100% heijplaat. Rotterdam pakt door. energie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "100% heijplaat. Rotterdam pakt door. energie"

Transcriptie

1 100% heijplaat Rotterdam pakt door energie

2 Onze energievoorziening staat aan de vooravond van grote, fundamentele veranderingen. Fossiele brandstoffen worden steeds schaarser en duurder en hebben allerlei milieunadelen. Tegelijkertijd worden duurzame vormen van energie steeds efficiënter, volwassener en betaalbaarder. Alle noodzaak en kansen dus voor positieve veranderingen in de manier waarop wij energie opwekken en gebruiken. In de bijzondere Rotterdamse wijk Heijplaat krijgen we daarvan de komende jaren een fraaie concrete preview te zien. Daar hebben de bewoners samen met het Wereld Natuur Fonds, de gemeente Rotterdam, Woonbron, Eneco, Stedin en Havenbedrijf Rotterdam hun krachten gebundeld om in de toekomst verzekerd te zijn van schonere en betaalbare energie. 2

3 Nog nooit eerder vertoond: energieneutraal in 2020 In de toekomst zal de energievoorziening minder centraal geregeld worden. We worden minder afhankelijk van grote elektriciteitscentrales op kolen, olie en aardgas, dominerende hoogspanningsleidingen en van het aardgasnet, waarvan we nu bijna volledig afhankelijk zijn voor ruimteverwarming en warm water. Steeds vaker gaan we gebruik maken van slimme woning-gebonden methodes om energie op te wekken. Dichtbij en aan huis als het ware. Onafhankelijker van de centrale opwekking en distributie, en dus ook minder kwetsbaar. Grote plannen beginnen vaak klein. In dit geval begint het bij een wijk in Rotterdam: Heijplaat. Heijplaat zal de komende jaren gaan fungeren als lichtend voorbeeld van wat er allemaal mogelijk is op het gebied van energiebesparing en het opwekken van energie voor eigen gebruik. Met als eindresultaat: een volledig energieneutraal Heijplaat. Dergelijke oplossingen worden weliswaar op kleine schaal al getest, maar op wijkniveau is dat nog nooit eerder vertoond. 3

4 Heijplaat, 100% zelfvoorzienend in energie Heijplaat is echt vernieuwend in de strategie om helemaal in de eigen energiebehoefte te kunnen voorzien, om energieneutraal te worden. Welke afwijkende aanpak daarbij wordt gehanteerd? Waar veel andere projecten uitgaan van bestaande strategieën, zullen op Heijplaat de bewoners, gesteund door experts, zelf meedenken over de strategie. Vervolgens wordt die strategie dan verder uitgewerkt door experts, die hun bevindingen regelmatig terugkoppelen aan de bewoners. Op deze manier blijven de bewoners betrokken bij het beleid en de ontwikkelingen in hun wijk. Dat is dus een vernieuwende procesaanpak. Maar ook inhoudelijk zijn er vernieuwingen. Hoe ziet de strategie voor Heijplaat EnergieNeutraal er dan precies uitziet? In feite gaat het om een vierpuntenplan: 1 Participatie door de bewoners Het plan begint met een energiecontract. Met het ondertekenen van het contract gaan de bewoners van Heijplaat akkoord met de vergroening van hun energieverbruik. En dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor hun portemonnee. Ondertekening van het contract kan de bewoners meteen al 8% korting op hun energiekosten opleveren. Daarnaast wordt per ondertekend contract nog eens 50,- uitgekeerd. Dat geld gaat in een gemeenschappelijke pot; gezamenlijk mogen de bewoners er een maatschappelijke bestemming aan geven. Dit alles geeft aan dat de bewonersparticipatie bij het project cruciaal is, en dat het bovendien een wijkaangelegenheid is, en niet iets van losse individueel deelnemende huishoudens. 4

5 Besparingsmogelijkheden in bestaande woningen 2 Energie-efficiënte huizen De 700 bestaande woningen worden zo goed mogelijk toegerust om zo min mogelijk energie te verspillen. Want minder verspilling betekent ook dat er letterlijk minder geld uit het raam gegooid wordt. En wanneer minder energie nodig is, hoeft uiteraard ook minder energie opgewekt te worden. Voor de nieuw te bouwen woningen zijn de aanpassingen gemakkelijk, want die kunnen meteen meege- nomen worden in de bouwfase. De grootste uitdaging ligt daarom in de bestaande woningen. Hoewel Woonbron in het verleden al flink heeft geïnvesteerd in het isoleren van de woningen, zal goed gekeken worden waar de mogelijkheden liggen om nog meer energie te kunnen besparen. Vervolgens worden de woningen aangepast, in nauw overleg met de bewoners. Zo wordt er ca. 16% minder CO 2 uitgestoten. 5

6 3 Slim Wonen 4 Heijplaat wordt energieproducent Daarnaast wordt gebruik gemaakt van geavanceerde apparatuur, zodat de bewoners een duidelijk en volledig inzicht krijgen in hun energieverbruik en dat zo nodig kunnen aanpassen. 200 woningen in Heijplaat krijgen een intelligente meter, een display en voorlichting over energieverbruik. Daarnaast worden de woningen opgesplitst in vier doelgroepen plus een controlegroep om verschillende maatregelen voor gedragsbeïnvloeding en combinaties daarvan te kunnen testen. Zo krijgt een deel van de bewoners feedback op hun energieverbruik. Deze maatregelen leiden naar schatting tot een 7% lagere CO 2 -uitstoot. Een deel krijgt eigen zonnepanelen en een ander deel zal energie afnemen van een collectief zonnedak en een windmolen. Voor de nieuwbouwwoningen wordt gedacht aan extra voorzieningen, zoals individuele warmtepompen, meer zonnepanelen en vraagsturing. Op Heijplaat zelf zal duurzame energie worden opgewekt. Omdat de mogelijkheden om per woning duurzame energie op te wekken beperkt zijn, (helaas leent slechts een beperkt aantal daken van de bestaande woningen zich voor de plaatsing van zonnepanelen), moet het overgrote deel van de benodigde energie voor Heijplaat buiten de woning opgewekt worden. Een deel van de benodigde energie, goed voor zo n 140 woningen, kan geproduceerd worden door zonnepanelen op het dak van de Scheepsbouwloods op het RDM-terrein. Het grootste gedeelte van de energie zal echter opgewekt worden door een windmolen op Heijplaat of in de nabijheid ervan. Eneco heeft aangeboden samen met de bewoners en het Havenbedrijf te kijken naar de verschillende opties. Met de eigen energieproductie kan Heijplaat zelfs energie-exporteur worden! Eneco gaat samen met Woonbron en de bewoners kijken of er daarvoor een gezamenlijk eigendomstructuur opgezet kan worden. 6

7 Samenwerken aan succes: wie zijn de partners van Heijplaat EnergieNeutraal? Naast de inhoudelijk vernieuwende aanpak zit het geheim van de Heijplaat -formule hem in de samenstelling van de deelnemende partners. Daarom schetsen we hier ook eerst graag even het groepsportret. De bewoners De bewoners van Heijplaat staan open voor de kansen die Heijplaat EnergieNeutraal hen biedt. Heijplaat is een unieke plek om trots op te zijn. Het heeft een rijk verleden en, als het aan de bewoners ligt, ook een groene toekomst. Niet toevallig is daarom juist Heijplaat gekozen als pilotwijk voor energieneutraliteit op wijkniveau. Een aantal bewoners, koplopers, heeft zich gecommitteerd om het plan onder de rest van de bewoners uit te dragen. Peter Blokdijk, Bewoner Heijplaat en koploper Heijplaat EnergieNeutraal Ik heb een dochter van 12 en mede hierdoor is mij het belang van een duurzame toekomst duidelijk. Dat is ook de belangrijkste reden dat ik mij als koploper heb gecommitteerd aan Heijplaat EnergieNeutraal. Wat mij aanspreekt is dat het een concreet plan is met concrete doelen. Ik ben een ondernemer en ook voor mij geldt: geen woorden maar daden. Heijplaat EnergieNeutraal is voor de wijk een uitgelezen kans om de sociale duurzaamheid te versterken, en daar begint het volgens mij. De bewoners van Heijplaat hebben in het verleden nogal wat te verstouwen gekregen en de wijk is in de loop der jaren verworden tot een achterstandswijk. Door dit plan is er weer aandacht voor Heijplaat. Ik zie Heijplaat EnergieNeutraal dan ook als een positieve impuls om de wijk weer op de kaart te zetten. 7

