Samen anders kijken. April Investeren in sociale innovatie

Transcriptie

1 Investeren in sociale innovatie Samen anders kijken April 2015 Investeren in sociale innovatie 1

2 Hoe Social Impact Bonds maatschappelijke uitdagingen oplossen Samen anders kijken De afgelopen jaren is een kleine revolutie begonnen, die steeds grotere vormen aanneemt. De solution revolution. Daarin staat de verandering centraal van een overheid-gedomineerd model naar een model waarin de overheid slechts één van de betrokken partijen is. Burgers, bedrijven, ondernemers en investeerders zoeken steeds vaker elkaar op wanneer het gaat om het oplossen van maatschappelijke problemen, in plaats van te kijken naar de overheid. Dit leidt tot nieuwe business modellen die de bestaande maatschappelijke problemen efficiënter en effectiever oplossen, en waarbij de oude scheidslijnen tussen publiek en privaat meer en meer vervagen. In het licht van deze solution revolution is ook de Social Impact Bond (SIB) in opkomst. Een SIB is een innovatief financieel model waarbij private investeringen worden aangetrokken voor de financiering van (innovatieve) interventies op complexe beleidsvelden, en waarbij het rendement aan investeerders wordt terugbetaald zodra afgesproken resultaten zijn bereikt. Een SIB biedt daarmee voor overheden de kans om meetbare maatschappelijke effecten te realiseren tegen een (zeer) beperkt risico en in veel gevallen ook nog eens tegen lagere kosten. Publiek- private samenwerking als vertrekpunt voor een SIB Door verschillende partijen, zowel publiek als privaat, op een slimme manier samen te brengen is het in veel gevallen mogelijk om maatschappelijke vraagstukken efficiënter en effectiever op te lossen. Dit biedt mogelijkheden om interventies privaat te financieren, om vervolgens, zodra de beoogde maatschappelijke effecten daadwerkelijk zijn gerealiseerd, een vergoeding uit te keren vanuit de besparing die de interventie heeft opgeleverd. Hiermee wordt het financiële risico van de overheid (en daarmee de belastingbetaler) verlegd naar de private investeerders. Dit vraagt om een samenwerkingsverband tussen verschillende publieke en private partijen: de overheid, een of meerdere ondernemers, impact investeerder(s), een intermediair en een onafhankelijke beoordelaar. Een initiatief start met een idee voor een innovatieve oplossing voor een maatschappelijk probleem en het opstellen van een rendabele business case. De intermediair stelt het contract op tussen de betrokken partijen, werft het kapitaal van de investeerders en fungeert als bemiddelaar door het gehele proces. Een onafhankelijke beoordelaar evalueert na afloop of de beoogde resultaten zijn behaald, en welke vergoeding wordt uitgekeerd aan de investeerders. Bij resultaat lopen de investeringen inclusief rendement via de intermediair terug naar de investeerders. Deze combinatie van partijen maakt het voor een onderneming mogelijk een innovatieve maatschappelijke interventie uit te voeren. De samenwerking is er één van gelijkwaardigheid. 2

3 1. Een contract is gesloten met de overheid waarin zij toezeggen een bepaald rendement te bieden voor een behaald resultaat met sociale impact Ministerie of overheidsinstelling 3. De sociaal ondernemer(s) ontvang(t)(en) het benodigde werkkapitaal om het gespecificeerd resultaat te kunnen bewerkstelligen $ Intermediair (Sociaal) ondernemer(s) Investeerders $ Onafhankelijk beoordelaar 2. Op basis van het contract wordt er vooraf geld op gehaald bij de investeerders 4. Gebaseerd op de mate waarin het resultaat is bereikt, zoals bepaald door de onafhankelijk beoordelaar, betaalt de overheid investeerders via de intermediair Investeren in sociale innovatie 3

