Informatie van het college van burgemeester en wethouders aan de gemeenteraad

Transcriptie

1 RAADSBERICHT Informatie van het college van burgemeester en wethouders aan de gemeenteraad Nummer : Datum : 9 juni 2015 Onderwerp : Geactualiseerd overzicht stand van zaken schuldpositie Bijlagen : 1. Specifieke berekening renterisico gemeente Haren 2. Kadernotitie weerstandsvermogen en schuldpositie 1. Inleiding Tijdens de commissiebehandeling van het raadsvoorstel inzake de wijze van financiering van de eventuele investering in de revitalisatie van het Maartenscollege op 12 mei 2015 bleek bij u de behoefte om eerst te spreken over de algemene financiële kaders, waaronder de bezuinigingen en de schuldpositie, alvorens het voorstel over het Maartenscollege (verder) te behandelen. In de aan u aangeboden Voorjaarsnota 2015 doen wij ons voorstel ter invulling van de benodigde bezuinigingen voor de jaren vanaf In dit raadsbericht geven wij u een geactualiseerd overzicht van de stand van zaken met betrekking tot de schuldpositie. Wij beginnen met de samenvatting en de conclusies. In de daarop volgende uitwerking grijpen wij terug op het memo van Berenschot en ons memo naar aanleiding daarvan. We vervolgen met nieuwe ontwikkelingen die van invloed zijn op het belang van de schuldpositie en besteden vervolgens aandacht aan nieuwe ontwikkelingen die van belang zijn voor het halen van de vastgestelde doelen (lees: schuldkengetallen) met betrekking tot de schuldpositie. 2. Samenvatting en conclusies Wat hadden we afgesproken? De raad heeft op 30 januari 2012 in het kader van vaststelling van de Kadernotitie Weerstandsvermogen en schuldpositie (zie bijlage 2) de volgende doelen gesteld met betrekking tot de schuldpositie: Een debt ratio < 80 % in 2022; een verhouding netto schuld / exploitatie < 110 % in Waar staan we nu? Op basis van de werkelijke stand van zaken per 31 december 2014 zoals die blijkt uit de Jaarstukken 2014 en op basis van de beleidsarme prognosebalans uit de begroting 2015 is het nodig om de netto-schuld per 31 december 2022 terug te dringen met 8,7 miljoen. Tot nu toe gingen we uit van een bedrag van circa 14 miljoen. Welke acties zijn nodig? Het daadwerkelijk realiseren van de al geïdentificeerde maatregelen om de schuld terug te dringen. Die maatregelen hebben een totaaleffect van minimaal 8,5 miljoen. Herijken van de kadernotitie weerstandsvermogen en schuldpositie. Vooralsnog geen aanvullende bezuinigingen om schuldpositie te verbeteren.

2 2 3. Uitwerking Samenvatting memo 1 december 2014 inzake Bevindingen Berenschot bezuinigingsopgave Doelen schuldpositie De raad heeft op 30 januari 2012 in het kader van vaststelling van de Kadernota Weerstandsvermogen en schuldpositie de volgende doelen gesteld met betrekking tot de schuldpositie: Een debt ratio < 80 % in 2022; een verhouding netto schuld / exploitatie < 110 % in Op basis van de beleidsarme prognosebalans die in onze begroting 2015 is opgenomen blijkt dat we de door de raad gestelde doelen alleen kunnen behalen door het extra terugdringen van de schuldpositie met een bedrag van cumulatief afgerond 14 miljoen in 2022 (N.B. Op basis van de huidige stand van zaken is dit bedrag niet meer actueel en is de benodigde verlaging van de schuld nu nog 8,7 miljoen). Vertaling door Berenschot Het bedrag van 14 miljoen waarmee de schuldpositie moet worden teruggedrongen heeft Berenschot gedeeld door 7 jaar (2016 tot en met 2022) en aldus is men gekomen tot een extra bezuinigingstaakstelling van 2 miljoen (tijdelijk gedurende 7 jaar in de periode 2016 tot en met 2022). De noodzaak van deze extra bezuinigingstaakstelling is gebaseerd op de volgende door Berenschot gehanteerde veronderstelling: Ervan uitgaand dat het niet mogelijk is om substantieel schulden af te bouwen door activa te verkopen of voorraden af te bouwen (deze activa zijn immers in gebruik), is verbetering alleen mogelijk door een positief exploitatieresultaat. Vertaling door ons De veronderstelling van Berenschot dat het niet mogelijk is om substantieel schulden af te bouwen door activa te verkopen of voorraden af te bouwen gaat naar ons idee te ver. Wij zien de volgende mogelijkheden: Tabel maatregelen verlaging schuldpositie: Omschrijving