8 Wilma van Gennip Bewoner Heijplaat en koploper Heijplaat EnergieNeutraal Liset t Hart Bewoner Heijplaat en koploper Heijplaat EnergieNeutraal Het idee om van Heijplaat een quenties. Doordat in het verleden Ik heb mij als koploper gecom- inziet dat het project kansen biedt volledig energie neutrale wijk veel partijen hun beloftes aan de mitteerd aan Heijplaat Energie- voor Heijplaat. Om dat voor elkaar te maken spreekt me zeer aan. bewoners van Heijplaat niet zijn Neutraal omdat ik het een heel te krijgen moeten de betrokken Met het oog op de uitputting van nagekomen is de scepsis groot. interessant en inspirerend project partijen wel echt doorpakken. De de fossiele brandstoffen is het Het vertrouwen van de bewoners vind. Het geeft handen en voeten bewoners van Heijplaat zijn in het duidelijk: er moet iets gebeuren. van Heijplaat krijg je niet zomaar, aan de Rotterdamse ambitie van verleden vaak teleurgesteld. Ik Als Heijplaat daarin een rol kan dat moet gewonnen worden. Maar een duurzame toekomst. Ik hoop hoop en verwacht dat het dit keer spelen dan juich ik dat toe. Het als dat eenmaal zover is staat dat ook de rest van de bewoners anders zal zijn. is wel cruciaal dat er voor de niets een energieke toekomst bewoners een duidelijk verhaal is, voor Heijplaat nog in de weg. met duidelijke doelen en conse- 8

9 Eneco Energiebedrijf Eneco is koploper bij de verduurzaming van onze energievoorziening. Eneco levert en produceert duurzame energie en is voortdurend bezig met het ontwikkelen en inzetten van slimme, duurzame energieoplossingen. Het bedrijf behoort tot de schoonste energiebedrijven van Europa. De ambitie is: duurzame en betaalbare energie voor iedereen. Bram Poeth, Directeur Eneco-Shared Energy Solutions De grootste uitdaging bij het energieneutraal maken van Heijplaat ligt in het feit dat het een bestaande wijk is met een bestaand energienet. In nieuwe wijken kunnen de woningen bij de bouw al ingericht worden op de nieuwe situatie, maar op Heijplaat zullen de woningen omgezet moeten worden. Wij zijn de afgelopen tijd vaak op Heijplaat geweest en hebben daar uitgebreid gesproken met de bewoners. Een aantal bewoners is heel enthousiast en heeft zich bereid getoond om als ambassadeur voor het plan op te treden. Hun woningen worden geïsoleerd en voorzien van de Smart Grid apparatuur die we uiteindelijk in alle woningen willen plaatsen. Hopelijk kunnen de bewoners van deze proeftuin ook de andere bewoners van Heijplaat over de streep trekken om mee te doen. De ervaringen die we opdoen op Heijplaat vatten we samen in een leerdocument, dat ons uiteindelijk zal helpen om ook andere wijken in Nederland energieneutraal te maken. Hiermee geven we invulling aan onze missie Duurzame energie voor iedereen. Wij zetten in op het besparen van energie, het samen opwekken van duurzame energie en het leveren van de restvraag met duurzame energie. Precies de elementen die we in Heijplaat ook inzetten, maar dan gecombineerd en niet los van elkaar. Ons doel is onze ervaring op Heijplaat schaalbaar en repliceerbaar te maken om de vertrouwde relatie met onze klanten verder te verduurzamen met concrete diensten zoals Zon en Zeker en Toon. We doen dat ook met specifieke oplossingen voor woningcorporaties, zodat we ook onze klanten die huren kunnen bereiken. Verduurzaming gaat wat ons betreft namelijk hand in hand met geld verdienen zowel voor klant, woningcorporatie als energiebedrijf. Om als energiebedrijf succesvol te kunnen zijn in het verduurzamen van wijken is een goede verbinding met bewoners belangrijk. Er is geen eenzijdige relatie van leverancier (energiebedrijf) en afnemer (bewoner) meer, maar veel meer sprake van partnership. In het geval van Heijplaat komen daar nog andere partijen bij, zoals gemeente, woningcorporatie en het Havenbedrijf, die samen nodig zijn om het gemeenschappelijke doel te bereiken. Dat vereist ook meer samenwerking. Dus niet alleen op energetisch gebied, maar ook op het gebied van samenwerking en communicatie is Heijplaat een waardevolle proeftuin. 9

10 Gemeente Rotterdam Rotterdam streeft er naar een schone, groene en gezonde stad te zijn, waarin duurzaamheid bijdraagt aan een sterke economie. Het Rotterdamse college van B&W heeft deze ambitie vastgelegd in het nieuwe Rotterdamse Programma Duurzaam. Halveren van de CO 2 -uitstoot, voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering, een betere luchtkwaliteit en minder geluidsoverlast vormen de rode draad in het programma. Rotterdam werkt hard aan een in elk opzicht gezonde toekomst. Het realiseren van Heijplaat EnergieNeutraal is voor de stad een ideale mogelijkheid om haar ambities voor een schone en duurzame toekomst in praktijk te brengen. Alexandra van Huffelen, Wethouder duurzaamheid gemeente Rotterdam Heijplaat is een uniek stukje Rotterdam waar de geschiedenis van de Rotterdamse haven leeft, maar waar ook met open vizier naar de toekomst wordt gekeken. De vele ideeën en initiatieven die door bewoners worden aangedragen en in gang gezet zijn hier het bewijs van. Neem De Huiskamer, die we in maart 2012 geopend hebben: een geweldig bewonersinitiatief waar het sociale aspect (ontmoeting) wordt gekoppeld aan duurzame ontwikkelingen. Koplopers uit de wijk hebben hier heel veel tijd in gestoken, professionele partijen hebben het ondersteund en Heijplaatse vrijwilligers zorgen voor het beheer. Dit proces is voor mij een blauwdruk van hoe de ontwikkelingen op Heijplaat moeten worden vormgegeven: bewoners, organisaties, bedrijven en overheid gaan samen de uitdaging aan om van Heijplaat de meest duurzame wijk van Rotterdam en Nederland te maken. 10

11 Woonbron Het ligt al in het credo van deze wooncorporatie besloten: Denkt, durft, doet. Woonbron stelt de bewoners centraal, nu en in de toekomst. Ook duurzaamheid speelt hierbij een belangrijke rol. In samenspraak met de bewoners worden bestaande woningen van Woonbron beter geïsoleerd en worden nieuwe woningen ingericht op een duurzame toekomst. Erwin Zwijnenburg, Directeur Woonbron Floor van der Kemp, Manager Gebiedsontwikkeling Woonbron Bij de opgave om Heijplaat energieneutraal te maken, draait het om de bewoners. Het project heeft alleen kans van slagen als zij er achter staan, en als het hen iets oplevert. Woonbron is ervan overtuigd dat dit het geval is en ondersteunt de plannen dan ook van harte. De schaal en de ligging van Heijplaat maken de wijk heel geschikt als pilot voor een energieneutrale wijk. Het is uiteraard heel belangrijk om hierbij goed te luisteren naar onze klanten. Wij moeten uiteindelijk hun vraag faciliteren -zij staan centraal. Voor veel bewoners van Heijplaat is een belangrijke prikkel om mee te doen de mogelijkheid om te kunnen bezuinigen op de energiekosten. Woonbron wil vooroplopen met een integrale aanpak om te komen tot duurzaamheid in de brede zin van het woord. Energie is daar slechts een schakel van, want we hebben het ook over sociale duurzaamheid 11

