb. De in te zetten strategie verschilt per gebied en situatie. In sommige omstandigheden is een transformatie van de woningvoorraad nodig, in andere situaties biedt een concentratie van de voorzieningen uitkomst om de leefbaarheid op peil te kunnen houden. Een combinatie van strategieën is weergegeven met de gestreepte lijn. In dit voorbeeld zijn strategieën gericht op mobiliteit en concentratie van voorzieningen ingezet. Branding is van ondergeschikt belang. In gebiedsateliers is met een gevarieerde groep deelnemers een keuze gemaakt uit in te zetten strategieën voor specifieke gebieden (bijlage 2). Hieronder zijn de zes strategieën nader toegelicht. 3.3 Transformatie van de woningvoorraad De demografische verandering heeft gevolgen voor de woningvoorraad. Vraag en aanbod sluiten niet meer op elkaar aan. Problemen van leegstand en gebrek aan doorstroming op de woningmarkt kunnen het gevolg zijn. Corporaties zijn de afgelopen jaren al sterk gericht op de vereiste transformatie. 11/23

13 Bij het particulier woningbezit zijn de opgaven misschien wel nog complexer. Door de economische recessie raken woningen onverkoopbaar en komen huishoudens in problemen. De transformatie van de woningvoorraad vraagt zorgvuldigheid door afstemming en terughoudendheid bij nieuwbouw. 3.4 Investeren in de openbare ruimte en groene kwaliteit In sommige gebieden komt de kwaliteit van de leefomgeving onder druk te staan. Door leegstand of gebrek aan investering in buurten ontstaat een neerwaartse spiraal die onder andere ten koste gaat van de openbare ruimte. Investeren in de openbare ruimte is nodig. De landschappelijke identiteitsdragers, zoals historische groene structuren en landschapstypen, kunnen door investeringen worden versterkt. Ook is er ruimte om de relatie met het omliggende landschap te versterken en het bebouwde gebied te verknopen met grootschalige landschapsstructuren. 3.5 Concentratie/bundeling of relocatievoorzieningen Door een afname van het volume van het gebruik komen voorzieningen onder druk te staan (bijvoorbeeld: er zijn te weinig leerlingen voor het in stand houden van de openbare basisschool). Bij concentratie van voorzieningen vindt er verdichting plaats op één of enkele bepaalde plekken. Daarbij kunnen bestaande functies worden verplaatst, functies samengaan en nieuwe functies worden toegevoegd. Door de verdichting en vervlechting van functies kunnen meer mensen kiezen om dicht bij de voorzieningen te wonen. Bovendien neemt door een combinatie van functies de aantrekkingskracht van de plek toe en wordt het verzorgingsgebied vergroot. 3.6 Mobiliteit en collectief OV Afstanden kunnen door de afname van de spreiding van bijvoorbeeld het voorzieningenaanbod toenemen. Ook heeft een oudere bevolking meer behoefte aan vervoer op maat. Het bereikbaar houden van gebieden en voorzieningen is van groot belang voor de aantrekkelijkheid van het gebied. Maatwerkoplossingen zijn nodig om de verschillende doelgroepen en bestemmingen goed te kunnen bedienen. Dit kan gaan om collectief kleinschalig OV, maar ook om ICT-oplossingen die verplaatsingen overbodig maken of een andere organisatie van diensten, zoals het naar de inwoners toe komen. 3.7 Innovatie, scholing en werkgelegenheid De beroepsbevolking neemt de komende decennia af in omvang. Een goede balans tussen de beroepsbevolking en het aanbod van passende werkgelegenheid is van belang. Naast de aanwezigheid van voldoende en voldoende gedifferentieerde werkgelegenheid gaat het om scholing, kennis en innovatie om de regio vitaal te houden en de bewoners te binden aan het gebied. Het hechten en binden van de inwoners is mogelijk door de bestaande economie zodanig in te richten dat de veranderende beroepsbevolking blijft aansluiten bij de economische potenties. 12/23

14 3.8 Branding/promotie De bovengenoemde handelingsstrategieën gaan vooral in op het aanpassen en verbeteren van bestaande structuren en kwaliteiten. Een andere strategie is het versterken van de promotie van de historische, culturele of ruimtelijke kwaliteiten van de (sub)regio of stad. Het hechten en binden van zowel de bestaande bewoners, met name de jongeren, als recreanten of toeristen is hierbij het doel. 13/23

15 Hoofdstuk 4 Bouwstenen Dit hoofdstuk bevat twintig bouwstenen; twintig aanknopingspunten voor bestuurders waarop acties ingezet kunnen worden om te anticiperen op de demografische verandering. De bouwstenen voor het Manifest 2040 zijn het resultaat van een proces van circa zes maanden samenwerken binnen de regio. Met vele partijen tezamen zijn in gebiedsateliers, gesprekken en ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten over Kansen in de Regio, tijdig inspelen op een ander demografisch perspectief aanzetten voor bouwstenen verzameld. Er is onderscheid gemaakt naar de vier verschillende bestuurscommissies. Daarnaast zijn er een aantal bouwstenen die van meer algemene aard zijn en niet onder een van de bestuurscommissies vallen. In deze rapportage heeft nog geen prioriteitstelling plaatsgevonden. Komende periode wordt benut om in nauwe samenwerking met de partners hiermee verder te gaan. In het Manifest 2040 zullen de uiteindelijke keuzes worden gemaakt. 4.1 Bewust worden van urgentie Bouwsteen 1: overtuigen van gezamenlijke urgentie voor gemeenten, subregio s en regio Nog niet alle betrokkenen bij overheden, bedrijfsleven en organisaties zijn zich bewust van de noodzaak van een gezamenlijke actie. De indruk bestaat dat de demografische verandering wel erkend en herkend wordt, maar dat de meningen over de noodzakelijke maatregelen nog verschillen. De verschillende reacties zijn te onderscheiden in het bagatelliseren van de demografische cijfers, het bestrijden van krimp door bijvoorbeeld nieuwbouw binnen de eigen gemeente ( het ons-denken ), het begeleiden van de gevolgen van de demografische verandering door het binden en behouden van mensen en het behouden van de leefbaarheid en het benutten van de demografische verandering door in te spelen op de zilveren economie. Het is van belang om de urgentie van gezamenlijke actie aan te tonen bij gemeenten, regio en subregio s, daarbij vooral de gevolgen van de demografische verandering te begeleiden en zo tijdig in te spelen op ongewenste gevolgen. 14/23

16 Waar wij goed in zijn is fragmentarisch (per sector) analyseren en daarop inzoomen. De integrale samenhang ontbreekt zo. Het is de kracht van de regio om dit fragmentarische te overstijgen. Een regionale visie moet recht doen aan alle gemeenten. Probeer het bestaande materiaal te verbinden, zodat er vanuit een punt op de horizon een beeld ontstaat, maar blijf redeneren vanuit de mens. De conclusie zal zijn dat er heel veel valt te saneren. Een zero based benadering kan hierbij helpen. Kiezen is dan natuurlijk belangrijk. Alles hangt samen sense of urgency. Fons Naterop Bouwsteen 2: opheffen van het gebrek aan kennis/voorlichting Het vergroten van kennis van de gevolgen en de mogelijk te treffen maatregelen is van belang. Hiermee ontstaat inzicht in de eigen gemeentelijke positie en de effecten voor de regio West-Brabant als geheel. Het bestuur staat voor een complex vraagstuk. Een spagaat van korte- versus langetermijneffecten en van gemeentelijke versus regionale belangen. Het is belangrijk dat ook de gemeenteraden geïnformeerd zijn over de gevolgen van de demografische veranderingen en de mogelijk te treffen maatregelen. Daarnaast zijn ook kennis delen in de regio en van elkaar leren van belang. Er ligt nu een goede strategische agenda voor de regio en een bruikbare actielijst, waar de negentien gemeenten, onderwijs en ondernemers aan bijdragen. Dit is een uitstekende basis voor samenwerking, maar een mindshift is nodig om ook daadwerkelijk vanuit gezamenlijke ambities te handelen. Bewustwording bij veel van de raden in West-Brabant is nodig. Via informatievoorziening moet een gevoel van urgentie losgemaakt worden. Veel van de wethouders in de regio West-Brabant staan achter het anticiperen op de demografische veranderingen. Sommigen vinden het ook wel makkelijk als tongen worden losgemaakt door anderen. Kees Jongmans Bouwsteen 3: financiering van de opgaven De financiering van de maatregelen is ingewikkeld in deze tijd van economische malaise. Daar komt nog bij dat de inkomsten uit de woningbouw vaak zijn weggevallen. Omdat de demografische verandering zich niet gelijkmatig over de regio voltrekt en zal voltrekken, zullen de financiële gevolgen van de maatregelen ook niet overal even sterk gevoeld worden. Beschikbare middelen moeten worden ingezet voor de transformatie van de woningvoorraad, de herinrichting van de openbare ruimte en het bundelen en bereikbaar houden van voorzieningen. Dit moet ook over de gemeentegrenzen heen. Er heerst soms een gevoel van machteloosheid, waardoor men niet zomaar de oplossing op de plank heeft liggen. Dan vlucht men in een zoektocht naar cijfers. Wat nodig is, is creativiteit. Deze creativiteit kan van overheden, maar zeker ook van andere partijen komen. We zitten met een belangrijk en nieuw vraagstuk, we moeten naar nog niet bestaande oplossingen zoeken.... Krachtig besturen! Kees Jongmans 15/23