4 4 Daarin staat de verandering centraal van een overheid-gedomineerd model naar een model waarin de overheid slechts één van de betrokken partijen is. Burgers, bedrijven, ondernemers en investeerders zoeken steeds vaker elkaar op wanneer het gaat om het oplossen van maatschappelijke problemen, in plaats van te kijken naar de overheid. Dit leidt tot nieuwe business modellen die de bestaande maatschappelijke problemen efficiënter en effectiever oplossen, en waarbij de oude scheidslijnen tussen publiek en privaat meer en meer vervagen. In het licht van deze solution revolution is ook de Social Impact Bond (SIB) in opkomst. Een SIB is een innovatief financieel model waarbij private investeringen worden aangetrokken voor de financiering van (innovatieve) interventies op complexe beleidsvelden, en waarbij het rendement aan investeerders wordt terugbetaald zodra afgesproken resultaten zijn bereikt. Een SIB biedt daarmee voor overheden de kans om meetbare maatschappelijke effecten te realiseren tegen een (zeer) beperkt risico en in veel gevallen ook nog eens tegen lagere kosten.

5 Een Social Impact Bond biedt grote voordelen voor de overheid Een SIB kan belangrijke maatschappelijke effecten realiseren tegen een verlaagd financieel risico en biedt verschillende voordelen voor de overheid. Effectievere besteding van publieke middelen De huidige tijd vraagt van overheden dat zij selectief en strategisch omgaan met de allocatie van publieke gelden. In een impact bond wordt het benodigde kapitaal geleverd door de impact investeerders om het initiatief op gang te brengen, en zij worden enkel terugbetaald indien met de interventie het beoogde effect is bereikt. (Social Finance, 2011; Social Impact Investment Taskforce, 2014; Ha, 2013). Hierdoor worden publieke middelen enkel besteed aan succesvolle interventies. Doordat middelen vooraf beschikbaar worden gesteld kunnen impact bonds tevens een verschuiving op gang brengen van remediërende programma s naar preventieve programma s waardoor veel kosten kunnen worden bespaard in het heden en in de toekomst (Deloitte, 2014). Innovatie Social Impact Bonds werken innovatie in de hand doordat de ondernemers een deel van het financiële risico dragen en hierdoor geprikkeld zijn om de meest effectieve en efficiënte manier te zoeken voor de uitvoering van de interventie. Focus op (duurzaam) resultaat In een SIB wordt het succes bepaald door de daadwerkelijk behaalde resultaten en de langdurige effecten van de interventie: meten is weten. Het ontwerp van de SIB vereist een objectieve benadering voor het beoordelen van het resultaat. De gewenste uitkomsten dienen daarom gemeenschappelijk te worden vastgesteld en meetbaar gemaakt door de betrokken actoren. Door het gebruik van objectieve meetmethoden in een SIB zijn stakeholders in staat om knelpunten kritisch te analyseren en te begrijpen, voortgang te traceren en te focussen op duurzaam resultaat. Multidisciplinaire aanpak Veel maatschappelijke vraagstukken kunnen niet eenzijdig worden aangepakt. In veel gevallen zullen deze kwesties vragen om een multidisciplinaire aanpak. Zo kan voor de succesvolle herintreding van een delinquent het zoeken van werk, hulp bij verslaving en huisvestingsadvies nodig zijn. Bij het tot stand komen van een business case voor een SIB zoeken actoren uit verschillende sectoren en disciplines elkaar op om tot de meest efficiënte oplossing te komen. Deze ketenbrede oplossing met meerdere actoren is door middel van een SIB eenvoudiger te financieren dan via traditionele werkwijzen. Samen anders doen Volksgezondheid: California Health Impact Bond tegen Astma In de stad Fresno in California lijdt 20 procent van de bevolking aan astma, ten opzicht van 8 procent nationaal. Om dit percentage te laten dalen is er met behulp van een SIB een preventief programma ingericht met als doel: betere voorlichting en preventieve veranderingen in het huis en gedrag van de patiënten, waardoor patiënten gezonder worden. Investeerders worden beloond zodra er een significante vermindering van astmapatiënten is gerealiseerd. Verzekeringen en werkgevers kunnen hiermee 30 tot 40 procent besparing per persoon realiseren aan noodbezoeken en andere zorgkosten. Momenteel bedragen deze kosten meer dan $5.000,- per individu (Badawy, 2012). Investeren in sociale innovatie 5