12 Stedin Stedin is verantwoordelijk voor het transport van energie aan ruim twee miljoen huishoudens in de regio. Stedin wil zijn klanten veilig, stabiel en continu van energie blijven voorzien ook in de toekomst. Daarom is Stedin initiatiefnemer van veel innovatieve projecten die dat mogelijk moeten maken. Elk project levert waardevolle informatie op die ertoe bijdraagt om een maximale verduurzaming van het energietransport te kunnen realiseren. Jeroen de Swart, Directeur Stedin Heijplaat EnergieNeutraal past uitstekend in ons beleid van verduurzaming van de energievoorziening. We spelen nu al een belangrijke maatschappelijke rol op het gebied van energiebesparing: we maken duurzame energievoorziening mogelijk. Heijplaat EnergieNeutraal vormt voor ons een uitgelezen kans om onze ambitie op het terrein van duurzaamheid concreet in te vullen. Havenbedrijf Rotterdam Het Havenbedrijf Rotterdam is eigenaar van de RDMgebouwen op Heijplaat. Op de daken van deze gebouwen zullen zonnepanelen worden geplaatst om Heijplaat te voorzien van eigen energie. Hans Smits, Directeur Havenbedrijf Rotterdam Een energieneutraal Heijplaat sluit naadloos aan op onze visie op de herontwikkeling van dit gebied. Heijplaat verandert van een verouderd stukje stad en haven in een eigentijds, zeer aansprekend gebied waar we nieuwe wegen bewandelen in de manier waarop stad en haven samengaan. Jeroen Steens, Hoofd Port Development, Haven Rotterdam Door het grootschalig toepassen van zonnepanelen op het dak van het RDM-complex draagt ook Havenbedrijf Rotterdam, zijn steentje bij aan een energieneutraal Heijplaat. Bovendien doet het Havenbedrijf Rotterdam waardevolle ervaring op met de toepassing van zonnecellen. 12

13 Het Wereld Natuur Fonds Het WNF bestaat dit jaar 50 jaar. In de afgelopen halve eeuw heeft het een belangrijke rol gespeeld, bij bewustwording en met concrete actie om natuur en milieu te beschermen. Ook de komende 50 jaar wil het WNF er krachtig aan bijdragen dat we aan volgende generaties een leefbare aarde doorgeven. Om dat te kunnen doen moet iedereen ook doordrongen zijn van het belang van de overstap van fossiele brandstoffen naar schone, duurzame energie. Daarom steunt het WNF wereldwijd grote en kleine projecten om klimaatverandering tegen te gaan. Belangrijk daarbij is om mensen te helpen beseffen dat zij zelf een bijdrage kunnen leveren aan een vermindering van de C0 2 -uitstoot en hoe zij dit kunnen doen. Heijplaat EnergieNeutraal is een project dat handen en voeten kan geven aan de overstap naar een efficiënte, schone, duurzame en betaalbare energievoorziening. Het is een vernieuwende aanpak die op wijkniveau streeft naar energieneutraliteit : superefficiënt omgaan met de energie, die wordt opgewekt in die wijk zelf. Geen woorden maar daden: het pragmatisch uitwerken van mogelijke oplossingen in een tijd die daar steeds krachtiger om vraagt. 13

14 Heijplaat - van tuindorp tot proeftuin Heijplaat is een bijzondere Rotterdamse wijk. Een tuindorp dat aan het begin van de vorige eeuw werd gebouwd voor de werknemers van de nabijgelegen Rotterdamse Droogdokmaatschappij (RDM). De bedoeling was om de werknemers, die tot dan toe veelal in verpauperde stadswijken woonden, een goed onderkomen te bieden. Door de geïsoleerde ligging van de wijk, tussen de Nieuwe Maas en de Heijsehaven, kreeg Heijplaat al snel een dorps karakter. Het werd een zelfvoorzienend dorp met scholen, kerken en winkels. Het saamhorigheidsgevoel van de paar honderd bewoners in de oorspronkelijk 309 woningen was groot. Op een plek als Heijplaat is de dynamiek van een maatschappij goed zichtbaar. De groeiende welvaart stelde andere eisen aan de huizenbouw. Wat bij de bouw van Heijplaat in 1914 nog als modern werd ervaren, bleek jaren later achterhaald. Ook de huizen die in de jaren 50 en 60 in rap tempo in de wijk werden gebouwd voldoen al lang niet meer aan de eisen die tegenwoordig aan woningen worden gesteld. Veel van die woningen zijn inmiddels dan ook alweer gesloopt. Na de sluiting van RDM is de sociale cohesie in de 14

15 wijk grotendeels verdwenen. Het gevoel van saamhorigheid dat zo typerend was voor de wijk nam, tot groot verdriet van de bewoners, snel af. Op dit moment telt Heijplaat 700 woningen en 1460 bewoners. Het overgrote deel van de woningen op Heijplaat (85%) is in bezit van wooncorporatie Woonbron. Daarnaast is een aantal woningen in particulier bezit en een klein aantal woningen is eigendom van de gemeente Rotterdam. Het streven is om door gezamenlijke inspanning en expertise van de partners en de bewoners in 2020 van Heijplaat een compleet energieneutrale wijk te hebben gemaakt. Het project Heijplaat EnergieNeutraal maakt Heijplaat weer tot een onderscheidende wijk die, net als bij de bouw ervan honderd jaar geleden, vooruitloopt op maatschappelijke ontwikkelingen. 15

16 Bewonersparticipatie 9% reductie CO uitstoot 2 door RDM-zonnestroom. Bewonersparticipatie al eerder werd de nadruk daarop gelegd is onontbeerlijk voor het welslagen van het project. Heijplaat is een wijk die in het verleden herhaaldelijk te maken heeft gehad met grote plannen die geen (of sterk vertraagd) doorgang vonden. Dit heeft geleid tot een groeiend wantrouwen bij de bewoners jegens elke partij die in Heijplaat een project wil starten. Daarom zijn de ideeën van de bewoners over wat ze graag zouden willen zien, wijzigen en toevoegen cruciaal voor de ontwikkeling van het plan. De partners in het project hebben zich daarom gecommitteerd om de bewoners actief te betrekken bij het realiseren van Heijplaat EnergieNeutraal. 2% reductie CO uitstoot 2 door plaatsen zon PV systemen op daken huizen. 100% participatie 100% betrokken % 100% 65% 2387 ton CO2 uitstoot in ton reductie CO2 uitstoot door energiebesparende 1551 ton CO2 extra besparing in 2020

17 Het plan is onderverdeeld in drie fasen: 16% reductie CO uitstoot 2 door verlagen energiebehoefte van woningen. Fase 1 Allereerst is bekeken wat mogelijk en nodig is om Heijplaat energieneutraal te maken. Het ging hier zowel om de oplossingen op woning- en gebiedsniveau als de mogelijkheid om op Heijplaat zelf energie op te wekken. Er is vervolgens een onderscheid gemaakt tussen kansrijke en niet-kansrijke oplossingen. 66% reductie CO2 uitstoot door plaatsen Heijplaat wind. reductie 7% CO uitstoot door slim wonen. 2 In de tweede fase zijn de uitkomsten van de uitgevoerde inventarisatie besproken met de betrokkenen op Heijplaat en zijn de kansrijke oplossingen verder uitgewerkt tot een concreet plan. Deze fase is begin 2012 afgerond. HEIJPLAAT BESPAART VANDAAG TON C02 10,77 7% 2% % 16 9% % Fase 3 66 e en -opwekkende maatregelen in 2020 Fase 2 In deze fase begint het echte werk: de realisatie van de haalbare maatregelen. Deze fase is inmiddels begonnen en loopt door tot het einddoel energieneutraliteit is bereikt in

18 De grootste uitdaging van het project ligt in het aanpassen van de bestaande woningen in het oude dorp van Heijplaat om ze duurzamer te maken. Hoewel het de bedoeling is om het hele dorp Heijplaat op termijn energieneutraal te maken, dus ook de openbare gebouwen en de bedrijven, gaat het nu in de eerste plaats om die woningen. Bij het opwekken van energie wordt echter al wel meteen naar het hele gebied gekeken. Gedragsverandering Het project Heijplaat EnergieNeutraal biedt ook een duidelijk inzicht in het energiegebruiksgedrag van de bewoners. Deze kennis kan worden benut om te kijken of het energiegebruik van bewoners ook beïnvloed kan worden door gebruik te maken van een intelligent net. Met feedbacksystemen moet de vraag naar energie afgestemd worden op de duurzame energie die in de wijk beschikbaar is. Een ijkpunt hierbij is de reactie van de bewoners. Veranderen zij hun gedrag? En: op welke wijze worden zij gestimuleerd om hun gedrag te veranderen? 18

