Liturgie. Nicolaïkerk Utrecht. Zondag 30 november Eerste zondag van Advent

Transcriptie

1 Liturgie Zondag 30 november 2014 Eerste zondag van Advent Voorganger Organist M.m.v. Ds. Dirk Neven Berry van Berkum Cappella di San Nicolai en de Nicolaïcantorij o.l.v. Ko Zwanenburg Nicolaïkerk Utrecht

2 Cappella di San Nicolai: Louella Alatiit, viool 1 Noortje Zanen, viool 2 Zdenka Prochazkova, altviool Gadze Heeres, cello Hendrik-Jan Wolfert, contrabas Mario Topper, hobo 1 Paulien van der Werff, sopraan Andrew Hallock, altus Eyjölfur Eyölfsson, tenor Coert van de Berg, bas Toelichting B achs cantate Nun komm der Heiden Heiland BWV 62 is gebaseerd op het gelijknamige adventslied van Maarten Luther. Zowel de tekst als de melodie werden door hem gemaakt! De gregoriaanse hymne Veni Redemptor gentium (Kom, Verlosser der volkeren) van Ambrosius van Milaan (4e eeuw), was op zijn beurt weer voor Luther de inspiratiebron. In het Nieuwe Liedboek is Nun komm der Heiden Heiland opgenomen in een vertaling van J.W. Schulte Nordholt. Het is het zondagslied van de eerste zondag van Advent. Bach componeerde maar liefst twee cantates BWV 61 en 62, één aria (deel 2 uit cantate BWV 36) en vier koraalbewerkingen voor orgel naar aanleiding van dit gezang. De cantate van vandaag klonk voor het eerst op zondag 3 december 1724 in de Thomaskirche te Leipzig. Volgens het Luthers leesrooster zijn de twee hoofdlezingen voor de eerste zondag van de Advent Romeinen 13, 11-14: ' De nacht loopt ten einde, de dag is genaderd' en Matteüs 21, 1-9 'Zegt tot de dochter van Sion: zie je koning komt tot je'. Gedeelten van de cantatetekst sluiten hierbij aan. De overige tekst is ontleend aan het lied van Luther. De strofen 1 en 8 volgen letterlijk zijn tekst in zowel het openingskoor als in het slotkoraal van de cantate. De tekst van de overige coupletten wordt in de andere delen gebruikt. Deze is wel bewerkt door een onbekende tekstdichter. Opvallend is de feestelijke toon van de cantate. Er wordt verwachtingsvol uitgezien naar de komst van Christus in deze wereld

3 Voorbereiding Klokgelui Welkom en mededelingen door de ouderling van dienst. Vanaf het moment dat de kaarsen aangestoken worden, is er stilte tot inkeer. Inleidende muziek Choral (sopraan en alt) Nun komm der Heiden Heiland (deel 2 uit de cantate Schwingt freudig euch empor BWV 36) J.S. Bach ( ) Nun komm, der Heiden Heiland, Der Jungfrauen Kind erkannt, Des sich wundert alle Welt: Gott solch Geburt ihm bestellt. Kom nu, verlosser van heidenen, erkend als kind van de maagd, over wie de hele wereld zich verwondert, dat God hem zo 'n geboorte heeft bereid. (gemeente gaat staan) Intochtslied Kom tot ons, de wereld wacht (lied 433 NLB) t. Martin Luther / v. Jan Willem Schulte Nordholt m. Erfurt

4 2. Kind dat uit uw kamer klein als des hemels zonneschijn op de aarde wordt gesteld, gaat uw weg zoals een held. 3. Gij daalt van de Vader neer tot de Vader keert Gij weer, die de hel zijt doorgegaan en hemelwaarts opgestaan. Groet V: De Heer zij met u! G: Ook met u zij de Heer! Bemoediging V: Onze hulp is in de naam van de Heer, G: die hemel en aarde gemaakt heeft. Gezongen drempelgebed Naar U gaat mijn verlangen, Heer (Psalm 25c NLB) Refrein (1e keer cantorij, 2e keer allen) 1. (solo) Zou Gij ooit mij te schande maken? Nee, voor allen die op U wachten zijt Gij een goede en betrouwbare God. Refrein (allen) 2. (solo) Maak mij, Heer, met uw wegen vertrouwd, zet mij op het spoor van uw waarheid. Zend mij uw licht en uw trouw tegemoet. Refrein (allen) - 4 -

5 3. (solo) Steeds weer zoeken mijn ogen naar U, hoe is uw naam, waar zijt Gij te vinden, eeuwige God, wij willen U zien. Refrein (allen) (gemeente gaat zitten) Kyrie Na iedere gebedsintentie zingen wij: lied 301c NLB / m. Ignace de Sutter - 5 -