6 Samen anders doen Werkloosheid: Werkplaats Rotterdam Zuid Onlangs hebben Deloitte, gemeente Rotterdam, intermediair Social Impact Finance en Werkplaats Rotterdam Zuid BV, een intentieovereenkomst getekend voor het creëren van een van de eerste SIB van Nederland: Werkplaats Rotterdam Zuid (WRZ). Op de werkplaats worden filialen van deelnemende firma s uit verschillende sectoren fysiek samengebracht op één plek in Rotterdam Zuid. Zij leiden werkzoekenden uit de regio op innovatieve wijze op. Geselecteerde kandidaten krijgen direct een arbeidscontract aangeboden en worden ondergebracht bij een van de Rotterdamse bedrijven die deelnemen in de WRZ. De impact investeerders ontvangen een prestatiebeloningen naar gelang de besparingen in het aantal WWB uitkeringen dat dankzij WRZ wordt gerealiseerd (Deloitte, 2015). Uitdagingen voor het succesvol maken van het instrument SIB De afgelopen tijd hebben Deloitte en Social Impact Finance ervaring opgedaan met het opzetten en afsluiten van Social Impact Bonds. De ervaring die daarbij is opgedaan toont dat er nog een aantal belangrijke uitdagingen zijn om het instrument SIB richting de toekomst grootschalig te kunnen inzetten. Uitgebreid begrip van kwantificeerbare besparingen Indien een interventie het beoogde resultaat heeft behaald en besparingen heeft opgeleverd ontvangen de investeerders een vergoeding uit de gemaakte besparingen. Om een vergoeding vast te stellen is het dan ook van belang dat overheden een uitvoerig begrip hebben van de samenhang tussen gekwantificeerde besparingen en de behaalde uitkomsten (Warner, 2013; Liebman, 2011) Helder geformuleerde metingen en een verschuiving naar resultaatgerichte dienstverlening Objectieve uitkomsten zijn vaak lastig te definiëren. Voor een succesvolle SIB is het van belang dat alle partijen het eens worden over de beoogde doelstellingen en een objectief mechanisme vinden om resultaten door een onafhankelijke partij te laten evalueren (Fox & Albertson, 2013). Hierbij is een lange termijn visie voor alle partijen onmisbaar. Direct toeschrijven van uitkomsten Het is van belang voor het ontwerp van de SIB dat er een direct verband is tussen de interventie en de uitkomsten. Dit kan in de praktijk een uitdaging zijn vanwege macro- en micro-economische, en de socioculturele impact op maatschappelijke vraagstukken. In de beoogde SIB rondom het project Werkplaats Rotterdam Zuid is dan ook tussen de betrokken partijen overeengekomen dat er een controlegroep wordt ingericht waardoor exact kan worden vastgesteld wat de winst is van de interventie ten opzichte van de neutrale situatie. Bestaande kaders als barrière Het toepassen van een SIB is zeker nog geen gemeengoed voor overheden. SIBs passen dan ook niet te allen tijde automatisch binnen de heersende beleids- en / of financiële kaders. Mocht de overheid richting de toekomst SIBs daadwerkelijk als een succesvol instrument willen inzetten dan vraagt dit dus ook van de overheid om innovatie en, het waar nodig, loslaten van de bestaande kaders. Met de inzet van een SIB kunnen gemeenten besparingen realiseren die niet door Het Rijk worden afgeroomd, maar deze besparingen kunnen worden ingezet om andere sociale uitdagingen op te pakken. 6