19 Er zal zorgvuldig gekeken worden naar welke techniek het meest effectief is en het beste bijdraagt tot positieve gedragsverandering in het gebruik van energie. De ervaringen die worden opgedaan op Heijplaat zullen een belangrijk hulpmiddel zijn bij het zo effectief mogelijk uitrollen van dergelijke wijkgerichte projecten in de toekomst. In de toekomst kunnen bewoners uiteindelijk dankzij intelligente apparatuur en eigen energiebronnen slim en voordelig gebruik maken van het aanbod van duurzame energie. Als de zon fel schijnt of als het hard waait, is dat in de toekomst een goed moment om bijvoorbeeld een wasje te draaien. Dan is het aanbod van energie namelijk groot -en ook hier gelden de wetten van de markt: groot aanbod, lage prijs! En als je stroom over hebt, dan verkoop je dat gewoon aan je buurman, die op dat moment net wat meer nodig heeft voor de repetitie met zijn band 19

20 Heijplaat is net het Gallische dorpje van Asterix Jacqueline Cornelissen is sinds anderhalf jaar voorzitter van Vitaal Heijplaat, een overlegorgaan waarin de Deelgemeente Hoogvliet, de gemeente Rotterdam, het Havenbedrijf en wooncorporatie Woonbron vertegenwoordigd zijn. Daarvoor was ze twaalf jaar lang dagelijks bestuurder van de deelgemeente Charlois. Het gaat Jacqueline om mensen, het belang van de bewoners staat bij haar altijd voorop. Haar enthousiasme voor de bijzondere wijk is groot Een heel bijzondere plek, een verborgen parel in Rotterdam. Het is een echt authentiek tuindorp. Je ziet ook dat de directeuren van de RDM zich er tot op de millimeter mee bemoeid hebben. Dat zie je aan de diversiteit van de woningen, maar bijvoorbeeld ook aan het feit dat er in één straat, de Streefkerkstraat, maar liefst vier kerken staan. Het unieke verleden is op ieder hoek van iedere straat nog steeds voelbaar. De verandering Toen de RDM-werf failliet ging leidde dat tot traumatisering van de bewoners van de wijk. Iedereen was plotseling zijn baan kwijt en men voelde zich in de steek gelaten. Toen ik hier anderhalf jaar geleden kwam hoorde ik wel eens iemand zeggen De mensen hier zijn RDM-verwend maar hoe langer ik hier rondliep des te meer het mij begon te dagen: De mensen hier zijn niet RDM-verwend, ze zijn RDM-getraumatiseerd! De toekomst Nu zitten we op het punt dat er iets moet gebeuren. Iets positiefs. Iets waardoor de bewoners van Heijplaat weer trots kunnen zijn op hun wijk. Heijplaat EnergieNeutraal is een prachtig project wat heel veel mogelijkheden en kansen biedt. Er zit heel veel kracht in Heijplaat, onderschat dat niet. Toen er sprake van was dat Heijplaat in z n geheel zou worden afgebroken, stond iedereen hier op de barricades. Het was net het Gallische dorpje uit Asterix en Obelix. Die strijdbaarheid maakt ook dat de bewoners een duidelijk beeld hebben van wat ze wel en niet willen. 20

21 Wat mooi zou zijn is als we aan het eind van dit avontuur een bord bij de ingang van Heijplaat kunnen zetten waarop staat: Vandaag bespaart Heijplaat 10,77 ton CO 2. HEIJPLAAT BESPAART VANDAAG 10,77 TON C0 2 Tot slot: om klaar te zijn voor de energietoekomst moet in Nederland nog een aantal belangrijke slagen worden gemaakt bij het stimuleren van het energiebesparing, het efficiënt benutten van energie en het zelf opwekken van duurzame energie. Heijplaat EnergieNeutraal vormt daarbij een inspirerend perspectief. Het biedt een blik op de toekomst: wat is er op energiegebied allemaal mogelijk, wat zijn de kosten, welke financiële en milieuvoordelen levert dat allemaal op? En vooral ook: hoe pak je dat in samenwerking met de bewoners aan, zodat die duurzame energievoorziening ook echt solide is en een stevig maatschappelijk draagvlak heeft? Heijplaat EnergieNeutraal gaat nuttige lessen en antwoorden opleveren. Heijplaat: van tuindorp tot een proeftuin, waarvan heel Nederland de vruchten kan gaan plukken! 21

22 ENERGY NEUTRAL HEIJPLAAT The goal: Energy Neutrality in 2020 Cities are central to the transition to a low carbon society. Urban areas are responsible for 60-70% of the resource use and 75% of global CO 2. Making the necessary transition towards a sustainable energy future swiftly requires bold action. Hence a plan has been developed to turn Heijplaat, a part of the City of Rotterdam, into an icon of the energy neutral city by This goal will be pursued by taking measures to conserve energy, by changing personal energy behavior and by generating all energy used sustainably and as much as possible within the neighbourhood itself. Participation of the community is one of the critical success factors. A challenging location The Heijplaat neighbourhood is situated in a remote area of Rotterdam. It was built at the beginning of the 20th century and was designed especially to accommodate the employees of the RDM shipyard that used to be located here. After bankruptcy of the RDM shipyard in the early eighties of the 20th century almost all of the inhabitants lost their jobs. As a result the neighbourhood started to decline. Heijplaat has been selected because of its scale and the possibility of uplifting the neighbourhood and positioning it in a positive way. Obtaining social sustainability is an important side-effect. The Heijplaat Energy Neutral project Partnering for success An energy neutral Heijplaat can only be reached through the cooperation of everyone involved: the Heijplaat community, The City of Rotterdam, Eneco, Stedin, Woonbron, the Port of Rotterdam and WWF. A number of inhabitants have already committed themselves to be ambassador of the project in order to create a basis for interest in the project amongst the other members of the community. 22

23 is one of the first efforts in The Netherlands to implement complete energy neutrality on a neighbourhood level. The Heijplaat Energy Neutral project is one of the first efforts in The Netherlands to implement complete energy neutrality on a neighbourhood level. 100% Heijplaat Energy The transition to energy neutrality in 2020 consists of four mutually reinforcing levels of participation. 1. Community participation. All residents are offered a new energy contract, Eneco Heijplaat Energy, based upon 100% renewable Energy and offering a 8% discount on their energy bill to participants. For every resident participating in the project, a contribution is made to a neighbourhood fund that is administered by representatives from the community to increase the social cohesiveness and quality of the neighborhood. 2. Energy-efficient housing. The energy efficiency of the houses is substantially increased by means of isolation. As the majority of the houses were build in the 1930 s a thorough renovation results in a 16% reduction in CO 2 emissions. The landlord Woonbron will lead this effort. 3. Smart Living. Residents are encouraged to reduce their in-house energy consumption through a multimedia display combining insight in energy use with a feedback system that provides information on the effectiveness of actions both individually and collectively. This results in a reduction of an estimated 7% in energy consumption. Utility Eneco and infrastructure company Stedin are taking the lead. 4. Local renewable energy production. The community will be producing enough renewable electricity for its own consumption in cooperation with Eneco and the Port of Rotterdam. Solar PV will be placed on houses with suitable roofs and on one of the production halls of the former RDM site. Together with the windmill to be located in the vicinity of the neighbourhood CO 2 emissions will be reduced by 77%. In effect the community will potentially become an exporter of electricity. Eneco will work with Woonbron and the residents in order to develop a structure for cooperative ownership. The project will be closely monitored and the outcome will lead to a more generic plan that will be suitable for other similar neighourhood projects in the future. 23

