RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005

Transcriptie

1 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND

2

3 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Oktober 2005 Bjorn Prudon & Frank Spikmans Stichting RAVON Postbus BK Nijmegen tel

4 Stichting RAVON Colofon Alles uit deze uitgave mag overgenomen worden, mits met bronvermelding Rapportnummer: Tekst en samenstelling: B. Prudon Foto voorzijde: Foto s rapport: Te citeren als: A. van Rijsewijk A. van Rijsewijk, R. Lenders en F. Spikmans Prudon, B. en F. spikmans, RAVON Hemelvaartweekend Gelderland Stichting RAVON, Nijmegen.

5 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Inhoud Samenvatting Inleiding Methode Onderzoeksgebied en monsterpunten Vangstmethode en dataverwerking Resultaten Inleiding Soortbesprekingen Alpenwatersalamander (Triturus alpestris) Kamsalamander (Triturus cristatus) Italiaanse kamsalamander (Triturus carnifex) Kleine watersalamander (Triturus vulgaris) Gewone pad (Bufo bufo) Heikikker (Rana arvalis) Bruine kikker (Rana temporaria) Poelkikker (Rana lessonae) Bastaardkikker (Rana klepton esculenta) Meerkikker (Rana ridibunda) Groene kikker onbepaald (Rana esculenta synklepton) Levendbarende hagedis (Lacerta vivipara) Zandhagedis (Lacerta agilis) Hazelworm (Anguis fragilis) Gladde slang (Coronella austriaca) Adder (Vipera berus) Amfibieën- en reptielensoorten met een bijzondere Rode Lijststatus Italiaanse kamsalamander Vissen en overige organisme Beekprik (Lampetra planeri) Bermpje (Bar batula barbatulus) Elrits (Phoxinus phoxinus) Elrits (Phoxinus phoxinus) Rivierdonderpad (Cottus gobio) Literatuur Bijlagen Bijlage 1. Deelnemerslijst Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Bijlage 2. Waarnemingen reptielen, amfibieën en vissen Bijlage 3. Dagprogramma Hemelvaartweekend 2005 Bijlage 4. Herkenningskaart kamsalamander

6 Stichting RAVON

7 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Samenvatting Van woensdagavond 4 mei tot en met zondag 8 mei 2005 is op de westelijke Veluwe (Gelderland) het jaarlijkse RAVON Hemelvaartweekend gehouden. Het weekend is dit jaar georganiseerd door medewerkers van het RAVON-kantoor te Nijmegen. Er namen 39 mensen aan deel aan het weekend. Vanuit de uitvalsbasis de Peppelhoeve te Putten waren zowel de gebieden op de Veluwe als de gebieden in de Geldersche Vallei goed bereikbaar. Er is geïnventariseerd met schepnetten (amfibieën en vissen) en er is naar dieren op het land gezocht (amfibieën en reptielen). Er zijn tijdens het weekend zijn 9 amfibieënsoorten (waaronder de Italiaanse kamsalamander), 5 reptielensoorten en 13 vissensoorten waargenomen. De aangetroffen amfibieënsoorten zijn: Alpenwatersalamander, kamsalamander, kleine watersalamander, gewone pad, heikikker, bruine kikker, poelkikker, bastaardkikker, meerkikker, groene kikker complex en Italiaanse kamsalamander. De aangetroffen reptielensoorten zijn: levendbarende hagedis, zandhagedis, adder, hazelworm en gladde slang. De aangetroffen vissensoorten zijn: paling, bermpje, giebel, rivierdonderpad, snoek, driedoornige stekelbaars, riviergrondel, beekprik, baars, elrits, tiendoornige stekelbaars, rietvoorn en zeelt. Enkele opvallende waarnemingen die tijdens het weekend zijn gedaan: -De (huid van een) gladde slang werd gevonden in het Speulderveld. Hiermee is deze soort na meer dan 40 jaar opnieuw waargenomen in dit uurhok! -De Italiaanse kamsalamander is op 5 locaties aangetroffen. -De adder is in grote aantallen op de Ermelosche waargenomen, waar de soort volgens het archief sinds de jaren 80 al niet meer gemeld was. -De levendbarende hagedis is op 37 oude vindplaatsen niet meer terug gevonden. Met de talrijke waarnemingen zijn enkele zogenaamde witte plekken opgevuld en zijn tal van verouderde waarnemingen herbevestigd. In het onderzoeksgebied liggen ook een flink aantal kilometerhokken die in het kader van het project De Inhaalslag onderzocht dienen te worden. Hoewel deze inhaalslaghokken tijdens het weekend wel zijn bezocht, is in geen van de gevallen een inhaalslagsoort terug gevonden. Voor de Inhaalslag tellen deze nul-waarneming ook mee, hoewel er pas een harde nul wordt toegekend na een grote aantal bezoeken. Meer over de inhaalslag vind je op de website: 3

8 Stichting RAVON 4

9 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland Inleiding Het weekend van 4 tot en met 8 mei is ook dit jaar weer een inventarisatieweekend, beter bekent als het Hemelvaartweekend, georganiseerd. Traditiegetrouw wordt het Hemelvaartweekend ieder jaar in een andere provincie gehouden. Dit jaar is gekozen voor Gelderland en meer in het bijzonder voor de noordelijke Veluwe, omdat hier slechts weinig waarnemers actief zijn. Van grote gebieden zijn geen actuele gegevens beschikbaar. Het weekend is door drie medewerkers van RAVON-kantoor georganiseerd. Als uitvalsbasis diende de centraal in het onderzoeksgebied gelegen groepsaccommodatie de Peppelhoeve in Putten. Vanuit deze groepsaccommodatie zijn (verdeeld over 22 deelgebieden) 151 kilometerhokken op zowel het voorkomen van reptielen als amfibieën onderzocht (zie figuur 1). Naast deze 22 deelgebieden zijn 5 deelgebieden onderzocht op de aanwezigheid van de Italiaanse kamsalamander (Triturus carnifex). Het doel van het Hemelvaartweekend is het verzamelen van verspreidingsgegevens van amfibieën, reptielen en vissen in relatief slecht onderzochte regio s en het vergroten van de soortenkennis bij de zowel leden als niet-leden. Naast het verzamelen van waarnemingen en waar mogelijk het actualiseren van oude waarnemingen stond uiteraard de gezelligheid en het uitwisselen van ervaringen hoog in het vaandel. Het onderzoeken van slecht onderzochte regio s (of kilometerhokken), waarvan geen recente gegevens meer bekend zijn, is één van de voornaamste doelstelling van het project de Inhaalslag. De Inhaalslag is een onderzoek dat RAVON in opdracht van het ministerie van LNV uitvoert. Bij het vaststellen van het onderzoeksgebied is getracht om deze te actualiseren kilometerhokken (zg. inhaalslaghokken) op te nemen in de tijdens het weekend te onderzoeken deelgebieden. Het actualiseren van verouderde waarnemingen is echter niet als hoofddoelstelling van het weekend gezien. Naast de inventarisaties overdag zijn donderdag 5 mei twee avondexcursies in het gebied ten westen van Putten gehouden. Hoewel de aanwezigheid van de rugstreeppad gedurende beide excursies niet vastgesteld kon worden, werden op verschillende plekken bruine kikkers, groene kikkers en enkele tiendoornige stekelbaarzen aangetroffen. 5