17 4.2 Drievoudige schaalsprong Bouwsteen 4: kijk over de gemeentegrenzen heen Afstemming tussen gemeenten is nodig wanneer het draagvlak voor bijvoorbeeld voorzieningen afneemt. Anders ontstaat er ongewenste concurrentie en het leegtrekken van gebieden, met als gevolg dat de kwaliteit van het aanbod hieronder lijdt. Niet in elke kern kan een volledig voorzieningaanbod overeind gehouden worden. Mentaal en cultureel legt het ontwikkelen in twee snelheden een druk op de regio. Wij stellen ons de vraag: hoe kunnen wij goed samenwerken binnen de regio, zodat wij meer kunnen delen? We weten dat Breda bijvoorbeeld ook inwoners en bedrijven uit Roosendaal aantrekt, maar ook dat Roosendaal en Bergen op Zoom vanuit hun directe omgeving inwoners en bedrijven aantrekken. Steden worden steeds meer sterke concentratiepunten, die als een magneet nieuwe ontwikkelingen en inwoners aantrekken. Deze ongelijke economische en demografische groei heeft zijn impact en vereist dat we hier respectvol mee omgaan. De centrale vraag is dan: hoe ga je deze verschillen in economische en demografische dynamiek met elkaar verknopen? Peter van der Velden Bovenlokale regie voorkomt dat er onderlinge concurrentie ontstaat. Een aantal zaken moet op de schaal van de regio worden aangepakt, andere zijn efficiënter en effectiever op lokale of intergemeentelijke (bovenlokale) schaal. maatschappelijke voorzieningen: bovenlokaal organiseren; mobiliteit: regionaal organiseren; woningaanbod: regionaal organiseren; toekomstbestendig wonen: bovenlokaal organiseren; arbeid en onderwijs: speelt op de schaal van West-Brabant en Rijnmond. 16/23

18 Het ontwikkelen van een strategie voor afstemming van voorzieningen binnen de subregio is van belang. Nu zoeken gemeenten naar een balans (voldoende aanbod) binnen de eigen gemeentegrenzen of binnen de eigen dorpen. Je zult daar veel slimmer mee om kunnen gaan door inzichtelijk te hebben hoe het zit met afschrijvingen en investeringen in schoolgebouwen. En bijvoorbeeld wat en waar er mogelijkheden liggen voor combinaties met andere functies. Dit vereist dat de gemeenten elkaars politiek bestuurlijke agenda s delen. Pas dan is het mogelijk het voorzieningenniveau goed aan te pakken. Fons Naterop Bouwsteen 5: kijk over de regiogrenzen West-Brabant heeft veel mogelijkheden door de gunstige ligging tussen de economische kerngebieden van de Randstad en Vlaanderen. West-Brabant heeft deze gebieden ook veel te bieden in de sfeer van woonmilieus, natuur, landschap, recreatie en economische mogelijkheden. Bovenregionale samenwerking is daarom van groot belang. West-Brabant moet verbinding met de Randstad zoeken. In de noord-zuidstructuur liggen kansen op het gebied van economie en mobiliteit. West-Brabant is de linkinpin van Brabant naar de Mainport Rotterdam. Focus niet alleen op veranderingen in de regio West-Brabant, maar kijk veel ruimer (Randstad, Vlaanderen, Europa). Peter van der Velden Bouwsteen 6: Kijk over de organisatorische grenzen De sterke samenwerking tussen overheden, ondernemers en onderwijsinstellingen vormt een van de krachtige punten van West-Brabant. Net zoals bij de totstandkoming van de strategische agenda vraagt het aanpakken van de demografische verandering intensieve samenwerking tussen de drie O s. We hebben elkaar nodig in West-Brabant. De gemeenteraden in de regio zijn in besef van samenwerken en gezamenlijk afstemmen ver, het ernaar handelen is ingewikkelder. De samenwerking tussen de drie O s komt ook steeds beter in beeld. De afhankelijkheid van anderen (bijvoorbeeld een ziekenhuis) is een feit. Het vraagt om een sturingsfilosofie waarmee je als drie O s verantwoordelijkheid neemt. Dus: in samenwerking verantwoordelijkheid nemen. Peter van der Velden 17/23

19 4.3 Best CIE: Ruimtelijke Ontwikkeling en Wonen Bouwsteen 7: regionale prestatieafspraken over kwantiteiten en kwaliteiten Afspraken binnen de regio over nieuwbouw in aantallen en type woningen/woonmilieus zijn nodig om leegstand te voorkomen. Samen werken aan de hoofddoelstellingen van het woonbeleid is noodzaak. Het streven is: aantrekkelijke, leefbare steden, dorpen en wijken waar goed gewoond, geleefd en gewerkt kan worden. Afspraken over zowel nieuwbouw, bestaande woningbouw en herstructurering zijn hiervoor nodig, niet alleen met de corporaties, maar juist ook ten aanzien van de particuliere sector. Met name in de herstructueringswijken waar gemeente en corporatie samenwerken liggen kansen om in te spelen op een mogelijke krimp op lange termijn. Door creatief omgaan met sloop en nieuwbouw (of transformatie tot bijvoorbeeld nultredenwoningen) ontstaan mogelijkheden om kwaliteit toe te voegen. Corporaties werken daarnaast over gemeentegrenzen heen en kunnen bijdragen aan het in beeld brengen van de (regionale) huisvestingsopgave, in ieder geval voor de woningvoorraad en doelgroep waar zij voor aan de lat staan. Juri Heise Bouwsteen 8: aandacht voor woningaanbod voor arbeidsmigranten en hun gezinnen Gezien de ligging van West-Brabant en vanwege de aard van de werkgelegenheid in de regio trekt West-Brabant veel arbeidsmigranten aan. Het afgelopen decennium betrof dit vooral Oost- en Midden-Europese mannen. De komende periode zet de instroom van arbeidsmigranten zich naar verwachting voort en zal er ook meer sprake zijn van gezinshereniging. Voor de groep arbeidsmigranten en hun gezinnen die zich vermoedelijk langere tijd in de regio zullen vestigen ligt er een opgave: de nu veelal tijdelijke woning- oplossingen vragen om een meer structureel antwoord. Op het gebied van werken speelt vooral het dossier van arbeidsmigraties van MOE-landers. Hieraan wordt al vrij actief gewerkt. Het gaat hierbij niet alleen om het realiseren van humane woningen voor deze immigranten, maar veel meer om het hele pakket, namelijk het zorgen voor leefbaarheid in de wijk, integratie van huishoudens en dergelijke. Centraal staat de vraag: hoe kunnen wij ervoor zorgen dat wij gastvrij zijn voor mensen die we op de arbeidsmarkt hard nodig hebben? Kees Jongmans 18/23