Minimumbedrag Maximumbedrag diverse af te stoten vastgoed 2 miljoen 2 miljoen brandweerkazerne 3,4 miljoen 3,4 miljoen volledige doordecentralisatie VO 0 18,4 miljoen investeringsscreening 2 miljoen 2 miljoen Totaal 7,4 miljoen 25,8 miljoen Eind 2015 kunnen we weten of deze doelen met de overdracht / verkoop van vastgoed (waaronder een eventuele doordecentralisatie van onderwijshuisvesting) en met het beperken van de investeringsuitgaven (investeringsscreening) halen. Het eventuele deel van het benodigde bedrag van 13,7 miljoen (de hierboven genoemde 14 miljoen is een afgerond bedrag) dat we daar niet mee halen, kunnen we dan alsnog vertalen in een extra bezuinigingstaakstelling voor de jaren 2017 tot en met 2022.

3 3 Nieuwe ontwikkelingen die van invloed zijn op het belang van het bereiken van de gestelde doelen met betrekking tot de schuldpositie Wet Houdbare Overheidsfinanciën (HOF): geen norm voor schuldpositie Op het moment dat u de kadernotitie Weerstandsvermogen en Schuldpositie vaststelde was niet duidelijk hoe de wet HOF eruit zou gaan zien: één van de opties die toen nog circuleerde was het vastleggen van een maximum schuldenplafond voor gemeenten. Dit is uiteindelijk niet gebeurd: in de definitieve wet Hof is alleen een maximum EMU-saldo vastgelegd. EMU-saldo is het saldo van inkomsten en uitgaven in een bepaald jaar op kasbasis. Dit wijkt dus af van het baten- en lastenstelsel waar de gemeenten op basis van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) mee werken. Afschrijving is bijvoorbeeld een last in baten-/lastentermen, maar geen uitgave in EMU-termen. Investeringen zijn geen lasten in baten-/lastentermen, maar wel uitgaven in EMU-termen. De schuldenpositie kun je zien als de optelsom van de EMU-saldi van alle jaren uit het verleden. Er is weliswaar een zogenaamde individuele referentiewaarde per gemeente voor het EMU-saldo, maar dat is een doorvertaling naar rato van het maximale (nadelige) EMUsaldo voor alle gemeenten samen. Over dat collectieve gemeentelijke saldo zijn voor deze kabinetsperiode afspraken gemaakt met het kabinet. Ook is afgesproken dat er deze kabinetsperiode geen sprake zal zijn van sancties. Voor een individuele gemeente is de referentiewaarde niet bindend. Dat is zeker voor de kleinere gemeenten, zoals Haren, maar goed ook, aangezien er sprake is van een zeer volatiel uitgavenvolume. Als er bijvoorbeeld sprake is van een grote vervangingsinvestering, dan is er per definitie sprake van een nadelig EMU-saldo in het betreffende jaar (voorbeelden: gemeentehuis en Zernike College). Als we ieder jaar een voordelig EMU-saldo zouden willen behalen, zouden we die grote investeringen nooit zelf kunnen doen en per definitie naar een alternatieve constructie moeten kijken (huur, lease, doordecentralisatie etc.). De wet Hof heeft dus niet geleid tot een wettelijke norm voor de schuldenpositie en voor het overige ook geen normen die rechtstreeks bruikbaar zijn voor ons. Daarmee blijven de normen met betrekking tot de schuldpositie in de vorm van de te bereiken schuldkengetallen door ons zelf opgelegde normen en geen normen die door de toezichthouder gehanteerd worden. De wettelijke financiële normen die wel van belang zijn voor de toezichthouder zijn: 1. Een structureel sluitende begroting in baten-lastentermen (dat wil zeggen dat structurele lasten gedekt zijn door structurele baten). Na invulling van de benodigde bezuinigingen voldoen we aan deze norm. 2. De kasgeldlimiet. De kasgeldlimiet houdt in dat we voor een maximaal bedrag van 8,5 % van de omvang van de begroting aan kortlopende schulden mogen hebben. Kortlopende schulden zijn schulden met een rentevast periode kleiner dan 1 jaar. Deze limiet is bedoeld om het renterisico op de kortlopende schulden te maximeren. Zoals blijkt uit de paragraaf Financiering in de Begroting 2015 blijven we binnen deze norm. 3. De renterisiconorm. De renterisiconorm houdt in dat we in een bepaald jaar maximaal 20 % van het begrotingstotaal aan vaste schulden (schulden met een rentevaste periode >= 1 jaar) af mogen lossen. Deze norm is bedoeld om het renterisico op de vaste schulden te maximeren. Zoals blijkt uit de paragraaf Financiering in de Begroting 2015 blijven we binnen deze norm.