10 Stichting RAVON Op vrijdagavond is de traditionele soortenquiz gehouden. Ook dit jaar is de soortenquiz door Paul Veenvliet verzorgd. Voor vele deelnemers was het een zeer leerzame en soms zelfs een amusante manier van waarnemen en herkennen van (gedeelten van) dieren. Winnaar dit jaar: Frank Spikmans. Naast deze soortenquiz werd door Marijke Drees een lezing verzocht en werd door Rien van Himbergen een diapresentatie gegeven. Omdat één dag van het weekend geheel in het teken stond van de Italiaanse kamsalamander, gaf Ivar Vleut (student Wageningen Universiteit) die avond uitleg over zijn onderzoek naar deze exoot. Naast het bespreken van de uiterlijke determinatieverschillen tussen de Italiaanse kamsalamander en de noordelijke kamsalamander, werd ook stilgestaan bij de verspreiding en het samengaan van deze twee kamsalamander soorten op de Veluwe. De avond werd afgesloten met een film van en becommentarieert door Nick Frigge. Gedurende het weekend zijn de avonduren gebruikt om alle verzamelde waarnemingen van die dag in te voeren in SPOT. Met dank aan Peter Frigge konden de waarnemingen met het programma STIPT nog dezelfde dag op kaarten geprojecteerd worden en kon ieder zijn eigen waarnemingen meteen terugzien. Bij deze willen wij al deze mensen bedanken voor hun inzet tijdens het weekend! Ook willen wij een woord van dank richten aan Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Gelders Landschap voor het verlenen van een vergunning om hun gebieden te mogen betreden. Bovendien verleenden deze drie organisatie + de provincie Gelderland een financiële bijdrage waardoor de kosten van het weekend voor de deelnemers binnen de perken konden blijven. Namens de organisatie, Bjorn Prudon Frank Spikmans Annemarie van Diepenbeek 6

11 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland Methode 2.1 Onderzoeksgebied en monsterpunten Het tijdens het Hemelvaartweekend onderzochte gebied ligt in Noordwest- Gelderland, waarbij de A1 de zuidgrens van het gehele onderzoeksgebied vormde. Zowel de westelijke als de noordelijke grens van het gebied werd door de A28 (tot Nunspeet) gevormd. De deelgebieden zijn voorafgaand aan het weekend, op basis van topografische kaarten en historische verspreidingsgegevens geselecteerd. Bij het bepalen van deze deelgebieden is gestreefd om kilometerhokken te selecteren met zowel wateren als kleinschalige afwisseling tussen heide- en bosterreinen. Ook is buiten de bekende natuurgebieden naar potentieel geschikte (deel)gebieden gezocht, waarbij rekening is gehouden met de wensen van de subsidieverleners. Tijdens het weekend zijn de inventarisaties in groepen van drie tot zes personen uitgevoerd. In elke groep was tenminste één persoon aanwezig met ruime ervaring op het gebied van amfibieën- en reptieleninventarisatie en determinatie. Iedere groep kreeg naast de veldformulieren, een kaart met daarop het te bemonsteren deelgebied aangegeven. Deze deelgebieden bestonden, afhankelijk van het aantal potentieel geschikte plekken, uit 4 tot 6 kilometerhokken. In figuur 1 is de ligging van deze deelgebieden terug te vinden. Voor het weekend zijn zowel voor amfibieën als voor reptielen aparte deelgebieden geselecteerd. De deelgebieden 1 t/m 8 zijn voornamelijk op de aanwezigheid van amfibieën onderzocht. Deelgebieden 9 t/m 22 zijn voornamelijk op basis van de geschiktheid voor reptielen geselecteerd en onderzocht. Hoewel de deelgebieden geselecteerd zijn voor onderzoek naar een bepaalde soortgroep, zijn in alle deelgebieden de alle geschikte biotopen (heideterreintjes, poelen en beken) op alle soortgroepen onderzocht. De laatste 5 deelgebieden (23 t/m 27) zijn onderzocht op het voorkomen van de noordelijke kamsalamander en de Italiaanse kamsalamander. Natuurlijk zijn ook in deze deelgebieden geschikte plekken bezocht op het voorkomen van amfibieën, reptielen en vissen. 7

12 Stichting RAVON Figuur 1: Ligging van de onderzochte deelgebieden 2.2 Vangstmethode en dataverwerking Inventarisatie naar het voorkomen van amfibieën en vissen is voornamelijk met steeknetten uitgevoerd. Steeknetten zijn bijzonder geschikt voor het onderzoeken van kleine en ondiepe wateren zoals poelen, vennen en sloten. Ook is op het land, met name onder vaste objecten als boomstammen of afval, gezocht naar amfibieën. Reptielen werden met name geïnventariseerd door rustig door de vegetatie te lopen en ook door onder bijvoorbeeld boomstammen te kijken of er zich verschuilende reptielen ophielden. In totaal zijn 151 kilometerhokken bezocht. In figuur 2 is een overzicht gegeven van de ligging van deze kilometerhokken. Alle waarnemingen zijn genoteerd op een standaard veldformulier, zodat alle gegevens op een uniforme manier zijn verzameld. Naast de vindplek, soortnaam en gevangen aantallen, zijn ook gegevens over de biotoop en (indien bekend) gebiedsnamen genoteerd. Naast reptielen, amfibieën en vissen zijn ook enkele waarnemingen van overige soortgroepen op dit formulier genoteerd (zie paragraaf 3.5). Alle verzamelde waarnemingen (gegevens) zijn in het programma SPOT ingevoerd. Deze gegevens zijn vervolgens toegevoegd aan het databestand van de Stichting RAVON. De verzamelde waarnemingen worden ook beschikbaar gesteld aan de drie grote terreinbeherende instanties in het studiegebied. Gegevens van andere organismen worden aan de betreffende PGO s toegestuurd. 8