7 Social Impact Bonds vereisen een mindshift van de betrokken actoren Zoals eerder aangegeven zijn wij van mening dat nieuwe, innovatieve, meer efficiënte en meer effectieve oplossingen kunnen worden gevonden voor grote maatschappelijke en sociale kwesties, wanneer wordt gekozen voor een grensoverschrijdende aanpak met samenwerkende partijen uit verschillende disciplines. Dit vraagt in onze ogen wel om een mindshift van alle betrokken partijen: Impact investeerders: van finance first naar impact first De investeerders zullen een mindshift moeten maken van het vooropstellen van financiële belangen naar het vooropstellen van de te bereiken impact. Het belang van impact investeerders ligt bij op duurzame wijze besteden van hun investeringen. Binnen een SIB wordt de sociale impact van een interventie meetbaar gemaakt, waardoor voor investeerders zichtbaar wordt of hun geld goed en/of op welke wijze besteed is. Aan de andere kant dwingt een SIB-constructie wel zakelijkheid af, dat tot uitdrukking komt in een sociaal rendement op de investering. Door zowel sociale impact als financiële zakelijkheid in een SIB te borgen, maakt het voor impact investeerders aantrekkelijk. Adviseurs: van uurtarieven naar betaling voor succes De grensoverschrijdende kennis, expertise en het netwerk van adviesbureaus zijn van grote toegevoegde waarde bij de ondersteuning van projecten in de publieke sector. Om een SIB succesvol tot stand te brengen is het van belang dat een onafhankelijke derde partij betrokken is voor begeleiding van het proces, opstellen van de business case en achteraf vaststellen van de resultaten. Deze taken zijn op het lijf geschreven van adviseurs, echter vraagt dit wel om een ander verdienmodel. Men moet zich bereid tonen om op lange termijn in projecten mee te werken en pas betaald te worden zodra de resultaten aantoonbaar behaald zijn. De overheid: van opdrachtgever naar solution enabler De overheid zal zich bewust moeten zijn dat zij binnen de solution economy gewoon één van de deelnemende partijen is. Er is dus sprake van gelijkwaardigheid en niet, zoals nu vaak het geval is, opdrachtgeverschap. De overheid kan ter ondersteuning van het innovatieve proces wel haar bindende kracht inzetten om bruggen te slaan tussen sectoren en het delen van kennis aan te moedigen. Samen anders doen Afvalrecycling en Werkgelegenheid: Urban Mining in Limburg Het M3 Recyclepark zal de motor worden van de fysieke herstructurering en van de verbetering van de sociaal economische positie van de bewoners in stadsregio Parkstad Limburg. Deze regio staat voor een grote opgave wat betreft de herstructurering van bijvoorbeeld de woningvoorraad als gevolg van vergrijzing, ontgroening en krimp van de bevolking alsmede het terugleiden van mensen naar de arbeidsmarkt. Het initiatief is gebaseerd op de combinatie van hergebruik van vrijkomende grondstoffen uit de geplande sloop van duizenden woningen in de regio en de participatie van bewoners met een afstand tot de arbeidsmarkt bij het terugbrengen van deze grondstoffen op de markt. Niet alleen worden er besparingen op uitkeringslasten gerealiseerd, ook worden grondstoffen hoogwaardig hergebruikt. Investeren in sociale innovatie 7