6 Dienst van het woord Gebed bij de opening van de Schriften De eerste adventskaars wordt aangestoken Projectlied voor advent 1 e zondag van advent t. Erik Idema m. Frankrijk, 15 e eeuw Noël nouvelet (Onder het naspel gaan de kinderen naar de kindernevendienst) Lezing Jesaja 40: 1-3 (vertaling NBG 51) Gelezen door Mirjam de Zeeuw Sions verlossing komt Troost, troost mijn volk, zegt uw God. Spreekt tot het hart van Jeruzalem, roept het toe, dat zijn lijdenstijd volbracht is, dat zijn ongerechtigheid geboet is, dat het uit de hand des Heren dubbel ontvangen heeft voor al zijn zonden. Hoor, iemand roept: Bereidt in de woestijn de weg des Heren, effent in de wildernis een baan voor onze God. Solozang Jesaja 40: 4 - Aria (tenor) (deel 3 uit de Messiah van Georg Friedrich Händel) Ev'ry valley shall be exalted, and ev'ry mountain and hill made low, the crooked straight and the rough places plain

7 Vert. NBG 51 Elk dal worde verhoogd en elke berg en heuvel geslecht, en het oneffene worde tot een vlakte en de rotsbodem tot een vallei. Koor Jesaja 40:5 (deel 4 uit de Messiah van Georg Friedrich Händel) And the glory of the Lord shall be revealed, and all flesh shall see it together, for the mouth of the Lord hath spoken it. Vert. NBG 51 En de heerlijkheid des Heren zal zich openbaren en al het levende tezamen zal dit zien, want de mond des Heren heeft het gesproken. Lezing Jesaja 40: 6-11 (vertaling NBG 51) Gelezen door Mirjam de Zeeuw Hoor, iemand zegt: Roep. En de vraag klinkt: Wat zal ik roepen? Alle vlees is gras, en al zijn schoonheid als een bloem des velds. Het gras verdort, de bloem valt af, als de adem des Heren daarover waait. Voorwaar, het volk is gras. Het gras verdort, de bloem valt af, maar het woord van onze God houdt eeuwig stand. Klim op een hoge berg, vreugdebode Sion; verhef uw stem met kracht, vreugdebode Jeruzalem; verhef ze, vrees niet; zeg tot de steden van Juda: Zie, hier is uw God! Zie, de Here Here zal komen met kracht en zijn arm zal heerschappij oefenen; zie, zijn loon is bij Hem en zijn vergelding gaat voor Hem uit. Hij zal als een herder zijn kudde weiden, in zijn arm de lammeren vergaderen en ze in zijn schoot dragen; de zogenden zal Hij zachtkens leiden. Zingen (allen) De nacht loopt ten einde (lied 460 NLB) verzen 1, 2 en 3 t. Huub Oosterhuis / m. Bernard Huijbers - 7 -

8 1. (cantorij) Het volk dat woont in duisternis zal weten wie zijn heiland is. Onverwacht komt van heinde en ver de mensenzoon, de morgen ster. (allen) 2. (cantorij) Tekens aan sterren, zon en maan, hoe zal de aarde dat bestaan? Zo spreekt de Heer: verheft u vrij want uw verlosser is nabij. Refrein (allen) 3. (cantorij) Wanneer de zee bespringt uw land en slaat u t leven uit de hand, weet in uw angst en stervenspijn: uw dood zal niet voor eeuwig zijn. Refrein (allen) Lezing Romeinen 13: (vert. NBG 51) Gelezen door Kilian Kleij van Willigen Gij verstaat immers de tijd wel, dat het thans voor u de ure is om uit de slaap te ontwaken. Want het heil is ons nu meer nabij, dan toen wij tot het geloof kwamen. De nacht is ver gevorderd, de dag is nabij. Laten wij dan de werken der duisternis afleggen en aandoen de wapenen des lichts! Laten wij, als bij lichte dag, eerbaar wandelen, niet in brasserijen en drinkgelagen, niet in wellust en losbandigheid, niet in twist en nijd! Maar doet de Here Jezus Christus aan en wijdt geen zorg aan het vlees, zodat begeerten worden opgewekt. Zingen De nacht loopt ten einde (lied 460 NLB) verzen 4, 5 en 6 Refrein (allen) De nacht loopt ten einde, de dag komt naderbij