13 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Figuur 2: Ligging van de kilometerhokken waarin tenminste één monsterpunt is gelegen. 9

14 Stichting RAVON 10

15 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland Resultaten 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van het Hemelvaartweekend 2005 gepresenteerd en besproken. In paragraaf 3.2 is per soort een verspreidingskaartje opgenomen. Daarnaast worden in deze paragraaf de meest opvallende waarnemingen of gebieden beschreven. In paragraaf 3.3 wordt nader ingegaan op de verspreiding van soorten met een bijzondere status en in paragraaf 3.4 wordt aandacht besteed aan de Italiaanse kamsalamander. Tot slot worden in paragraaf 3.5 de meer bijzondere waarnemingen van de aangetroffen vissensoorten besproken. In de bijlagen van dit rapport zijn alle waarnemingen van amfibieën, reptielen en vissen weergegeven. 3.2 Soortbesprekingen In de subparagraven van 3.2 wordt per soort een beschrijving gegeven van de waarnemingen gedurende het weekend. Naast de Rode Lijst-status, wordt aangegeven in hoeveel kilometerhokken de soort is gevonden, hoeveel kilometerhokken nieuw zijn (sinds 1990) en hoeveel nieuwe uurhokken (sinds 1990) er zijn gevonden. Daarnaast wordt ingegaan op opvallende zaken zoals concentraties van vindplaatsen, talrijkheid en de relatie van de soort met het terreingebruik. Op een verspreidingskaart is aangegeven in welke van de onderzochte kilometerhokken de betreffende soort is gevangen. Voor deze verspreidingskaarten is de onderstaande legenda gebruikt. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht kilometerhok betreffende soort is aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend betreffende soort is aangetroffen tussen en In de onderstaande tabel (tabel 1) is per soort de presentie op kilometerhokbasis weergegeven. Voor het berekenen van deze presentie is het aantal hokken met waarnemingen van de betreffende soort, gedeeld door het totale aantal onderzochte hokken en vermenigvuldigd met 100%. Bij het berekenen van deze presentie is geen onderscheid gemaakt tussen kilometerhokken die voornamelijk op reptielen zijn onderzocht en kilometerhokken die alleen op het voorkomen van amfibieën zijn onderzocht. Hierdoor valt de presentie van enkele soorten laag uit. Omdat er te weinig locaties specifiek op het voorkomen van vissen onderzocht zijn, is de presentie van deze diergroep niet berekend. 11

16 Stichting RAVON Tabel 1: presentie (zie tekst) aangetroffen amfibieën en reptielensoorten Soort Presentie (%) Reptielen levendbarende hagedis 14.6 zandhagedis 13.2 hazelworm 7.9 adder 2.0 gladde slang 0.7 Amfibieën bruine kikker 26.5 kleine watersalamander 19.9 gewone pad 16.6 bastaardkikker 11.3 groene kikker complex 6.6 heikikker 4.0 poelkikker 4.0 kamsalamander 3.9 Alpenwatersalamander 1.3 Italiaanse kamsalamander 1.3 meerkikker

17 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland Alpenwatersalamander (Triturus alpestris) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 2 kilometerhokken met waarnemingen 1 nieuw kilometerhok 1 nieuw uurhok Het voorkomen van de Alpenwatersalamander op de Veluwe is slechts van enkele locaties bekend. Hoewel deze soort slechts sporadisch wordt aangetroffen op de Veluwe is deze amfibieënsoort tijdens het weekend in 2 kilometerhokken aangetroffen. De waarneming van de Alpenwatersalamander op de Hoogsoerensche (km-hok 188/472) bossen heeft meteen een nieuw uurhok (en kilometerhok) voor deze soort opgeleverd. Op deze locatie werden op één dag 11 volwassen dieren gevangen. In de Leuvenmumse Beek (km-hok 179/476) werden 4 volwassen exemplaren van de Alpenwatersalamander gevangen. Deze vindplek was al uit het verleden bekend. Met de nieuwe vindplek van de Alpenwatersalamander op de Hoogsoerensche bossen wordt duidelijk dat het verspreidingsbeeld van deze soort op de Veluwe nog lang niet in kaart is gebracht. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

18 Stichting RAVON kamsalamander (Triturus cristatus) Rode Lijst: Kwetsbaar 6 kilometerhokken met waarnemingen 2 nieuwe kilometerhokken 1 nieuw uurhok De kamsalamander is in 6 kilometerhokken, ten oosten van Nijkerk en ten noorden van Voorthuizen aangetroffen. In totaal zijn 22 volwassen dieren waargenomen en is op bijna al deze vindplaatsen voortplanting vastgesteld. Voortplanting van deze soort is door middel van het zoeken naar eitjes van de kamsalamander vastgesteld. Naast enkele herbevestigingen van oude vindplaatsen op de Prinsenkamp, rondom Driedorp en op de Kruishaarsche heide, is de soort ook in twee nieuwe kilometerhokken aangetroffen. Beide kilometerhokken liggen ten oosten van Nijkerk en ten zuiden van de N798. Op één van deze nieuwe vindplekken (kmhok 164/472) is de kamsalamander in een vrij grote poel op de overgang van bos naar weiland aangetroffen. Naast de kamsalamander en enkele meer algemeen voorkomende amfibieënsoorten werd hier ook de poelkikker aangetroffen. Even ten oosten van deze nieuwe vindplek is de kamsalamander samen met de heikikker aangetroffen. In dit water, op de grens van bos naar heide, is van beide soorten voortplanting vastgesteld (eitjes en larven). Het verspreidingsbeeld van de kamsalamander in het gebied ten westen van de Veluwe is nog niet volledig in kaart gebracht. Waarnemingen van de kamsalamander zijn verricht op de Prinsenkamp (km-hok 170/467) en Kruishaarsche (km-hok 164/468). Voor het tussenliggende gebied, de Appelsche werd geen betredingsvergunning verleend, zodat hier geen onderzoek is uitgevoerd. Gezien de aanwezigheid van poelen, vennen en sloten op en rond de Appelsche, komt de kamsalamander hier mogelijk ook voor. Nader onderzoek, met name op de Appelsche, is gewenst. De waarnemingen van kamsalamander die gedurende de inventarisatie naar de Italiaanse kamsalamander op de oostelijke Veluwe gedaan zijn worden in de volgende subparagraaf (3.2.3) besproken. 14