24

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do

Nadere informatie

Energievoorziening Rotterdam 2025

Energievoorziening Rotterdam 2025 Energievoorziening Rotterdam 2025 Trends Issues Uitdagingen 9/14/2011 www.bollwerk.nl 1 Trends (1) Wereld energiemarkt: onzeker Toenemende druk op steeds schaarsere fossiele bronnen Energieprijzen onvoorspelbaar,

Nadere informatie

Connecting the energy

Connecting the energy Connecting the energy Zonne-energie gratis laten gebruiken Energie besparen Softs concept. Een uniek idee Al jaren wordt er gesproken over verduurzaming. Maar woorden omzetten in daden is waar veel initiatieven

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

DE SLIMSTE MENS TER IS BETER KLAAR VOOR DE ENERGIETRANSITIE. WinVorm 11 juni Dominiek Vandewiele

DE SLIMSTE MENS TER IS BETER KLAAR VOOR DE ENERGIETRANSITIE. WinVorm 11 juni Dominiek Vandewiele DE SLIMSTE MENS TER WERELD IS BETER KLAAR VOOR DE ENERGIETRANSITIE WinVorm 11 juni 2013 Dominiek Vandewiele De energietransitie komt! De derde landschappelijke energierevolutie? Even praktisch De energietransitie

Nadere informatie

Ontwerp Gezonde Systemen

Ontwerp Gezonde Systemen Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden

Nadere informatie

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord

Nadere informatie

Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad. Hier komt tekst Joop Oude Lohuis. Utrecht.nl

Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad. Hier komt tekst Joop Oude Lohuis. Utrecht.nl Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad Hier komt tekst Joop Oude Lohuis Hier 22 mei komt 2017 ook tekst Van Globaal Doel naar Lokaal aan de Slag Klimaatakkoord Parijs In 2050

Nadere informatie

Katrina Bull Voormalig wethouder duurzaamheid Nottingham City Council, Verenigd Koninkrijk

Katrina Bull Voormalig wethouder duurzaamheid Nottingham City Council, Verenigd Koninkrijk Katrina Bull Voormalig wethouder duurzaamheid Nottingham City Council, Verenigd Koninkrijk Introductie Katrina Bull Labour Party raadslid in Nottingham, Verenigd Koningrijk vanaf 2000 tot 2011. Lid van

Nadere informatie

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders

Nadere informatie

Ja. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt.

Ja. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt. CDA - Wij zijn voor kleinschalige windenergie rond boerderijen. Onduidelijk. ChristenUnie 2035: 60% 2045: 100% 2050: 100% klimaatneutraal Ja. Net als zonnedaken en windmolens op zee, zijn windmolens op

Nadere informatie

Vvg. Kansen zien, kansen pakken! Leven in de stad van de toekomst. 13 november 2013

Vvg. Kansen zien, kansen pakken! Leven in de stad van de toekomst. 13 november 2013 Kansen zien, kansen pakken! Vvg 13 november 2013 Leven in de stad van de toekomst Louis Bekker City Account Manager Programma manager Onderwijs (PO/MO) Smart Concurrentie Leefbaar Groen Samenwerking Onze

Nadere informatie

Paragraaf duurzaamheid

Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Wij hebben als gemeentelijke organisatie een voorbeeldfunctie en zorgen ervoor dat de gemeentelijke organisatie energieneutraal wordt voor 2030. Voor de gemeente

Nadere informatie

Position Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving

Position Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving Position Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving 25 maart 2019 Pagina 2 van 5 Ingrijpende veranderingen voor het Nederlandse energienet De energietransitie

Nadere informatie

Startnotitie Energietransitie. November 2018

Startnotitie Energietransitie. November 2018 Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie

Nadere informatie

ROTTERDAM CLIMATE INITIATIVE

ROTTERDAM CLIMATE INITIATIVE ROTTERDAM CLIMATE INITIATIVE Fred Akerboom January 29th 2014 Het Rotterdam Climate Initiative is het klimaatprogramma van de gemeente Rotterdam, Deltalinqs, DCMR Milieudienst Rijnmond en Havenbedrijf Rotterdam

Nadere informatie

... Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045... Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst! Waarde creëren Stadhuisplein. Veranderende overheid

... Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045... Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst! Waarde creëren Stadhuisplein. Veranderende overheid Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045 Energieneutraal Veranderende overheid Waarde creëren Stadhuisplein Zichtbaar maken van innovatie Als duurzame stad Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst!

Nadere informatie

De Energiezuinige Wijk - De opdracht

De Energiezuinige Wijk - De opdracht De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien

Nadere informatie

Shell NL & Shell New Energies

Shell NL & Shell New Energies Shell NL & Shell New Energies An outlook towards a clean and renewable energy system Dr.-Ing. Peter Breithaupt September 2017 1 Contents New Energies Themes New Fuels Renewable Power Connected Customer

Nadere informatie

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency NETWORK CHARTER 1 WHAT IS THE EREK NETWORK? EREK stands for the European Resource Efficiency Knowledge Centre, a vibrant platform to enable and reinforce businesses and especially small and medium sized

Nadere informatie

Hans Tijl Plv Directeur Ontwikkeligsbedrijf Gemeente Amsterdam Nicola Villa Global Head, Connected Urban Development Cisco

Hans Tijl Plv Directeur Ontwikkeligsbedrijf Gemeente Amsterdam Nicola Villa Global Head, Connected Urban Development Cisco Connected Urban Development @ The Clinton Global Initiative Hans Tijl Plv Directeur Ontwikkeligsbedrijf Gemeente Amsterdam Nicola Villa Global Head, Connected Urban Development Cisco 2 Heeft het thema

Nadere informatie

De opkomst van all-electric woningen

De opkomst van all-electric woningen De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige

Nadere informatie

MANIFEST Duurzaam Den Haag

MANIFEST Duurzaam Den Haag MANIFEST 2018-2028 Duurzaam Den Haag Duurzaam Den Haag Manifest 2018-2028 De uitdaging van de aarde is de uitdaging van Den Haag De 21ste eeuw stelt ons voor grote nieuwe uitdagingen. Klimaatverandering

Nadere informatie

Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat?

Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat? Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat? Hoe mooi zou het zijn als Ameland op een duurzame manier kan voorzien in zijn eigen behoefte aan elektriciteit, warmte en water? Stel je voor:

Nadere informatie

Ontwerpen van een variabele belasting om te meten aan zonnepanelen

Ontwerpen van een variabele belasting om te meten aan zonnepanelen Assignment IWP Energy Transition September 2018 Project Title Ontwerpen van een variabele belasting om te meten aan zonnepanelen Brief description of the problem Zonnepanelen produceren stroom als er (zon)licht

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

Green IT en de rol van supercomputers bij duurzaamheid

Green IT en de rol van supercomputers bij duurzaamheid Green IT en de rol van supercomputers bij duurzaamheid IT is deel van het CO2 probleem... maar vooral ook van de oplossing dr. ir. A. Osseyran Directeur SARA en Vancis Waarom Green IT? 50% meer energie

Nadere informatie

Hoe realiseer je een Smart City?

Hoe realiseer je een Smart City? Hoe realiseer je een Smart City? Thema Inclusive Society Dr. Ir. Rianne Valkenburg FUTURE Steden worden langzaam bedolven onder sensoren Steden waren al vol, namelijk met mensen Kwaliteit van leven? Hoe

Nadere informatie

Smart Grid. Verdiepende opdracht

Smart Grid. Verdiepende opdracht 2015 Smart Grid Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over het onderwerp Smart Grid. Pagina 1 Inhoud 1. Smart Grid... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 8 Pagina

Nadere informatie

MANIFEST Stichting Duurzaam Den Haag

MANIFEST Stichting Duurzaam Den Haag MANIFEST 2018 2028 Stichting Duurzaam Den Haag Manifest 2018-2028 De uitdaging van de aarde is de uitdaging van Den Haag De 21 ste eeuw stelt ons voor grote nieuwe uitdagingen. Klimaatverandering zorgt

Nadere informatie

SUPPORT A NOBLE PROJECT

SUPPORT A NOBLE PROJECT Ecumenical Patriarchate Orthodox Metropolis of Belgium Exarchate of The Netherlands and Luxemburg SUPPORT A NOBLE PROJECT it s a unique opportunity AN ORTHODOX CHURCH FOR AMSTERDAM The Orthodox Metropolis