4 4 Vernieuwing BBV: verplichte kengetallen Naar aanleiding van het advies van de commissie Depla inzake de vernieuwing van de BBV zijn een stuurgroep en zeven werkgroepen ingesteld om het advies in de praktijk om te zetten. Eén van de werkgroepen heeft zich bezig gehouden met de invoering van een verplichte set aan kengetallen inzake de financiële positie van de gemeente. Deze werkgroep heeft als eerste werkgroep gerapporteerd en de door de werkgroep voorgestelde kengetallen zullen naar verwachting al verplicht moeten worden opgenomen in de begroting 2016 (en in de jaarstukken 2015). Voorgesteld wordt de set van kengetallen te presenteren in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing, omdat de kengetallen een goed beeld geven van de financiële positie en dus van betekenis zijn voor de weerbaarheid en wendbaarheid. Het is van belang de kengetallen in samenhang te presenteren aangezien een afzonderlijk kengetal niet zoveel zegt over de financiële positie. De vijf kengetallen zijn: 1. Netto schuldquote en Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. De netto schuldquote wordt berekend inclusief of exclusief doorgeleende gelden. Omdat er onzekerheid is of deze leningen wel allemaal terug zullen worden betaald, is het verstandig om dit onderscheid te maken. Op die manier wordt dit risico in beeld gebracht. 2. De solvabiliteitsratio Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het totale vermogen. Deze indicator geeft inzicht in de mate waarin de decentrale overheid in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. 3. Kengetal Grondexploitatie Hierin wordt informatie gegeven over de waarde van de niet in exploitatie genomen gronden en de bouwgrond in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten uit de programmabegroting of jaarstukken en uitgedrukt in een percentage. 4. Structurele exploitatieruimte De structurele exploitatieruimte geeft aan hoe wendbaar een gemeente is. Als de structurele baten hoger zijn dat de structurele lasten is een gemeente in staat om (structurele) tegenvallers op te vangen. De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves gedeeld door de totale baten (conform artikel 17 lid c BBV = exclusief mutaties reserves) en uitgedrukt in een percentage. 5. Belastingcapaciteit: woonlasten meerpersoonshuishouden De belastingcapaciteit geeft de potentiële ruimte aan die een gemeente heeft om haar structurele baten te verhogen om stijgende structurele lasten (zoals kapitaallasten) op te vangen. De onroerendzaakbelasting, de rioolheffing en de reinigingsheffing bepalen hoe hoog de woonlasten per gemeente zijn. Het Coelo publiceert ieder jaar deze lasten in de Atlas van de lokale lasten. Woonlasten meerpersoonshuishouden in jaar t worden vergeleken met het landelijk gemiddelde in jaar t-1 en uitgedrukt in een percentage daarvan. Wat opvalt is dat de werkgroep stelt dat de kengetallen in onderlinge samenhang moeten worden bezien en dat het kengetal debt ratio niet bij de kengetallen zit. In plaats daarvan wordt wel de solvabiliteitsratio opgenomen in de set kengetallen. Dit is het omgekeerde van de debt ratio: het geeft het eigen vermogen weer als percentage van het balanstotaal in plaats van het vreemd vermogen als percentage van het balanstotaal. Tegenstrijdigheid kaders Bij het voorstel over de wijze van financiering van de eventuele investering in de revitalisering van het Maartenscollege is gebleken dat er sprake is van tegenstrijdigheid tussen de kaders. Vanuit het oogpunt van een (structureel) sluitende begroting in baten- /lasten-termen was zelf financieren een betere optie en vanuit het oogpunt van het bereiken van de schuldkengetallen was doordecentralisatie een betere optie.