19 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

20 Stichting RAVON Italiaanse kamsalamander (Triturus carnifex) Rode Lijst: exoot 2 kilometerhokken met waarnemingen 1 nieuw kilometerhok 1 nieuw uurhok Gedurende het weekend is één volledige dag besteed op de oostelijke Veluwe. Gedurende deze dag zijn een groot aantal wateren onderzocht op de aanwezigheid van de Italiaanse kamsalamander (Triturus carnifex). Ook zijn deze wateren onderzocht op het voorkomen van kamsalamander (Triturus cristatus). Hoewel er een groot aantal potentieel geschikte wateren bemonsterd is, is de Italiaanse kamsalamander slechts in 5 (reeds bekende) wateren aangetroffen. In twee van deze wateren werd de exoot samen met de kamsalamander waargenomen. In de onderstaande tabel (tabel 2) is een overzicht gegeven van de vangsten van die dag. Uit dit overzicht blijkt dat de kamsalamander, ten opzichte van Italiaanse kamsalamander in (zeer) lage dichtheden is aangetroffen. Met de verzamelde waarnemingen van die dag heeft het hemelvaartweekend een bijdrage kunnen leveren aan het onderzoek naar het verspreidingsbeeld van deze soort op de oostelijke Veluwe. In paragraaf 3.4 wordt nader ingegaan op deze exoot op de Veluwe. Tabel 2: overzicht van aantallen gevangen Triturus cristatus en Triturus carnifex. X Y Beschrijving Triturus cristatus Triturus carnifex Man Vrouw Man Vrouw 188,5 472,7 Varkensleemkuil 1 188,4 472,3 Ruitersgat ,5 478,9 Prinsenkuil ,3 479,7 Stenen poel ,4 479,7 Stenen poel

21 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

22 Stichting RAVON kleine watersalamander (Triturus vulgaris) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 30 kilometerhokken met waarnemingen 16 nieuwe kilometerhokken 1 nieuw uurhok De kleine watersalamander komt algemeen voor in dit deel van de provincie Gelderland. De soort is dan ook verspreid in het hele onderzoeksgebied aangetroffen. Op de oostelijke Veluwe is de kleine watersalamander in nagenoeg elk bemonsterd water waargenomen. In het noordelijk deel van het onderzoeksgebied is de soort slechts in enkele wateren aangetroffen. De kleine watersalamander is tijdens het weekend in allerlei watertypen aangetroffen, variërend van sloten, poelen, plassen tot een beek. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

23 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland gewone pad (Bufo bufo) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 25 kilometerhokken met waarnemingen 18 nieuwe kilometerhokken 1 nieuw uurhok De gewone pad is verspreid in het onderzoeksgebied aangetroffen. Naast vindplekken midden op de Veluwe is deze soort ook in het agrarische landschap ten westen van de Veluwe aangetroffen. De verspreiding van de gewone pad weerspiegelt de brede biotoopkeuze van deze soort. In veel onderzochte wateren is de gewone pad ook niet aangetroffen. Als voornaamste reden voor het niet aantreffen van deze soort kan de periode van het jaar waarin het inventarisatieweekend gehouden is, genoemd worden. Omdat het weekend ná de belangrijkste activiteitsperiode van deze soort (maart/april) gehouden is, is deze soort op een aantal plaatsen niet meer waargenomen. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

24 Stichting RAVON heikikker (Rana arvalis) Rode Lijst: Kwetsbaar 6 kilometerhokken met waarnemingen 2 nieuwe kilometerhokken 1 nieuw uurhok De heikikker is slechts op enkele locaties aangetroffen. Alleen rond het Landgoed Welna op de oostelijke Veluwe (omg. km-hok 190/482) is de heikikker in meerdere aangrenzende kilometerhokken aangetroffen. Naast het landgoed Welna is het voorkomen van de heikikker ook in het Cannenburgergat (km-hok 188/477), het Speulderveld (km-hok 178/476) en bij Hoonhorst (km-hok 166/472) vastgesteld. Het voorkomen van deze soort was al bekend uit de omgeving van Hoonhorst en op het Speulderveld. De heikikker is echter voor het eerst op het Cannenburgergat waargenomen en deze waarneming heeft meteen een nieuw uurhok voor deze soort opgeleverd. Naast enkele volwassen dieren werd het voorkomen van de heikikker op enkele locaties vastgesteld door het aantreffen van larven. In 13 reeds bekende vindplekken (kilometerhokken) kon de aanwezigheid van de heikikker niet worden herbevestigd. De maand mei is echter niet de meest geschikte periode om heikikkers te inventariseren. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

25 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland bruine kikker (Rana temporaria) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 40 kilometerhokken met waarnemingen 14 nieuwe kilometerhokken 0 nieuwe uurhokken De bruine kikker is verspreid over het gehele onderzoeksgebied aangetroffen. Net als de gewone pad weerspiegelt de ruime verspreiding van de bruine kikker, op en rondom de Veluwe, de brede biotoopkeuze van de soort. Met een presentie van 26,5% is de bruine kikker de meest waargenomen aangetroffen amfibieënsoort tijdens het Hemelvaartweekend 2005 (tabel 1). Ook voor deze soort geldt dat de belangrijkste activiteitsperiode ten tijde van het weekend al voorbij was, waardoor de soort toch relatief weinig is aangetroffen. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

26 Stichting RAVON poelkikker (Rana lessonae) Rode Lijst: Kwetsbaar 6 kilometerhokken met waarnemingen 4 nieuwe kilometerhokken 0 nieuwe uurhokken De poelkikker komt ten oosten en zuiden van Nijkerk redelijk algemeen voor. Ook is de poelkikker in het Wisselsche Veen (km-hok 191/482) aangetroffen. Opvallend zijn de hoge aantallen gevangen poelkikkers rondom Nijkerk. In de 6 bemonsterde wateren zijn in totaal 86(!) volwassen exemplaren geteld. In het gebied rond het Wisselsche Veen zijn twee wateren bemonsterd waarin 6 volwassen dieren zijn aangetroffen. In twee wateren (km-hok 164/472 & km-hok 165/470) werd de poelkikker samen met de kamsalamander aangetroffen. Tijdens het weekend zijn 6 kilometerhokken met oude waarnemingen van de poelkikker onderzocht. Ondanks de inspanning die in deze hokken geleverd is, zijn de historische waarnemingen uit deze kilometerhokken niet herbevestigd. Hoewel het voorkomen van de poelkikker in deze wateren niet aangetoond is, liggen de nieuw ontdekte vindplaatsen in de directe omgeving van deze reeds bekende locaties. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