20 Bouwsteen 9: ontwikkelen van een strategie voor kwaliteitsproblemen bij het particulier woningbezit Specifieke opgaven liggen er in de particuliere woningvoorraad. Voor particulieren die de vraag naar (hun) woningen en de waarde van (hun) woningen zien dalen, zijn verhuizen en investeren veelal geen optie. Het is zaak om op zoek te gaan naar strategieën om de particuliere woonvoorraad kwantitatief en kwalitatief op peil te houden. Een collectiviteitsvoordeel, zoals die ook bij corporatiewoningen bestaat, zou bijvoorbeeld ook in de particuliere sector uitkomst kunnen bieden. 4.4 Best CIE: Duurzaamheid Bouwsteen 10: van kwantiteit naar kwaliteit De periode van groei op alle vlakken ligt voorlopig achter ons. De komende decennia zullen in het teken staan van het kwalitatief op elkaar aansluiten van vraag en aanbod. Het behoud of het vergroten van de kwaliteit geldt voor vrijwel het hele veld van woningen, openbare ruimte, natuur, landschap en recreatie, voorzieningen et cetera. Ook cultuur kan een relatie naar meer kwaliteit leggen. Bijvoorbeeld: hoe kan duurzame plattelandsvernieuwing ook via de inzet van cultuur bijdragen aan duurzame regionale economische ontwikkeling? Het is duidelijk dat daarbij... de hele regio tussen de steden Breda en Tilburg en nog daarbuiten in beeld komt. Ton Braspenning Bouwsteen 11: van uitleg naar revitaliseren Investeren in het bestaande bebouwde gebied is noodzaak om de hier dalende kwaliteit en in sommige gebieden leegstand en verpaupering te voorkomen. Dit geldt voor zowel de woningvoorraad als de voorraad aan bedrijven en kantoren. Het ontwikkelen van nieuwe uitleggebieden zal veelal leiden tot leegstand in het bestaande bebouwde gebied. Nieuwbouw én sloop zullen vaker hand in hand gaan. Dit vereist een andere mindset. De gemeenten zullen de pijnpunten moeten benoemen en de pijn moeten delen (verevening). 19/23

21 Als je een beleid dat rekening houdt met de demografische veranderingen echt handen en voeten wilt geven, zul je rigoureuze besluiten moeten nemen. We houden rekening met de krimp. De vraag is of andere gemeenten ook zo ver zijn. Dus niet alles meer willen doen, maar keuzes maken, dat is een voorwaarde en vaak een lastig punt. Ton Braspenning 4.5 Best CIE: Sociale en Economische Zaken Bouwsteen 12: gedifferentieerd aanbod werkgelegenheid Het arbeidspotentieel loopt terug en dit heeft zeker risico s voor nieuw te creëren bedrijvigheid. De ambitie bestaat om meer hoogwaardig werk aan te trekken om zo de hogeropgeleiden te kunnen vasthouden of aantrekken. Daarnaast zet de regio in op behoud van de werkgelegenheid voor de huidige inwoners. Een gedifferentieerd aanbod maakt de regio weerbaarder voor economische veranderingen. Wel zijn de mogelijkheden van overheden om hierop te sturen beperkt. Nauwe samenwerking met ondernemers en onderwijsinstellingen is een absolute voorwaarde. In hoeverre hebben we het lef om ons meer op de ouderen te richten? We hebben veel te maken met stereotiepe beelden. Het beeld ouderen = niet sexy kan doelgroepen afschrikken. Juist de markt van de ouderen wordt steeds interessanter. In Limburg is bijvoorbeeld wel een sfeer gecreëerd die ouderen aanspreekt. De KvK is met studenten bezig die dit verder onderzoeken: Turning silver into gold. Juri Heise Bouwsteen 13: ontsluiten grotere beroepsbevolking (binnen en buiten de regio) De arbeidsmarkt is in verandering en deze moet flexibeler worden. Door de vergrijzing is iedere arbeidskracht hard nodig. Arbeidsmigranten doen het werk waarin de bestaande beroepsbevolking niet kan voorzien. Voorts zien we dat veel kenniswerkers naar Brabant komen. Arbeidsmigranten en expats zijn belangrijk voor het verkrijgen van een beroepsbevolking van voldoende omvang. 20/23

22 Dankzij de Europese financiële crisis zien we dat bedrijven zich hier vestigen vanuit verschillende Europese landen. Waar een delta is, is werk. De regio West-Brabant ligt strategisch tussen Antwerpen en Rotterdam. In dit deel van Nederland is alles onder handbereik. De ligging is gunstig in de kleiner wordende wereld: dicht bij vliegveld Charles de Gaulle (eind 2011 in een kleine twee uur vanuit Breda bereikbaar), een goede economische ontwikkeling en werkloosheidscijfers die onder het landelijk gemiddelde liggen. Dit betekent dat we kansen van de havens slim moeten doorvertalen. Hiervoor zijn de handen bijna op elkaar. Nog niet iedereen binnen de gemeenten van de regio West-Brabant heeft zich deze mindset eigen gemaakt. Peter Van der Velden Bouwsteen 14: aansluiten onderwijs op arbeidsmarkt De krapte van de beroepsbevolking is al een gegeven. Dit vereist dat vraag en aanbod op de arbeidsmarkt goed op elkaar aansluiten. Goed opleiden van jongeren en ze verleiden hier in de regio te blijven, zijn hierbij belangrijk. Binden en boeien zijn dan de opgaven. Een oplossing is het goed opleiden van jongeren en ze verleiden hier in de regio te blijven. Boeien en binden is dan de opgave. Het bedrijfsleven maakt zich ernstige zorgen door het teruglopende aantal leerlingen van het technische vmbo, de pensionering van veel vakdocenten en het verdwijnen van meerdere techniekafdelingen van scholen. Als dat boeien en binden onvoldoende gebeurt, vullen arbeidsmigranten de plaatsen op. Dit is nu al het geval met vooral Poolse arbeiders, die werk doen waarin de bestaande beroepsbevolking niet kon voorzien. We zien dat veel kenniswerkers naar BRA komen, expats naar Tilburg en ondernemers die eigen studenten stimuleren om in dienst te treden na de opleiding. Louise Beduwé 4.6 Best CIE: Zorg, Welzijn en Onderwijs Bouwsteen 15: Versterking combinatie wonen, zorg en welzijn De vergrijzing doet de vraag naar combinaties van wonen, zorg en welzijn en woonservicegebieden stijgen. Het lokaal op peil houden van de zorg vraagt een continue aandacht. Een mogelijke oplossing is het slim verknopen van het aanbod. Hierdoor kunnen meerdere functies in een gebouw worden aangeboden en kunnen gemeenschapshuizen en verenigingen door samenwerking meer voor elkaar krijgen. 21/23

23 Gisteravond is in de gemeente de nieuwe woonvisie vastgesteld. We hebben een keuze gemaakt voor ook levensloopbestendige en gelijkvloerse woningen, passend bij de steeds kleiner wordende huishoudens. Mark van Oosterhout Bouwsteen 16: benutten kennis en innovatie (ICT) Met nieuwe technieken bereiken slimme oplossingen de woonkamers van een steeds grotere groep mensen. Zorg op afstand is met de ICT-faciliteiten mogelijk, waardoor cliënten thuis kunnen worden geholpen of begeleid en meer voorzieningen voor hen toegankelijk worden. ICT-faciliteiten kunnen bijvoorbeeld worden toegepast in het zorgtoerisme. BrabantConnect is een West-Brabants praktijkvoorbeeld van een digitale snelweg waarvan geleerd kan worden. De ouderen van 2040 zijn nu 40 jaar en ouder. Zij zijn bekend met multimedia en de verschillende communicatiemogelijkheden via computer en mobiel. Dat geeft mogelijkheden voor de toekomst. Bouwsteen 17: senioren activeren De groep senioren bestaat uit mensen met vele verschillende wensen en mogelijkheden, van heel actieve mensen tot veel zorgbehoevende mensen. Een tendens is dat ouderen langer thuis willen wonen en door diverse ontwikkelingen in bijvoorbeeld ICT is dit ook mogelijk. Er liggen grote opgaven in de zorg in het verschiet. Dat, in combinatie met de dalende beroepsbevolking (minder personeel), maakt dat we een aantal zaken in de zorg anders moeten organiseren. Mantelzorgers en vrijwilligers worden nog belangrijker. Zij moeten goed gefaciliteerd worden met bijvoorbeeld de beschikbaarheid van passende woningen. Marisca Boer en Dianne van den Berg Bouwsteen 18: brede benadering van toegankelijk Het gaat om sociale en fysieke toegankelijkheid, die het mogelijk moet maken dat mensen met een beperking ook gebruik kunnen maken van een aantrekkelijk en ruim aanbod van voorzieningen en mogelijkheden en volledig deel kunnen uitmaken van de samenleving. Belangrijker dan mobiliteit is het brede onderwerp van toegankelijkheid. Met Natuurlijk en Grenzeloos Toegankelijk probeert ZET de toegankelijkheid te vergroten. Het gaat om sociale en fysieke toegankelijkheid, die het mogelijk moet maken dat mensen met een beperking ook gebruik kunnen maken van een aantrekkelijk en ruim aanbod. Marisca Boer en Dianne van den Berg 22/23