5 5 Om de vraag te kunnen beantwoorden of het mogelijk en gewenst is om de tegenstrijdigheid in de kaders op te heffen, is het goed om terug te gaan naar de ratio achter het terugdringen van de schuldpositie. Die is tweeledig: in de eerste plaats worden bij een te hoge schuldpositie nuttige uitgaven (bijv. aan voorzieningen voor burgers of aan belastingverlaging) weggedrukt door rentelasten. In de tweede plaats wordt het renterisico dat ontstaat door mogelijke rentestijgingen in principe groter naarmate het totale schuldenbedrag hoger wordt. Overigens is de financierbaarheid bij gemeenten geen issue: banken stellen geen eisen aan bepaalde kengetallen alvorens leningen te verstrekken (zoals bij bedrijven en andere niet-overheden). Door het wettelijk regime rondom sluitende begroting, financieel toezicht en artikel 12 is de kredietwaardigheid voor iedere gemeente hetzelfde als voor de Staat der Nederlanden en ligt daarmee zeer hoog. Voor wat betreft het wegdrukken van nuttige uitgaven door rentelasten kan men beredeneren dat de norm van een (structureel) sluitende begroting in baten-lastentermen over een langere periode bezien ook een rem biedt op de schuldpositie. Bij een investering moet immers dekking worden aangegeven in baten-/lastentermen, omdat er anders niet voldaan wordt aan de norm van de (structureel) sluitende begroting. Wel kan de schuldpositie (afhankelijk van de toevallige momenten van grote (vervangings)investeringen), zeker bij kleinere gemeenten, golfbewegingen vertonen. Voor wat betreft het renterisico zijn de schuldkengetallen een redelijk grof instrument. Een verfijning kan bestaan uit het per jaar in beeld brengen van het werkelijke renterisico en daar een scenario-analyse op los te laten: welke extra rentelasten ontstaan er als de rente stijgt met een bepaald percentage (boven de in de begroting opgenomen percentages). Het afdekken van die specifieke berekende renterisico s zou dan via het weerstandsvermogen moeten lopen. In bijlage 1 treft u een berekening aan van het specifieke renterisico van onze gemeente. Gezien het voorgaande zou een herijking van de kadernotitie Weerstandsvermogen en schuldpositie een nuttige exercitie zijn. Nieuwe ontwikkelingen die van invloed zijn op het bereiken van de gestelde doelen met betrekking tot de schuldpositie Uitgangspositie per 31 december 2014 zoals die blijkt uit de Jaarstukken 2014 Uit de jaarstukken 2014 blijkt het volgende verloop van de schuldpositie in de afgelopen jaren: Tabel schuldenpositie Jaar ultimo: Netto-schuld/exploitatie 196% 174% 163% 151% Debt ratio 91% 89% 90% 87% De kengetallen zijn berekend op basis van de volgende VNG-definities (herzien in het VNG-rapport Kengetallen schulden Nederlandse gemeenten op 31 december 2010, verschenen op 26 juni 2012): Netto schuld/exploitatie: Som van langlopende schuld (exclusief voorzieningen), kortlopende schuld, handelscrediteuren en overlopende passiva minus langlopende uitzettingen, banksaldi, liquide middelen, debiteurenvorderingen en overlopende activa (negatief teken is geen schuld) / totaal van de baten in het overzicht van baten en lasten. Debt ratio: Som van langlopende schuld (exclusief voorzieningen), kortlopende schuld en overlopende passiva uitgedrukt als aandeel van het balanstotaal.