27 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland bastaardkikker (Rana klepton esculenta) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 17 kilometerhokken met waarnemingen 10 nieuwe kilometerhokken 5 nieuwe uurhokken De bastaardkikker is, net als de meer algemeen voorkomen de amfibieënsoorten, verspreid in het onderzoeksgebied aangetroffen. Van de gebieden (17 kilometerhokken) waarin deze soort is waargenomen, onderscheiden het Landgoed Welna, de Kruishaarsche en De Bunt ten noorden van Zwartebroek zich als dé toplocaties voor deze soort. In 10 kilometerhokken is de soort voor het eerst vastgesteld. Dit heeft ertoe geleid dat het voorkomen van deze soort in maar liefst in 5 nieuwe uurhokken is aangetoond. Het relatief hoge aantal nieuwe kilometerhokken waarin de bastaardkikker is aangetroffen, suggereert dat er in het verleden niet intensief naar de verschillende soorten groene kikkers in dit gebied is gekeken. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

28 Stichting RAVON meerkikker (Rana ridibunda) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 1 kilometerhok met waarnemingen 1 nieuw kilometerhok 1 nieuw uurhok De meerkikker is gedurende het weekend slechts in 1 kilometerhok (km-hok 165/470) aangetroffen. Slechts één gevangen exemplaar is gedetermineerd, waardoor de presentie van deze soort zeer laag is uitgevallen (0,7%). Ten noordwesten van deze vindplek zijn uit het verleden verschillende waarnemingen van de meerkikker bekend. Hoewel deze oude vindplekken wel zijn onderzocht kon het voorkomen van de meerkikker hier niet herbevestigd worden. Met het aantreffen van de soort in een geheel nieuw kilometerhok (en tevens uurhok) lijkt het verspreidingsbeeld van deze soort in dit gebied nog steeds niet compleet te zijn. Mogelijk is in het verleden niet intensief naar de verschillende soorten groene kikkers in dit gebied gekeken. De meerkikker komt vooral in het westen en noorden van het land voor, op klei een (laag)veen bodems. Op de zandige Veluwe is de soort nooit algemeen geweest. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

29 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland groene kikker onbepaald (Rana esculenta synklepton) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 10 kilometerhokken met waarnemingen 4 nieuwe kilometerhokken 0 nieuwe uurhokken De groepen inventariseerders hebben zoveel mogelijk geprobeerd vast te stellen welke soort groene kikker waargenomen is. Wanneer geen dieren gevangen en/of gedetermineerd zijn, zijn alle waarnemingen als groene kikker onbepaald genoteerd. Onbepaalde groene kikkers zijn verspreid in het onderzoeksgebied aangetroffen. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

30 Stichting RAVON levendbarende hagedis (Lacerta vivipara) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 22 kilometerhokken met waarnemingen 5 nieuwe kilometerhokken 0 nieuwe uurhokken De levendbarende hagedis is zowel op de Veluwe als in het gebied ten westen van de Veluwe aangetroffen. In totaal zijn tijdens het weekend 105 exemplaren van deze soort waargenomen. Hoewel de soort in 5 nieuwe kilometerhokken is waargenomen, is met name het niet aantreffen van de soort op reeds bekende locaties opvallend te noemen. In totaal zijn 37 kilometerhokken, waarvan het voorkomen van deze reptielensoort bekend was, niet herbevestigd. Een analyse van 10 jaar monitoringsgegevens door de Werkgroep Monitoring laat voor de levendbarende hagedis op landelijk niveau een matige afname zien. Voor trajecten in Midden Nederland (waaronder de Veluwe) is er sprake van een significante afname van de soort (RAVON Werkgroep Monitoring, 2003). In dezelfde nieuwsbrief maakt Henk Strijbosch (2003) duidelijk dat de tijd inmiddels duidelijk rijp is voor plaatsing van de soort op de Rode Lijst. De resultaten van de inventarisatieweekend lijken deze neerwaartse trend te bevestigen. Daarbij dient wel opgemerkt te worden dat ook de enigszins ongunstige weersomstandigheden voor reptielen gedurende het weekend een rol spelen bij het lage aantal waarnemingen van deze soort. Van de 5 nieuw ontdekte kilometerhokken liggen 3 kilometerhokken tussen de Kruishaarsche en de Appelsche heide in. Van deze twee gebieden was het voorkomen van de levendbarende hagedis al bekend, maar met deze nieuwe waarnemingen blijken beide gebieden een aaneengesloten leefgebied te vormen. Mogelijk zal aanvullend onderzoek aantonen dat de levendbarende hagedis hier nog wijder verspreid voorkomt dan momenteel bekend is. 26

31 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

32 Stichting RAVON zandhagedis (Lacerta agilis) Rode Lijst: Kwetsbaar 20 kilometerhokken met waarnemingen 2 nieuw kilometerhok 0 nieuwe uurhokken Verspreid over de hele noordelijke Veluwe is de zandhagedis tijdens het inventarisatieweekend aangetroffen. In totaal is de soort in 20 kilometerhokken aangetroffen. Van deze 20 kilometerhokken waren van 2 kilometerhokken geen historische waarnemingen bekend. Wel grenzen deze nieuwe kilometerhokken aan reeds bekende vindplaatsen van de zandhagedis. Opvallend is dat de zandhagedis op enkele plekken (zeer) massaal is aangetroffen. Met name rond de Ermelosche werden grote aantallen waargenomen. Hier werden over het gehele weekend 266 volwassen exemplaren waargenomen! In tegenstelling tot de Ermelosche werden op de andere locaties aanzienlijk lagere aantallen aangetroffen. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