Nadere informatie

SMART ENERGY SMART ENERGY CITIES SMART ENERGY CITIZENS SAMEN WERKEN AAN ENERGIE- NEUTRALE & AARDGASVRIJE WIJKEN

SMART ENERGY SMART ENERGY CITIES SMART ENERGY CITIZENS SAMEN WERKEN AAN ENERGIE- NEUTRALE & AARDGASVRIJE WIJKEN SMART ENERGY SMART ENERGY CITIES SMART ENERGY CITIZENS SAMEN WERKEN AAN ENERGIE- NEUTRALE & AARDGASVRIJE WIJKEN PROGRAMMA SMART ENERGY CITIES Energie opgave gebouwde omgeving Verschillende stakeholders

Nadere informatie

Klimaatneutrale bedrijfsvoering

Klimaatneutrale bedrijfsvoering ... September 2015 Klimaatneutrale bedrijfsvoering een trede verder met duurzaambeleid? Jan-Willem Beukers Eneco Energy Trade Opsomming Duurzaambeleid... Duurzame strategie sinds 2007 Transformatie van

Nadere informatie

PUBLIEKSRAPPORT ONDERZOEK POWERPLAYER

PUBLIEKSRAPPORT ONDERZOEK POWERPLAYER Rotterdammers besparen ruim 6% op hun totale energierekening door slimme meter en actief bekijken van hun verbruik via een display Slimme Meter In 2020 moeten netbeheerders zoals Stedin bij minimaal 80%

Nadere informatie

100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL

100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL TIDAL POWER 100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL In 2025 100.000 Zeeuwse huishoudens voorzien van duurzame electriciteit uit getijdenenergie met een totale CO2-reductie van 140.000 ton

Nadere informatie

Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene. Chemie is overal

Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene. Chemie is overal Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene Chemie is overal Chemie in Nederland enabler voor de energie transitie Elke ton CO2 uitstoot bespaart elders ~ 2 ton CO2 Landen 2016 DE 28,7% FR 13,9%

Nadere informatie

Aan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. Agendapunt Opiniërend besproken d.d. Portefeuillehouder

Aan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. Agendapunt Opiniërend besproken d.d. Portefeuillehouder Aan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. Agendapunt Opiniërend besproken d.d. Portefeuillehouder 10 juli 2017 9 n.v.t. wethouder M. Blind Kenmerk 17.003559 *17.003559* Datum B&W-besluit

Nadere informatie

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen

Nadere informatie

Governance Energietransitie Haven en Industrieel Complex Rotterdam Moerdijk. Huibert van Rossum Adviseur External Affairs Havenbedrijf Rotterdam N.V.

Governance Energietransitie Haven en Industrieel Complex Rotterdam Moerdijk. Huibert van Rossum Adviseur External Affairs Havenbedrijf Rotterdam N.V. Governance Energietransitie Haven en Industrieel Complex Rotterdam Moerdijk Huibert van Rossum Adviseur External Affairs Havenbedrijf Rotterdam N.V. THE WORLD AGREES reach global peaking of greenhouse

Nadere informatie

Wij brengen energie. Waar mensen licht en warmte nodig hebben

Wij brengen energie. Waar mensen licht en warmte nodig hebben Wij brengen energie Waar mensen licht en warmte nodig hebben Energie in goede banen De beschikbaarheid van energie bepaalt in grote mate hoe we leven: hoe we wonen, werken, produceren en ons verplaatsen.

Nadere informatie

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together Gids voor werknemers Rexel, Building the future together Editorial Beste collega s, De wereld om ons heen verandert snel en biedt ons nieuwe uitdagingen en kansen. Aan ons de taak om effectievere oplossingen

Nadere informatie

Verklaring Schone Mobiliteit Cleantech Regio

Verklaring Schone Mobiliteit Cleantech Regio Verklaring Schone Mobiliteit Cleantech Regio Samen naar een schone toekomst CO 2 -neutraal Cleantech Regio gaat voor energieneutraal Samen naar een schone toekomst Onze kantoren en fabrieken, onze (vracht)auto

Nadere informatie

WONINGRENOVATIE ZONDER GRENZEN

WONINGRENOVATIE ZONDER GRENZEN WONINGRENOVATIE ZONDER GRENZEN Overzicht van one-stop shop oplossingen voor huiseigenaren Dit project wordt financieel gesteund door de Europese Unie Horizon 2020 onderzoek- en innovatieprogramma onder

Nadere informatie

Aan de raad AGENDAPUNT NR Doetinchem, 13 september 2017 ALDUS VASTGESTELD 21 SEPTEMBER Routekaart energietransitieopgave 2030

Aan de raad AGENDAPUNT NR Doetinchem, 13 september 2017 ALDUS VASTGESTELD 21 SEPTEMBER Routekaart energietransitieopgave 2030 Aan de raad AGENDAPUNT NR. 8.3 ALDUS VASTGESTELD 21 SEPTEMBER 2017 Routekaart energietransitieopgave 2030 Te besluiten om: 1. De gidsprincipes voor de energietransitieopgave in Doetinchem vast te stellen,

Nadere informatie

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft?

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Netwerkbedrijf Endinet, de werkgever met energie Maar liefst 416.000 klanten in Zuidoost Brabant krijgen via kabels en leidingen van Endinet stroom

Nadere informatie

Feeding the world with solar power.

Feeding the world with solar power. Feeding the world with solar power. inteqnion-solar.com Zonne-energie. Duurzame energiebron van de toekomst. De markt voor energievoorziening is volop in beweging. Fossiele brandstoffen als gas en olie

Nadere informatie

Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht

Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht februari 2017 position paper regietafel energietransitie utrecht 2/6 Regietafel Energietransitie Utrecht Hieronder treft u informatie over de Regietafel

Nadere informatie

Een Community-based Virtual Power Plant in Zonnedorp Loenen

Een Community-based Virtual Power Plant in Zonnedorp Loenen Een Community-based Virtual Power Plant in Zonnedorp Loenen In opdracht van Stichting DURF-avond 23 April 2019 2 Wie zijn wij? André Zeijseink René van Egmond Astrid van Sprang Stefan Nellen Jasper Kroondijk

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

Goeree-Overflakkee geeft energie. Managementsamenvatting van de route naar een energieleverend eiland

Goeree-Overflakkee geeft energie. Managementsamenvatting van de route naar een energieleverend eiland Goeree-Overflakkee geeft energie Managementsamenvatting van de route naar een energieleverend eiland Koploper Goeree-Overflakkee werkt voortvarend aan de energietransitie en is daarmee koploper in Nederland.

Nadere informatie

Doelstelling en doelgroep

Doelstelling en doelgroep klimaat op maat Klimaat op maat Het klimaat verandert en de olievoorraden raken langzaamaan op. Dat laatste betekent concreet dat de energieprijzen naar verwachting flink stijgen in de komende decennia.

Nadere informatie

Endura. Samen duurzaam

Endura. Samen duurzaam Endura Samen duurzaam December 2016 Onze naam Endura is de lokale energiecoöperatie voor Harderwijk en Hierden. Onze naam staat voor duurzaamheid en uithoudingsvermogen. p.2 / December 2016 Wim Sederel

Nadere informatie

~1:t...~ Gemeente. ill. ~~/~Emmen ~ Raadsvoorstel. Aan de gemeenteraad. Onderwerp: I Energienota jaar. stuknr. Raad

~1:t...~ Gemeente. ill. ~~/~Emmen ~ Raadsvoorstel. Aan de gemeenteraad. Onderwerp: I Energienota jaar. stuknr. Raad Raadsvoorstel jaar Raad 2017 RAl7.0055 B 1 categorie agendanr. Stuknr. B.enW. 17/448 ill ~1:t...~ Gemeente ~~/~Emmen ~ Onderwerp: I Energienota 2017-2020 Portefeuillehouder: R. van der Weide Afdeling:

Nadere informatie

De ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016

De ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016 De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening

Nadere informatie

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 De duurzaamheidsmonitor is vernieuwd. De hoeveelheid data is flink gecondenseerd en meer beeldend vormgegeven ten behoeve van de leesbaarheid.