9 4. (cantorij) Zie naar de boom, die leeg en naakt in weer en wind te schudden staat; de lente komt, een twijg ontspruit, zijn oude takken lopen uit. (allen) 5. (cantorij) Een twijgje, weerloos en ontdaan, zonder gestalte, zonder naam. Maar wie gelooft verstaat het wel. Dat twijgje heet: Emmanuel. Refrein (allen) 6. (cantorij) Die naam zal ons ten leven zijn. Een zoon zal ons gegeven zijn. Open uw poorten metterdaad dat uw verlosser binnengaat. Refrein (allen) Lezing Matteus 21: 1-9 (vert. NBG 51) Gelezen door ds. Dirk Neven De intocht in Jeruzalem En toen zij Jeruzalem naderden en te Betfage kwamen, aan de Olijfberg, toen zond Jezus twee discipelen uit, tot wie Hij zeide: Gaat naar het dorp, dat tegenover u ligt, en terstond zult gij een ezelin vastgebonden vinden, en een veulen bij haar. Maakt haar los en brengt haar tot Mij. En indien iemand u iets erover mocht zeggen, zegt dan: de Here heeft ze nodig. Hij zal ze terstond (terug) zenden. Dit is geschied, opdat vervuld zou worden hetgeen gesproken is door de profeet, toen hij zeide: Zegt der dochter Sions: Zie, uw Koning komt tot u, zachtmoedig en rijdend op een ezel, en op een veulen, het jong van een lastdier. Nadat de discipelen heengegaan waren en gedaan hadden, zoals Jezus hun had opgedragen, brachten zij de ezelin en het veulen en zij legden hun klederen erop, en Hij ging daarop zitten. En het merendeel der schare spreidde hun klederen op de weg, anderen sloegen takken van de bomen en spreidden die op de weg. En de scharen, die vóór Hem uit gingen en die volgden, riepen, zeggende: Hosanna de Zoon van David, gezegend Hij, die komt in de naam des Heren; Hosanna in de hoogste hemelen! - 9 -

10 Zingen Hoe zal ik U ontvangen (lied 441 NLB) verzen 1 en 2 t. Paul Gerhardt Wie soll ich dich empfangen v. Sytze de Vries/ m. Johann Crüger 2. Heel Sion strooit haar palmen als vaandels voor uw voet. En ik stem in met psalmen waarmee ik U begroet. Zo zal ik U ontvangen: mijn lofzang is de twijg, mijn zangen zijn het vaandel dat zich in eerbied neigt

11 Inleidende meditatie Cantate Nun komm der Heiden Heiland - BWV 62 J.S. Bach ( ) Het openingskoor heeft een prachtige structuur: iedere gezongen koraalregel wordt voorafgegaan door een instrumentaal gedeelte. De sopranen zingen steeds de koraalmelodie, de overige stemmen lopen hierop vooruit of imiteren deze. Een wervelwind van stemmen en instrumenten ontstaat. De feestelijke intocht van Christus is op handen 1. Koor Nun komm, der Heiden Heiland, Der Jungfrauen Kind erkannt, Des sich wundert alle Welt: Gott solch Geburt ihm bestellt. Kom nu, verlosser van heidenen, erkend als kind van de maagd, over wie de hele wereld zich verwondert, dat God hem zo 'n geboorte heeft bereid. De blijdschap wordt in deze tenor-aria voorgezet. Bach gebruikt daarvoor een lichtvoetige dansvorm in 3/8 maat. 2. Aria (tenor) Bewundert, o Menschen, dies große Geheimnis: Der höchste Beherrscher erscheinet der Welt. Hier werden die Schätze des Himmels entdecket, Hier wird uns ein göttliches Manna bestellt, O Wunder! die Keuschheit wird gar nicht beflecket. Verwondert u, o mensen, over dit grote geheim: De hoogste heerser verschijnt op aarde. Hier worden de schatten van de hemel getoond, hier wordt ons een goddelijk manna geschonken, o wonder! De kuisheid wordt niet bevlekt. In het basrecitatief wordt door Bach de tekst treffend uitgebeeld door de stijgende toonladderfiguur op het woord laufen' en de stralende hoge toon op Glanz'. 3. Recitatief (bas) So geht aus Gottes Herrlichkeit und Thron Sein eingeborner Sohn. Der Held aus Juda bricht herein, Den Weg mit Freudigkeit zu laufen Und uns Gefallne zu erkaufen. O heller Glanz, o wunderbarer Segensschein! Zo komt vanuit Gods heerlijkheid en troon zijn eniggeboren zoon. De held uit Juda breekt de wereld binnen, om vreugdevol de weg te gaan en ons, gevallenen, vrij te kopen. O helder licht, o wonderbaarlijke, zegenrijke glans!