24 4.7 Best CIE: Mobiliteit en kleinschalig collectief vervoer Bouwsteen 19: bevorderen informele stromen Mobiliteit moet het in kleine gemeenten, dorpen en kernen hebben van informele stromen en een gedeelde verantwoordelijkheid. Doordat niet alle inwoners de mogelijkheid hebben om hun eigen mobiliteit te organiseren, is er een nieuwe behoefte aan het ontstaan: het verbinden van partijen. Om het voorzieningenniveau op het gewenste peil te brengen moeten inwoners meer verantwoordelijkheid krijgen en zullen zij via informele contacten en creatieve oplossingen bijdragen aan het gewenste voorzieningenniveau in hun eigen woonomgeving. Willen we het voorzieningniveau handhaven, dan moeten we meer verantwoordelijkheid bij burgers leggen. Bij de groenvoorziening in de dorpen kunnen inwoners ook een rol spelen. Fons Naterop Bouwsteen 20: ICT-oplossingen vervangen verplaatsingen ICT-oplossingen hebben invloed op het verplaatsingsgedrag en op de locatie(keuze) van wonen, werken en het gebruik van voorzieningen. ICT maakt het onder andere mogelijk om voorzieningen de woning in te brengen, sociale media maken een aantal verplaatsingen onnodig, thuiswerken is in vele branches mogelijk. De geografische verschillen binnen de regio zijn groot. In Moerdijk met zijn zeventien kernen is het complex om de vele voorzieningen bereikbaar en van voldoende kwaliteit te houden. De vraag die daar speelt is: hoe kun je de mensen bij primaire voorzieningen laten komen? Dit speelt elders in het buitengebied ook. Kleinschalig (busjes) OV zou een mogelijkheid kunnen zijn, maar ook voorzieningen die naar de inwoners toe komen. Andere mogelijkheden zijn er via het gebruik van internet en huisbezoeken door overheden. Jean-Pierre Schouw 23/23

1. Branding en voorzieningen in gehele subregio Cultuurhistorie benadrukken Toegankelijkheid zorg vergroten (sociaal, fysiek) Wie: overheid,

1. Branding en voorzieningen in gehele subregio Cultuurhistorie benadrukken Toegankelijkheid zorg vergroten (sociaal, fysiek) Wie: overheid, Transformatie van de woningvoorraad Een afname van het aantal huishoudens heeft gevolgen voor de woningvoorraad. Dit geldt ook vergrijzing. Vraag en aanbod sluiten niet meer op elkaar aan. Problemen van

Nadere informatie

Woonvisie. Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016

Woonvisie. Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016 Woonvisie Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016 Aanleiding Verschuiving van de volkshuisvestelijke opgave Sociale huur: Woningwet 2015 redelijke bijdrage Langer zelfstandig wonen Lokaal beleid 2

Nadere informatie

THEMABIJEENKOMST WONEN. 29 juni 2015

THEMABIJEENKOMST WONEN. 29 juni 2015 THEMABIJEENKOMST WONEN 29 juni 2015 1. Opzet van de bijeenkomst Na een korte introductie van de voorzitter (wethouder Wolff) houdt woningcorporatie ZO Wonen een korte presentatie op hun visie en functie

Nadere informatie

Inleiding. Vervolgens worden uitgangspunten geformuleerd die van belang zijn voor de regionale woonvisie.

Inleiding. Vervolgens worden uitgangspunten geformuleerd die van belang zijn voor de regionale woonvisie. notitie Wonen in Molenwaard april 2012 Inleiding De woningmarkt is de laatste jaren sterk aan veranderingen onderhevig. De economische situatie heeft grote gevolgen gehad voor de woningmarkt, evenals nieuwe

Nadere informatie

Bijeenkomst voor Tweede Kamerleden over bevolkingskrimp. Den Haag -14 oktober 2010

Bijeenkomst voor Tweede Kamerleden over bevolkingskrimp. Den Haag -14 oktober 2010 Bijeenkomst voor Tweede Kamerleden over bevolkingskrimp Den Haag -14 oktober 2010 Programma 10.30 uur -Welkom voorzitter WWI 10.35 uur -Algemene inleiding door Pim de Bruijne, gedeputeerde Groningen 10.45

Nadere informatie

Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie

Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie Zuid-Limburg Position Paper van de 16 Zuid-Limburgse gemeenten, aangeboden door de voorzitters van het Bestuurlijk Overleg Ruimtelijke Economie en Nationaal

Nadere informatie

Woonvisie Regio Eindhoven. Samen werken aan drie uitdagingen voor de regionale woningmarkt

Woonvisie Regio Eindhoven. Samen werken aan drie uitdagingen voor de regionale woningmarkt Woonvisie Regio Eindhoven Samen werken aan drie uitdagingen voor de regionale woningmarkt Actieprogramma 2013 1 Inleiding Op 28 juni 2012 heeft de Regioraad de Regionale Woonvisie 2012-2015 vastgesteld.

Nadere informatie

Krimp in Fryslân. Inwonertal

Krimp in Fryslân. Inwonertal Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige

Nadere informatie

Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord

Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt platform woningcorporaties noord-holland noord Voorwoord Op 15 december 2011 is door ruim 20 corporaties uit de subregio s Noordkop, West-Friesland,

Nadere informatie

Wonen. Basisinspanning. Ambities. Kansen. Voorkomen

Wonen. Basisinspanning. Ambities. Kansen. Voorkomen Basisinspanning Een evenwichtige bevolkingsopbouw, die in 2025 gegroeid is naar minimaal 25.000 inwoners. Voor iedere (toekomstige) inwoner moet een woning beschikbaar zijn die past in zijn/haar leefsituatie.

Nadere informatie

Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen

Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen Leefbare en vitale dorpen in Berkelland 5 Doelenboom Wat speelt er? 6 Bewust worden? Veranderingen in Berkelland en de regio Achterhoek door de krimp lijken

Nadere informatie

Van realiseren naar optimaliseren Open atelier, Grip op sport. Margot Icking, Hospitality Consultants 23 september 2010

Van realiseren naar optimaliseren Open atelier, Grip op sport. Margot Icking, Hospitality Consultants 23 september 2010 Van realiseren naar optimaliseren Open atelier, Grip op sport Margot Icking, Hospitality Consultants 23 september 2010 Agenda Van realiseren naar optimaliseren: een nieuwe koers in het accommodatiebeleid

Nadere informatie

SAMEN BOUWEN VLAANDEREN

SAMEN BOUWEN VLAANDEREN aan ZEEUWS- VLAANDEREN Samen bouwen Dit is de gezamenlijke visie van Clavis, Woonstichting Hulst en Woongoed Zeeuws- Vlaanderen op de sociale volkshuisvesting in Zeeuws-Vlaanderen. Ons motto: samen bouwen.

Nadere informatie

Collegebesluit Collegevergadering: 11 december 2018

Collegebesluit Collegevergadering: 11 december 2018 ONDERWERP Prestatieafspraken 2019 SAMENVATTING Gemeente, de Heemsteedse woningcorporaties Elan Wonen en Pre Wonen en hun huurdersorganisaties Bewonersraad Elan Wonen en Bewonerskern Pre streven een gemeenschappelijk

Nadere informatie

Uitvoeringsstrategie Bunnik. Communicatie in vogelvlucht

Uitvoeringsstrategie Bunnik. Communicatie in vogelvlucht Uitvoeringsstrategie Bunnik Communicatie in vogelvlucht 8 maart 2018 Onze gemeente Bunnik met de drie verschillende dorpen Bunnik, Odijk en Werkhoven, is prachtig gelegen langs de Kromme Rijn in het groen

Nadere informatie

Beter worden in wat we samen zijn!

Beter worden in wat we samen zijn! Beter worden in wat we samen zijn! Wie zijn we? Wat doen we? De gemeenten in de regio Stedendriehoek werken samen. Samen staan we sterk en maken we ons sterk voor het nog verder verbeteren van het VESTIGINGSKLIMAAT.