33 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland hazelworm (Anguis fragilis) Rode Lijst: Kwetsbaar 12 kilometerhokken met waarnemingen 4 nieuwe kilometerhokken 0 nieuwe uurhokken De hazelworm is tijdens het weekend in 12 kilometerhokken aangetroffen. Naast enkele waarnemingen van één gevangen dier, is de hazelworm op enkele plekken in redelijke aantallen aangetroffen. In totaal zijn gedurende het weekend 30 volwassen exemplaren van deze soort gevangen. De absolute topper van het weekend is het Cyriasch Veld (Leuvenumse bos), waar 10 dieren waargenomen werden. Ondanks de inspanning gedurende het weekend zijn niet alle waarnemingen uit kilometerhokken waarvan het voorkomen van de hazelworm al bekend was, herbevestigd. Wel heeft de inspanning van het weekend 4 nieuwe kilometerhokken voor deze soort opgeleverd. Met deze 4 nieuwe kilometerhokken wordt meer duidelijk over het verspreidingsbeeld van deze soort in dit gebied. Op basis van historische gegevens en de waarnemingen uit deze nieuwe kilometerhokken is het verspreidingsbeeld met name rond de Ermelosche (Ullerberg) en in de omgeving van de Kruishaarsche aanzienlijk veranderd. Geïsoleerd liggende kilometerhokken in deze gebieden blijken op basis van deze nieuwe vindplaatsen met elkaar verbonden te zijn en vormen zo een aaneengesloten leefgebied voor deze soort. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

34 Stichting RAVON gladde slang (Coronella austriaca) Rode Lijst: Bedreigd 1 kilometerhok met waarnemingen 1 nieuw kilometerhok 1 nieuw uurhok Over de verspreiding van de gladde slang op dit deel van de Veluwe is weinig bekend. Op basis van historische gegevens blijkt dat deze soort sinds 1990 slechts in 13 kilometerhokken ten noorden van de A1 is waargenomen. De enige waarneming van de gladde slang tijdens het weekend heeft dan ook meteen een geheel nieuw uurhok (en kilometerhok) opgeleverd. De waarneming betreft een gevonden vervellinghuid op het Speulderveld (km-hok 177/475). De gladde slang was voor het laatst gemeld in dit uurhok in het jaar Ondanks de inzet gedurende het weekend is het voorkomen van deze bijzondere reptielensoort in geen van de onderzochte kilometerhokken, waarvan de het voorkomen van de gladde slang al bekend was, herbevestigd. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

35 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland adder (Vipera berus) Rode Lijst: Kwetsbaar 3 kilometerhokken met waarnemingen 3 nieuwe kilometerhokken 0 nieuwe uurhokken De adder is tijdens het weekend in 3 kilometerhokken op de Ermelose heide waargenomen. Van deze 3 kilometerhokken waren geen waarnemingen uit de periode bekend (laatste waarneming uit dit uurhok:1988). In totaal werden hier 12 volwassen exemplaren aangetroffen. In de 7 onderzochte kilometerhokken, waarvan het voorkomen van de adder op basis historische gegevens al bekend was, kon het voorkomen van deze reptielensoort niet herbevestigd worden. De enigszins ongunstige weersomstandigheden en de beperkte onderzoeksactiviteit gedurende het weekend worden als oorzaak gezien voor het niet aantreffen van de adder in deze kilometerhokken. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

36 Stichting RAVON 3.3 Amfibieën- en reptielensoorten met een bijzondere Rode Lijststatus Wanneer alleen naar het voorkomen van de aangetroffen Rode Lijstsoorten (kamsalamander, heikikker, poelkikker, adder, zandhagedis, hazelworm en gladde slang) wordt gekeken, vallen enkele gebieden op door hun relatief grote belang voor deze soorten. Amfibieën Het gebied ten westen van de Veluwe kenmerkt zich door een groot aantal kleine, vaak geïsoleerde wateren en de veelal kleinschalige landinrichting. Hoewel het gebied voornamelijk agrarisch gebruikt wordt, biedt het landschap voldoende geschikt leefgebied voor amfibieën. Wanneer specifiek gekeken wordt naar het voorkomen van bijzondere amfibieënsoorten vallen dat met name de gebieden ten zuidoosten van Nijkerk (Kruishaarsche, Omgeving Driedorp en Prinsenkamp) op. In deze gebieden is de kamsalamander aangetroffen. De poelkikker is ook aangetroffen op de Kruishaarsche heide. Opvallend is het ontbreken van waarnemingen van de kamsalamander en poelkikker op de Appelsche heide en het ontbreken van de poelkikker op de Prinsenkamp. Uitgebreider verspreidingsonderzoek is nodig om een actueel beeld te krijgen van deze soorten. Gezien de aanwezigheid van zowel geschikt water- als landbiotoop is het aannemelijk dat het hele gebied tussen en rond Voorthuizen en Nijkerk leefgebied voor deze soorten vormt. De heikikker is gedurende het weekend in 6 kilometerhokken aangetroffen. Alleen op de oostelijke Veluwe is deze soort in een drietal aaneengesloten kilometerhokken aangetroffen (omgeving Landgoed Welna). Naast enkele geïsoleerd liggende kilometerhokken in het Cannenburgergat en op het Speulderveld, blijkt op basis van historische gegevens dat de soort in het gebied ten westen van de Veluwe redelijk verspreid voorkomt. Ondanks de inspanning gedurende het weekend, is de aanwezigheid van deze bijzondere amfibieënsoort in slechts 1 kilometerhok (Hoonhorst) herbevestigd. Reptielen Zowel de levendbarende hagedis als de hazelworm zijn op de Kruishaarsche en op de rand van de Appelsche, ten westen van de Veluwe, aangetroffen. In deze gebieden is voldoende geschikt leefgebied aanwezig en deze twee reptielensoorten zijn dan ook op meerdere plekken aangetroffen. Tijdens het weekend zijn gedurende één dag, 13 deelgebieden geïnventariseerd op het voorkomen van reptielen. Van deze 13 deelgebieden kan de Ermelosche (deelgebieden 10 &11, figuur 1) gezien worden als het absolute reptielengebied van het weekend. In dit deelgebied werden alle (te verwachten) reptielensoorten aangetroffen. Ondanks de minder gunstige weersomstandigheden werden op de Ermelosche verschillende adders aangetroffen. Hoewel deze soort ook in de overige bezochte deelgebieden verwacht werd, is deze hier niet aangetroffen. 32