12 Bijzonder is dat in deze energieke, heldhaftige aria de violen dezelfde partij spelen, zij het geoctaveerd, als het basso-continuo. Hiermee wordt het strijdbare, triomferende karakter van de tekst onderstreept. 4. Aria (bas) Streite, siege, starker Held! Sei vor uns im Fleische kräftig. Sei geschäftig, das Vermögen in uns Schwachen Stark zu machen! Strijd, overwin, sterke held! Wees voor ons een vleselijke kracht! Wees werkzaam om ons, zwakken sterk te maken! In dit accompagnato recitatief klinken de sopraan en alt dankbaar en teder. Zij danken voor het Licht dat schijnt in de duisternis. 5. Recitatief (sopraan, alt) Wir ehren diese Herrlichkeit Und nahen nun zu deiner Krippen Und preisen mit erfreuten Lippen, Was du uns zubereit'; Die Dunkelheit verstört' uns nicht Und sahen dein unendlich Licht. Wij eren deze heerlijkheid en komen aan uw kribbe en prijzen met blijde lippen wat u ons heeft bereid; de duisternis verwart ons niet, wij zagen uw oneindig licht. De laatste strofe van Luther koraal met een prachtige geharmoniseerde zetting 6. Koraal Lob sei Gott, dem Vater, ton, Lob sei Gott, sein m ein'gen Sohn, Lob sei Gott, dem Heilgen Geist, Immer und in Ewigkeit. Geloofd zij God de Vader, Geloofd zij zijn enige Zoon, Geloofd zij God de Heilige Geest voor altijd tot in eeuwigheid! Moment van stilte en bezinning

13 Dienst van de gaven en de gebeden Inzameling van de gaven 1. Wijkdiaconie 2. Studentenpastoraat 3. Muziekfonds* * De extra kerkmuziek in de Nicolaïkerk wordt betaald vanuit het Muziekfonds. Uw gift is van harte welkom. Overmaken kan ook, op rekeningnr. NL14 INGB t.n.v. de Wijkgemeente Nicolaïkerk o.v.v. Muziekfonds. Orgelspel Nun komm der Heiden Heiland - BWV 659 J.S. Bach Gebed over de gaven Dankgebed en voorbeden Na het daarom bidden wij: Heer, onze God, wij bidden U: verhoor ons! Stil gebed en gezamenlijk Onze vader Onze Vader die in de hemel zijt, Uw naam worde geheiligd, Uw koninkrijk kome. Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel. Geef ons heden ons dagelijks brood. En vergeef ons onze schulden zoals ook wij onze schuldenaars vergeven. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid in eeuwigheid. Amen. (De kinderen komen terug uit de kindernevendienst)

14 Slotlied Hef op uw hoofden, poorten wijd (lied 435 NLB) verzen 1, 3 en 4 t. Georg Weissel / v. Evert Louis Smelik m. Halle Gezegend was het land, de stad, waar deze koning binnentrad. Gezegend t hart, dat openstaat en Hem als koning binnenlaat. De zonne der gerechtigheid verblindde niet door majesteit; maar wat in duister sliep, ontwaakte, toen Hij riep

15 4. Hef op uw hoofden, poorten wijd! Elk hart zij Hem ter woon bereid! De palmen van uw eerbied spreidt de weg langs, die uw koning rijdt. Hij komt tot u met troost en vreê en brengt u heil en liefde mee. Geprezen zij de Heer, Hij geeft u t leven weer! Wegzending en zegen Orgelspel Nun komm der Heiden Heiland - BWV 661 J.S. Bach

16 Agenda Nicolaïkerk Zondag 7 december uur Vesper Voorganger: ds. Kees Bouman Organist: Berry van Berkum M.m.v de Vespercantorij o.l.v. Ko Zwanenburg Muziek: Magnificat (Heinrich Schütz) Woensdag 24 december uur Kerstnachtdienst Voorganger: ds. Dirk Neven Organist: Berry van Berkum M.m.v. de Nicolaïcantorij en Cappella di San Nicolai o.l.v. Ko Zwanenburg Anne-Marieke Evers (alt), Henk Gunneman (tenor), Erks-Jan Dekker (bas) Muziek: Weihnachtsoratorium deel 1 - BWV 248 (J.S. Bach) De dienstdoende koster is Jeannette Provily u bent uitgenodigd na afloop een kopje koffie of thee te drinken. via kunnen de kerkdiensten live en achteraf beluisterd worden (liturgie is te downloaden). de gasten wijzen wij vriendelijk op het gastenboek. in het voorbedenboek kunt u uw voorbeden opschrijven. de ZWO-tafel is in de regel iedere eerste zondag van de maand aanwezig, tegelijk met een handtekeningenactie voor Amnesty International. De opbrengst van de ZWO-verkoop is bestemd voor het ZWO-project. iedere tweede zondag van de maand is er na de dienst een korte introductie voor nieuw ingekomenen en belangstellenden. op de lectuurtafel bij de toegangsdeur ligt het Mededelingenblad, hierin kunt u informatie vinden over de activiteiten van de wijkgemeente en de liturgie. Hier ligt ook de Informatiegids Nicolaïkerk met alle gegevens over onze kerk en haar activiteiten. Wilt u het wekelijkse nieuws over de Nicolaïgemeente ontvangen? Meld u dan aan bij medblad@gmail.com Opmaak liturgie: Margriet van Dijk-Meijer