Nadere informatie

Bevolkings- en woningbehoeftenprognoses provincie Noord-Brabant en regio West-Brabant

Bevolkings- en woningbehoeftenprognoses provincie Noord-Brabant en regio West-Brabant VERSLAG BETREFT Bouwberaad West-Brabant DATUM 1 maart 2012 VOORZITTER J.P. Schouw VERSLAG Bijeenkomst Bouwberaad West-Brabant Opening en toelichting De voorzitter van het Bouwberaad, de heer J.P. Schouw,

Nadere informatie

Perspectief voor de Achterhoek

Perspectief voor de Achterhoek Perspectief voor de Achterhoek 1 Perspectief voor de Achterhoek Aanleiding Op 23 september organiseerde De Maatschappij met Rabobank Noord- en Oost-Achterhoek een interactieve bijeenkomst met als doel

Nadere informatie

Is bevolkingskrimp een ramp of biedt het ook kansen?! Willy Doorn Burgemeester gemeente Landerd Mei 2010

Is bevolkingskrimp een ramp of biedt het ook kansen?! Willy Doorn Burgemeester gemeente Landerd Mei 2010 Is bevolkingskrimp een ramp of biedt het ook kansen?! Willy Doorn Burgemeester gemeente Landerd Mei 2010 Opbouw verhaal Wie ben ik Aanleiding onderzoek Pilotgemeente vergrijzing- en ontgroeningscan PON

Nadere informatie

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Na een regionale werkconferentie in Venlo, zijn op 24 september 2018 zo n 70 medewerkers van verschillende Zuid-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk,

Nadere informatie

De Deventer Omgevingsvisie

De Deventer Omgevingsvisie De Deventer Omgevingsvisie Hoe zien Diepenveen en Schalkhaar er straks uit? 28 mei 2019 1 Programma van vanavond Over Omgevingswet en Omgevingsvisie Een verhaal over Diepenveen en Schalkhaar Wat staat

Nadere informatie

*ZE9E061ECF3* Raadsvergadering d.d. 19 februari 2015

*ZE9E061ECF3* Raadsvergadering d.d. 19 februari 2015 *ZE9E061ECF3* Raadsvergadering d.d. 19 februari 2015 Agendanr.. Aan de Raad No.ZA.14-31083/DV.15-441, afdeling Ruimte. Onderwerp: Woonvisie 2014-2030 Sellingen, 12 februari 2015 Algemeen Deze Woonvisie

Nadere informatie

Woningmarkt- en bewonersonderzoek Noord- en Midden-Groningen

Woningmarkt- en bewonersonderzoek Noord- en Midden-Groningen Woningmarkt- en bewonersonderzoek Noord- en Midden-Groningen Managementsamenvatting gemeente De Marne 12 maart 2018 19 oktober 2017 1e concept versie In deze samenvatting geven we de belangrijkste uitkomsten

Nadere informatie

Presentatie evaluatie RAP

Presentatie evaluatie RAP Presentatie evaluatie RAP Regio Alkmaar PORA Wonen 5 november 2014 Dicky Sijpkens Agenda 1. Achtergrond van de evaluatie 2. Opzet van de evaluatie 3. Algemene bevindingen en verbetervoorstellen 4. Regio

Nadere informatie

Startnotitie Actualisatie Woonvisie

Startnotitie Actualisatie Woonvisie Startnotitie Actualisatie Woonvisie April 2012: Sector Grondgebied 1 Inleiding De kwaliteit van het wonen in de gemeente Westvoorne is hoog. De natuurlijke woonomgeving en de kwaliteit van de woningen

Nadere informatie

Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West

Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West 2030 Station Nieuwe Meer is niet alleen een nieuwe metrostation verbonden met Schiphol, Hoofddorp, Zuidas en de Amsterdamse

Nadere informatie

OVERZICHTSNOTITIE INZENDINGEN

OVERZICHTSNOTITIE INZENDINGEN OVERZICHTSNOTITIE INZENDINGEN Deze notitie behandelt enkele conclusies op hoofdlijnen, gebaseerd op de 36 inzendingen die zijn ingediend voor de pilot woonconcepten voor EU-arbeidsmigranten. Positieve

Nadere informatie

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant'

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' 'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' OPROEP VANUIT DE VRIJETIJDSSECTOR Opgesteld door: Vrijetijdshuis Brabant, TOP Brabant, Erfgoed Brabant, Leisure Boulevard, NHTV, MKB, BKKC, Stichting Samenwerkende

Nadere informatie

Wonen in Dordrecht. De crisis voorbij?; trends en verwachtingen. 30 november 2010

Wonen in Dordrecht. De crisis voorbij?; trends en verwachtingen. 30 november 2010 Wonen in Dordrecht De crisis voorbij?; trends en verwachtingen 30 november 2010 Inhoudsopgave 1. Wat willen we? Beleid en welke afspraken zijn er voor Dordrecht? 2. Hoe staan we er voor? Stand van zaken

Nadere informatie

Regionale woonvisie Alblasserwaard - Vijfheerenlanden

Regionale woonvisie Alblasserwaard - Vijfheerenlanden Regionale woonvisie Alblasserwaard - Vijfheerenlanden Gemeenteraad Gorinchem toelichting op deel II van de visie Aanleiding - Uitwerking op Visie 2030 Open, voor elkaar - Oude visie is gedateerd - Provincie

Nadere informatie

Verslag Prioriteringssessie Woonvisie 30 juni 2014 Fifth, Eindhoven

Verslag Prioriteringssessie Woonvisie 30 juni 2014 Fifth, Eindhoven Verslag Prioriteringssessie Woonvisie 30 juni 2014 Fifth, Eindhoven Inleiding De Prioriteringssessie Woonvisie is een belangrijk vervolg op de co-makersgesprekken die zijn gevoerd en de 5 thematafels die

Nadere informatie

Naar een nieuwe Woonvisie. Menno Moen Informatiebijeenkomst raadsleden 15 april 2014

Naar een nieuwe Woonvisie. Menno Moen Informatiebijeenkomst raadsleden 15 april 2014 Naar een nieuwe Woonvisie Menno Moen Informatiebijeenkomst raadsleden 15 april 2014 Inhoud presentatie Aanleiding woonvisie Hervormingsagenda Doel en proces woonvisie Gevoel bij de woningmarkt Hoeveel

Nadere informatie

Pas je huizen aan of breng je mensen in beweging? Kees Konings, DomaVita Vastgoedadvies

Pas je huizen aan of breng je mensen in beweging? Kees Konings, DomaVita Vastgoedadvies Transformatie bestaande woningvoorraad Pas je huizen aan of breng je mensen in beweging? Kees Konings, DomaVita Vastgoedadvies Kansen en uitdagingen voor West-Brabant Thema s/ Agenda: 1. Steden en (kleine)

Nadere informatie

Startnotitie woonvisie Wassenaar

Startnotitie woonvisie Wassenaar Startnotitie woonvisie 2014-2020 Wassenaar Documentbeheer DATUM AUTEURS VERSIE VERANDERING 18 september 2013 S. Bueving 1.1 24 september 2013 S. Bueving 1.2. Communicatieparagraaf 8 oktober 2013 S. Bueving

Nadere informatie

Onderwerp: Woonvisie Brielle en het onderzoek ontwikkeling woningvoorraad Brielle

Onderwerp: Woonvisie Brielle en het onderzoek ontwikkeling woningvoorraad Brielle Sector/stafafdeling: Portefeuillehouder: Grondgebied/RO Wethouder Schoon Ter behandeling in de vergadering van: de commissie grondgebied d.d. 31 oktober 2017 de Raad d.d. 21 november 2017 Onderwerp: Woonvisie

Nadere informatie

Omgevingsvisie Maastricht Resultaten 2 e ronde dialoogsessies met strategische partners van Maastricht 24, 25 en 26 oktober 2018

Omgevingsvisie Maastricht Resultaten 2 e ronde dialoogsessies met strategische partners van Maastricht 24, 25 en 26 oktober 2018 Omgevingsvisie Maastricht 2040 Resultaten 2 e ronde dialoogsessies met strategische partners van Maastricht 24, 25 en 26 oktober 2018 Twee vragen centraal: 1. Reactie op Discussienotitie: beschrijving

Nadere informatie

De Deventer Omgevingsvisie Hoe ziet Diepenveen er straks uit?