6 6 Hierbij valt op dat de stand van de schuldpositie per 31 december 2014 een stuk gunstiger uitvalt dan voorspelt in de in de Begroting 2015 opgenomen prognosebalans. De netto-schuld gedeeld door de exploitatie was per 31 december 2014 in werkelijkheid 151 % tegenover een verwachte stand van 171,6 %. De verklaring voor de meevaller bij het kengetal netto-schuld/exploitatie is met name te vinden in het zogenaamde noemereffect. Het kengetal netto-schuld / exploitatie wordt namelijk lager naar mate de noemer, oftewel de omvang van de exploitatie stijgt. De werkelijke omvang van de exploitatie lag in 2014 met (baten, excl. onttrekkingen aan reserves) veel hoger dan het bedrag van waar in de prognosebalans vanuit was gegaan. Dit is met name te verklaren uit het feit dat we de baten en lasten van de grondexploitaties (2,2 miljoen), de Meerweg (2,4 miljoen) en het project spoorschermen (3,4 miljoen) niet per jaar hebben geraamd in het overzicht van baten en lasten, terwijl de werkelijke baten en lasten hiervan wel (verplicht) via het overzicht van baten en lasten lopen. Voor de nabije toekomst (vanaf 2015) voorzien wij een versterking van dit noemereffect: een grotere omvang van de exploitatie in verband met de decentralisaties in het sociaal domein. Doordat de taken in het sociaal domein in beginsel kapitaalextensief zijn (er hoeven geen forse investeringen in financiële zin te worden gepleegd) neemt de schuld in principe niet evenredig toe met de omvang van de exploitatie. Dit is gunstig voor het halen van de gestelde doelen m.b.t. de schuldkengetallen. Om genoemde redenen is het reëel om bij het actualiseren van de prognosebalans uit te gaan van een structureel hogere omvang van de exploitatie. Rekening houdend met de hiervoor genoemde afwijkingen tussen realisatie en begroting in 2014 zullen we in 2015 op een exploitatie uitkomen van minimaal Dit niveau kunnen we ook als representatief beschouwen voor de latere jaren. Als we, zoals we ieder jaar in de prognosebalans in de begroting doen, de omvang van de exploitatie per jaar laten groeien met de langetermijn inflatiedoelstelling van de Europese Centrale Bank van 2 %, dan zit het verwachte verloop van de schuldkengetallen er op dit moment als volgt uit: (Bedragen x 1.000) 31-dec 31-dec 31-dec 31-dec 31-dec 31-dec 31-dec 31-dec 31-dec Debt ratio (groene zone < 80 %, uiterlijk te bereiken in 2022) 87,0% 86,9% 85,0% 84,4% 83,8% 83,3% 82,2% 81,9% 81,5% Netto-schuld/exploitatie (groene zone <= 110 %, uiterlijk te bereiken in 2022) 151,0% 176,7% 173,0% 166,7% 158,1% 149,6% 139,1% 132,9% 126,8% Hiermee zitten we voor wat betreft het schuldkengetal Netto-schuld/exploitatie op 31 december 2022 nog 16,8 % boven ons doel van 110 %. Dit leidt tot de noodzaak van het terugdringen van de netto-schuld met 8,7 miljoen. Dit bedrag is als volgt berekend: 16,8 % van de verwachte omvang van de exploitatie in 2022 van 51,7 miljoen (d.i. het hierbovenop genoemde bedrag van de verwachte omvang van de exploitatie in 2015 van , geïndexeerd met 2 % per jaar). Dit is een substantiële daling ten opzichte van het berekende bedrag van 14 miljoen in het Berenschot-memo, die dus puur veroorzaakt wordt door het noemer-effect. Dit onderstreept overigens wel de volatiliteit van dit kengetal. Voortgang maatregelen schuldpositie In tabelvorm ziet de verwachte opbrengst van de door ons geïdentificeerde (mogelijke) maatregelen om de schuldpositie terug te dringen er als volgt uit:

7 7 Tabel mogelijkheden terugdringen schuldpositie Omschrijving Minimumbedrag Maximumbedrag Diverse af te stoten vastgoed 2 miljoen 2 miljoen Brandweerkazerne 3,4 miljoen 3,4 miljoen Volledige doordecentralisatie VO 0 18,4 miljoen BTW-voordeel Zernike 1,1 miljoen 0,0 miljoen Investeringsscreening 2 miljoen 2 miljoen Totaal 8,5 miljoen 25,8 Dit is een nieuwe mogelijkheid ten opzichte van het memo van december Wij geven per maatregel een toelichting op de voortgang: Diverse af te stoten vastgoed Naar onze inschatting moet het mogelijk zijn om zeker voor 2 miljoen te verkopen voor 2022 (dit is een zeer grove inschatting van de opbrengst van de resterende c-locaties, vermeerderd met de verkoop van (de locatie van) de huidige Sint Nicolaasschool en de Rieshoek. Wij worden in die mening gesterkt door recent afgesloten en binnenkort af te sluiten verkoopcontracten. Brandweerkazerne Inmiddels is duidelijk geworden dat de Veiligheidsregio Groningen de huisvestingstaak voor de brandweer over zal nemen van de gemeenten, waardoor we de investering van 3,4 miljoen in de brandweerkazerne, die is opgenomen in de begroting, niet meer zelf hoeven te doen. In plaats daarvan betalen we via de jaarlijkse bijdrage aan de Veiligheidsregio. Daardoor verbeteren we de schuldpositie met 3,4 miljoen en is deze maatregel gerealiseerd. Volledige doordecentralisatie VO Voor het Maartenscollege staan we nu voor de keuze om al dan niet door te decentraliseren. V.w.b. het Zernike College hadden wij informatie dat er een onderzoek zou lopen naar de doordecentralisatie van de onderwijsgebouwen in de gemeente Groningen. Uit navraag bij de gemeente Groningen en O2G2 is gebleken dat het bij dit onderzoek ging om de overdracht van het juridisch eigendom van schoolgebouwen door de gemeente Groningen aan de schoolbesturen. De uitkomst is dat dit daadwerkelijk zal gebeuren. Het gaat hierbij echter niet om doordecentralisatie, daarbij wordt het economisch eigendom overgedragen. Overdracht van juridisch eigendom is iets wat wettelijk geregeld is en dat is in onze gemeente al gebeurd. Door betrokkenen van O2G2 en de gemeente Groningen werd voorts aangegeven dat doordecentralisatie in de gemeente Groningen de eerstkomende 4 a 5 jaar niet aan de orde zal zijn. Dat de gemeente Groningen op dit moment geen doordecentralisatie(onderzoek) heeft lopen houdt niet in dat de gemeente Haren niet met O2G2 in gesprek kan gaan over doordecentralisatie van de Harense vestiging van het Zernike College. Dit blijft mogelijk. Overigens laat een doordecentralisatie zich waarschijnlijk niet combineren met het realiseren van een BTW-voordeel op de investering van het Zernike College.

8 8 BTW-voordeel nieuwbouw Zernike College Uit recente ontwikkelingen in de jurisprudentie wordt duidelijk dat het in onze situatie mogelijk moet zijn om de BTW die wij betaald hebben met betrekking tot de nieuwbouw van het Zernike College terug te vragen. De case is namelijk hetzelfde als die van de bouw van een school door de gemeente Wageningen. De Belastingdienst ging daar niet akkoord met het terugvragen van de BTW, hetgeen tot een rechtszaak leidde, waarbij de gemeente Wageningen door de Hoge Raad in het gelijk gesteld is. Tot nu toe hadden we in het investeringskrediet geen rekening gehouden met de mogelijkheid om de BTW terug te vragen. Dit verlaagt de investering (en daarmee de schuldenpositie) met 1,1 miljoen. De status is dat er namens ons door onze fiscalist een brief naar de Belastingdienst gestuurd is om goedkeuring te vragen voor het terugvragen van de BTW en waarbij de analogie met de case Wageningen wordt beschreven. Deze brief zal binnenkort worden besproken door gemeente, fiscalist en Belastingdienst. Investeringsscreening In het kader van de Begroting 2016 zijn we bezig met een hernieuwde investeringsscreening, waarbij alle investeringen (ook de al toegekende investeringskredieten die nog niet in uitvoering genomen zijn) opnieuw worden beoordeeld op nut, noodzaak en timing. Voor de periode 2015 tot en met 2022 is een totaal volume aan investeringsuitgaven voorzien van 35,3 miljoen (incl. al toegekende kredieten). Wij gaan er vanuit dat het mogelijk moet zijn om hiervan 2 miljoen te schrappen. Conclusie Aangezien wij een minimale schuldreductie voorzien van 8,5 miljoen bij een (herziene) opgave van 8,7 miljoen voorzien wij vooralsnog geen extra bezuinigingsopgave vanwege de schuldpositie.