37 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Op het Hulshorster Zand en het Leuvenumse Bos werden drie reptielensoorten aangetroffen. Op de overige delen van de Veluwe werden nergens meer dan 2 reptielensoorten aangetroffen. Wanneer gekeken wordt naar de onderzochte kilometerhokken en de verzamelde waarnemingen valt met name de afwezigheid van reptielen in een groot aantal kilometerhokken op. Op een groot aantal oude vindplaatsen konden soorten niet teruggevonden worden. Daarbij dient rekening gehouden te worden met de beperkte inventarisatie-inspanning die mogelijk is tijdens een weekend. Het verdwijnen van heideterreinen door verbossing zorgt ook op de noordelijke Veluwe voor een achteruitgang van reptielen. 3.4 Italiaanse kamsalamander Tijdens het weekend is uitgebreid aandacht besteed aan het voorkomen van de Italiaanse kamsalamander (Triturus carnifex) op de Veluwe. Deze exoot werd in 1997 voor het eerst herkend en wordt sindsdien regelmatig in het gebied tussen Apeldoorn en Epe aangetroffen (Bogaerts, et al., 2001). Deze exoot is in de jaren zeventig in de omgeving van Vaassen uitgezet en heeft van daaruit enkele wateren weten te koloniseren. Om inzicht te krijgen in de huidige verspreiding van de Italiaanse kamsalamander op de Veluwe en of er sprake is van hybridisatie met de inheemse Noordelijke kamsalamander, is in 2005 begonnen met het onderzoeken van alle reeds bekende en potentieel geachte voortplantingswateren (f oto 1). Dit onderzoek is door Ivar Vleut uitgevoerd en is een stageopdracht vanuit zijn opleiding aan de Universiteit van Wageningen. Foto 1: Tjeerd, Frank en Bjorn in actie in een grote bospoel op de Kroondomeinen. Dit is één van de twee vindplaatsen van de italiaanse kamsalamander tijdens het weekend. (Foto: Arnold van Rijsewijk) 33

38 Stichting RAVON Voor het herkennen van de Italiaanse kamsalamander moet men bewust zijn van de vaak kleine determinatieverschillen tussen de twee kamsalamandersoorten. In bijlage 4 van dit rapport is een herkenningskaart van de Italiaanse kamsalamander opgenomen. Op de avond voorafgaand aan de velddag werden de determinatiekenmerken nogmaals op een rijtje gezet, middels een lezing van Ivar Vleut. Hierbij werd ook het doel van het onderzoek en de tot nu toe behaalde resultaten besproken. Alle tijdens het veldonderzoek aangetroffen (Italiaanse) kamsalamanders zijn door Ivar ook opgemeten en verwerkt in zijn onderzoek. Zijn stagerapport is in september 2005 verschenen. 3.5 Vissen en overige organisme Naast amfibieën en reptielen zijn tijdens het weekend ook verschillende vissensoorten aangetroffen. Deze gegevens zijn opgenomen in bijlage 2. Afgezien van enkele van tevoren aangewezen bekensystemen is nergens systematische aandacht besteed aan het voorkomen van vissen. In de beken die bemonsterd zijn, werden soorten als de rivierdonderpad en bermpje aangetroffen. Met name de Hierdensche beek (foto 2) bleek een ware toplocatie voor rivierdonderpad te zijn. Deze stromende beek staat in open verbinding met het Veluwemeer, waardoor de rivierdonderpadden vanuit het Veluwemeer de beek op kunnen zwemmen. Foto 2: bemonstering van de Hierdensche beek (v.l.n.r. Arnold van Rijsewijk, John Habraken en Henk Wolf). In dit verslag van het Hemelvaartweekend zijn alleen de verspreidingskaarten van de meest bijzondere vissensoorten opgenomen (zie subparagraaf t/m 3.5.4). Omdat er geen bijzondere aandacht naar vissen uitging, zijn deze kaarten waarschijnlijk verre van volledig. Opgenomen zijn kaarten van: rivierdonderpad, beekprik, elrits en bermpje. 34

39 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland 2005 De overige waargenomen vissoorten zijn: baars, paling, zeelt. giebel, riviergrondel, rietvoorn, snoek, driedoornige stekelbaars, tiendoornige stekelbaars. Naast de waargenomen vissensoorten zijn er van andere soortgroepen nog enkele vermeldenswaardige waarnemingen gedaan. Zo werden twee tapuiten bij het Beekhuizerzand en Staverden waargenomen. Deze vogelsoort die als broedvogel de laatste status jaren sterk achteruit lijkt te gaan, wordt op de Rode Lijst aangegeven met de bedreigd Ook zijn in het gebied het Beekhuizerzand / Staverden enkele veldmuizen aangetroffen. Op de Ermelose heide is één dood exemplaar van de nachtpauwoog gevonden. De gewone oeverlibel is op diverse locaties aangetroffen. Tot slot is een waarneming van een tweetal reeën en één eekhoorn genoteerd. In de onderstaande tabel is een overzicht gegeven van deze soorten en het kilometerhok van de waarneming. Tabel: overzicht van de waargenomen overige soorten xx yy soort Gebied nachtpauwoog Ermelosche heide gewone oeverlibel Veldbeek ten oosten van Nijkerk tapuit Beekhuizerzand & Staverden veldmuis Beekhuizerzand & Staverden veldmuis Beekhuizerzand & Staverden tapuit Beekhuizerzand & Staverden ree Pollensche Veen (omg. Schaveren) eekhoorn Pollensche Veen (omg. Schaveren) 35

40 Stichting RAVON beekprik (Lampetra planeri) Rode Lijst: Bedreigd 1 kilometerhok met waarnemingen 0 nieuwe kilometerhokken 0 nieuwe uurhokken De Verloren Beek ten zuiden van Epe is een bekende vindplaats van de beekprik in Gelderland. Op deze locatie zijn op de laatste dag enkele larven van deze vissensoort gevangen. Deze vissensoort houdt zich als larve op in slib dat rijk is aan organisch materiaal. Hier foerageren de larven tot ze volwassen zijn en trekken vervolgens naar het bovenloopse gedeelte van de beek waar de voortplanting plaatsvindt. De pas geboren larven laten zich vervolgens weer afzakken naar de vaak voedselrijkere delen in het benedenloopse gedeelte van de beek. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

41 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland bermpje (Barbatula barbatulus) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 11 kilometerhokken met waarnemingen 9 nieuwe kilometerhokken 3 nieuwe uurhokken Het bermpje is verspreid in het gebied, in verschillende beken aangetroffen. Naast de locaties waar enkele exemplaren gevangen werden, werden in 3 beken grote aantallen bermpjes aangetroffen. In de Veldbeek en de Leuvenumse beek werden respectievelijk 30 en 20 dieren gevangen. Als absolute toplocatie in het gebied kan de Hierdensche beek genoemd worden. Hier werden gedurende één bezoek maar liefst 50 bermpjes gevangen. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