De Deventer Omgevingsvisie Hoe ziet Diepenveen er straks uit? De Deventer Omgevingsvisie Hoe ziet Diepenveen er straks uit? 28 mei 2019 Waarom de Omgevingswet? Een nieuwe wet in 2021: de Omgevingswet Bundelt 26 wetten en regels op het gebied van wonen, mobiliteit,

Nadere informatie

Samen kansen pakken in 2017

Samen kansen pakken in 2017 Samen kansen pakken in 2017 Meet-up Platform Middelgrote Gemeenten 16 februari 2017 Etten-Leur en Rijssen-Holten Joost van Hoorn en Marloes Hoogerbrugge Platform31 Samen kansen pakken in 2017 Doel: verkennen

Nadere informatie

We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te

We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te Aanbevelingen Rekenkamer t.a.v. Drukte Amsterdam december 2016 Aanbevelingen We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te verbeteren. Vier aanbevelingen hebben betrekking op

Nadere informatie

Regionale woonvisie Gooi en Vechtstreek

Regionale woonvisie Gooi en Vechtstreek Regionale woonvisie Gooi en Vechtstreek Regiopodium Uitnodigend Proces Dynamische Visie Planning mijlpalen Wonen in de regio Gooi en Vechtstreek Een regio met duidelijke karakterverschillen In stedelijkheid

Nadere informatie

Quick scan coalitieprogramma s Land van Cuijk

Quick scan coalitieprogramma s Land van Cuijk Quick scan coalitieprogramma s 2014-2018 Land van Cuijk 28 mei 2014 De Rekenkamercommissie heeft de coalitieprogramma s van de vijf gemeenten in het Land van Cuijk naast elkaar gelegd en gekeken of en

Nadere informatie

De volkshuisvestelijke opgaven. Gennep, 6 januari 2015 Anne-Fleur Dijkstra

De volkshuisvestelijke opgaven. Gennep, 6 januari 2015 Anne-Fleur Dijkstra De volkshuisvestelijke opgaven Gennep, 6 januari 2015 Anne-Fleur Dijkstra We hebben geen ruimte om ruimte te maken Agenda A. Cijfers B. Wat doen we met overcapaciteit? C. Hoe gaan we om met knelpunten

Nadere informatie

Visie toerisme en recreatie Noordoost Fryslân

Visie toerisme en recreatie Noordoost Fryslân 1 Visie toerisme en recreatie Noordoost Fryslân 1 ste stakeholdersbijeenkomst Dinsdag 27 november 2018 Programma 2 Welkom Korte toelichting op proces en resultaten tot nu toe Aanpak SWOT, ambitie en strategische

Nadere informatie

Onderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011

Onderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011 Onderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011 Status Informerend Voorstel Kennis te nemen van de bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011

Nadere informatie

Ladder voor Duurzame Verstedelijking: zonder Ladder geen nieuwbouw

Ladder voor Duurzame Verstedelijking: zonder Ladder geen nieuwbouw Ladder voor Duurzame Verstedelijking: zonder Ladder geen nieuwbouw Presentatie aan raadsleden MRE, 24 juni 2015 Ladder laatste rijksbelang RO, overgenomen door provincie PBL: evaluatie Ladder Monitoring

Nadere informatie

vraaggericht woningmarkt onderzoek Maastricht

vraaggericht woningmarkt onderzoek Maastricht vraaggericht woningmarkt onderzoek Maastricht Stec Groep aan Gemeente Maastricht Desiree Uitzetter 18 november 2014 U vroeg ons: Actuele inzichten voor herijking stedelijke programmering Nieuwe regionale

Nadere informatie

5 Kwantitatief en kwalitatief regionaal woningbouwprogramma

5 Kwantitatief en kwalitatief regionaal woningbouwprogramma 5 Kwantitatief en kwalitatief regionaal woningbouwprogramma Het regionale woningbouwprogramma moet actueel blijven. Dynamiek is ook nodig omdat nu niet te voorspellen is wat er over een aantal jaar nodig

Nadere informatie

Ladder voor duurzame verstedelijking Bestemmingsplan Huis ter Heide West, gemeente Zeist

Ladder voor duurzame verstedelijking Bestemmingsplan Huis ter Heide West, gemeente Zeist Ladder voor duurzame verstedelijking Bestemmingsplan Huis ter Heide West, gemeente Zeist De Ladder voor duurzame verstedelijking is in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) geïntroduceerd en

Nadere informatie

ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD

ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD Hoe Noord-Holland Noord een rol kan spelen in de woningbehoefte voor de Amsterdamse regio 3 WAAROM oordolland oord HET GAAT GOED MET NOORD- HOLLAND NOORD. DE ECONOMIE IS KRACHTIG

Nadere informatie

Opdrachten. Werkplaats Wonen Doel Een evenwichtige en toekomstbestendige woningmarkt.

Opdrachten. Werkplaats Wonen Doel Een evenwichtige en toekomstbestendige woningmarkt. 3 Opdrachten Werkplaats Wonen Doel Een evenwichtige en toekomstbestendige woningmarkt. Opdracht Opstellen van een regionale visie op en regionaal programma voor de woningmarkt. Maken van een uitvoeringsprogramma

Nadere informatie

Heukelum. Zicht op de Linge

Heukelum. Zicht op de Linge Heukelum Zicht op de Linge Het stadje Heukelum is een van de vijf kernen van de gemeente Lingewaal. Heukelum ligt in de Tielerwaard, aan de zuidoever van de rivier de Linge, in een van de meest westelijke

Nadere informatie

Oegstgeest aan de Rijn: realisatie van een woningbouwbehoefte

Oegstgeest aan de Rijn: realisatie van een woningbouwbehoefte Oegstgeest aan de Rijn: realisatie van een woningbouwbehoefte Stap 1 van de Ladder voor Duurzame Verstedelijking schrijft voor dat een stedelijke ontwikkeling past binnen de regionale behoefte. Provincie

Nadere informatie

Noordoost-Brabant, Agri Food capital Regionale detailhandelsfoto Felix Wigman 19 februari 2014

Noordoost-Brabant, Agri Food capital Regionale detailhandelsfoto Felix Wigman 19 februari 2014 Noordoost-Brabant, Agri Food capital Regionale detailhandelsfoto Felix Wigman 19 februari 2014 204X00472 Opzet presentatie 1. Aanpak en resultaten regionale detailhandelsfoto 2. Algemene trends en ontwikkelingen

Nadere informatie

ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD

ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD Hoe Noord-Holland Noord een rol kan spelen in de woningbehoefte voor de Amsterdamse regio 3 Wonen in Noord- Holland Noord Hoe Noord-Holland Noord een rol kan spelen in de woningbehoefte

Nadere informatie

SAMEN. voor een sterke regio! Een perspectief voor het wonen in het stedelijk gebied Eindhoven

SAMEN. voor een sterke regio! Een perspectief voor het wonen in het stedelijk gebied Eindhoven SAMEN voor een sterke regio! Een perspectief voor het wonen in het stedelijk gebied Eindhoven Het stedelijk gebied is in ontwikkeling. Het succes van bedrijven als ASML en VDL, de designsector en vele

Nadere informatie

Een gemeentelijk dorpenbeleid. Plattelandsacademie Leuven, 28 april

Een gemeentelijk dorpenbeleid. Plattelandsacademie Leuven, 28 april Een gemeentelijk dorpenbeleid Plattelandsacademie Leuven, 28 april Trends in de dorpen Wonen In het buitengebied neemt bevolking tot 2030 globaal toe In sommige gemeenten zal er krimp zijn Groei zal ook

Nadere informatie

Programmabegroting

Programmabegroting Programmabegroting 215-218 3.5 Ruimtelijke ontwikkeling Gouda heeft bijna 71. inwoners en is een stad waar het prettig is om te wonen. Een stad met een mooie historische binnenstad en waar inwoners betrokken

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Bestuurlijke toekomst DAL-gemeenten. Appingedam en Loppersum, 4 oktober 2017 Delfzijl, 5 oktober 2017

Informatiebijeenkomst Bestuurlijke toekomst DAL-gemeenten. Appingedam en Loppersum, 4 oktober 2017 Delfzijl, 5 oktober 2017 Informatiebijeenkomst Bestuurlijke toekomst DAL-gemeenten Appingedam en Loppersum, 4 oktober 2017 Delfzijl, 5 oktober 2017 Programma Opening en welkom Presentatie onderzoeksresultaten Vervolg Gelegenheid