Nadere informatie

Limburg. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens.

Limburg. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens. CDA 2030: 49% CO2- reductie Om landelijke en internationale klimaatdoelstellingen te behalen, zijn ook grootschaliger projecten nodig. De Provincie kan een belangrijke rol vervullen door ontwikkelgebieden

Nadere informatie

Dutch Coastline Challenge. Op weg naar 2 e Bijeenkomst 22 juni 2017

Dutch Coastline Challenge. Op weg naar 2 e Bijeenkomst 22 juni 2017 Dutch Coastline Challenge Op weg naar 2 e Bijeenkomst 22 juni 2017 Bevindingen 1 e bijeenkomst: Ons gezamenlijk verhaal Klimaatverandering beheerst het nieuws en de eerste zichtbare effecten staan bij

Nadere informatie

G e t l o c a l G e t L o c a l i

G e t l o c a l G e t L o c a l i G e t l o c a l G e t L o c a l i Smart city A developed urban area that creates sustainable economic development and high quality of life by excelling in multiple key areas; economy, mobility, environment,

Nadere informatie

Gebieden Energie Neutraal

Gebieden Energie Neutraal Gebieden Energie Neutraal Kennismaken met het programma GEN Liesbeth Schipper 27 september 2012 Inhoud Achtergrond Opzet GEN programma GEN Nieuwbouw Energieconcept Ontwikkel en businessmodel Omgeving GEN

Nadere informatie

ECO Oostermoer in oprichting

ECO Oostermoer in oprichting Samen sterk voor een leefbaar en duurzaam platteland ECO Oostermoer in oprichting Nieuwsbrief 18 juni 2012 Voor u ligt de eerste nieuwsbrief van ECO Oostermoer, waarin wij u nader informeren over de stand

Nadere informatie

Samen in de zon. Zonnedaken op onze school en de manege. g

Samen in de zon. Zonnedaken op onze school en de manege.   g Samen in de zon Zonnedaken op onze school en de manege www.meerkracht.org info@meerkracht.or g Wij zijn Meerkracht! Visie Missie In de nabije toekomst is de energievoorziening duurzaam en voor een belangrijk

Nadere informatie

Speech van commissaris van de koningin en voorzitter RvT Energy Valley Max van den Berg, inspiratiemiddag Enexis, Dwingeloo, 7 september 2012

Speech van commissaris van de koningin en voorzitter RvT Energy Valley Max van den Berg, inspiratiemiddag Enexis, Dwingeloo, 7 september 2012 Speech van commissaris van de koningin en voorzitter RvT Energy Valley Max van den Berg, inspiratiemiddag Enexis, Dwingeloo, 7 september 2012 Dames en heren, [Inleiding] Mensen die op inspiratie wachten

Nadere informatie

Prof. Dr. Martin Junginger Copernicus Instituut, Universiteit Utrecht. Expert-meeting plaatsvinden over het raadsvoorstel Houtenergiestation

Prof. Dr. Martin Junginger Copernicus Instituut, Universiteit Utrecht. Expert-meeting plaatsvinden over het raadsvoorstel Houtenergiestation Copernicus Institute of Sustainable Development Prof. Dr. Martin Junginger Copernicus Instituut, Universiteit Utrecht Expert-meeting plaatsvinden over het raadsvoorstel Houtenergiestation 17 November 2016,

Nadere informatie

Energizing the city: Almere energy axis

Energizing the city: Almere energy axis Inhoud Energizing the city: Almere energy axis... 3 Van Noord/West naar Zuid/Ooost... 4 Energie die stroomt door de as... 5 Focus on knowledge & education... 6 Focus on innovation & experiments... 7 Focus

Nadere informatie

19.30 Welkom door wethouder Prinsen De competitie Arien Scholtens vertelt. 21.45 Resultaat van de avond. 22.25 Op naar de Finale

19.30 Welkom door wethouder Prinsen De competitie Arien Scholtens vertelt. 21.45 Resultaat van de avond. 22.25 Op naar de Finale February 26, 2013 Programma Energieke dorpen 19.30 Welkom door wethouder Prinsen De competitie Arien Scholtens vertelt 20.15 Energieke dorpen bij elkaar/ Energiemarkt Energiemarkt Beeld kansen per dorp

Nadere informatie

Peter den Biesen Energie Transitie Groep

Peter den Biesen Energie Transitie Groep Peter den Biesen Energie Transitie Groep Het kan anders: persoonlijker, duurzamer en met partners! Energie is niet voorbehouden aan grote bedrijven! Groot geen garantie voor goed en goedkoop Kansen voor

Nadere informatie

3.D egis parking services. Egis Parking Services. Begeleiding: Conformiso B.V. Goedgekeurd door de directie.

3.D egis parking services. Egis Parking Services. Begeleiding: Conformiso B.V. Goedgekeurd door de directie. @ egis parking services 2017 Egis Parking Services Goedgekeurd door de directie Naam: ^ \^^thcn^ Begeleiding: Conformiso B.V. Rapportversie: 29 augustus 2018 (V02) Handtekening: Plaats, datum: Amsterdam

Nadere informatie

Inspiratie voor Nieuwe Business Modellen

Inspiratie voor Nieuwe Business Modellen Inspiratie voor Nieuwe Business Modellen Bijeenkomst bij Eneco in kader van onderzoek naar Nieuwe Business Modellen De noodzaak om te veranderen is onmiskenbaar. Burgers, bedrijven en overheid zoeken naar

Nadere informatie

Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra.

Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra. Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra www.ecn.nl energiegebruik Alarmerende stijging energiegebruik klimaatproblemen duurzame energievoorziening noodzakelijk Ambitieus &

Nadere informatie

Heijplaat. Ondernemend wonen in een stadshaven

Heijplaat. Ondernemend wonen in een stadshaven Heijplaat Ondernemend wonen in een stadshaven EEN DORP IN DE STAD AAN DE HAVEN Grotendeels omgeven door water, midden in de haven ligt Heijplaat, meer een dorp dan een wijk. Rond 1914 kwamen er de eerste

Nadere informatie

Utrecht. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens.

Utrecht. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens. CDA 2040: 100% Ja. Het CDA wil windmolens bij voorkeur plaatsen op en bij grote industrieterreinen. Ook ondersteunen wij van harte (agrarische) initiatieven voor kleine windmolens met draagvlak in de omgeving.

Nadere informatie

100% groene energie. uit eigen land

100% groene energie. uit eigen land 100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse

Nadere informatie

Gemeenteraad. Motie. Datum : 30 juni : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen. : Duurzaamheid in Hoogeveen

Gemeenteraad. Motie. Datum : 30 juni : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen. : Duurzaamheid in Hoogeveen Gemeenteraad Motie Datum : 30 juni 2016 Fractie Onderwerp : ChristenUnie, CDA, Gemeentebelangen : Duurzaamheid in Hoogeveen De raad van de gemeente Hoogeveen in vergadering bijeen op 30 juni 2016, Constateert

Nadere informatie

Geothermie. traditioneel energiebedrijf?