42 Stichting RAVON elrits (Phoxinus phoxinus) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 1 kilometerhok met waarnemingen 0 nieuwe kilometerhokken 0 nieuwe uurhokken Aan het einde van de laatste dag van het weekend werden mensen vrij gelaten om nog een locatie naar keuze te bemonsteren. Een bemonstering in de Verloren Beek leverde twee elritsen op. Deze vissensoort komt, naast deze plek in Gelderland, alleen nog in de provincie Limburg voor. De eerste melding van elrits in de Verloren Beek dateert uit 1972 (de Nie, 1996). Sindsdien wordt deze soort hier, mede vanwege de bekendheid van de locatie, regelmatig aangetroffen. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

43 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland rivierdonderpad (Cottus gobio) Rode Lijst: Thans niet bedreigd 4 kilometerhokken met waarnemingen 2 nieuwe kilometerhokken 1 nieuw uurhok De rivierdonderpad is gedurende het weekend in 4 kilometerhokken waargenomen. Tijdens het bezoek aan de Hierdensche beek werden grote aantallen van deze soort gevangen. Deze beek staat in verbinding met het Veluwe Meer waar de rivierdonderpad volop voorkomt. De Hierdensche beek is op 3 locaties bemonsterd. Wanneer de vangsten op deze locaties met elkaar vergeleken worden, valt op dat in de benedenloop van de beek een hoog aantal (50) dieren gevangen werden. Op de twee locaties in het bovenloopse gedeelte van de beek werden in totaal 12 exemplaren gevangen. Legenda: tijdens Hemelvaartweekend onderzocht km-hok soort aangetroffen tijdens Hemelvaartweekend soort aangetroffen tussen en

44 Stichting RAVON 40

45 RAVON Hemelvaartweekend Gelderland Literatuur o o o o o Bogaerts, S., H. van Diepen, H. Karman, Italiaanse kamsalamander op de Veluwe. RAVON 11, 4 (2): Creemers, R.C.M., Bedreigde en kwetsbare reptielen en amfibieën in Nederland. Basisrapport met voorstel voor de Rode Lijst. Publicatiebureau Stichting RAVON. Nie de, H.W., 1996 Atlas van de Nederlandse zoetwatervissen. Media publishing, Doetinchem RAVON Werkgroep Monitoring, Levendbarende hagedis In: Nieuwsbrief Meetnet Reptielen, nummer 29. Tien jaar reptielen monitoren. Pag Amsterdam. Strijbosch, Henk, Levendbarende hagedis op weg naar de Rode Lijst? In: Nieuwsbrief Meetnet Reptielen, nummer 29. Tien jaar reptielen monitoren. Pag Amsterdam. Foto s 3, 4, 5 ne 6 (foto s Frank Spikmans.) met de klok mee; Eetzaal De Peppelhoeve; Menno Soes in actie; Tjeerd du Bois in actie. 41

46

47 Bijlagen Bijlage 1. Deelnemerslijst Hemelvaartweekend Gelderland 2005 Bijlage 2. Waarnemingen reptielen, amfibieën en vissen Bijlage 3. Dagprogramma Hemelvaartweekend 2005 Bijlage 4. Herkenningskaart Italiaanse kamsalamander Foto s 7, 8 en 9 (foto s Rob Lenders) Joran Janse Eetzaal Peppelhoeve Peter Frigge

48 Bijlage 1. Deelnemerslijst Hemelvaartwekend Gelderland 2005 nr. naam tussen voegsel voornaam 1 Lenders Rob 2 Soes Menno 3 Spaans Piet 4 Veenvliet Paul 5 Wild de Wim 6 Wild-Heikoop de Angela 7 Drees Marijke 8 Hofman Harm 9 Pluis Koen 10 Rijsewijk van Arnold 11 Jansen Wouter 12 Wingerde van Jaap 13 Habraken John 14 Frigge Niek 15 Frigge Peter 16 Prudon Bjorn 17 Hal van Jurgen 18 Westrienen van Rob 19 Theunissen Jacqueline 20 Honkoop Henny 21 Dorrestijn Hans 22 Spikmans Frank 23 Diepenbeek van Annemarie 24 Abuy s Marc 25 Himbergen van Rien 26 Born van Riyan 27 Bois du Tjeerd 28 Janse Joran 29 Cop Jacques 30 Cop Patricia 31 Cop Cloe 32 Martens Gertjan 33 Leegwater Jeanette 34 Wolf Maarten 35 Broens Gijs 36 Vries de Wouter 37 Oos tendorp Jochem 38 Bosman Wilbert 39 Vleut Ivar

49 Biotoopcode (IPI) Bijlage 2: Waarnemingen reptiele n, amfibie ën e n v is sen Gebiedsnaam Jaar Maand Dag Ei Larve Juveniel Onbekend Vrouw Man Soort Maat Yh YY Xh XX H Zandhagedis H Zandhagedis H Zandhagedis H Bermpje Beek H Rivierdonder pad Beek H Tiendoornige stekelbaars Beek H Bruine kikke r Beek H Bruine kikker Beek H Snoek Sloten H Kleine watersa lamander Sloten H Bruine kikker Sloten H Bermpje Sloten H Driedoornige stekelbaars Sloten H Baars Sloten H Tiendoornige stekelba ars Sloten H Driedoor nige stekelbaars Sloten H Tiendoornige stekelba ars Sloten H Kleine water salamander Sloten H Gewone pad Beek H Bermpje Beek H Snoek Beek H Levendbarende hagedis speulderveld

50 Biotoopcode (IPI) Gebiedsnaam Jaar Maand Dag Ei Larve Juveniel Onbekend Vrouw Man Soort Maat Yh YY Xh XX H Levendbarende hagedis speulderveld H Levendbarende hagedis speulderveld H Zandhagedis speulderveld H Levendbarende hagedis speulderveld H Levendbarende hagedis speulderveld H Gladde slang speulderveld H Levendbarende hagedis speulderveld H Levendbarende hagedis speulderveld H Bruine kikker speulderveld Kleine plassen H Levendbarende hagedis speulderveld H Levendbarende hagedis speulderveld H Driedoornige stekelbaars speulderveld Beek H Alpenwatersalamander speulderveld Beek H Bruine kikker speulderveld Beek H Aal speulderveld Beek H Bermpje speulderveld Beek H Rivierdonderpad speulderveld Beek H Baars speulderveld Beek H Tiendoornige stekelbaars speulderveld Beek H Bruine kikker Vijvers en grachten H Bruine kikker Vochtig loofbos H Levendbarend e hagedis H Levendbarend e hagedis H Zandhagedis H Zandhagedis Cyriasch veld/ Leuv enumsche Bosch H Hazelworm Cyriasch veld/ Leuv enumsche Bosch