Nadere informatie

Ondernemen in. Moerdijk

Ondernemen in. Moerdijk Ondernemen in Moerdijk Colofon Gemaakt in opdracht van gemeente Moerdijk, d.d. maart 2009 Tekst: gemeente Moerdijk Ontwerp, opmaak en lay-out: afdeling Informatievoorziening en Facilitair, cluster Repro,

Nadere informatie

Raadsvoorstel Vaststellen 'Woonvisie Eindhoven

Raadsvoorstel Vaststellen 'Woonvisie Eindhoven gemeente Eindhoven 15R6567 Raadsnummer Inboeknummer 15bst01548 Beslisdatum B&W 10 november 2015 Dossiernummer 15.46.551 Raadsvoorstel Vaststellen 'Woonvisie Eindhoven Inleiding In januari 2014 heeft het

Nadere informatie

Betreft: aanscherping bod voor nieuwe regionale woningmarktafspraken

Betreft: aanscherping bod voor nieuwe regionale woningmarktafspraken Raadsinformatiebrief De gemeenteraad van Albrandswaard Uw brief van: Ons kenmerk: 1362015 Uw kenmerk: Contact: Jeannette Wijnmalen Bijlage(n):1 Doorkiesnummer: 010-506 1158 E-mailadres: j.wijnmalen@bar-organisatie.nl

Nadere informatie

snel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/

snel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/ 2 Wonen De gemeente telt zo n 36.000 inwoners, waarvan het overgrote deel in de twee kernen Hellendoorn en Nijverdal woont. De woningvoorraad telde in 2013 zo n 14.000 woningen (exclusief recreatiewoningen).

Nadere informatie

Verkenningsworkshop voor regiopartners 18 november 2013 Praat verder mee

Verkenningsworkshop voor regiopartners 18 november 2013 Praat verder mee Verkenningsworkshop voor regiopartners 18 november 2013 Praat verder mee op www.houten2025.nl @houten2025 www.facebook.com/houten2025 Houten2025 op LinkedIn 1 De toekomst van Houten Houten heeft een nieuwe

Nadere informatie

Kwaliteitsverbetering van de (huur)voorraad in tijden van Krimp Opwierde APPINGEDAM. Delfzijl, 21 november 2013

Kwaliteitsverbetering van de (huur)voorraad in tijden van Krimp Opwierde APPINGEDAM. Delfzijl, 21 november 2013 Kwaliteitsverbetering van de (huur)voorraad in tijden van Krimp Opwierde APPINGEDAM Delfzijl, 21 november 2013 Frank van der Staay Atrivé/Woongroep Marenland Appingedam Onderwerpen Woonplan 2002 koersen

Nadere informatie

2015 BEtrokken Noord-Beveland. juli BEetrokken Noord-Beveland. Pagina: 1

2015 BEtrokken Noord-Beveland. juli BEetrokken Noord-Beveland. Pagina: 1 juli -2015 BEetrokken Noord-Beveland Pagina: 1 Toekomstvisie voor Noord-Beveland BEN is bezig met de ontwikkeling van een lange(re)termijnvisie voor Noord-Beveland. Daarbij maken wij o.a. gebruik van de

Nadere informatie

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Strategische Agenda Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Versie 14 juni 2016 Kernboodschap Vitaal, duurzaam en innovatief Versterken

Nadere informatie

Uitvoeringsstrategie. 1. Waar komen we vandaan 2. Wat was de opdracht 3. Wat hebben we gedaan 4. Wat vragen we aan de raad

Uitvoeringsstrategie. 1. Waar komen we vandaan 2. Wat was de opdracht 3. Wat hebben we gedaan 4. Wat vragen we aan de raad Uitvoeringsstrategie 1. Waar komen we vandaan 2. Wat was de opdracht 3. Wat hebben we gedaan 4. Wat vragen we aan de raad 30 november 2017 Waar komen we vandaan Strategische Agenda Bunnikse kwaliteit in

Nadere informatie

Transformatie jeugdzorg: samen werken aan vernieuwing

Transformatie jeugdzorg: samen werken aan vernieuwing Transformatie jeugdzorg: samen werken aan vernieuwing Bestuursopdracht 2012 Subregio West-Brabant Oost Oktober 2012 Transformatie jeugdzorg: samen werken aan vernieuwing Bestuursopdracht 2012 Subregio

Nadere informatie

Steengoed gefinancierd - financiële arrangementen voor de vastgoedmarkt

Steengoed gefinancierd - financiële arrangementen voor de vastgoedmarkt Steengoed gefinancierd - financiële arrangementen voor de vastgoedmarkt Programma Transitieopgave Parkstad (Johan de Niet) Financiële arrangementen voor de demografische transitie (Esther Geuting) De casus

Nadere informatie

Houtskoolschets Asten april 2017

Houtskoolschets Asten april 2017 Houtskoolschets Asten2030 14 april 2017 Opzet Asten2030 Start A Verkenning B Verbreding C 3 Verankering Dag van de Toekomst Besluit vorming 1. Werk Conferentie intern 2. Werk Conferentie intern Internet

Nadere informatie

Lokaal economisch beleid

Lokaal economisch beleid Lokaal economisch beleid Op weg naar een dynamische agenda voor de toekomst Tweede ondernemersavond 13 oktober 2014 Programma Opening 19:30 Doel van de avond 19:35 Terugblik 1 e ondernemersavond 19:40

Nadere informatie

Geen woorden maar daden

Geen woorden maar daden Hans van Rossum Geen woorden maar daden 12-11- 2014 Rotterdam doet het goed Momentum is daar: iconen ontwikkeld Momentum is daar: iconen ontwikkeld Momentum is daar: hippe architectuurstad Stadsvisie 2030

Nadere informatie

de Agenda van Brabant kansen voor het platteland

de Agenda van Brabant kansen voor het platteland de Agenda van Brabant kansen voor het platteland Inleiding In deze korte notitie reikt de vereniging kleine kernen noord-brabant u handvatten aan die de agenda voor de toekomst positief kunnen beïnvloeden.

Nadere informatie

Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant actualisering 2011

Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant actualisering 2011 Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant actualisering 2011 ontwikkelingen van de (West-)Brabantse bevolking trends - prognoses - beleidseffecten --- Congres Regio West-Brabant 23 maart 2012

Nadere informatie

De Deventer Omgevingsvisie

De Deventer Omgevingsvisie 29-5- De Deventer Omgevingsvisie Hoe zien de binnenstad en de vooroorlogse wijken er straks uit? 14 mei 1 In gesprek met Liesbeth Grijsen (wethouder) 2 1 29-5- Programma van vanavond Over Omgevingswet

Nadere informatie

Nieuwe dynamiek voor binnensteden

Nieuwe dynamiek voor binnensteden Vereniging van Onroerend Goed Onderzoekers Nederland Nieuwe dynamiek voor binnensteden Drs. I.R.M. Ploegmakers MRICS Manager Retail Consultancy bij WPM Groep De binnensteden van de toekomst Ingrid Ploegmakers

Nadere informatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie

Manifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie Manifeste lokale woningbehoefte Vraag zoekt locatie 10-3-2015 Inleiding In de gemeentelijke Visie op Wonen en Leefbaarheid (2012) is uitgesproken dat de gemeente in principe in alle kernen ruimte wil zoeken

Nadere informatie

Samenvatting. Meerjarenvisie Intermaris, voor jou(w) thuis

Samenvatting. Meerjarenvisie Intermaris, voor jou(w) thuis Samenvatting Meerjarenvisie 2019-2022 Intermaris, voor jou(w) thuis Meerjarenvisie 2019-2022 Samenvatting Intermaris, voor jou(w) thuis De bewoner is onze basis Iedereen is gelijk, maar niemand hetzelfde

Nadere informatie

Routekaart Uitvoeringsstrategie een dynamisch document

Routekaart Uitvoeringsstrategie een dynamisch document Routekaart Uitvoeringsstrategie een dynamisch document 1. Waar komen we vandaan? 2. Routekaart 3. Organisatie 4. Communicatie Jan de Weerd programmamanager 8 maart 2018 Waar komen we vandaan? Strategische

Nadere informatie

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Op 11 september 2018 zijn zo n 80 medewerkers van verschillende Noord- en Midden-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk, Provinciale Staten, andere