Geothermie. traditioneel energiebedrijf? 31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro

Nadere informatie

De slimme meter Klaar voor de toekomst

De slimme meter Klaar voor de toekomst De slimme meter Klaar voor de toekomst met de slimme meter bent u klaar voor de toekomst Endinet maakt haar energienetten klaar voor de toekomst. Net als de auto-, de telefoonen bankindustrie worden ook

Nadere informatie

Lindenhove. Renovatie & Transformatie. Informatie vanuit Renovatieteam Lindenhove

Lindenhove. Renovatie & Transformatie. Informatie vanuit Renovatieteam Lindenhove Lindenhove Renovatie & Transformatie Informatie vanuit Renovatieteam Lindenhove ' Duurzaam & Comfortabel Met slimme combinaties van energiebesparende maatregelen en opwekking van duurzame energie komen

Nadere informatie

GEEF DE WERELD POSITIEVE ENERGIE

GEEF DE WERELD POSITIEVE ENERGIE GEEF DE WERELD POSITIEVE ENERGIE ELKE KLEINE STAP IS ER ÉÉN Alles om ons heen verandert in rap tempo. Hoe het er morgen uitziet? Dat hebben we vooral zelf in de hand. We bepalen zelf de richting, bij iedere

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

Programma Duurzaamheid

Programma Duurzaamheid Programma Duurzaamheid Duurzaamheid is een doel voor ons allemaal. In onze rol als werkgever, werknemer, burger, sporter, (groot)ouder kunnen we mee doen. De gemeente focust zich op drie aandachtsgebieden:

Nadere informatie

Eneco Groep. Duurzame energie voor iedereen

Eneco Groep. Duurzame energie voor iedereen Eneco Groep Duurzame energie voor iedereen Duurzame koploper Eneco is het grootste energiebedrijf van Nederland in publieke handen. Onze missie is betaalbare duurzame energie mogelijk maken die altijd,

Nadere informatie

IenM & INTERREG: Circulaire economie

IenM & INTERREG: Circulaire economie IenM & INTERREG: Circulaire economie Inhoud INTERREG t.o.v. andere fondsen context INTERREG zelf De programma s: verschillend en hetzelfde Toegevoegde waarde Succesvol project Deelname INTERREG 2007-2013

Nadere informatie

TE HUUR EMMASINGEL EINDHOVEN

TE HUUR EMMASINGEL EINDHOVEN TE HUUR EMMASINGEL 33-35 EINDHOVEN Accelerating success. PROJECT OMSCHRIJVING DE EMMA In september 2016 is het startschot gegeven voor de grootschalige revitalisatie van het kantoorgebouw De Emma gelegen

Nadere informatie

Gemeente Reusel-De Mierden. Stand van zaken Klimaatvisie

Gemeente Reusel-De Mierden. Stand van zaken Klimaatvisie Gemeente Reusel-De Mierden Stand van zaken Klimaatvisie 20 juni 2017 Inhoudsopgave 1. Opening door wethouder 2. Tot stand koming Klimaatvisie 3. Wat is er bereikt? 4. Wat is er nog nodig? 5. Wat is de

Nadere informatie

IPIN Proeftuin Lochem

IPIN Proeftuin Lochem IPIN Proeftuin Lochem Inleiding, samenwerking, uitdaging Oktober 2013 Ben Tubben Opzet programma IN4Energy Het consortium IN4Energy maakt het mogelijk dat deelnemers aan de proeftuin daadwerkelijk richting

Nadere informatie

VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT

VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT De overheid wil duurzame energie stimu leren en innovatie van duurzame energietechnieken bevor deren: meer duurzame energie in de toekomst. Doel is 16% duur

Nadere informatie

Verduurzamen bedrijventerrein Kagerweg Oost. samen sterk, samen duurzaam

Verduurzamen bedrijventerrein Kagerweg Oost. samen sterk, samen duurzaam Verduurzamen bedrijventerrein Kagerweg Oost samen sterk, samen duurzaam Wie Stichting GreenBiz Beverwijk Jan Boudesteijn (voorzitter) Boudesteijn Groep "Biodiesel, groengas of elektrisch vervoer, de keuze

Nadere informatie

GEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS

GEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS ZONSTATION GEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS Amsterdam staat aan de vooravond van een energietransitie. Van vieze

Nadere informatie

Energiecafé BECO. 16 Oktober 2014

Energiecafé BECO. 16 Oktober 2014 Energiecafé BECO 16 Oktober 2014 Programma Welkom Introductie Presentatie Voorzitter BECO Peer Verkuijlen Waarom BECO? Gemeente Bernheze wethouder Wijdeven Energiemarkt in beweging DE Unie Rense van Dijk

Nadere informatie

BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM

BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM BIES BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM Naar een duurzaam en geïntegreerd energiesysteem voor een wijk in transitie Een onderzoek uitgevoerd door: Met ondersteuning van: Foto: AEROPHOTO-SCHIPHOL 1

Nadere informatie

Lijst Lammers. Papendrecht 21 januari 2013

Lijst Lammers. Papendrecht 21 januari 2013 Lijst Lammers Papendrecht 21 januari 2013 Aan de voorzitter van de gemeenteraad van de gemeente Papendrecht, de heer C.J.M. de Bruin Markt 22 3351 PB Papendrecht Betreft: gemeente Papendrecht aansluiten

Nadere informatie

Stichting Duurzaam Lopikerwaard

Stichting Duurzaam Lopikerwaard Stichting Duurzaam Lopikerwaard Dick Nederend Presentatie d.d. 31 mei 2018 voor bedrijventerrein de Copen te Lopik Agenda Voorstellen Doelstelling Stichting Duurzaam Lopikerwaard Wat is het energieverbruik

Nadere informatie

Een duurzaam en lokaal aanbod

Een duurzaam en lokaal aanbod Een duurzaam en lokaal aanbod Lelystad, 26 juni 2013 1 Met deze samenwerking beoogt AGCE, Eneco /Joulz een duurzame visie in praktijk te brengen en biedt voor de ondernemer: Een duurzaam en lokaal aanbod

Nadere informatie

Kennisdeelsessie Hoe? Jasper Donker & Jeroen Brouwer. 14 maart 2017

Kennisdeelsessie Hoe? Jasper Donker & Jeroen Brouwer. 14 maart 2017 Kennisdeelsessie Hoe? Jasper Donker & Jeroen Brouwer 14 maart 2017 Agenda 13.00 13.05 Intro 13.05 13.15 Presentatie gemeente Wageningen 13.15 13.25 Presentatie gemeente Utrecht 13.25 13.40 Vragen + discussie

Nadere informatie

Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening

Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening J.W. Tolkamp - SOLIDpower 23/01/2017 The research leading to these results has received funding from the European Union s 7 th Framework

Nadere informatie

Lijst Lammers. KORTE SAMENVATTING Papendrecht, 22januari 2013. Persbericht. Wordt Papendrecht de derde stadin Nederland met een zonatlas?

Lijst Lammers. KORTE SAMENVATTING Papendrecht, 22januari 2013. Persbericht. Wordt Papendrecht de derde stadin Nederland met een zonatlas? Lijst Lammers KORTE SAMENVATTING Papendrecht, 22januari 2013 Persbericht Wordt Papendrecht de derde stadin Nederland met een zonatlas? Fractie Lijst Lammers pleit voor de Zonatlas in Papendrecht en vraagt

Nadere informatie

Samenvattend overzicht bod corporaties reactie gemeente

Samenvattend overzicht bod corporaties reactie gemeente Samenvattend overzicht bod corporaties reactie gemeente In deze bijlage wordt per thema aangegeven wat gezamenlijk en daarnaast wat afzonderlijk door de corporaties dan wel de gemeente (aanvullend) is

Nadere informatie

Inhoud. De ENEXIS groep (1)

Inhoud. De ENEXIS groep (1) ) Enexis en programma Nieuwe Energie Overijssel Gertjan Mulder AsM Adviseur omgevingsmanagement Even voorstellen Naam: Leeftijd: In dienst: Werkplek: Rol: Woonplaats: Gertjan Mulder 34 jaar 8 jaar Afdeling

Nadere informatie

Worden de bedrijven en bedrijventerreinen in Apeldoorn Energieke Regio-deelnemer?

Worden de bedrijven en bedrijventerreinen in Apeldoorn Energieke Regio-deelnemer? Worden de bedrijven en bedrijventerreinen in Apeldoorn Energieke Regio-deelnemer? Mogen wij u helpen te verdienen aan duurzaamheid? 1 Wie wil er geen energie besparen? Hoewel het er vaak niet van komt,

Nadere informatie

Welkom op het TEO-festival: Warmlopen voor thermische energie uit oppervlaktewater. VERSLAG Woensdag 6 juni 2018

Welkom op het TEO-festival: Warmlopen voor thermische energie uit oppervlaktewater. VERSLAG Woensdag 6 juni 2018 Welkom op het TEO-festival: Warmlopen voor thermische energie uit oppervlaktewater VERSLAG Woensdag 6 juni 2018 Verslag bijeenkomst TEO-festival 2018 TEO dossier STOWA: www.stowa.nl/teo TEO dossier UVW

Nadere informatie