8 8 Referenties Badawy, M. (2012). California city seeks to cut asthma rate via bond issue. New York. Deloitte Canada (2014). Paying for outcomes: solving complex societal issues through Social Impact Bonds. Deloitte Nederland (2015). Werkplaats Rotterdam-Zuid: Ondernemers in Rotterdam Rijnmond hervinden kunst van werkgeverschap. Eggers, W.D., & Macmillan, P. (2013). The Solution Revolution: How Business, Government, and Social Enterprises Are Teaming Up to Solve Society s Toughest Problems. Boston: Harvard Business Press Books. Fox, C., & Albertson, K. (2011). Payment by results and Social Impact Bonds in the criminal justice sector: New challenges for the concept of evidence-based policy?. Criminology and Criminal Justice, Ha, A. (2013). Social Impact Bonds: opportunities and next steps. Barefoot Economic Services. Liebman, J.B. (2011). Social Impact Bonds: A promising new financing model to accelerate social innovation and improve government performance. Center for American Progress, Doing What Works, Washington D.C. Social Finance (2011). A Technical Guide to Developing Social Impact Bonds. London, UK. Social Impact Investment Taskforce (2014). Impact Investment: The Invisible Heart of Markets: Harnessing the power of entrepreneurship, innovation and capital for public good. Warner, M.E. (2013). Private finance for public goods: Social Impact Bonds. Journal of Economic Policy Reform, 16(4),

9 Over de auteurs Daniël Charité Daniël Charité is manager bij GovLab NL en maakt grote technologische en sociale innovaties, zoals robotics, artificial intelligence, 3D-printing en augmented reality, tastbaar en praktisch toepasbaar voor overheden. Zijn voornaamste drijfveer in zijn werk voor de publieke sector is de sector meer vernieuwend, innovatiever, beter, efficiënter en effectiever te maken èn als het even kan met minder regels. Social Impact Bonds ziet hij als een manier om de sector te verbeteren en maatschappelijke problemen op te lossen. Samuel Oudkerk Samuel Oudkerk is Founding Partner bij Social Impact Finance B.V. met als doel maatschappelijk uitdagingen in de zorg-, onderwijs- en sociale domein op innovatieve wijze te financieren. Impact Bonds, oftewel een pay-for-success bond, zijn een mooi innovatief financieringsmiddel om impact investing vorm te geven. Zijn opvatting is dat door een klein percentage van de mondiale investeringsmarkten voor impact investeringen te ontsluiten, grote sociale en ecologische uitdagingen aangepakt kunnen worden. Sabine Plantinga Sabine Plantinga is consultant bij Deloitte en zij ziet mogelijkheden in co-creatie en crowdsourcing in combinatie met technologische ontwikkelingen voor zowel de overheid en kennisinstellingen als het bedrijfsleven. De uitdaging om deze mogelijkheden om te zetten in praktische toepassingen en goed functionerende samenwerkingsverbanden voor deze partijen is wat haar drijft in haar werk. Social Impact Bonds zijn een manier om efficiënte oplossingen die ontstaan uit deze samenwerkingen te financieren. Alex Kager Alex Kager is masterstudent bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en is bij Deloitte betrokken in projecten op het gebied van innovatie in de publieke sector. Hij ziet grote mogelijkheden in technologische en sociale innovaties om een nieuwe, betere overheid en samenleving tot stand te brengen. Creatieve oplossingen bedenken voor nieuwe soort maatschappelijke uitdagingen en daarmee experimenteren heeft volgens hem de toekomst in een snel veranderende wereld. Investeren in sociale innovatie 9

10 Contactgegevens Daniël Charité Deloitte +31 (0) Samuel Oudkerk Social Impact Finance +31 (0) nance.nl nance.nl 10

11 Investeren in sociale innovatie 11

12 Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ( DTTL ), its network of member firms, and their related entities. DTTL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTTL (also referred to as Deloitte Global ) does not provide services to clients. Please see for a more detailed description of DTTL and its member firms. Deloitte provides audit, consulting, financial advisory, risk management, tax and related services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries and territories, Deloitte brings worldclass capabilities and high-quality service to clients, delivering the insights they need to address their most complex business challenges. Deloitte s more than 210,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence. This communication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, or their related entities (collectively, the Deloitte network ) is, by means of this communication, rendering professional advice or services. No entity in the Deloitte network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this communication Deloitte The Netherlands