Nadere informatie

De begroting van de provincie Utrecht voor Een samenvatting

De begroting van de provincie Utrecht voor Een samenvatting De begroting van de provincie Utrecht voor 2012 Een samenvatting Hoeveel gaat de provincie Utrecht in 2012 uitgeven? Waaraan en waarom? Dat leest u in deze samenvatting. U zult zien dat wij voor 2012 duidelijke

Nadere informatie

WIJKVISIE STADSKANAAL NOORD 2011-2020

WIJKVISIE STADSKANAAL NOORD 2011-2020 WIJKVISIE STADSKANAAL NOORD 2011-2020 Vastgesteld in de raadsvergadering van 18 juni 2012. Verkorte versie wijkvisie Stadskanaal Noord 2011-2020 1 Wijkvisie Stadskanaal Noord 2011-2020 In de wijkvisie

Nadere informatie

Berenschot. De ambities, opgaven en uitdag ngen van de gemeente Bladel Rapport. Philip van Veller Johannes ten Hoor

Berenschot. De ambities, opgaven en uitdag ngen van de gemeente Bladel Rapport. Philip van Veller Johannes ten Hoor De ambities, opgaven en uitdag ngen van de gemeente Bladel Rapport Philip van Veller Johannes ten Hoor Laurens Vellekoop Pepijn van der Beek De ambities, opgaven en uitdagingen van de gemeente Bladel lnhoud

Nadere informatie

Beter leven voor minder mensen

Beter leven voor minder mensen 1 Beter leven voor minder mensen Om te kijken hoe de regio Eemsdelta zich ontwikkelt en te monitoren op het gebied van demografie, leefbaarheid, de woningmarkt en bijvoorbeeld woon-, zorg en andere voorzieningen

Nadere informatie

Achtergrondinformatie Woonsymposium WONEN IN STAD.NL. SESSIE Stad maken

Achtergrondinformatie Woonsymposium WONEN IN STAD.NL. SESSIE Stad maken Achtergrondinformatie Woonsymposium WONEN IN STAD.NL SESSIE Stad maken donderdag 19 maart 2015 Stad maken Duiding en context De traditionele rollen binnen het ontwikkeltraject veranderen. De corporaties,

Nadere informatie

OPEN. 21 punten voor Nijkerk in

OPEN. 21 punten voor Nijkerk in OPEN 21 punten voor Nijkerk in 2014-2018 We staan open voor vernieuwing en verandering van top-down handelen naar open staan voor verbinden met andere overheden, instellingen en bedrijven van denken in

Nadere informatie

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,

Nadere informatie

Samenvatting Regionaal Woningbehoefteonderzoek 2015 Gemeente Culemborg

Samenvatting Regionaal Woningbehoefteonderzoek 2015 Gemeente Culemborg Samenvatting Regionaal Woningbehoefteonderzoek 2015 Gemeente Culemborg Inleiding Op 12 mei 2015 is het regionale Woningbehoefteonderzoek (WBO) vrij gegeven. Dit WBO biedt input voor de lokale woonvisie.

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Transformatie Schieoevers-Noord

Veelgestelde vragen Transformatie Schieoevers-Noord Veelgestelde vragen Transformatie Schieoevers-Noord Wat is het plan voor Schieoevers? In 2010 heeft het college van B&W van de gemeente Delft de gebiedsvisie Schieoevers 2030 vastgesteld. De gebiedsvisie

Nadere informatie

Kaderbrief 2018: Sterker in dialoog

Kaderbrief 2018: Sterker in dialoog Kaderbrief 2018: Sterker in dialoog Deze kaderbrief geeft richting aan onze (team)plannen voor 2018. Zo zorgen we ervoor dat ontwikkelingen binnen Cello elkaar versterken én dat we invulling blijven geven

Nadere informatie

Uitvoeringsplan Nationaal Programma Rotterdam Zuid. Marco Pastors 11 maart 2015

Uitvoeringsplan Nationaal Programma Rotterdam Zuid. Marco Pastors 11 maart 2015 Uitvoeringsplan Nationaal Programma Rotterdam Zuid Marco Pastors 11 maart 2015 1 1 Werkgebied 2 2 2 Rotterdam Zuid 2014 Nederland Totaal G4 Rotterdam Zuid 7 Focus wijken %huishoudens met WWB-AO-of WWuitkering

Nadere informatie

BEST EINDHOVEN GELDROP-MIERLO HELMOND NUENEN OIRSCHOT SON EN BREUGEL VELDHOVEN WAALRE STEDELIJK GEBIED! VISIE OP WONEN 27 FEBRUARI 2019

BEST EINDHOVEN GELDROP-MIERLO HELMOND NUENEN OIRSCHOT SON EN BREUGEL VELDHOVEN WAALRE STEDELIJK GEBIED! VISIE OP WONEN 27 FEBRUARI 2019 STEDELIJK GEBIED! VISIE OP WONEN 27 FEBRUARI 2019 PROGRAMMA Opening Welkomstwoord Presentatie gezonde verstedelijking Ad de Bont Presentatie concept Visie op Wonen door bestuurlijk trekkers Paneldiscussie

Nadere informatie

Voortgangsrapportage demografische ontwikkelingen

Voortgangsrapportage demografische ontwikkelingen Voortgangsrapportage demografische ontwikkelingen Inleiding In deze voortgangsrapportage staat een actualisatie van de demografische gegevens over inwoners en huishoudens. Ook zijn een aantal algemene

Nadere informatie

Stadskanaal Noord Projectenagenda 2014-2015

Stadskanaal Noord Projectenagenda 2014-2015 Stadskanaal Noord Projectenagenda 2014-2015 Programma / Projectenagenda Stadskanaal Noord 2014-2015 Dit stuk beschrijft het programma en de projectenagenda van Stadskanaal Noord. Het programma vloeit voort

Nadere informatie

Afwegingskader Toekomstig Wonen Súdwest-Fryslân. Bijeenkomst marktpartijen 19 februari 2019

Afwegingskader Toekomstig Wonen Súdwest-Fryslân. Bijeenkomst marktpartijen 19 februari 2019 Afwegingskader Toekomstig Wonen Súdwest-Fryslân Bijeenkomst marktpartijen 19 februari 2019 Vandaag Woononderzoek 2018 Plan van aanpak afwegingskader Discussie afwegingskader Vervolg en planning 2 In vogelvlucht

Nadere informatie

Meerjarenprogramma Ambitiedocument 2016-2020

Meerjarenprogramma Ambitiedocument 2016-2020 Meerjarenprogramma Ambitiedocument 2016-2020 Agribusiness Economie & Logistiek Recreatie & Toerisme maandag 15 juni 2015, bijeenkomst voor raadsleden Naar een nieuw Programma Jaar 2011-2014 2015 2015 2015

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma CDA Zoeterwoude Gemeenteraad

Verkiezingsprogramma CDA Zoeterwoude Gemeenteraad Verkiezingsprogramma CDA Zoeterwoude Gemeenteraad 2018-2022 Wij zijn Zoeterwoude Voor CDA Zoeterwoude staat de samenleving centraal. Alleen samen kunnen we ons sterk maken voor een goede toekomst voor

Nadere informatie

De Brabantse Agenda Wonen

De Brabantse Agenda Wonen De Brabantse Agenda Wonen Wat beweegt de woningmarkt in Brabant? ---- actuele ontwikkelingen en opgaven voor de regionale woningmarkt Brabant Vastgoed 2017 11 mei 2017 Niek Bargeman Senior adviseur bevolking

Nadere informatie

4Nieuwbouw" Discussienotitie"werkconferentie"Regionale"Woonvisie!!! 17!maart!2015!!!!!!!!!

4Nieuwbouw DiscussienotitiewerkconferentieRegionaleWoonvisie!!! 17!maart!2015!!!!!!!!! 4Nieuwbouw DiscussienotitiewerkconferentieRegionaleWoonvisie 17maart2015 1 Inhoud 1 Inleiding 1 2 Vragenvoordediscussie 2 3 Provinciaalenregionaalbeleid 4 4 Laddervoorduurzameverstedelijking 6 5 Nieuweverhoudingen

Nadere informatie

Echt thuis. Ondernemingsplan 2011-2015

Echt thuis. Ondernemingsplan 2011-2015 Echt thuis Ondernemingsplan 2011-2015 2 INLEIDING Mooiland is een woningcorporatie met circa 27.000 woningen verspreid over ruim 150 gemeenten in heel Nederland. Daarmee zijn wij een van de twintig grootste

Nadere informatie